تورات

تورات لفظ تعریب شده «توره یا تورا» ی عبری است که یهودیان استثنا آن را ناموس یا شریعت می‏‌دانند ولی معنای درست و دقیق آن آموزش یا ارشاد است و نیز از بصریان و کوفیان اقوالی نقل شده است که نشان دهد آن را اصلا عربی می‌دانسته‌‏اند.

کلیات تورات

تورات نام پنج کتاب اول از کتاب مقدس یا به عبارت دیگر پنج کتاب [سفر] اول از عهد عتیق که به اسفار خمسه هم شهرت دارد و گاه توسعا به کل عهد عتیق اطلاق می‏‌گردد.

در قاموس کتاب مقدس ذیل عنوان «پنج سفر موسی» آمده است: «کتاب‌های پنج‌گانه‏‌ای که در اول مجلد عهد عتیق واقع است.» این کتاب به اعتقاد یهودیان و نیز مسلمانان در کوه سینا، به زبان عبری، به صورت الواحی بر موسی کلیم ‏الله (ع) نازل شده است. این پنج کتاب به ترتیب عبارتند از:

سفر پیدایش

سفر تکوین یا «سفر پیدایش» که از تاریخ اول خلقت تا فوت یعقوب گفت‏وگو می‏‌کند در سفر پیدایش، گزارش آفرینش جهان و سلسلة النسب انسان و سلسلة النسب نوح و اعقاب او پس از فرو نشستن طوفان آمده است. در این سفر یا کتاب از پیمانی که خداوند با ابراهیم (ع) بسته است، سخن گفته شده است.

سفر خروج

سفر خروج «از تأسیس احکام دینیه بر کوه سینا سخن می‌‏گوید» و نیز از رویدادهایی از آغاز روزگار اسارت و بردگی بنی‏ اسرائیل پیمان می‏‌بندد و تورات را به موسی (ع) می‏‌بخشد. مراد از «خروج» خارج شدن یا مهاجرت بنی‏ اسرائیل از مصر است. در سفر خروج احکام بسیاری بیان شده است و ده فرمان یا احکام عشره در همین بخش است.

سفر لاویان

در سفر لاویان «از نظم و نظام احکام دینیه و شرایع و قواعد و حدود سبط لاوی صحبت می‏‌دارد» . (قاموس..). و شامل قوانین و آداب عبادت در معبد و قوانین قربانی و از آیین‌های تقدس کاهنان و از حدود طهارت و پاکی و از نهی از زنا با محارم و سایر روابط جنسی منهی و از تقدیس اوقات و اعیاد خاص و نظایر آن است.

سفر اعداد

سفر اعداد «از مسافرت [چهل ساله‏] بنی اسرائیل در دشت و فتح اراضی کنعان گفت و گو می‏‌کند» . (قاموس ..). . در این سفر، گزارش سرگذشت قوم بنی‏ اسرائیل در صحرا پس از سال دوم خروج از مصر تا وفات هارون نبی در آمده است.

سفر تثنیه

سفر تثنیه «تکرار شرایع را به طور اختصار مذکور می‌‏دارد» . قاموس...و چون تکرار احکام و گزارشهای کتابهای پیشین است . گاه آن را «تکرار تورات» یا «تورات مکرر» می‌‏گویند. «مجموع این پنج کتاب نظام و قواعد دین موسوی [یهودیت‏] را به واضحی بیان می‏‌نماید».

نسبت تورات به موسی(ع)

در سنت یهودیت و مسیحیت، تورات را به موسی (ع) نسبت می‌‏دهند و باید توجه داشت که این امر را منافی با جنبه وحیانی آن نمی‌دانند . یعنی چنین برداشتی در میان آنان وجود ندارد که عین الفاظ تورات وحی الهی است. و از این نظر، با مسلمانان فرق دارند. زیرا مسلمانان تورات اصلی تحریف ناشده را کمابیش مانند قرآن کریم به عین الفاظ وحی الهی می‌دانند.

