کشور عراق

جمهوری عراق

نام کشور	فارسی: عراق عربی: العراق انگلیسی Iraq
مکان	خاورمیانه
زبان	عربی/کردی
پایتخت	بغداد
نوع حکومت	جمهوری (فدرالیسم نظام پارلمانی جمهوری)
واحد پول	دینار

کشور عراق مدخلی است به زبان فارسی که در [[پژوهشگاه مطالعات تقریبی]] در راستای نگارش کلان پروژه معرفی جریان های جهان اسلام نوشته شده است. هدف از آشنایی با کشور عراق که یکی از کشورهای اسلامی محسوب می شود، اولا: آشنایی نسبتا جامع بااین کشور و ثانیا: ایجاد منبع و مرجعیت در زمینه مذکور جهت شناخت کیفیت تعامل با مهم ترین جریانات دینی - مذهبی آنجا می باشد. از دیگر اهداف این پروژه ایجاد شناختی عمیق تر نسبت به عمده جریانات موجود در این کشور به صورت تخصصی برای مراکزی است که جهت فعالیت هایشان به چنین دانش میان مذهبی ای نیاز دارند. در مقاله پیش رو اطلاعاتی در زمینه های زیر از کشور عراق ارائه گردیده است: تاریخچه، جمعیت، فرهنگ وزبان، اقتصاد، دین و...

تاریخچه کشور عراق

عِراق با نام رسمی جمهوری عِراق (به عربی: جُمْهُوريَّة العِرَاق) (به کردی: كۆماری فیدرالی ئێراق) یک کشور در خاورمیانه و جنوب غربی آسیا است. پایتخت عراق شهر بغداد است. عِراق از جنوب با عربستان سعودی و کویت، از غرب با [[اردن]] و [[سوریه]]، از شمال با [[ترکیه]] و از شرق با ایران همسایه است. عراق در بخش جنوبی خود، مرز آبی کوچکی با خلیج فارس دارد و دو رود مشهور دجله و فرات که سرآغاز تمدن‌های باستانی میان رودان در طول تاریخ کهن این منطقه هستند از کشور ترکیه وارد عراق و به جنوب آن روان شده و با پیوستن به رود کارون، شط العرب را تشکیل می‌دهند و به خلیج فارس می‌ریزند.

گستره عراق ۴۳۷٬۰۷۲ کیلومتر مربع (۵۸ام، نزدیک به یک چهارم ایران) است. بیشتر سرزمین عراق پست و هموار و گرمسیری است. غرب عراق کویر است و شرق آن جلگه‌های حاصلخیز؛ ولی بخشی از کردستان عراق (شمال شرق) کوهستانی و سردسیر می‌باشد. همچنین عراق یکی از بزرگترین کشورهای دارای منابع نفت می‌باشد. این کشور دارای ۱۴۳ میلیارد بشکه ذخایر تاییدشدهٔ نفتی می‌باشد.

عراق با حدود ۴۰ میلیون نفر جمعیت سی و ششمین کشور پرجمعیت جهان است. عرب‌ها ۷۵٪-۸۰٪، کردها ۱۵٪–۲۰٪، ترکمنها، آشوریان، لرها و غیره نزدیک ۵٪ از جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند. همچنین ۶۴٪-۶۹٪ درصد مردم عراق شیعه، ۲۹٪-۳۴٪ سنی، ۱٪ مسیحی و ۱٪ پیروان سایر ادیان هستند. عراق محل زندگی و خاکسپاری ۶ امام شیعه است و شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا زیارتگاه شیعیان جهان است.

