تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشمندان مسلمان (کتاب)

تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشمندان مسلمان (کتاب)
نام	تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشمندان مسلمان (کتاب)
پدیدآوران	جلال میرآقایی
زبان	فارسی
زبان اصلی	فارسی
سال نشر	1386 ش
ناشر	پژوهشگاه مطالعات تقریبی وابسته به مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
تعداد صفحه	342
موضوع	اسلام فرقه‌ها تقریب مذاهب وحدت اسلامی
شابک	6 - 005 - 167 - 964 - 978

کتاب تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشمندان مسلمان، بدیهی است در زمان پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) از آنجا که احکام و مفاهیم به طور مستقیم از سوی آن حضرت صادر می شد نیاز چندانی به اجتهاد وجود نداشت. شیوه اجتهاد پس از وفات پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله) در عصر تابعین متداول گشت، اما پس از این دوره از آغاز قرن دوم، مذاهب و مکتب فقهی شکل گرفت و تا نیمه قرن چهارم تعداد آنها به 138 مذهب رسید. نگارنده پیدایش مذاهب را نشان دهندۀ تکامل خرد اسلامی و ثروت گران قدر فکری برای تمدن اسلامی دانسته و حرکت تقریب مذاهب اسلامی مطرح شده در دهه‌های اخیر را دارای ریشه‌هایی در دورترین دوره‌های اسلامی می‌داند و به دنبال آن، پایه‌های قطعی را که همه مذاهب، بدون استثناء، بدان باور دارند، به عنوان محور وحدت آفرین تقریب بیان می‌نماید و پس از آن، سیاست ها و راهبردهای ضروری را برشمرده و نقش علما و اندیشمندان را در روند تحقق آن گوشزد می‌کند.

معرفی کتاب

در حدود نیم قرن پیش شیخ محمود شلتوت که در رأس روحانیت اهل‌سنت قرار داشتد، فتوای ‏جواز پیروی از فقه مذهب جعفری را عرضه کرد و خواستار همدلی بیش‌تر مسلمانان شد. از آن زمان حرکت ‏‏«تقریب مذاهب» شکل گرفته و امروزه به راهبردی تأثیرگذار بدل شده است. دانشمندان و عالمان مسلمان، پس ‏از وضع مبانی و تبیین ریشه‎‌های دینی و‎ ‎ضرورت رشد و ریشه‎‌دار کردن آن در وجدان مسلمانان، مقالات متعددی‎ ‎نوشتند. اینان معتقدند با ملاحظه برخی اصول از جمله ایمان به اصول اعتقادی اسلام، التزام کامل به تمامی ‏ضروریات و ارکان اسلامی و نیز قرآن و سنت می‌توان مسلمانان را گرد هم آورد.

این کتاب در حقیقت مجموعه‌‏ای است از فتاو‌ای علماء و صاحب‌نظران فقهی مذاهب گوناگون اسلامی در خصوص این سؤال «اطلاق امت ‏اسلامی بر اتباع مذاهب دیگر اسلامی اعم از شیعه، فرق چهارگانه اهل‌سنت، زیدیه، ظاهریه، ابازیه و دیگران ‏که اصول دین مبین را معتقدند چیست؟ و آیا تکفیر فرق مذبور جایز است یا خیر؟ و اصولا حدود تکفیر در عصر ‏حاضر چگونه است؟» این سوال را هشت نفر از علمای شیعه پاسخ گفته‏‌اند و سیزده نفر از علمای اهل‌سنت و ‏سه نفر از علمای زیدیه و یک نفر از علمای ابازیه، فتاوی در خصوص سوال فوق بالاجماع فرق اسلامی را از ‏امت اسلامی‌ دانسته‌اند و تکفیر آنان را در هیچ شرایطی جایز ندانسته‌اند. ‏ این کتاب دارای یک مقدمه و پنج فصل است. در مقدمه، مؤلف، صادرکنندگان فتاوی را از برجسته‌ترین فقها ‏و مجتهدان می‌دانند. فتاوی گردآوری شده نیز با مصلحت‌اندیشی و ملاحظات سیاسی و تحت تأثیر منافع زودگذر ‏صادر نشده است، هر چند که زمینه فتوا در شر ایط اجتماعی سیاسی فراهم می‌شود. ‏

فصل اول

درآمدی بر تقریب مذاهب اسلامی

• مذاهب اسلامی از اختلاف تا ‏ائتلاف نوشته حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری؛
• پیش‌‏نویس سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب از علامه محمدمهدی شمس‌الدین.

فصل دوم

بیانیه‌های گروهی

• استراتژی مجمع جهانی تقر یب مذاهب اسلامی؛
• پیش‌نویس منشور وحدت اسلامی؛
• بیانیۀ اردن؛
• بیانیۀ مجمع‌الفقه؛
• برنامۀ ده‌ساله سازمان کنفرانس اسلامی؛
• قطعنامۀ وزرای خارجۀ ‏کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی.

فصل سوم

فتاوای ‏فقهای

فتاوای ‏فقهای عظام و مراجع شیعه

• فتوای ‏حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی)؛
• فتو‌ای حضرت آیت‌الله‌العظمی سیستانی (مدظله العالی)؛
• فتوای ‏حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی (رحمه الله علیه)؛
• فتوای حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری (رحمه الله علیه)؛
• و ... .

فتاوای علمای اهل سنت

• فتوای شیخ محمود شلتوت؛
• فتو‌ای شیخ جادالحق علی جادالحق؛
• دکتر شیخ محمد سید طنطاوی؛
• ‏فتوای دکتر شیخ یوسف قرضاوی؛
• فتوای شیخ احمد کفتارو؛
• فتو‌ای شورای عالی امور دینی ترکیه؛
• و ... .

فتاوای علمای زیدیه

• فتو‌ای شیخ ابراهیم بن محمد الوزیر؛
• فتوای شیخ محمد بن محمد بن اسماعیل المنصور؛
• فتوای شیخ حمود بن عباس بن عبدالله المؤید.

فتوی اباضیه

• فتوای ‏شیخ احمد بن حمد خلیلی.

فصل چهارم

پاسخ به کج‌اندیشان

• بیانیۀ آیت‌الله مکارم شیرازی در پاسخ به فتوای ۳۸ ‏تن از علمای سعودی ... ؛
• پاسخ جمعی از علمای اهل‌سنت به نامۀ آیت‌الله تسخیری.

فصل پنجم

• منشور مکۀ معظمه، پیرامون اوضاع جاری عراق؛
• بیانیۀ جمعی از فضلای حوزۀ علمیه قم، پیرامون اوضاع جاری عراق.

منابع

• تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشمندان؛ تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 20 اسفندماه 1403 ش.