متن شناسی تورات

در قرون جدید پژوهندگان کتاب مقدس، تحقیقات تاریخی و باستان‌شناسی و متن‌پژوهی به این نتیجه رسیده‏‌اند که این پنج کتاب که سنتا مقدس‏‌ترین و مهم‌ترین بخش کتاب مقدس شمرده می‌‏شوند، از نظر واژگان، سبک، و محتوا تفاوت‌هایی با همدیگر دارند. عده دیگری از محققان با توجه به نام بردن از کسانی متأخرتر از عصر موسی (ع) بوده‌اند یا همچنین اشاره داشتن به وفات خود موسی (ع) در تورات، در صحت انتساب آن به موسی (ع) تردید دارند.

در مورد قدمت آنها نیز اختلاف رأی بین محققان بسیار است و بخش‌هایی از آن را متعلق به 10 قرن قبل از میلاد می‏‌دانند .

معنای تورات در قرآن

در قرآن به دو صورت از کتاب مقدس یهودیان نام می‌برد؛ در آیاتی اشاره به الواح نازل شده بر حضرت موسی(ع) می‌کند و در آیات دیگری از لفظ تورات برای اشاره به این کتاب استفاده نموده است. آنچه از تفاسیر یهودی به دست می‌آید الواح حضرت موسی(ع) شامل ده فرمان اخلاقی بوده و آنچه در کتاب تورات متداول، بیان شده مجموعه‌ای از احکام و اخلاقیات است. کتاب تلمود، تفسیری از احکام و اخلاقیات کتاب مقدس می‌باشد.

باید توجه داشت که تورات کلمه‌ای است عبرانی که در زبان عربی به معنای شریعت است. با توجه به تاریخ یهودیت در دورانی ما بین حمله بخت‌النصر تا دوران کورش کتاب مقدس یهودی از بین رفت و پس از بازگشت از تبعید بابلی، دوباره آنچه به صورت شفاهی در بین مردم رواج داشت نوشته شد. با توجه به آیات نازل شده بر پیامبر اسلام درباره تورات، می‌توان این کتاب را همان کتاب در دست یهودیان در زمان پیامبر دانست.

نسخ موجود تورات

شادروان خزائلی در مقاله «تورات» در اعلام قرآن می‏‌نویسد که فعلا سه نسخه از تورات در دست است که هر کدام مقبول طایفه‌‏ای است. این سه نسخه عبارتند از:

1) نسخه عبری
2) تورات سامری
3) تورات یونانی یا سبعینی

تورات عبری

تورات عبری یا تورات حضرت موسی (ع) را دانشمندان یهود در تابوت عهد جا داده بودند، و هر هفت سال آن را از تابوت بیرون می‌‏آوردند و بر یهود می‏‌خواندند و این نسخه در فتنه‏‌های فلسطین از میان رفت. سپس عزیر با همکاری حجی و زکریا، تورات را از نو جمع‌آوری کردند که آن نسخه هم از دست رفته است.

ترجمه یونانی

ترجمه یونانی یا سبیعینی یا هفتادی که هیأتی از یهود اسکندریه متشکل از هفتاد و دو مترجم با حمایت بطلمیوس فیلادلفوس در سال 285 ق. م به آن پرداخته ‏اند. «تورات سبعینی از یونانی به لاتین ترجمه شده و در کلیسای شرق تا امروز هم جزو قوانین و دستورالعمل آنان محسوب است. ولی چون مسیحیان از آیات آن استشهاد نموده، بر ضد یهود حجت آوردند، علی هذا ترجمه نامبرده را ترک کرده به اصل عبرانی رجوع کردند» ترجمه یونانی بعدها به لاتینی ترجمه شده است.

ترجمه ها

همچنین ترجمه ‏های کهنی از اصل یا از ترجمه یونانی به ارمنی، حبشی، لاتینی و عربی انجام گرفته است. بسیاری از یهودیانی که اسلام آورده بودند نظیر وهب بن منبه، عبدالله سلام و کعب الاخبار، معارف مربوط به تورات و کتاب مقدس و تفاسیر آنها را که بیشتر جنبه قصص داشت، در همان صدر اول اسلام نقل کرده‏اند که این معارف «اسرائیلیات» نام دارد و در تفاسیر قرآن از جمله در تفسیر طبری راه یافته است، و بعضی از محققان آن را با احتیاط تلقی می‏کنند .

