افزودن پیوند

    ابن بطوطه: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    {{Mbox
    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    | type  = notice
    | عنوان = ابن بطوطه
    | class = ambox-In_use
    | تصویر = ابن بطوطه.jpg
    | image = [[File:Ambox clock.svg|48px|alt=|link=]]
    | نام = شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن محمد لواتی طنجی
    | css = margin: 1px
    | نام‌های دیگر =
    | text  = این {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|[[راهنما:بخجعفر طیار‎‏ ش|بخش]]|{{#switch:{{NAMESPACE}}
    | سال تولد = ۷۰۳ق.
    | {{ns:0}}      = مقاله
    | تاریخ تولد =  
    | بحث          = [[راهنما:صفحه بحث|صفحه بحث]]
    | محل تولد = مراکش
    | رده‌بندی      = [[ویکی‌پدیا:رده‌بندی|رده]]
    | سال درگذشت = ۷۷۹ق.
    | راهنما          = [[راهنما:فهرست|فهرست]]
    | تاریخ درگذشت =
    | درگاه        = [[ویکی‌پدیا:درگاه|درگاه]]
    | محل درگذشت = [[مراکش]]
    | الگو      = [[ویکی‌پدیا:فضای نام الگو|الگو]]
    | استادان =
    | کاربر          = [[ویکی‌پدیا:صفحه‌های کاربری|صفحه کاربری]]
    | شاگردان =  
    | بحث کاربر      = [[ویکی‌پدیا:صفحه‌های کاربری|صفحه بحث کاربری]]
    | دین = [[اسلام]]
    | ویکی‌پدیا      = [[ویکی‌پدیا:فضای نام ویکی‌پدیا|صفحه ویکی‌پدیا]]
    | مذهب = [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]
    | بحث ویکی‌پدیا = [[ویکی‌پدیا:فضای نام ویکی‌پدیا|صفحه بحث ویکی‌پدیا]]
    | آثار = {{فهرست جعبه افقی |تحفة الأنظار فی غرائب الامصار و عجائب الأسفار}}
    }}}} هم‌اکنون  برای {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|{{{2|مدتی کوتاه}}}|{{{1|مدتی کوتاه}}}}} '''تحت ویرایش عمده''' است. این برچسب برای جلوگیری از [[راهنما:تعارض ویرایشی|تعارض ویرایشی]] اینجا گذاشته شده‌است، لطفا تا زمانیکه این پیام نمایش داده می‌شود ویرایشی در این {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|بخش|صفحه}} انجام ندهید.<br>
    | فعالیت‌ها = جهانگرد
    <small>{{#if:{{{زمان|}}}|این پیام در {{{زمان|}}} اضافه شده است.|}} این صفحه آخرین‌بار در {{#time:H:i، j F Y|{{REVISIONTIMESTAMP}}}} ({{کوچک}}ساعت هماهنگ جهانی{{پایان کوچک}}) ({{Time ago|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}) تغییر یافته‌است؛ لطفا اگر در چند ساعت اخیر [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=history}} ویرایش نشده است]، این الگو را حذف کنید. اگر شما ویرایشگری هستید که این الگو را اضافه کرده است، لطفا مطمئن شوید آن را حذف یا با در دست ساخت جایگزین می‌کنید.</small>
    | وبگاه =  
    <includeonly>{{#ifeq:{{{category}}}|no||{{#switch:{{NAMESPACE}}
    }}
    | کاربر
    '''ابن بطوطه محمد بن عبدالله بن محمد بن إبراهیم لواتی طنجی'''، ابوعبدالله، جهانگردی است که در سال ۷۲۵ ه بسوی [[مکه]] عزیمت نمود و [[مصر]]، [[شام]]، [[حجاز]]، [[عراق]]، [[ایران]]، [[یمن]]، [[بحرین]]، ترکستان، میانرودان و بخشی از [[هند]] و [[چین]]، جاوه و شرق آفریقا را پیمود و سرانجام به مغرب نزد شاه ابی عنان از شاهان بنی مرین برگشت. سفر او ۲۷ سال به درازا کشید.
    | بحث کاربر = <!-- no category -->
    | [[رده:صفحه‌های سخت در دست ویرایش]]}}}}</includeonly>
    }}<noinclude>
    </noinclude>


