حشد الشعبی
| حَشْد شَعبی یا بسیج مردمی عراق | |
|---|---|
 | |
| نام حزب | حشد الشعبی |
| تاریخ تأسیس | ۲۰۱۴ م، ۱۳۹۲ ش، ۱۴۳۴ ق |
| مؤسس | نوری مالکی |
| رهبران |
|
| اهداف | مبارزه با داعش |
حشد الشعبی یا بسیج مردمی عراق (به عربی: الحشد الشعبی) که به بسیج عراق نیز معروف است، به نیروهای شبه‌نظامی عراق گفته می‌شود که در کنار ارتش این کشور قرار دارند و با هدف مبارزه علیه داعش سازمان دهی شدند. این نیرو از حدود ۴۰ گروه مختلف تشکیل شده که عمدتاً گروه‌های شیعه هستند، اما گروه‌های سنی مذهب و مسیحی و ایزدی نیز در آن حضور دارند.
حشد الشعبی
«حَشْد» به معنای جماعت، گروه و جمعیت است و «شَعْب» به معنای گروهی از مردم که مشترکاتی خاص دارند.
اَلْحَشْدُ الشَّعْبی یا بسیج مردمی عراق به نیروهای شبه‌نظامی داوطلب عراقی اشاره دارد که در سال ۱۳۹۴ش (۲۰۱۵م) برای مقابله با حملات داعش به شهرهای عراق سازمان‌دهی شدند. حشد شعبی، در پاسخ به دعوت دولت عراق و آیت‌الله سیستانی مرجع شیعه، در نجف، در قالب نیرویی نظامی در کنار ارتش تشکیل شد. نیروهایی از طوایف و قومیت‌های مختلف عراقی در آن حضور دارند.
در سال ۲۰۱۳ گروه داعش (دولت اسلامی عراق و شام) تأسیس شد. این گروه در ۹ ژوئن ۲۰۱۴ (۱۹ خرداد ۱۳۹۳) به شمال عراق حمله کرد و شهر موصل و برخی از مناطق این کشور را تصرف کرد و پس از آن، اماکن اسلامی بویژه مساجد و آرامگاه‌های مقدس را تخریب کرد. در واکنش فعالیت این گروه حشد الشعبی شکل گرفت.
پایه‌گذاری حشد شعبی
دستور نخست‌وزیر
نوری مالکی نخست‌وزیر وقت عراق که فرماندهی نیروهای مسلح را نیز بر عهده داشت، طی حکمی فرمان تشکیل بسیج مردمی عراق برای رویارویی با تهدید داعش و جلوگیری از حمله به بغداد را صادر کرد. پس از این فرمان، نیروهای مردمی، به ویژه با حضور کسانی که تجربه نظامی داشتند، شکل گرفت و به میدان جنگ با داعش روانه شد.
فتوای آیت‌الله سیستانی
سه ماه پس از شروع فعالیت حشد شعبی، آیت‌الله سیستانی مرجع تقلید شیعه در نجف به وجوب جهاد کفایی، فتوا داد و از همه کسانی که توانایی جنگیدن داشتند، دعوت کرد، در کنار نیروهای ارتش به مقابله با داعش بپردازند. این فتوا نقش به سزایی در ترغیب مردم به پیوستن به حشد شعبی داشت و به آن، مشروعیت بخشید.
مشروعیت قانونی
در سال ۲۰۱۵ هیأت وزیران عراق تصویب کرد که سازمان حشد شعبی، سازمانی رسمی و مرتبط با نخست‌وزیر است. در پی این مصوبه این نیرو به‌صورت رسمی، بخشی از ساختار نیروهای مسلح عراق محسوب و وابسته به فرمانده کل نیروهای مسلح شد.
ساختار
درباره تعداد نیروهای حشد شعبی، آمارهای متفاوتی از صد هزار تا دو و نیم میلیون نفر ارایه شده است. همه طوایف دینی از شیعه، سنی و مسیحی و همه قومیت‌ها از عرب، کرد و ترکمن در حشد شعبی حضور دارند.
نیروهای تشکیل دهنده حشد شعبی بر دو قسمند:
- گروه‌های مسلح شناخته شده.
- جوانانی که به دعوت مرجعیت به کمک ارتش آمده‌اند.
تشبیه به بسیج ایران
عقیل حسینی رئیس شورای بسیج عراق آن را ادامه بسیج ایران توصیف کرد. وی پیشتر گفته بود که بسیج عراق با تجربه بسیج ایران تشکیل شده‌است. نوری مالکی در مرداد ۱۳۹۴ شمسی در مصاحبه با خبرگزاری ابنا تصریح کرد: ما در ساختار بسیج عراق از بسیج ایران الگو گرفتیم. در سپتامبر ۲۰۱۵ حیدر عبادی نخست‌وزیر عراق اعلام کرد که گروه‌های حشد شعبی بخشی از نیروهای حکومتی هستند. در حال حاضر این نیرو‌ها تحت وزارت داخله فعالیت دارند. اگرچه حکومت عراق خود به این نیرو‌ها مشروعیت بخشیده است حضور این نیروهای قدرتمند شبه نظامی در عراق مورد مناقشه و بحث‌های مختلف است.