مسعودی از سه ترجمه تورات یاد می‏کند. یکی ترجمه حنین بن اسحاق (م 260 ق)، دوم ترجمه ابوکثیر عالم یهودی (م 321 یا 329 ق)، سوم ترجمه سعد بن یوسف، عالم دیگری یهودی ملقب به فیومی (م 331 ق) که این ترجمه فعلا موجود است (اعلام قرآن، 268) .

به علاوه در سال 345 ق 956 م در اسپانیا ترجمه دیگری از تورات، از لاتین به عربی انجام گرفته است. و ترجمه ‏هایی به عربی جدید نیز موجود است. ترجمه ‏هایی به فارسی از تورات، چه مستقل چه همراه با کل کتاب مقدس، در نیمه اول قرن نوزدهم میلادی در لندن و ادینبورگ به طبع رسیده است

اسامی دیگر تورات

برای تورات نام‌های دیگری نیز بیان شده است. در زبان فارسی و عربی به این کتاب عهد قدیم نیز گفته می‌شود. مجموع کتاب مقدس یهودی و مسیحی را عهدین می‌نامند. یهودیان همچنین به کل کتاب مقدس تنخ می‌گویند. این نام بیان‌گر بخش‌های این کتاب است که به سه بخش تورات، نبیئیم و کتوبیم تقسیم می‌شود.

تقسیم بندی تورات به عهد قدیم و عهد جدید مخصوص اعتقادات مسیحیان است. آنان قائل به دو عهد هستند اولین عهد با حضرت‌ابراهیم(ع) بسته شد و در زمان حضرت‌موسی(ع) تحکیم و تجدید گردید، و دیگری عهد جدید که با ظهور حضرت‌عیسی(ع) است.
عهد قدیم سه چهارم از کل کتاب مقدس را در برمی‌گیرد. در این کتاب مطالب متنوعی از قبیل تاریخ، شریعت، حکمت، مناجات، شعر و پیشگویی وجود دارد. بیشتر کتاب‌ها به زبان عبری و برخی نیز به زبان کلدانی و آرامی نگارش شده است. در کنیسه‌ها کتاب مقدس به صورت تومار نگهداری می‌شود.

مطالب غیرمعقول تورات

محتویات پنج سفر تورات مطالبى است که از اغلب آن‌ها در قرآن مجید ذکر و یا به آن‌ها اشاره شده است ولى یک قسمت مطالبى دارد غیرمعقول که ساحت خدا و پیامبران از آن به دور است و مطالب دیگرى که صریح است بعد از موسى نوشته شده است و قضایاى دیگرش مخلوط و آمیخته با غلاطى است که قرآن مجید تصدیق نمی‌کند.

مثلا در باب سوم از سفر پیدایش آیه هشتم: راه رفتن خدا در بهشت ذکر شده که آدم و زنش خود را از وى پنهان کردند. حال آن که خداوند جسم نیست. «...لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ...» و در سفر خروج باب 32 ساختن گوساله را بهارون نسبت داده که او بود پس از تأخیر موسى گوساله را ساخت و مردم را به عبادت آن دعوت کردند و در کنار آن قربانگاهى ساختند.

با آن که سازنده گوساله سامرى است و سبب این فتنه او بود و هارون پیامبر خدا و جانشین موسى در آن روز بود. با آن که در باب 28 و 40 همان سفر، خدا هارون را تمجید کرده و درباره او به موسى سفارش می‌کند.

در باب سى و دوم از سفر پیدایش آیه 24 به بعد می‌گوید که خدا با یعقوب کشتى گرفت و نتوانست بر یعقوب غلبه کند و گفت: اى یعقوب مرا رها کن. (العیاذ باللّه) در باب نوزدهم سفر پیدایش آیه 30 تا 38 می‌گوید که: دختران لوط به او شراب نوشانیدند و با او همبستر و هر دو حامله شدند و هر یک پسرى زائید. (نعوذ باللّه) در باب 18 سفر پیدایش بند 1 به بعد خدا با دو نفر نزد ابراهیم میایند و ابراهیم می‌خواهد پاى خدا را بشوید بالاخره خوراک می‌آورد و خدا با آن دو رفیق خود خوراک می‌خورند. (معاذ اللّه)

در کتاب دوم سموئیل باب یازدهم می‌نویسد: که داود زن اوریا را از پشت بام دید که غسل می‌کند، داود کسانى فرستاد زن را گرفته و آوردند. داود بلافاصله با او همبستر شد و زن حامله گردید و حمل خود را به داود اطلاع داد.

