سید موسی شبیری زنجانی
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۳:۴۳، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۲؛
| نام | سید موسی شبیری زنجانی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | آیت‌الله شبیری زنجانی•آیت‌الله سید موسى بن سید احمد شبیرى زنجانى |
| زاده | ۹ اسفند ۱۳۰۶ |
| محل تولد | قم |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه دوازده‌امامی |
| زمینه‌های علمی | فقه•اصول•رجال |
| تحصیلات | حوزه علمیه قم•حوزه علمیه نجف |
| استادان | سید احمد زنجانی (پدرش)•میرزا محمود حسینی زنجانی•سید محمد محقق داماد•سید حسین طباطبایی بروجردی•
سید ابوالقاسم خویی |
| شاگردان مشهور | رضا استادی•مهدی شب‌زنده‌دار•سید جعفر مرتضی عاملی |
| رتبه حوزوی | آیت‌الله العظمی |
| تألیفات | تحقیق رجال نجاشی•تعلیقه بر کتاب «آشنای حق»•جرعه‌ای از دریا•دراسة فى فقه الحج•بحوث فى التعادل والتراجیح• تعلیقه بر رجال شیخ طوسی•تعلیقه بر جامع احادیث الشیعه،... |
| وبگاه | http://zanjani.ir |
آیت الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی در سال ۱۳۰۶ در قم متولد شد. پدر او مرحوم آیت الله سید احمد زنجانی از اساتید حوزه بود که در مدرسه فیضیه قم اقامه نماز جماعت داشت.
وی پس از گذراندن دروس مقدماتی، دروس سطح و عالی فقه و اصول را نزد پدر خود و نیز آیت الله سید صدرالدین صدر، آیت الله محقق داماد و آیت‌الله بروجردی فراگرفت.
آیت الله سید موسی شبیری زنجانی، از دوستان نزدیک و هم درسان آیت الله سید رضا صدر و امام موسی صدر بود و سال هاست کرسی تدریس او در حوزۀ علمیه برقرار است و هم اکنون از مراجع بزرگ شیعه به شمار می‌آید.
ولادت
معظم له چند ماه پس از رسيدن پدر بزرگوارش به حرم كريمه اهل بيت حضرت معصومه دختر امام موسی كاظم صلوات ا... عليه يعنی به شهر مقدس قم و انتخاب آن شهر به عنوان جايگاه و محل اقامت در هشتم ماه رمضان سال 1346 ديده به جهان گشود. و اين نام ـ سيد موسی ـ را مادر پدر ايشان برای بزرگداشت و احترام حضرت معصومه (ع) و تشكر از عنايت و مهمان‌نوازی آن حضرت برای معظم‌له انتخاب نمود.
خانواده
پدر او فقيه آگاه و پرهيزگار با ورع آیه‌الله العظمی سيد احمد حسينی زنجانی (قدس سره الشريف) (1308ـ1393) است كه دارای تصنيفهای بسيار در فنون مختلف بود. وی نزديك به 60 كتاب و رساله در فقه، حديث، كلام، لغت، ادبيات و غير آن در موضوعات ديگر در حوزه‌های معرفتی تأليف نمود.
امامت جماعت صبح و مغرب و عشای نمازگزاران حرم مطهر حضرت معصومه (سلام الله عليها) منحصر به ايشان بود.
و اين به سبب جايگاه بسيار بلند در ميان علمای اعلام شهرت به پرهيزگاری و فضائل اخلاقی وی بود. ظهرها امامت جماعت در مدرسه فيضيه را بعهده داشت و جمعيتی از علما و فضلا و اساتيد حوزه علميه به ايشان اقتدا مینمودند. ايشان به عنوان امام جماعت در جايی انتخاب شده بود كه مأمومين را علما و افراد صالح و فضلای طلاب حوزه تشكيل میدادند در روزهای پايانی حيات وقتی از انجام اين مهم ناتوان گرديده بود. حضرت آیه‌الله العظمی سيد موسوی زنجانی به عنوان جانشين پدر انتخاب گرديد.
معظم له در آن روز به سبب دارا بودن شرايط و اوصاف لازم برای تصدی امامت جماعت در اين دو مكان شريف برای امر مهم امامت جماعت انتخاب گرديد.