    <div class="wikiInfo">[[پرونده:ابن بطوطه.jpg |جایگزین=ابن بطوطه|ابن بطوطه]]
    این جهانگرد معروف آمازیغی ۵ و یا ۶ بار به ایران سفر نمود و در تمام سفرهای شرقی خود از زبان فارسی برای ارتباط با غیر عرب‌ها استفاده نمود. او به دو سوی سواحل دریای فارس([[خلیج فارس]] کنونی) و شهرهای فارس از جمله شیراز، خوزیه ([[خوزستان]])، تستر(شوشتر)، تبریز و [[خراسان]] سفرکرده است. سفرنامه ابن‌بطوطه از کتاب‌های با ارزش جغرافیایی سده‌های میانه‌است.
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    !نام
    !ابن بطوطه
    |-
    |نام کامل
    |شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن محمد لواتی طنجی
    |-
    |لقب
    |شمس الدین
    |-
    |زادگاه
    |مراکش • شهر  تنجه (تنگه)
    |-
    |زادهٔ
    |دهم رجب ۷۰۳ ق
    |-
    |کشورهایی که سفرکرده
    |عربستان مصر، شام، فلسطین، حجاز، عراق، ایران، یمن، بحرین، ترکستان، بین‌النهرین و بخشی از هند و چین، جاوه، خاور اروپا و خاور آفریقا
    |-
    |هم دوره با
    |مارکو پولو
    |-
    |دین
    |اسلام
    |-
    |مذهب
    |مالکی
    |-
    |دوران
    |سده‌های میانه
    |-
    |فعالیتها
    |پژوهشگر اسلامی • حقوق دان • قضاوت • کاشف • گیتاشناس
    |-
    |آثار
    |تحفة الأنظار فی غرائب الامصار و عجائب الأسفار
    |-
    |درگذشت
    |۷۷۹(٧۶ سال)
    |-
    |محل دفن
    |مراکش • شهر  تنجه (تنگه)
    |-
    |}
    </div>


    '''ابن بطوطه محمد بن عبد الله بن محمد بن إبراهیم لواتی طنجی'''، ابو عبد الله، در شهر طنجه سال ۷۰۳ ق/۱۳۰۴ م در [[مغرب]] بدنیا آمد و سال ۷۲۵ ه بسوی [[مکه]] عزیمت نمود و [[مصر]]، [[شام]]، [[حجاز]]، [[عراق]]، [[ایران]]، [[یمن]]، [[بحرین]]، [[ترکستان]]، میانرودان و بخشی از [[هند]] و [[چین]]، جاوه و شرق آفریقا را پیمود و سرانجام به مغرب نزد شاه ابی عنان از شاهان بنی مرین برگشت. سفر او ۲۷ سال به درازا کشید (۱۳۲۵-۱۳۵۲ م) و در مراکش سال ۷۷۹ ه/۱۳۷۷ م. درگذشت.
    == ابن بطوطه کیست ==
    شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن محمد لواتی طنجی مشهور به ابن‌بطوطه به سال (703 ق.) در طنجه واقع در [[مراکش|مغرب]] به دنیا آمد و در سال (770 یا 779 ق.) درگذشت. او را از طایفه بربرهای لواته دانسته‌اند. خانواده وی از دانشمندان [[مالکی مذهب]] بودند و در مراکش شغل قضاوت داشتند<ref> الدرر الکامنه، ج 3، ص 480-481؛ تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص 331؛ تحفة النظار، ج 1، مقدمه، ص 80.</ref>. او نیز با سن کم در همان ابتدای راه به‌عنوان قاضی کاروان [[حج]] [[تونس]] انتخاب شد و در طول سفر نیز با دانشوران دیدار کرد و از برخی اجازه روایت گرفت و بعدها نیز در [[هند]] به منصب قضا رسید.


    این جهانگرد معروف آمازیغی ۵ و یا ۶ بار به ایران سفر نمود و در تمام سفرهای شرقی خود از زبان فارسی برای ارتباط با غیر عربها استفاده نمود.او به دو سوی سواحل دریای فارس([[خلیج فارس]] کنونی) و شهرهای فارس از جمله [[شیراز]]، خوزیه ([[خوزستان]])، تستر([[شوشتر]])، [[تبریز]] و [[خراسان]] سفرکرده است. سفرنامه ابن بطوطه از کتابهای با ارزش جغرافیایی سده‌های میانه‌است.
    همین از علاقه و اشتغال او به علوم دینی حکایت دارد<ref>. Ibn Battuta، P2-3</ref>. پژوهش‌گران کوشیده‌اند بر پایه این سفرنامه تصویری از روحیات و احوال ابن‌بطوطه ترسیم کنند. آنان به علاقه ابن‌بطوطه به زاهدان و [[تصوف|صوفیان]] و میل درونی‌اش به کناره‌گیری از دنیا از یک‌سوی و پایبندی‌اش به دنیا و اقرار به عدم توانایی در ترک آن از دیگر سو اشاره نموده و صداقت وی و پرهیزش از زاهد نمایی و ریاکاری را ستوده‌اند<ref>سفرنامه ابن‌بطوطه، ص 32-33؛ مجله نامه انجمن، ش 21، ص 7، چند نمونه از داده‌های جامعه‌شناختی و روان‌شناختی</ref>.