در باب دوازدهم همان کتاب نوشته: ناتان فرستاده خدا پیش داود آمد و از این کار انتقاد کرد و گفت: خدا می‌گوید به عوض کاری که درباره زن اوریا کرده اى زنان تو را گرفته پیش چشم تو به همسایه ات خواهم داد و او در نظر این آفتاب با زنان تو خواهد خوابید. تو در پنهانى زنا کردى اما من این کار را پیش تمام اسرائیل خواهم نمود (معاذ اللّه) افسانه هاى دیگرى نیز دارد که شمردن آن‌ها وقت زیاد می‌خواهد.

خلاصه از این گونه مطالب غیرمعقول در اسفار پنجگانه و غیره زیاد است و می‌شود در این باره به کتاب «الرحلة» تألیف مرحوم بلاغى رجوع نمود.

ایضا در سفر تثنیه باب سى و چهارم وفات موسى نقل شده است و گوید: موسى در آنجا مرد و در آنجا دفن گردید و احدى تا حال قبر او را نشناخته و وقت مرگ صد و بیست سال داشت و بنى اسرائیل براى او سى روز ماتم گرفتند. پیداست که این مطالب بعد از موسى نوشته شده و نمی‌تواند از تورات اصلى باشد و در آیه 10 همان باب هست: پیامبرى مثل موسى تا به حال در بنى‌اسرائیل برنخاسته که خدا او را روبرو شناخته باشد.

مسلم است که این سخن بعد از فوت موسى است و از تورات وحى شده نیست. از این قبیل مطالب در تورات بسیار است و همه حکایت دارند که اسفار پنجگانه بعد از حضرت موسى علیه‌السلام نوشته شده است.

در المیزان ج 3، ص 339 گوید: در فتنه بخت نصر و لشکرکشى او به فلسطین تورات موسى از بین رفت، بعدها که کوروش پادشاه ایران بنى‌اسرائیل را از اسارت نجات داد و مجاز کرد که از بابل به فلسطین برگردند و معبد خود را بنا کنند، مردى بنام عزیر که هویتش مجهول است به جمع تورات همت گذاشت و اسفار پنجگانه را نوشت وگرنه تورات اصلى در آن روز از بین رفته بود ولى به هر تقدیر مقدارى از تورات اصلى در میان آنها گنجانده شد، لابدّ بعضى از الواح آن را یافته و یا از این و آن آموخته بود.

مستر هاکس امریکائى در قاموس کتاب مقدس زیر لغت عزّ را می‌نویسد: او کاهن و هادى معروف عبرانیان و کاتب ماهر شریعت و شخصى عالم و قادر و امینى بود... او از اردشیر دراز دست امداد و اعانت هاى لازم را گرفت و 457 قبل از مسیح - به سرکردگى جماعت بزرگى از اسیران به اورشلیم برگشت و عموما معتقداند.

تمامى کتب عهد عتیق را که حال قانون ما می‌باشد، جمع‌آورى و تصحیح فرمود. این است اقرار مستر هاکس که در تألیف کتابش مدت‌ها زحمت کشیده است و قول وى در این باره براى ما سند است و در مقدمه همان کتاب گوید: کتاب مقدس (تورات فعلى) توسط 39 نفر در مدت هزار و پانصد سال تألیف گشته است.

در فرهنگ قصص قرآن تألیف آقاى صدرالدین بلاغى بحث جامعى در این باره آمده و ضمنا می‌نویسد: سرانجام این نتیجه قطعى بدست آمد که تورات کنونى تألیف شخص معینى نیست و اسفار قانونى آن در تاریخ‌ها و زمان‌هاى مختلف نوشته شده و تاریخ تألیف سفر خروج قرن نهم و تاریخ تألیف سفر تثنیه قرن هشتم و هفتم قبل از میلاد است و سفر احبار پس از سال 516 قبل از میلاد نوشته شده... از این سخن برمی‌آید که حتى اسفار خمسه را هم عزرا ننوشته است.

منبع

راسخون _ دایره المعارف شیعه