علویان جمع علوی به خاندان حضرت علی(ع) و شیعیان ایشان گفته می‎‌شود. واژه علوی در لغت منسوب به حضرت علی(ع) است اما در اصطلاح کاربردهای متعددی داشته است.

ریشه‌یابی لغت علوی


علوی در لغت منسوب به امام علی علیه السلام است. این واژه در اصطلاح در معانی متعددی به کار رفته است که از جمله آن می‎توان به موارد زیر اشاره کرد:[۱]
كسی كه از اولاد علی(ع) و فاطمه(س) و یا از نسل آنان باشد. در این تعریف واژه علوی با سید مترادف می‎‌شود.
افرادی كه پس از قتل عثمان، علی(ع) را در اين قتل متهم ننموده و برای انتقام خون عثمان، از عایشه و معاويه حمایت نکردند. علوی در این تعریف در برابر عثمانی (عثمانیه) است.[۲]
کسی که علی را برتر از سه خلیفه نخست می‎داند و پیرو او است. بر اساس این تعریف، اصطلاح علوی با اصطلاح شیعه در یک معنا به کار می‎رود.[۳]

کاربرد واژه علوی در طول تاریخ


در بسیاری از منابع و گزارش‎‌های تاریخی که سخن از علویان در قرون نخستین شده منظور از آن گروه‎‌های مختلف شیعه اعم از امامیه و غیر آن نظیر زیدیه بوده است.
علویان در طول تاریخ در مناطق مختلف خراسان، ایران، عراق، حجاز، یمن، شام و شمال آفریقا می‌زیسته‌اند.
آنان بیشتر از فرزندان امام حسن(ع)، امام سجاد(ع) و محمد حنفیه بودند.[۴]
این واژه از قرون میانه درباره شیعیان ساکن در منطقه شامات و آناتولی (ترکیه امروزی) و مغرب عربی به کار رفت.
علویان شام به نصیریه و علویان سوریه شهرت دارند و علویان ترکیه به بکتاشیه نیز معروفند.

علویان ترکیه یا بکتاشیه


پس از جنگ چالدران بین حکومت عثمانی در آناتولی و حکومت صفوی در ایران، ارتباط علویان ترکیه با مراکز علمی و فرهنگی پیروان اهل بیت(ع) قطع شد و از سو دیگر آنان تحت سخت‌ترین فشارهای حکومتی از سوی حکومت عثمانی که جنگ سیاسی خود با حکومت صفوی را تبدیل به مسئله‌ای مذهبی و دینی کرده بود قرار گرفتند.
این فشارها تا به حدی ادامه یافت که برخی از علویان مجبور به تقیه و تبدیل مذهب و حتی دین و برخی دیگر مجبور به پناهنده شدن به کوه‌ها و جنگل‌های صعب العبور برای در امان ماندن از هجمه های خونین حکومتی شدند.
این مسائل منجر به این شد که در طول دهه‌ها و قرون متمادی، علویون ترکیه و سشوریه کم کم از معارف اصیل اسلام و تشیع دور شده و تحت تأثیر آموزه های التقاطی قرار گیرند.[۵]