عراق دارای تمدن و فرهنگ دیرینه و پرباری است. سومر، اکد، و آشور نخستین تمدن‌های باستانی عراق در چند هزار سال پیش از میلاد هستند. پس از آن این منطقه بخشی از قلمرو هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان، و امپراتوری روم بود. پس از سرنگونی امویان و روی کار آمدن عباسیان پایتخت خلافت اسلامی از شام به عراق (شهر بغداد) آورده شد. بعدها این حکومت با حمله مغولان از هم پاشید. از میانه سده دهم تا پایان سده سیزدهم هجری خورشیدی، بخشهای از عراق بارها میان ایران و عثمانی دست به دست شد. پس از شکست عثمانی در جنگ جهانی اول، عراق در سال ۱۲۹۸ (۱۹۱۹) به سرپرستی بریتانیا درآمد و در سال ۱۳۱۱ (۱۹۳۲) استقلال یافت.

بخش زیادی از مرزهای نوین عراق توسط جامعهٔ ملل در سال ۱۲۹۹ (خورشیدی) معادل ۱۹۲۰ (میلادی) پس از تقسیم امپراتوری عثمانی بر اساس معاهده سور تعیین شد. در این زمان عراق تحت سرپرستی پادشاهی متحد بریتانیا درآمد. در سال ۱۳۰۰ (۱۹۲۱) پادشاهی عراق تشکیل شد و در سال ۱۳۱۱ (۱۹۳۲) این حکومت از بریتانیا استقلال یافت. در ۱۳۳۷ (۱۹۵۸) این پادشاهی از میان رفت و جمهوری عراق تأسیس گشت. عراق از سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸) تا ۱۳۸۲ (۲۰۰۳) به دست حزب سوسیالیست بعث عراق اداره می‌شد. پس از حملهٔ ایالات متحده و هم پیمانانش به عراق، حکومت حزب بعثِ صدام حسین برچیده شد و نظام چندحزبی پارلمانی در این کشور برقرار شد. آمریکایی‌ها در سال ۱۳۹۰ (۲۰۱۱) از عراق بیرون رفتند اما پیکارجویان به جنگ ادامه دادند. بعدها با سرریز شدن جنگ داخلی سوریه به عراق، درگیری‌ها بسیار شدت گرفت.

حکومت‌های پی‌درپی عراق از آغاز پایه‌گذاری عراق جدید در ۱۹۲۱ همسان کشورهای همسایه در پی ایجاد هویتی ناسیونالیستی برای آن بر پایه قومیت عربی برآمدند. این شیوه در عراق ناکام ماند و تنها به گرایش‌های جدایی خواهانه اقوام غیر عرب و سرکوب یا بیرون راندن شووینیستی آنان انجامید.

جغرافیا

عراق از کشورهای خاورمیانه و جنوب غرب آسیا است که از جنوب با [[عربستان]] سعودی و کویت، از غرب با اردن و سوریه، از شرق با ایران و از شمال با ترکیه همسایه است. عراق در جنوب، مرز آبی کوچکی با خلیج فارس دارد. دو رود دجله و فرات از شمال به جنوب این کشور روان هستند و به خلیج فارس می‌ریزند. مساحت عراق ۴۳۸،۳۱۷ کیلومتر مربع است. سرزمین عراق بطور کلی شامل چهار ناحیه طبیعی است: دشت های آبرفتی مناطق مرکزی و جنوب شرقی کشور؛ منطقه مرتفع در شمال بین رودخانه دجله و فرات (معروف به الجزیره)؛ بیابان‌ها در غرب و جنوب؛ و ارتفاعات شمال شرقی. هر یک از این مناطق در خاک کشورهای همسایه نیز گسترش یافته به جز جلگه های آبرفتی که عمدتا در داخل عراق قرار دارد.

اقليم كردستان

کُردستان عراق منطقه اي خودمختار در بخش شمالی عراق است. کردستان عراق از شرق با ایران از شمال با ترکیه و از غرب با سوریه هم‌مرز است. مرکز آن اربیل است. واحد پول رایج در منطقه کردستان عراق، دینار عراق است و زبان‌های رسمی در این منطقه زبان کردی و زبان عربی است.

جمعیت این منطقه حدود ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر تخمین زده مي شود.

