بیت المال
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در
| نام | بیت المال |
|---|---|
| موضوع | فقهی |
بیت المال به معنی «خانه دارایی» یا جایی است که اموالی در آنجا نگهداری می‌شود. در صدر اسلام، بیت المال به همین معنا بود یعنی جایی که در آن اموالی را که همه مسلمانان در آن حق داشتند، می‌نهادند. بیت المال، اصطلاحی در فقه و نام یکی از نهادهای تاریخی دولت اسلامی است. ولی امروز در زبان فارسی بیت المال به معنی هر مالی است که همه مردم در آن سهم دارند، و غالباً به اموال دولتی گفته می‌شود.
معنای بیت المال و تاریخچه آن:
دهخدا در فرهنگ خود بیت المال را چنین تعریف می‌كند: خزانة اسلام؛ و در لطائف به معنی آن مالی است كه همة مسلمانان را در آن حقّ باشد. جایی كه در آن مالی را گذارند كه همة مسلمانان را در آن حقّی باشد[۱]. خلفای صدر اسلام از همان زمانی كه در نتیجه فتوحات خود به غنایم و اموال بسیاری دست یافتند، برای حفظ آنها در صدد وسیله‌ای بر آمدند تا آن غنایم را نگهداری و به تدریج آنها را در راه مصالح جامعه اسلامی صرف كنند و از این رو بیت المال را تأسیس كردند[۲]. همان گونه كه بیان خواهد شد، بیت المال در صدر اسلام شامل خمس، زكات، صدقات، جزیه، فیء و مالیات‌های دیگر دولت اسلامی آن زمان می‌شد، ولی در این زمان خمس، زكات، صدقات و كفّارات كه به نوعی از بیت المال هستند، در اختیار دولت جمهوری اسلامی قرار نمی‌گیرد بلكه در اختیار مراجع و فقهای عظام تقلید قرار می‌گیرد و آن بزرگواران آنها را در مصارف خود مصرف می‌نمایند؛ امّا مالیات‌ها، انفال، مصارف و ... در اختیار دولت جمهوری اسلامی است كه تحت عنوان بیت المال در خزانه‌داری كلّ جمع می‌گردد. بنابراین، بیت المال در معنای عام خود شامل هر دو مورد می‌گردد، امّا در معنای خاص خود فقط اموال و دارایی‌های دولت جمهوری اسلامی ایران را در بر می‌گیرد كه وزارت دارایی عهده‌دار حساب و كتاب آن است.