سبعیه

سبعیه‏ یکی از القاب «اسماعیلیه» است.

تاریخچه

نام اسماعیلیه در آغاز مبارکیه بود. آنان بعد از امام جعفر صادق (ع) به امامت پسرش اسماعیل قایل شده و تعداد امامان را به هفت نفر رسانیدند. ولی پس از اسماعیل این فرقه رشته امامت را به محمد بن اسماعیل و دیگر ائمه خود کشانیدند. فرقه سبعیه را اسماعیلیه خالص نیز می‌خوانند. این فرقه مرگ اسماعیل را انکار کرده گفتند این نیرنگی بود که پدرش ساخته و از بیم مردم او را پنهان کرده بود و معتقد بودند که اسماعیل نمرده و نخواهد مرد تا کار مردم را سر و سامان دهد، زیرا پدرش به امامت او اشاره و پیروان خود را پای‌بند ولایت او کرده است.

وجه تسمیه

توجیهات گوناگونی مبنی بر انتخاب نام سبعیه شده است که در ذیل به آن اشاره می‌شود. این فرقه را از آن جهت سبعیه می‌نامند که در باب شمار ائمه به هفت دور قایل بودند و امام هفتم را آخر ادوار می‌دانستند.اسماعیلیه در عقاید خود که متکی بر فلسفیات است به عدد هفت اهمیتی ویژه می‌دهند. این اهمیت از ابتدای ظهور اسماعیلیه موجود بوده است. و یا نوشته اند که سبعیه عنوان عمومی فرقه‌هایی از شیعه است که تعداد امامان خویش را منحصر به هفت امام می‌دانسته‌اند. (هفت امامی) و یا در باب شمار ائمه، به مراتب و ادوار هفت گانه قائل بوده‌اند. سبعیه در واقع از القاب اسماعیلیه و فرقه‌های منسوب به آنها است، که یا مانند اسماعیلیه خالص، امامت را بعد از امام جعفر صادق (‌علیه‌السلام) به پسرش اسماعیل ختم می‌کنند و او را بر خلاف آنچه گفته می‌شود که در عهد حیات پدر وفات یافته است، حی و باقی و قائم می‌شمارند و یا مانند سایر فرقه‌های اسماعیلیه (مثلاًً مبارکیه ) امامت را بعد از اسماعیل حق پسرش محمد بن اسماعیل می‌دانند. غالب فرقه‌های سبعیه که بعد از اسماعیل به محمد بن اسماعیل گرویده اند معتقد شده‌اند به این که امامت در حقیقت به اسماعیل که امام هفتم است ختم می‌شود، و بعد از وی و در نوبت محمد بن اسماعیل، مرتبه امامت به مرتبه قائمیت ارتقاء می‌یابد. گروهی نیـز سبعیه را لقبی بـرای اسماعیلیه دانسته‌اند کـه با ایـن لقب از اثنی عشریه جـدا و متفـاوت باشند. سبعیه برای عدد هفت نوعی جایگاه و مرتبه خاص و در عین حال نوعی خاصیت و تأثیر قدسی قائل بوده‌اند. عدد هفت از دیرباز مورد توجه اقوام مختلف جهان بوده است و اغلب در امور ایزدی و نیک و گاه در مورد اهریمنی و شرّ به کار می‌رفته است. وجود بعضی عوامل طبیعی مانند تعداد سیاره‌های مکشوف جهان باستان و همچنین رنگ‌های اصلی، مؤید رجحان و جنبه ماوراءالطبیعی این عدد گردیده است. این عدد در مذاهب و تاریخ جهان، در تصوف و در سنن و آداب اهمیت زیاد داشته است. سبعیه می‌گفتند: همان گونه که طبقات آسمان و زمین و تعداد اندام‌های انسان هفت است، تعداد ائمه نیز هفت خواهد بود. همچنین این فرقه به هفت ستاره جرمانی، هفت جزیره ایمانی، هفت درجه مؤمنین، هفت ناطق و هفت صامت (یا اساس) قائل بوده‌اند و در حقیقت به سبب توقف در هفت و مخصوصاً به علت اهمیتی که به عدد هفت می‌داده‌اند، به نام سبعیه خوانده شده‌اند.

القاب مختلف اسماعیلیان

اسماعیلیان با القاب گوناگونی معرفی شده‌اند. اسماعیلیه را به دلیل آن که به باطن کتاب قائل می‌باشند، باطنیه؛ به دلیل آن که به حمدان قرمط منسوب هستند، قرامطه، به دلیل آن که محرمات را مباح می‌دانند، حرمیه و به سبب آن که به هفت شریعت معتقدند ـ شرایع آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، محمد و مهدی ـ سبعیه نامیده می‌شوند. ایشان معتقدند در هر زمان هفت نفر می‌باشند که باید به ایشان اقتدا کرد. نام دیگر ایشان بابکیه است چرا که گروهی از ایشان از بابک خرّمی پیروی کردند. ایشان هم چنین به محمّره نیز ملقب هستند چرا که در روزگار بابک لباس سرخ می‌پوشیدند.