در منطقه کردستان عراق علاوه بر کردها، اقلیت‌های آشوری، ترکمن، عرب، کلدانی، ارمنی و غیره نیز زندگی می‌کنند. در زمان حکومت صدام وي تصمیم گرفت منطقه حائلي در مرزهای شمالی خود با ایران ایجاد کند و برای این منظور از سال ۱۹۶۳ تا پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۹۸۸ در حدود چهار هزار روستای کردنشین را در این منطقه ویران کرد. ساکنان این مناطق و به طور کل حدود ۲۵ درصد از جمعیت کردنشین عراق به اجبار به نقاط دیگر عراق تبعید شدند و در این روند ۳۰۰ هزار کرد جان خود را از دست دادند. صدام جنايات بي شماري را در مورد كردها اجرا نمود كه فجيع ترين آن بمباران شيميائي حلبچه بود كه زنان و كودكان بي شماري جان خود را از دست دادند.

تقسیمات کشوری عراق

کشور عراق از ۱۸ استان (محافظة) تشکیل شده است

استان اربیل- استان انبار - استان بابل- استان بصره - استان بغداد- استان حلبچه - استان دهوک - استان دیاله - استان ذی‌قاری استان سلیمانیه - استان صلاح‌الدین - استان قادسیه - استان کربلا - استان کرکوک - استان مثنی - استان میسان - استان نینوا - استان واسط - استان نجف

شهرهای مهم عراق

كربلا - نجف اشرف - بصره - موصل - كركوك - اربيل - سليمانيه - رمادی - حله - عماره - كوت - ديوانيه - ناصريه - ديالي - سماوه - سامرا - دهوك

شهر بغداد

شهر بغداد به عنوان پایتخت کشور عراق دارای مکان های زیارتی، بناهای تاریخی و باغ وحش و موزه می باشد و گردشگران می توانند از با بازدید از این مناطق اوقات خوشی را در این شهر تاریخی سپری کنند.

بصره

بَصرَه (عربی: ٱلْبَصْرَة‎) سومین شهر بزرگ عراق با جمعیتی حدود ۳٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر می‌باشد. این شهر بندر اصلی کشور عراق است. بصره مرکز استان بصره است، و اکثریت جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند. بصره در تاریخ آغازین اسلام نقش پررنگی داشته است.

خرمای بصره چنان با اهمیت و پر آوازه بوده‌است که مقدسی گوید: «خرمای بصره فراموش شدنی نیست.»اهالي منطقه بصره عموما مسلمان بوده و نیز تعداد کمی از مسیحیان در بصره زندگی می‌کنند.

كركوك

کرکوک یکی از غنی‌ترین شهرهای عراق می‌باشد و دارای ۴۰٪ صادرات نفت عراق است. شاید این عامل مهمترین دلیل کشتار و کوچ اجباری کردها توسط رژیم صدام از این شهر بوده است. اصلی‌ترین چاه‌های نفت کرکوک به نام باباگرگر شهرت دارند. دیگر حوزه‌های نفتی مهم آن جمبور، بای حسن جنوبی و شمالی، آفانا، خباز، جبل بور و خرماله مي باشد .

از پدیده‌های شگفت در منطقه باباگرگر آتش‌های فروزنده بر روی زمین است که در پی نشت گاز از حوزه نفتی به روی زمین پدیدآمده. این آتش‌ها که آتش جاویدان نام گرفته‌اند صدها سال است که شعله ور مي باشند. رودخانه زاب کوچک از شاخه‌های دجله از ۴۵ کیلومتری کرکوک می‌گذرد و براي آبیاری زمین‌های کرکوک استفاده مي شود.

شهر بابل

شهر بابل با بیش از 4000 سال قدمت، در مرکز دو رود دجله و فرات قرار دارد. بابل همچنین به سبب داشتن دیوارهای بلند و عظیم اطراف شهر از قدرتمندترین شهرهای جهان به شمار می رود. گفتنی است که باغ های معلق بابل و دیوارهای بلند آن نیز از عجایب هفت گانه جهان می باشند.