جد پدری معظم له سيد عنايت‌الله (م. 1343) و جد مادری او سيد ميرعلی نقی (م 1367) رحمه‌ا... از علمای زنجان و مشهور به فضل و تقوی بودند. دايی معظم له آیه‌الله سيد محمد ولائی (م. 1387) رحمه‌ا... عالمی جامع و فقيه بود.
وی از سوی آیه‌الله العظمی سيد محمد حجه قدس سره (م. 1372) موفق به دريافت اجازه اجتهاد گرديده بود آیت الله حجت اين اجازه را در سال 1352 به ايشان داده بودند.
اجازه آيت‌الله حجت ارزش علمی ويژه‌ای داشت زيرا ايشان به عدم نرمش در اعطای اجازه اجتهاد معروف و از اين جهت بسيار اهل احتياط و پرهيز بود. به همين علت نقل شده است هنگامی كه اجازه مسبوق‌الذكر بر آیه‌الله العظمی خوئی عرضه شده بود آن را با شگفتی و تقدير از شخص اجازه گيرنده دريافت نموده بود به سبب اينكه از احتياط و سختگيری شخص اجازه دهنده آگاهی داشت.
آغاز دروس اسلامی و حوزوی
آیه‌الله العظمی زنجانی دروس حوزوی را در سال (1359 ـ 1360) قمری آغاز نمود و مراحل مختلف كتب سطح را در خلال سه يا چهار سال به پايان رسانيد. معظم‌له به حضور در درس خارج عالم جليل القدر آیه‌الله العظمی سيد صدرالدين صدر قدس سره (1299ـ1373) پرداخت. محل درس مرحوم صدر مملو از افراد فاضل و علمای بزرگ بود كه معظم له كم سن‌ترين آنها بود.
اساتيد ايشان در دروس خارج
معظم له در مجلس درس بسياری از علمای مدرس خارج آن روز حاضر گرديد، اما كسانی كه از آبشخور زلال علمی آنان بهره برد و از معارف عميق گوارای آنان مدت معتنابهی استفاده برد عبارت بودند از:
1ـ فقيه محقق آیه‌الله العظمی امام بروجردی (1292ـ1380)، پس از ورود آیه‌الله بروجردی به قم در درس خارج اصول ايشان و همچنين در فقه (كتاب الغصب، كتاب الاجاره و كتاب الصلاه) شركت نمود.
2ـ عالم محقق آیه‌الله العظمی سيد محمد معروف به داماد قدس سره (م 1388) نزديك به يك دوره كامل در درس اصول ايشان شركت نمود و 21 سال درس فقه (اندكی از كتاب الصلاه، كتاب الطهاره، كتاب الصوم، كتاب الخمس و كتاب الحج) را حضور داشت.
امتيازات درس اين دو استاد محقق (قدس سرهما)
در نظر معظم له (مدظله) درس حضرت آیه‌الله بروجردی با ويژگيها و مزايايی از ديگر دروس امتياز داشت كه عبارت بودند از:
- در برداشتن كامل مسائل اصلی فقه (اصول متلقاه)
- طرح سخنان قدمای اصحاب و بررسی و تفسير دقيق و متقن از آنها.
- طرح سخنان عامه
ايشان (قدس سره) توجه ويژه‌ای به طرح سخنان عامه و بررسی آن داشتند به اين سبب كه فقه شيعه ناظر به فقه عامه است، موارد اشتباه آن را رد و موارد صحيح را امضاء مینمايد و به قول ايشان قدس سره فقه شيعه به منزله تعليقه‌ای بر فقه عامه است، برای همين مراجعه به متنی كه به آن تعليقه زده شده را لازم میدانست.
از اين مراجعه دو امر مورد نظر است:
اول: فهم كامل از روايت‌هايی كه از منابع عصمت و طهارت عليهم السلام صادر شده است. چون همانگونه كه گذشت ـ اين روايات به منزله تعليقه بر آراء اهل سنت است و بدون ترديد شناخت نظری كه مورد تعليقه قرار گرفته است به فهم مضمون كمك مینمايد.
دوم: استناد به فقه عامه در مواردی كه از ائمه معصوم : ردعی نرسيده باشد. يعنی عدم ردع دليل امضاست.
- ژرف انديشی و دقت در روايات اهل بيت عليهم السلام برای فهم محتوای سخنانشان وا هداف آن.