کادر رهبری
- فالح فیاض: فرمانده حشد شعبی؛
- ابومهدی مهندس: معاون سابق فرمانده که به همراه قاسم سلیمانی در ۱۳ دیماه ۱۳۹۸ش در یک عملیات تروریستی توسط دولت آمریکا به شهادت رسیدند.
- هادی عامری: دبیر کل سازمان بدر و معاون فرمانده حشد الشعبی؛
- قیس خزعلی: دبیر کل عصائب اهل الحق؛
- ابوجاسم ناصری: دبیر کل قوات الشهید الصدر؛
- اکرم کعبی: دبیر کل مقاومت اسلامی حرکه النجباء؛
- احمد اسدی: سخنگوی رسمی حشد شعبی؛
حشد الشعبی از ۴۲ گروه نظامی ثبت شده نزد مشاور امنیت ملی تشکیل شده است که قریب به ۱۱۸ هزار رزمنده دارد اما آمارهای این گروه متفاوت هستند. گروه‌های مسلح حشدالشعبی به ۲ بخش تقسیم می‌شوند:
- نخست گروه‌های مسلح معروف مانند سازمان بدر، گردان‌های حزب‌الله و عصائب اهل الحق
- بخش دوم را گروه‌های کوچکی تشکیل می‌دهند که بخش زیادی از آنها پس از فتوای آیت‌الله سیستانی به وجود آمدند.
پس از سازمان بدر، عصائب اهل‌الحق و گردان‌های حزب‌الله در رتبه‌های بعدی قرار دارند و هر یک از آنها نزدیک به ۶ هزار رزمنده دارند. جنبش‌های شاخص در نیروهای مردمی را جنبش‌النجباء به فرماندهی شیخ اکرم الکعبی، گردان‌های سید الشهداء به فرماندهی ابوآلاء، گردان‌های جند الامام به فرماندهی ابوجعفر الاسدی، گردان‌های امام علی به رهبری الحاج شبل، جنبش طلائع الخراسانی به فرماندهی علی الیاسری و گردان‌های عاشورا وابسته به مجلس اعلای اسلامی به فرماندهی عمار حکیم هستند. همچنین نیروهای مردمی شامل گروه‌های کوچک‌تری مانند گردان‌های جهاد و البناء و تشکیل الحسین الثائر و نیروهای شهید صدر و گردان‌های التیار الرسالی و فرقه العباس و تیپ علی اکبر وابسته به عتبات مقدس حضرت عباس و امام حسین هستند.
در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت که همه طوایف دینی از شیعه، سنی، مسیحی و همه قومیت‌ها از عرب، کُرد و ترکمن در آن حضور دارند. برهمین اساس هم نیروهای تشکیل دهنده آن بر ۲ قسم گروه‌های مسلح شناخته شده و جوانانی که به دعوت مرجعیت به کمک ارتش آمده‌اند، هستند.
بنابراین از مهمترین گروه‌های تشکیل دهنده حشد الشعبی می‌توان به گروه‌هایی همانند عصائب اهل الحق، سرایا، طلیعة الخراسانی، کتائب سیرالشهداء، حرکتة حزب الله النجباء، کتائب حزب الله، سرایا الاسلام و... اشاره کرد. فرهاندهی حشدالشعبی برعهده فالح فیاض است که ابومهدی المهندس معاون او بود که در عملیات تروریستی توسط دولت آمریکا به شهادت رسید و هادی العامری به جانشینی او انتخاب شد.
فرمان ۱۰ بندی دولت عراق
۱۰ تيرماه ۱۳۹۸«عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر عراق طی فرمانی ۱۰ بندی دستوراتی را درباره حشد الشعبی عراق صادر کرد. در این دستور دولتی آمده است: بنا بر اقتضای منافع مردم، و بر اساس اختیاراتی که به موجب قانون اساسی به ما داده شده است و با ایمان به نقش بزرگی که مبارزین حشد الشعبی در حال انجام آن بوده و برای تضمین تقویت داخلی و خارجی آن، دستورات زیر صادر می‌شود:
- تمامی نیروهای حشد الشعبی به عنوان بخش جدایی ناپذیری از نیروهای مسلح عراق عمل می‌کنند و هرگونه قوانینی که برای نیروهای مسلح اعمال می‌شود برای نیروهای حشد الشعبی نیز اعمال می‌شود مگر آنکه به صورت صریح به آن اشاره شود. این نیرو‌ها به فرمان فرمانده کل نیروهای مسلح و بر اساس قوانین تصویب شده در پارلمان عراق و دستورات صادر شده عمل خواهند کرد و رئیس هیئة الحشد الشعبی مسئول این تشکیلات خواهد بود که توسط فرمانده کل نیروهای مسلح تعیین می‌شود و تمامی تشکیلات حشدالشعبی به آن مرتبط می‌شوند.