شهرهاي مهم زیازتی

نجف

مزار امام علي عليه السلام در شهر نجف در كنار شهر تاريخي كوفه واقع مي باشد و ساليانه ميليونها تن از مسلمانان ا فرقه هاي مختلف اسلامي براي زيارت به اين شهر وارد شده و پس از زيارت امام علي عليه السلام و ديگر مشاهد نجف مانند زيارتگاه پيامبران هود عليه السلام و صالح عليه السلام ؛ ديگر مشاهد مختلف در شهر كوفه را نيز زيارت مي نمايند.

كربلا

شهر کربلا مرکز استان کربلا، یکی از شهرهای جنوبی کشور عراق و در فاصله یکصد کیلومتری بغداد می باشد.جمعیت این شهر زیارتی بالغ بر ششصد هزار نفر بوده و از شهرهای عمدتاً شیعه نشین و مذهبی در عراق است که چنانچه آرامش در این کشور و این شهر برقرار شود از مراکز زیارتی،توریستی و سیاحتی مهّم عراق بشمار خواهد رفت.

کاظمین

كاظمين یکی از محله‌های شمالی شهر بغداد در بخش غربی رود دجله است. مسجد و آرامگاه دو امام مسلمانان خاصه شيعيان اماميه در این محله قرار دارد و سبب نامگذاری این منطقه به کاظمیه همین است.

در اين شهر چندين مکان مقدس وجود ‌دارد اما دو مرقد متبرکه آن در طول تاريخ اهميت و جذابيت بيشتري داشته‌است. حرم امام حسين(ع) و برادرگرامي شان حضرت ابوالفضل العباس (ع) .

امام حسين عليه السلام بهمراه جميع ياران باقي مانده شان و نيز خانواده مكرم شان در اين محل به شهادت رسيده و كودكان و زنان شان را به اسارت بردند .

سامرا

سامرا یکی از شهرهای بزرگ استان صلاح‌الدین درعراق است که در بخش شرقی رود دجله در فاصله ۱۲۵ کیلومتری شمال بغداد واقع است.مسجد جامع سامرا و مسجد و حرم عسکریین دو بنای مقدس و مهم شهر سامرا است.

سامرا در بین مسلمانان اهمیت بسياري دارد. این شهر یکی از شهرهای مذهبی عراق به شمار می‌رود كه مدفن دو تن از امامان شیعه امام حسن عسکری عليه السلام و امام علی نقی الهادي در آنجا قرار دارد. در حرم عسكريين مرقد منور جناب حکیمه خاتون خواهر مكرمه امام حسن عسكري عليه السلام و نيز جناب نرجس خاتون همسر محترمه و مادر مکرمه امام زمان عليه السلام نيز مي باشد.

با تأسیس پایگاه علمی اي که سنگ بنای آن توسط امام علي نقي الهادی(ع) گذاشته شده اين شهر از نظر علمی هم دارای موقعیت خاصی گردیده است به طوری که تا مدتها مرکز نشر علوم اسلامی بوده است.

دلیل معروفیت بغداد

بغداد یکی از معروف ترین شهرهای اسلامی است كه برای سالیاني طولانی مرکز علمی جهان و پایتخت عباسیان بوده است .

بزرگان و عالمان بسياري در اين شهرمدفون مي باشند كه برخي از آنان عبارتند از:

نايبان چهارگانه حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) مدفون بغداد

عثمان بن سعيد عمري ؛ محمد بن عثمان ؛ حسين بن روح نوبختي ؛ علي بن محمد سمري

شيخ يعقوب كليني از عالمان و محدثان بزرگ شيعه در قرن سوم هجري و صاحب كتاب معروف اصول كافي

امام محمد ابوحنيفه پيشواي مسلمانان فرقه حنفيه و شاگرد امام صادق ( عليه السلام ) ، در مسجدي به نام امام اعظم و در قريه اي به نام معظم در آن سوي دجله مقابل كاظمين قرار دارد . بناي مقبره ابو حنيفه قلعه آجري شامل چهار برج و دروازه است كه در داخل آن مسجد و تكيه اي ساخته شده و ضريح ابو حنيفه وسط آن مسجد قرار دارد .در نزديكي قبر ايشان ، در همين محله ، ابوبكر شبلي و حسين بن منصور حلاج را به خاك سپرده اند.

