بررسی ادله قائلین به عدم امکان تفسیر قرآن (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

4- روایات ناهیه  از تفسیر به رای قرآن را باید  در مقایسه  با روش  تفسیر قرآن به قرآن مورد سنجش قرار داد ؛  بدین معنا که درفهم قرآن باید به قرآن رجوع نمود نه اراء و اندیشه های دیگران  . بر این اساس ایاتی که دعوت به تدبر در قرآن می کند مفادش این است که متدبر قبل از هر چیز دریابد قرآن چه می گوید تا در مرحله  بعد بتواند  ان اموزه ها و معارف قرآنی را  تحلیل و بررسی کند  و در مرتبه نهائی  اندیشه های خود را  با معارفی که از قرآن  بر گرفته است مقایسه کند یعنی قرآن را معیار سنجش  اندیشه های خویش قرار دهد .

ایشان در تایید  برداشت مذکور از روایات ناهیه از تفسیر به رای و نیز جهت اثبات  مبنای خویش در  " جواز  فهم و تفسیر  قرآن  فی الجمله " ، به روایات دیگر و نیز کلام ابن عباس  استناد می کند .-  

ایشان معتقد است مراد از اخبار ناهیه  از تفسیر به رای، نهی از اجتهاد مطلق  در تفسیر قرآن  نیست چون دراین صورت  معارض ایاتی خواهد بود که امر به تدبر در قرآن می کند.از منظر علامه  مراد از تفسیربه رای منهی عنه در این روایات ، نفی  استقلال در فهم قرآن و عدم تدبرعمیق در ایات است چون برای درک قرآن لازم است  همه ایات  ملاحظه شده تا ایات الهی  بوسیله یکدیگر تفسیر گردد .  

ایشان در این زمینه به روایات زیادی استشهاد می کند که مفادشان  توقف صحابه در تفسیر ایاتی است که پیرامون ان روایتی بدست شان نرسیده است نظیر روایت: عن إبراهیم التیمی؛ أن أبا بکر الصدیق سئل عن قوله: {وَفَاکِهَةً وَأَبًّا } [ عبس: 31 ] فقال: أی سماء تظلنی، وأی أرض تقلنی، إن أنا قلت فی کتاب اللّه ما لا أعلم ؟ منقطع وقال أبو عبید أیضًا: حدثنا یزید، عن حمید، عن أنس؛ أن عمر بن الخطاب قرأ على المنبر: {وَفَاکِهَةً وَأَبًّا } فقال: هذه الفاکهة قد عرفناها فما الأبُّ ؟ ثم رجع إلى نفسه فقال: إن هذا لهو التکلف یا عمر ..   

1-روایات مذکور نهی از عمل به ظواهر قرآن بعد از فحص از مخصص و ناسخ و ...نمی کند چون  تفسیر رفع  ابهام از امری مشکل است وعمل به ظواهر  تفسیر نخواهد بود  .

ایشان ضمن نتیجه گیری از مطلب ذکر شده – در مساله وضوی جبیره – می‌نویسد:  وقتی امام علیه السلام حکم دقیقی همانند وضوی جبیره ای را که با دقت از ایه استفاده می‌شود به صحابی اش اموزش می‌دهد بنابر این چگونه می‌توان ادعا نمود احکامی که ظهور ایات بدان دلالت می کند – نظیر نفی وجوب غسل و وضوء در موارد حرج شدید - قابل استخراج از قرآن نبوده و درک ان مبتنی بر روایات تفسیری است .   

جابر از امام صادق ع نقل می کند که ان حضرت فرمود: ای جابر قرآن –معانی- بطنی است و برای بطن ان نیز ظهری است و هیچ امری به اندازه قرآن از عقول بشر دورتر نست – و عقل بشر بدان نمی‌رسد – گاه ایه در قرآن دیده می‌شود که هریک از  ابتدا و میانه و اخرش پیرامون مطلبی است در حالی که همه اجزاء  ان ایه در واقع بهم پیوستگی داشته و هماهنگ با هم می‌باشد  

نتیجه انکه  ایات و روایات مذکور- که بیانگر مجاز بودن عقل در فهم معارف قرآنی است  با روایات – طائفه سوم -  که ورود عقل را در این حوزه منع می کند - منافات خواهد داشت.از اینرو لازم است درصورت امکان به رفع  تعارض این دو طائفه اقدام نمود .  

===د-  روایات طائفه چهارم: روایاتی که نهی از ضرب القرآن بعضه ببعض می کند:===  

انگاه  گفتاری از شیخ صدوق را در معنای روایت "ضرب القرآن بعضه ببعض" – از کتاب معانی الاخبار – بیان می کند:

از جمله انکه به روایاتی استناد می کند که می‌تواند  ابهام  روایت ضرب القرآن را بر طرف کند .  

ایشان روایتی را از الدرالمنثور نقل می کند که روزى رسول خدا ( ص ) با شدت خشم نزد مردمى حضور یافت  که به میل شخصی شان  قرآن را تفسیر مىکردند ، فرمود:« امتهاى قبل از شما هم بخاطر همین روشى که شما پیش گرفته‌اید گمراه شدند ، آنها هم در اثر زدن بعضى از کتاب را به بعضى دیگر ، هلاک شدند ، خداى تعالى کتاب را نازل نکرده که شما به خاطر بعضى از آن بعضى دیگر را تکذیب کنید ، بلکه نازل کرد تا بعضى مصدق بعض دیگر باشد پس هر چه از قرآن فهمیدید همان را بگوئید ، و هر چه را نفهمیدید علمش را به عالمش واگذارید   

ایشان در بخش دیگری از گفتارشان دیدگاه پیروان مذهب ماتریدیه  در نفی حجیت حکم عقل را  بدلیل امکان خطا در ان بیان می کند.  

ایشان  در نقد  مبنای مذکور می‌فرماید: تصور خطا در احکام قطعی عقل غیر معقول بوده از اینرو احکامی را که عقل بدان حکم می کند تا زمانی که با قوای دیگر نظیر قوه تخیل امیخته نشود خطا در انها راه نخواهد داشت.   

«شما وقتی می خواهید متن را بفهمید باید فرد گوینده آن را روان شناسی بکنید و ببینید در ذهن او چه خبر است نه اینکه ببینید جمله به چه چیزی دلالت می کند