    =ابن بطوطه کیست=
    برخی او را با هرودت در تاریخ و تاریخ نگاری دوران اسلامی مقایسه می‌کنند. هرودت نیز پس از ترک هالیکارناس (Halikarnassos) در آسیای صغیر که در آن زمان تحت انقیاد حکومت یونان و دیکتاتورهای گماشته شده توسط آن حکومت بوده به اقصی نقاط جهان از جمله به بابل در [[بین النهرین]] و [[مصر]] در [[آفریقا]] رفت و مطالب گسترده‌ای گردآورد و تواریخ مفصل خود را با چنین دستاوردهایی در ۳۶۵ ق. م خشت نوشت<ref>خدادادیان، اردشیر: هخامنشیها (۱۳۷۸) مبحث هرودت و تاریخ نگاری او.</ref>.


    شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن محمد لواتی طنجی مشهور به ابن‌بطوطه به سال (703 ق.) در طنجه واقع در مغرب به دنیا آمد و در سال (770 یا 779 ق.) درگذشت. او را از طایفه بربرهای لواته دانسته‌اند. خانواده وی از دانشمندان [[مالکی مذهب]] بودند و در مراکش شغل قضاوت داشتند. <ref> الدرر الکامنه، ج 3، ص 480-481؛ تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص 331؛ تحفة النظار، ج 1، مقدمه، ص 80</ref> او نیز باسن کم در همان ابتدای راه به‌عنوان قاضی کاروان [[حج]] [[تونس]] انتخاب شد و در طول سفر نیز با دانشوران دیدار کرد و از برخی اجازه روایت گرفت و بعدها نیز در [[هند]] به منصب قضا رسید.
    == سفرهای ابن‌بطوطه ==
    در بیست و دو سالگی سودای سفر به [[مکه]] و ادای [[حج|فریضه حج]] زندگیش را دگرگون ساخت. پس در سال 725 هـ. تن به غربت و دوری از خانواده داد و تنها به شوق دیدار [[خانه خدا]] و زیارت آرامگاه [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم]] زادگاه خود را ترک گفت<ref> رحله ابن بطوطه، (بیروت:
    دارصادر، 1986) صفحه .14</ref>.
    در آغاز عزم [[زیارت]] و سپس بازگشت به وطن خود را داشت لیک این سفر عزم او را دگرگون کرد و او از مکه به [[عراق]] رفت. [[نجف]]، واصل و [[بصره]] را دیده و از آنجا راهی آبادان شد. زان پس هم‌چنان سرزمین ایران را پیمود تا به شیراز رسید و مدتی مقیم آن دیار گشت و به زیارت قبر سعدی شتافت.


    همین از علاقه و اشتغال او به [[علوم دینی]] حکایت دارد. <ref> Ibn Battuta، P2-3</ref> پژوهشگران کوشیده‌اند بر پایه این سفرنامه، تصویری از روحیات و احوال ابن‌بطوطه ترسیم کنند. آنان به علاقه ابن‌بطوطه به زاهدان و صوفیان و میل درونی‌اش به کناره‌گیری از دنیا از یک‌سوی و پایبندی‌اش به دنیا و اقرار به عدم توانایی در ترک آن از دیگر سو اشاره نموده و صداقت وی و پرهیزش از زاهد نمایی و ریاکاری را ستوده‌اند. <ref>سفرنامه ابن‌بطوطه، ص 32-33؛ مجله نامه انجمن، ش 21، ص 7، چند نمونه از داده‌های جامعه‌شناختی و روان‌شناختی</ref>
    از ایران به عراق آمد و از آن جا دوباره قصد [[حج]] کرد و در سال 728 به مکه رسید و تا سال 730 مجاور آن شهر مکرم بود و سه سال پیاپی حج کرد و سپس راه یمن را در پیش گرفت. از آنجا به مقدیشو [مگادیشو] (در سومالی) رفت و پس از آن به [[عمان]] پا نهاد و از طریق جزیره هرمز مجدداً وارد خاک ایران شد و از طریق [[بحرین]] به قطیف و حسا [احساء] (که پیش از آن هَجَر خوانده می‌شد) و یمامه رفت و باز راه خانه معبود را در پیش گرفته در سال 732 به [[مکه|مکه مکرمه]] رسید و حج بگزارد.