امام احمد بن حنبل مؤسس فرقه حنبلي و از محدثان برجسته مسلمانان فرقه حنبلي در قرن دوم هجري است . قبر ايشان در نزديكي رصافه بغداد قرار دارد .

ابوبكر شبلي از بزرگان متصوفه مي باشند كه نزديك قبر امام احمد ابن حنبل به خاك سپرده شده است . شايان ذكراست كساني چون بشرحافي ، داوودطايي و ابوالقاسم جنيد ، از تابعان و زاهدان ، در نزديكي قبر ايشان دفن شده اند. قبر معروف كرخي نيز در محله باب البصره قرار دارد

امام شيخ عبد القادر گيلاني از مشايخ صوفيه كه ملقب به قدس اعظم بوده اند . قبرشان در رصافه واقع شده و بقعه كوچك و ضريحي از نقره دارند . زائران او بيشتر از كشورهاي هند و افغانستان مي باشند . اين بقعه توسط سلطان مراد عثماني تعمير و بازسازي شده و داراي حياط ، صحن و گنبد بزرگي مي باشد .

ابن ابي الحديد شارح برجسته و معروف نهج البلاغه نيز در رصافه دفن شده است .

آرامگاه شيخ شهاب الدين سهروردي ، از فلاسفه بزرگ شيعه و معروف به شيخ اشراق نيز در بغداد مي باشد . سلطان سليمان و سلطان احمد ، از پادشاهان عثماني ، بقعه بزرگي براي او ساخته اند و مسجدي در كنار ايشان برپا كرده اند .

اقوام و مذاهب

ترکیب جمعیت عراق از نظر نژاد، ۷۰٪ عرب، ۲۰٪ کرد، ۴٪ فارس و ۶٪ ترکمن و سایر اقوام است. در شهر‌های شمالی ترک‌زبان‌هایی زندگی می‌کنند که مردم عراق آنها را ترکمن می‌خوانند.

مردم عراق از نظر مذهبی به دو فرقه بزرگ اسلامی شیعه و سنی تقسیم می‌شوند. حدود ۶۰٪ مردم عراق شیعه، ۳۷٪ سنی و ۳٪ پیروان سایر ادیان (مسیحیان، یهودیان، آشوریان و...) هستند.

عرب‌های شیعه که بیشتر جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند، عموما در جنوب و مرکز این کشور ساکنند. اهالی کربلا، دیوانیه، حله، منتفک، عماره و کوت همگی شیعه‌اند. در استان‌های دیالی، بغداد و بصره اکثریت با شیعیان است. در نقاط دیگر نیز شیعیان پراکنده‌اند. عرب‌های سنی در بخش شمالی عراق تمرکز یافته‌اند. کردها، در مناطق کوهستانی شمال شرق کشور سکونت دارند. سلیمانیه و موصل کانون اصلی آنهاست.

جمعیت

عراق کشوری با قومیت های گوناگون و دارای حدودا 33 میلیون نفر جمعیت است. امید به زندگی در کشور عراق 64 سال می باشد. براساس آمار سال 2014، کشور عراق از لحاظ جمعیت چهلمین کشور پرجمعیت است.

اقوام شیعه

ترکمانان

بیشتر ترکمانان عراق پیرو مذهب شیعه هستند. گفته شده که گسترش تشیع ترکمانان به زمان شاه روح، نوادۀ تیمور گورکانی و سپس دولت قراقويونلوها و حکومت صفویه مربوط است. ترکمانان در شهرهای تلّعفر، داقوق، تازه خورماتو و ناحیه بشیر در مسیر کرکوک به سمت جنوب ساکنند. همچنین شماری از ترکمانان شیعه در مناطق التون، کوبری، کرکوک و کفری، در کنار کردهای سنی زندگی می‌کنند.