- كوشش برای تتبع در فقه.
و اين كار محققانه فراگير ايشان بر حوزه علميه قم و نجف تأثير بليغ خود را گذارد بگونه‌ای كه انديشه تأليف معجم رجال حديث متأثر از اين فكر روشن بود.
- دقت در احاديثی كه مضمون آنها متحد يا شبيه يكديگر بود برای شناخت وحدت يا تعدد آنها و يافتن وقوع نقل به معنی در آن.
- استفاده از روش ويژه خود در علم رجال برای شناخت طبقه راويان حديث و مرتب نمودن سندها بمنظور يافتن افتادگیهايی كه احياناً برای سند ايجاد شده و حل عنوانهای مبهم در آنها.
- مراجعه به نسخ خطی معتبر حديثی گاه برای يافتن متنی صحيح و بدون تحريف و اشتباه هم در سند و هم در متن و گاه برای تأكيد بر صحيح بودن سند.
همين طور به نظر حضرت آیها... زنجانی درس استاد سيد محمد داماد با ويژگی ومزايايی از ديگر درس‌ها امتياز داشت كه از اين قرار بود:
- طرح يك مسأله با همه اطراف و جوانب آن بطور بسيار فراگير و گسترده سپس ارائه نظرات جديد پس از بررسی نظرات و خدشه در آنها و مستحكم كردن نظرات خود با دقت فراوان.
- سعی ايشان 1 در بررسی همه وجوه و اقوال كه در مسائل وارد شده بود.
- مطرح كردن فروعات مسأله وگفتار مبسوط برای بيرون آوردن حكم آن.
و از مزايای درس ايشان (قدس سره) اين بود كه رواياتی كه برای استدلال بر حكم استفاده میشد را از نظر میگذراند و از زوايای مختلف آنها را بررسی میكرد و با خصوصيات و قيود كاملاً ادراك مینمود، از مضمون آنها مبنايی كلی بدست میآورد. سپس هنگام بررسی و بدست آوردن هر فرع، دوباره كار فهم مضمون را انجام میداد و آن فرع را با ويژگيهايش مطرح مینمود. و غالباً به مبناء كلی مورد اختيار خود به جهت اطلاق يا عموم ابتدايی لفظ استناد مینمود. بلكه نظر ايشان اين بود كه هنگام تطبيق هر فرع جداگانه آن را با نصی كه حكم از آن استفاده میشد مورد بررسی قرار میداد (و مقايسه میكرد) تا مقدار انطباق آن را بر فرعی كه میخواست استنباط كند، دريابد.
روش معظم له در تدريس و ويژگی آن
تدريس معظم له ازمزايای تدريس دو استاد دانشمند و برجسته‌اش خالی نبود، همانطور كه ويژگيهای منحصر به فردی نيز داشت. مزايای بحث معظم له را میتوان در امور ذيل خلاصه نمود.
طرح نظرات فقها بويژه نظريات قدما درمسائل اصلی و نقل آنها مستقيماً از كتابهايشان و اكتفا نكردن به نقل كردن متأخرين از آنها.
استناد به اجماع فقهای اماميه بشرط آنكه پيوستگی آن به زمان حضور ائمه عليهم السلام احراز گردد. مراجعه به تمامی كتب استدلالی فقهای عظام رضوان الله عليهم در مورد مسأله‌ای كه اطراف آن بحث در جريان است. بدين سبب كه مبادا در مسأله نكته‌ای كه يكی ازآنان متوجه شده‌اند فوت گردد. طرح وجوه ونظريات در مسأله مورد بحث و تحقيق كامل و بدست آوردن نظر صحيح. بحث جامع از مبانی كلی بهمراه بحث از فروعات.
آوردن نص احاديث بطور كامل و بحث از فقه حديث و دقت نظر در مفاد آن. و بسنده نكردن به قطعه‌ای كه به مسأله مورد نظر مربوط است چرا كه احياناً برخی نكات و اشاره‌ها در بقيه قسمتهای احاديث نهفته است كه میتواند در فهم حديث و برخی از خصوصيات و قيود آن كمك نمايد. بررسی تمامی روايات مربوط به بحث، اگر چه در جوامع حديثی در ابواب ديگری ذكر شده باشد بسا همين كار از جهت زياد شدن احاديث موجب اطمينان به صدور گردد.