    برخی او را یا هرودت در تاریخ و تاریخ نگاری دوران اسلامی مقایسه می کنند. هرودت نیز پس از ترک هالیکارناس (Halikarnassos) در آسیای صغیر که در آن زمان تحت انقیاد حکومت [[یونان]] و دیکتاتورهای گماشته شده توسط آن حکومت، بوده به اقصی نقاط جهان از جمله به بابل در [[بین النهرین]] و [[مصر]] در [[آفریقا]] رفت و مطالب گسترده ای گردآورد و تواریخ مفصل خود را با چنین دستاوردهایی در ۳۶۵ ق .م خشت نوشت. <ref>خدادادیان، اردشیر: هخامنشیها (۱۳۷۸) مبحث هرودت و تاریخ نگاری او</ref>
    پس از پایان مراسم حج عزم بازگشت به وطن را داشت. لیکن سر از آسیای صغیر درآورد. انطاکیه را دید. به قونیه رفت و به سر تربت ملای روم شتافت. آنگاه آسیای صغیر را پشت سرگذاشت و تا جنوب [[روسیه]] پیش رفت. سپس به قسطنطنیه رفت. آنگاه از طریق ایران به غزنین و کابل رفته، گام به دره سند نهاد و به [[شبه قاره هند]] پا گذاشت و مقرب دربار محمد شاه فرمانروای آن سرزمین شد و همراه با هیأت نمایندگی او به چین رفت و در آن جا مدتی ماندگار شد و به شغل قضا پرداخت.


    =سفرهای ابن بطوطه=
    در بازگشت از [[چین]] برای بار سوم به ایران آمد و از شهرهای لار، فسا، شیراز، [[اصفهان]] و شوشتر دیدن کرد و به نجف و سپس [[کوفه]] و حلّه رفت. از حله به بغداد و از آن شهر به شام و مصر رهسپار گردید و باز راه مکه را در پیش گرفت و به عَیذاب رفت و از طریق دریا به [[جده]] رسید و در بیست و دوم شعبان سال 749 وارد شهر مقدس مکه شد. پس از برگزاری مراسم حج و زیارت مرقد مطهر [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)
    ]] راه وطن را در پیش گرفت و در سال 750 به فاس پایتخت [[مراکش]] و دربار ابوعنان پادشاه سلسله مرینی پا نهاد.


    در بیست و دو سالگی سودای سفر به مكه و ادای [[فریضه حج]] زندگیش را دگرگون ساخت. پس در سال 725 هـ . تن به غربت و دوری از خانواده داد و تنها به شوق دیدار [[خانه خدا]] و زیارت آرامگاه [[پیامبر اكرم]]، «چون پرندهای كه لانهاش را رها میسازد»، زادگاه خود را ترك گفت. <ref> رحله ابن بطوطه، (بيروت:
    سپس به زادگاه خود طنجه رفت و از آن جا راه [[اندلس]] را در پیش گرفت و از غرناطه (عروس شهرهای اندلس) دیدن کرد و به فاس بازگشت. از آن جا این رحالّه آخرین سفر خود را آغازید و در قارّه سیاه فرو رفت و تا تومبوکتو و [[نیجریه]] پیش رفت و بدین ترتیب «نخستین جهانگردی بود که در داخل آفریقا سفر کرد و گزارشی از سفر خود به جای گذاشت<ref>دو وو، بارون کارا، متفکران اسلام، ترجمه احمد آرام، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1363)، ج 1، ص
    دارصادر، 1986) صفحه 14</ref>  
    98.</ref>».
    در آغاز عزم [[زیارت]] و سپس بازگشت به وطن خود را داشت، لیك این سفر عزم او را دگرگون كرد و او از مكه به عراق رفت، [[نجف]]، [[واصل]] و [[بصره]] را دیده و از آنجا راهی [[آبادان]] شد. زان پس همچنان سرزمین ایران را پیمود تا به شیراز رسید و مدتی مقیم آن دیار گشت و به زیارت قبر سعدی شتافت و از آن «زیارتگه رندان جهان همت خواست».
    پس از آن، ابن‌بطوطه به فرمان ابوعنان در سال 754 به دربار او بازگشت و در همان جا مستقر شد و پس از بیست و نه سال جهانگردی و زیر پا نهادن عمده سرزمین‌های مسکون آن روزگار، آرام گرفت و از آن جا که یادداشت‌های سفر ابن‌بطوطه طی حوادث مختلف از جمله اسارت در دست هندوان از میان رفته بود، او دیده‌ها و شنیده‌های خود را بر منشی و دبیر دربار معروف به ابن‌جُزّی املا کرد. ابن‌جزی با تحریر و تلخیص و گاه تفصیل ـ و حتی در مواردی تحریف ـ گفته‌های<ref>سفرنامه ابن بطوطه. ترجمه محمد
    علی موحد، (تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1361)، ج 1، مقدمه مترجم، صفحه
    38.</ref> ابن‌بطوطه، کتاب خواندنی و دلکش «تحفة الأنظار فی غرائب الامصار و عجائب الأسفار» را تدوین کرد که بعدها نام مأنوستر «رحله ابن‌بطوطه» را به خود گرفت.


