زبیر بن عوام

زبیر بن عوام
نام کامل	زُبیر بن عَوّام قرشی اسدی
نام‌های دیگر	ابوعبدالله
اطلاعات شخصی
محل تولد	مکه
روز درگذشت	۳۶ قمری
محل درگذشت	جنگ جمل
دین	اسلام، اهل‌سنت
فعالیت‌ها	مخالفت با شورای سقیفه خلفای سه گانه عضو شورای شش نفره رأی به خلافت امام علی(علیه‌السلام) مشارکت در قتل عثمان از سران جنگ جمل علیه امام علی (علیه‌السلام)

زبیر بن عوام اسدی، پسر عمّه رسول خدا(صلی الله علیه)، از اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه) و یکی از عشره مبشره از دیدگاه اهل‌سنت بود. از نخستین گروندگان به اسلام و از مهاجران به حبشه است. در جریان سقیفه، حکم شورای سقیفه را نپذیرفت و از خلافت امام علی(علیه‌السلام) دفاع کرد. زبیر از اعضاء شورای شش نفره بود و به نفع امام علی(علیه‌السلام) رأی داد. در ماجرای شورش بر علیه عثمان و قتل وی نقش مؤثری داشت. از خلافت امام علی (علیه‌السلام) دفاع کرد ولی چندی بعد به همراه طلحه، در مقابل امام علی (علیه‌السلام) ایستاد و جنگ جمل را به راه انداخت.

زبیر کیست

زبیر بن عوام با کنیه ابوعبدالله، برادرزاده حضرت خدیجه است. پدرش عوّام (برادر حضرت خدیجه) در جنگ فجار کشته شد. مادرش صفیه دختر عبدالمطلب یعنی عمه حضرت محمد(صلی الله علیه) و حضرت علی(علیه‌السلام) بود. برخی آل زبیر را مصری‌ تبار دانسته و انتساب ایشان به خاندان اصیل قریش را نمی‌پذیرند، این گروه به روایتی استناد می‌کنند که بر اساس آن خویلد بن اسد در سفر مصر، عوام را با خود به مکه آورد و در واقع عوام پسرخوانده اوست. زبیر با اسماء دختر ابوبکر ازدواج کرد.

مسلمان شدن زبیر

منابع تاریخی، اسلام زبیر را بعد از مسلمان شدن ابوبکر نوشته‌اند، بعضی گفته‌اند وی در آن هنگام ۸ ساله بوده است. اما بعضی دیگر از مورخان وی را در آن هنگام نوجوانی ۱۵ ساله دانسته‌اند. . در گزارشی عنوان شده که وی با حضرت علی (علیه‌السلام) هم‌سن بوده است. در این صورت نمی‌تواند در سن هشت‌سالگی اسلام آورده باشد و به نظر همان ۱۵ سالگی درست می‌نماید. زبیر را پنجمین یا ششمین گرونده به اسلام می‌دانند.

زبیر در زمان پیامبر

قبل از هجرت

اخبار زیادی درباره زبیر قبل از هجرت وجود ندارد جز اینکه وی جزو مهاجرین به حبشه به شمار آمده است. هنگامی که زبیر و دیگر مهاجرین به حبشه، در آنجا به سر می‌بردند، شایع شد که قریش به اسلام گرویده‌اند، بدین جهت بعضی از مهاجرین از جمله زبیر به مکه بازگشتند.

پیمان برادری

یکی از اقداماتی که پیامبر(صلی الله علیه) پس از هجرت به مدینه، انجام داد برقراری عقد اخوت بین مسلمانان بود، در آن هنگام، بین زبیر و عبدالله بن مسعود پیمان برادری بسته شد. در روایتی دیگر، پیمان برادری میان زبیر و سَلَمَه بن سَلامَه بن وَقش یاد شده است.

حضور در غزوه‎ها

حضور زبیر در جنگ بدر، احد و فتح مکه گزارش شده است.

کشته شدن زبیر

در کتاب طبقات الکبری آمده است: بعد از آنکه علی(علیه‌السلام) حدیث پیامبر(صلی الله علیه) را به یاد زبیر آورد؛ آن حدیثی که پیامبر(صلی الله علیه) به زبیر فرموده بود: «ای زبیر، تو به زودی با علی(علیه‌السلام) پیکار می‌کنی، درحالی که تو بر او ستمگری». زبیر صحنه جنگ را ترک کرد و به قصد مدینه فرار کرد. پس از کناره‌گیری زبیر، عَمرو بن جُرموز، با چند تن از یارانش، به تعقیب او پرداخت و در جایی به نام وادی السِّباع او را غافلگیرانه کشت. وی سپس نزد حضرت علی رفت و به دربان گفت، برای قاتل زبیر اجازه ورود بگیر. حضرت فرمود: اجازه بده وارد شود و مژده آتش جهنم را به او بده. پیامبر(صلی الله علیه) نیز درباره قاتل زبیر فرموده بود: جایگاه قاتل زبیر آتش است.

امام از کشته شدن زبیر اظهار ناخشنودی کرد و چون شمشیر وی را دید، با یادآوری دلیری‌های زبیر در جنگ‌های صدر اسلام فرمود: این شمشیر بار‌ها اندوه را از چهره رسول خدا زدود.

ساخت مسجد و بنا بر روی قبر

ابن جوزی حنبلی در تاریخ خود می‌نویسد: «در سال ۳۸۶ ه‍.ق اهالی بصره پس از وقوع اتفاقاتی، بر روی قبر زبیر مسجد و گنبد و بارگاه ساختند و اموال زیادی را وقف آنجا کردند».