بحث كامل از سند روايات و احوال راويان حديث. وقتی كه نتيجه‌گيری متوقف بر سند حديث باشد، زيرا از نظر تعداد به اندازه‌ای كه موجب علم و اطمينان به صدور گردد نرسيده است. دقت در احاديث و بخشهای مختلف آن برای بدست آوردن وجوه جمع بين روايات متعارض. مراجعه مستقيم به مصادر اوليه احاديث مانند كتب اربعه (كه خود معظم له آنها را با نسخه‌های خطی بسيار معتبر كه نزد مشايخ و علمای مشهور قرائت شده، مقابله نموده‌اند) و بقيه كتب حديثی قدمای اصحاب (كه بسياری از آنها را نيز بر نسخه‌های خطی معتبر مقابله نموده‌اند).
استناد به اجماع فقيهان اهل سنت معاصر ائمه عليهم‌السلام هنگامی كه ردع و انكاری در مسائل مورد احتياج از سوی ائمه عليهم‌السلام نرسيده باشد، كه در اين مورد از استاد بزرگش آیه‌الله بروجردی الگو گرفته است. استاد معروف محقق او آیه‌الله داماد نيز همين روش را پيروی نموده‌اند. طرح مسائل اصول فقه با تفصيل بسيار در ضمن تدريس فقه و انطباق آن بر فروع فقهی. برای فهم مفردات وارد شده در احاديث احكام با دقت در الفاظ و تفسير هيأت‌های تركيبی كه عارض بر مواد گرديد. كوشش فراوان صورت میگيرد.
اين كار با مراجعه به كتب مختلف لغت، ادبيات و مطالعه و ديدن موارد استعمال و دقت نظر در اينكه اين استعمال‌ها آيا همراه تأويل يا عنايتی صورت گرفته (كه اين قرينه بر معنای حقيقی نباشد) يا بدون تأويل و ادعا است (كه قرينه بر معنای حقيقی باشد)، صورت میگيرد.
از فهرست الفاظ و برنامه‌های كامپيوتری برای دستيابی به احاديث و موارد استعمال لغات و تركيبات در آنها و ارتباط برخی راويان سند با برخی ديگر و... كمك گرفته میشود. مراجعه به كتب تفسير و فقه قرآن شيعه و سنی و بدست آوردن تمامی سخنان گفته شده در آيات الاحكام. به مصادر متفرقه مربوط به بحث فقهی مثل كتب تاريخ و انساب بيوگرافیها و جغرافيا و... مراجعه میشود. در تشخيص موضوعات احكام از افراد بااطلاع و متخصص بهره گرفته میشود.
طبيعی است بحثی اين چنين كه تمامی اين كوششها و مزايا را در بر دارد عمق وسعت وشمولی خواهد يافت كه آن را در سطحی ويژه ومتمايز قرار میدهد.
اثرات و تحقيقات انجام شده
- تحريرالجواهر (كتاب الحج)
- تجريد فتاوی الجواهر (كتاب الحج)
- شرح علی حج العروه الوثقی (بخش اقسام حج)
- تعليقه‌هايی بر جامع احاديث شيعه بويژه كتاب الحج آن. معظم له بر بيشتر احاديث آن تعليقه‌ها متنی و سندی پربهايی زده‌اند و در موارد مورد احتياج بسا بسيار مبسوط است.
- مناسك حج (فارسی و عربی) و خلاصه‌ای با نام مناسك زائر (فارسی)
- دراسات فی فقه الحج
- گزيده‌هايی از كتب فقهی و حديثی و غير آن بويژه در مواردی كه به كتاب حج مربوط است
- توضيح المسائل فارسی
- دراسات فی فقه الاجاره
- دراست فی فقه الخمس كه بخشی از تقريرات درس‌های روزانه استاد در 6 مجله انتشار يافته است
- دراسات فی فقه النكاح كه هجده قسمت از تقريرات بحث آن انتشار يافته است.
- تقريرات و پژوهش‌هايی بر اساس بحثهای اساتيد ايشان آيات عظام حجت وداماد (قدس سره)
- بحوث فی التعادل و التراجيح
- بحوث فی قاعدتی الفراغ و التجاوز
منبع
برگرفته از سایت زندگینامه حضرت آیه‌الله العظمی سيد موسی شبيری (حسينی)