کردهای فَیلی

کردهای شیعی در استان دیالی، به ویژه در منطقه خانقین و محلۀ عقدالاکراد در بغداد زندگی می‌کنند. در اصطلاح محلی، کردهای فیلی خوانده می‌شوند. کردهای فیلی همگی شیعه هستند.

شبک‌ها

شَبَک‌ها از اقوام عراقی هستند که به زبان خاصی نزدیک به زبان کردی صحبت می‌کنند. اکثر شبک‌ها از لحاظ مذهبی پیوند نزدیکى با مذهب علویان آناتولى (قزلباش) دارند. محل اصلی زندگی شبک‌ها در استان موصل است.

نژاد

طبق آخرین آمارها، ترکیب نژادی در کشور عراق به شکل زیر می باشد:

عرب ها: 75 تا 80 درصد

کردها: 15تا 20 درصد

ترکمنان، آشوریان و ..: 5 درصد

خانواده در عراق

عراقی‌ها ارزش زیادی برای خانواده قائل هستند و خانواده‌های بزرگ یا قبایل بزرگ از قدرت سیاسی و اجتماعی برخوردارند. اعضای خانواده باید مسئولیت رفتار و کردار خود را بپذیرند و هر گونه خطایی باعث بی‌آبروی کل خانواده می‌شود. وفاداری به خانواده قبل از سایر روابط اجتماعی و حتی کسب و کار قرار می‌گیرد. خویشاوندسالاری در بین مردم عراق به چشم می‌خورد و از آنجا که دیدگاه منفی نسبت به این قضیه ندارند، طبیعتا پیشنهادات کاری را به خانواده خود می‌دهند زیرا افراد مورد اعتمادشان هستند. اغلب خانواده‌های بزرگ در یک خانه، محله یا روستا زندگی می‌کنند. در مناطق شهری مردم لزوما در یک خانه در کنار هم زندگی نمی‌کنند، هر چند که عموما در یک خیابان یا نزدیک به هم هستند.

دین

مردم عراق از نظر مذهبی به دو فرقه بزرگ اسلامی شیعه و سنی تقسیم می‌شود. حدود ۶۰ درصد مردم عراق شیعه، ۳۷ درصد سنی و ۳ درصد پیروان سایر ادیان (مسیحیان، یهودیان، آشوریان و...) هستند.

شیعیان که اکثریت جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند، بیشتر در مناطق جنوبی و مرکزی عراق سکونت دارند. وجود مقبره امامان شیعی در شهرهای مقدس عراق همچون کربلا و [[نجف]]، و همچنین وجود [[حوزه علمیه نجف]] و در نتیجه حضور دایمی علمای شیعی در این شهرها باعث تقویت فرهنگ شیعی شده‌ و این امر شیعیان عراق را از نظر فرهنگی به ایرانیان شیعی‌مذهب نزدیک کرده است. بعد از سرنگونی حکومت صدام، شیعه قدرت و نفوذ بیشتری پیدا کرده است و می‌توانند خیلی آزادانه‌تر راجع به هویت مذهبی خود صحبت کنند.

اعراب سنی بخش دیگری از ساختار فرهنگی اجتماعی عراق را تشکیل می‌دهند که براساس قومیت عربی و مذهب سنی ایجاد شده و به دلیل حاکمیت اقلیت اعراب سنی در طول دهه‌های گذشته در عراق تقویت شده‌ است. گرایش‌ها و عصبیت عربی این بخش از فرهنگ عراق بسیار قدرتمند بوده و پان عربیسم به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی فعال در عراق و حتی جهان عرب در این فرهنگ ریشه دارد. مردم عراق معمولا پیروان ادیان مسیحی و یهودی را می‌پذیرند زیرا این ادیان، کتاب مقدس داشته و به خدای واحدی اعتقاد دارند.