- نام‌گذاری‌هایی که گروه‌های حشد الشعبی در جریان درگیری‌های شجاعانه خود برای پایان دادن به موجودیت گروه داعش تروریستی داشتند کاملا پایان می‌یابد و با نام‌گذاری‌های نظامی نظیر(لشکر، تیپ، گروهان، ..) جایگزین می‌شود که این نام‌گذاری‌ها شامل حشد عشایر و هرگونه تشکیلات محلی دیگر می‌شود و افراد آن نیز همان رتبه‌های نظامی مرسوم در نیروهای مسلح را خواهند داشت.
- این گروه‌ها، چه فردی و چه تشکیلاتی باید تمام ارتباطات سیاسی خود را قطع کنند.
- گروه‌هایی که به نیروهای مسلح نمی‌پیوندند می‌توانند به گروه‌های سیاسی که تحت قانون احزار است تبدیل شود و از هر گونه حمل سلاح منع خواهند شد مگر با مجوز و در صورت نیاز برای حمایت از مراکز غیرنظامی و فرماندهی و شرایط آنها همانند بقیه گروه‌های سیاسی خواهد بود.
- پادگان‌های میزبان نیروهای حشد الشعبی کاملا همانند دیگر نیروهای مسلح بوده و مکان‌های حضور نیروهای حشد الشعبی برای جنگ بر اساس چارچوب‌های معمول در نیروهای مسلح تصمیم گیری خواهد شد.
- تمامی مراکزی که اسم گروهی از گروه‌های حشد الشعبی داشته باشند چه در داخل شهر‌ها و چه خارج از آن، بسته خواهند شد.
- موجودیت هرگونه گروه مسلحی که پنهانی یا آشکارا خارج از این چارچوب فعالیت می‌کند ممنوع بوده و تخطی از قانون به شمار می‌آید که موجب پیگرد خواهد شد.
- تمامی دفاتر اقتصادی یا ایست و بازرسی‌ها و حضور یا منافع موسسات خارج از چارچوب جدید اعلامی، بسته خواهد شد و سازمان حشد الشعبی بخشی از نیروهای مسلح عراق به شمار می‌آید.
- تاریخ ۲۰۱۹/۰۷/۳۱ (سی روز آینده) زمان پایانی برای پیاده سازی این اقدامات است.
- به زودی دستورات دیگری درباره ساختار حشد الشعبی و تشیکلات آن صادر خواهد شد.
دستاوردها
مهمترین دستاوردهای حشد الشعبی بعد از تاسیس را می‌توان در قالب چند پیروزی راهبردی عنوان کرد که مهمترین آنها عبارتند از:
- آزادسازی جرف النصر (الجرف الصخر سابق) در شمال بابل که بعدها به یمن آزادسازی به دست نیروهای جرف النصر نام گرفت و یکی از نخستین عملیات‌های موفق نیروهای مردمی به شمار می‌رفت.
- آزادسازی آمرلی، العلم، البغدادی و تکریت (یکی از پیچیده‌ترین عملیات‌های نیروهای مردمی محسوب می‌شود که در راستای عملیات لبیک یا رسول الله انجام گرفت).
در مجموع، این نیروهای مردمی خیلی سریع در مناطق جنوبی، شمالی و غربی کمربندی بغداد مستقر شدند تا بتوانند خلاء امنیتی را پر کنند و نقش بارزی در توقف تحرکات داعش با توجه به هماهنگی عالی میان گروه‌های مسلح شیعی و نیروهای امنیتی دولتی ایفا کنند که در پایان مهمترین دستاورد آنها نابودی نیروهای داعش بود که با کمک و دلاوری‌های سردار شهید حاج قاسم سلیمانی صورت گرفت. به این صورت که در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۷ میلادی در پی پیروزی تاریخ‌ساز جبهه مقاومت اسلامی عراق و سوریه بر فتنه تروریسم تکفیری و پایان یافتن سیطره داعش که با پایین کشیدن پرچم این گروهک در ابوکمال رقم خورد، سردار شهید قاسم سلیمانی در پیامی به محضر آیت‌الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری پایان سیطره داعش بر سرزمین‌های اسلامی را اعلام کرد.