زبان

عربی و کردی زبان‌های رسمی مردم عراق هستند. البته زبان‌های دیگری نظیر ترکی آذربایجانی (ترکمن‌های عراق)، فارسی، لری فیلی، کلدانی نو (از زبان‌های آرامی)، ارمنی، آشوری، دوماری (زبان کولی‌ها)، گورانی (از شاخه شمال غربی زبان‌های کردی) و غیره نیز در این کشور صحبت می‌شود.

موزه ملی عراق

موزه ملی عراق یا موزه باستان شناسی بغداد، در سال 1926 به کوشش یک مورخ بریتانیایی به نام ” گرتورد بل” بنا شده است. این موزه شامل گنجینه ای ارزشمند از فرهنگ و تمدی کشور عراق و ایران باستان می باشد. در سال 2003، موزه طی جنگ تحمیلی و اشغال عراق مورد یکی از بزرگترین دسنتبرهای فرهنگی در طول تاریخ قرار گرفت. البته طی اقدامات لبن المللی دولت عراق بخش بزرگی از آثار ربوده شده به موزه بازگردانده شد.

ایوان مدائن

ایوان مدائن یا طاق کسری، بزرگترین بنایی است که توسط پادشاهان ساسانی در تیسفون (عراق امروزی) بنا شده است. خسرو پرویز آخرین پادشاهی بودکه در این کاخ مقتدرانه به تخت پادشاهی نشست.از این رو به این قصر، ایوان خسرو نیز گفته می شود. جايگاه موسسات غير دولتي(سمن ها) در جامعه و موسسات فعال و تاثيرگذار در زمينه فرهنگي:

موسسات فرهنگی (سمن ها)

پس از سقوط رژيم صدام موسسات غير دولتي زيادي تاسيس گرديد كه در حال حاضر تعداد آنها به صدها موسسه رسيده ودر زمينه هاي گوناگون فرهنگي واجتماعي فعاليت دارند.

مهمترين آنها عبارتند از : موسسه شهيد محراب ، موسسه فرهنگي بدر ، موسسه فرهنگي – علمي دعوت ، مركز فرهنگي الهدي ، انجمن دانشجويان مسلمان عراقي ، مركز فرهنگي المدي . مركز فرهنگي الجمل ، دار الانشاء العربي ، دار الجواهر و....

رسانه های گروهی

با سقوط صدام و پس از سالهاي استبداد ، انفجاري رسانه اي و اطلاع رساني در عراق رخ داد كه باعث تاسيس و راه اندازي صدها راديو ، شبكه تلويزيوني ، روزنامه ومجله ، و سايت اينترنتي گرديد . همچنين وزارت اطلاع رساني ( الاعلام) رسما" منحل و در حال حاضر اين رسانه ها در زمينه هاي گوناگون فرهنگي ، اجتماعي ، سياسي و اقتصادي و با گرايش ها ي اسلامي و لاييك وليبرال مشغول فعاليت هستند.

اين رسانه ها نقش اساسي وگسترده در شكل گرفتن جريانهاي سياسي واجتماعي ايفا مي نمايد .مهمترين آنها عباتند از :

مطبوعات : الصباح ، الزمان ، التآخي ، العراق الجديد ، الدعوه ، الاتحاد ، الصدر ، الرياحين ، البصيره، الحوزه ، المدي و....( باتيراژ 5- 10 هزار نسخه ) .

راديو وتلويزيون: العراقيه ، الشرقيه ،بلادي ، آفاق ، الفيحاء ،العراق الجديد ، الاتجاه و....

سايتهاي اينترنيتي : همه احزاب وگروه ها و اكثر شخصيتهاي سياسي و اجتماعي عراقي سايت مستقل دارند..

فهرست احزاب در عراق

</gallery>

عنوان اصلی حزب	عنوان انگلیسی	عنوان فارسی	رهبر حزب
الائتلاف الوطنی العراقی	National Iraqi Alliance	ائتلاف ملی عراق	براهیم جعفری
إئتلاف دولة القانون	State of Law Coalition		ائتلاف دولت قانون	نوری مالکی
مثال	مثال	مثال	مثال
مثال	مثال	مثال	مثال