    از ایران به عراق آمد و از آن جا دوباره قصد حج كرد و در سال 728 به مكه رسید و تا سال 730 مجاور آن شهر مكرّم بود و سه سال پیاپی حج كرد و سپس راه یمن را در پیش گرفت. از آنجا به مقدیشو [مگادیشو] (در [[سومالی]]) رفت و پس از آن به [[عمان]] پا نهاد و از طریق جزیره هرمز مجدداً وارد خاك ایران شد و از طریق [[بحرین]] به قطیف و حسا [احساء] (كه پیش از آن هَجَر خوانده میشد) و یمامه رفت و باز راه خانه معبود را در پیش گرفته در سال 732 به مكه مكرمه رسید و حج بگزارد.
    == معرفی کتاب ابن‌بطوطه ==
    کتاب تحفة النظار با حمایت سلطان ابوعنان و در زمانه‌ای به نگارش درآمد که سلطان، کاتب و ادیبی بانام محمد بن محمد بن جُزَی الکلب معروف به ابن‌جزی را برای تدوین خاطرات ابن‌بطوطه برگزید. نگارش این کتاب بر پایه املاء ابن‌بطوطه در سال (757 ق.) سه ماه به درازا انجامید<ref> تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص 335. تحفة النظار، مقدمه، ج 1، ص 79، 152</ref>.


    پس از پایان مراسم حج عزم بازگشت به وطن را داشت، لیكن از آنجا كه تقدیر را طرحی دیگر در سر بود، ابن بطوطه سر از آسیای صغیر درآورد. انطاكیه را دید، به قونیه رفت و به سر تربت [[ملای روم]] شتافت. آنگاه آسیای صغیر را پشت سرگذاشت و تا جنوب [[روسیه]] پیش رفت. سپس به [[قسطنطنیه]] رفت، آن گاه از طریق ایران به [[غزنین]] و [[كابل]] رفته، گام به دره سند نهاد و به [[شبه قاره هند]] پا گذاشت و مقرب دربار محمد شاه فرمانروای آن سرزمین شد و همراه با هیأت نمایندگی او به چین رفت و در آن جا مدتی ماندگار شد و به شغل قضا پرداخت.
    درباره صحت گزارش‌های ابن‌بطوطه، از آغاز و حتی از روزگار خود او تردیدهایی وجود داشته است. به گزارش ابن‌[[ابن خلدون|خلدون]]، تاریخ‌نگار هم‌عصر ابن‌بطوطه، داستان‌هایی که او در دربار سلطان ابوعنان بر زبان می‌راند، نزد مردم با ناباوری و انکار روبه‌رو بود<ref>تاریخ ابن خلدون، ج 1، ص 227-228.</ref>.  
    نویسندگان معاصر ابن‌بطوطه نیز در درستی گزارش‌های وی تردید داشتند و برخی مانند [[ابن خطیب]] و بلفیقی او را دروغ‌گو می‌دانستند<ref> الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج 3، ص 206.</ref>.
    پژوهش‌های تازه نیز از اشتباهات سفرنامه ابن‌بطوطه و ناسازگاری برخی گزارش‌ها با واقعیات تاریخی و جغرافیایی پرده برداشته‌اند تا جایی که اصل مسافرت او به سرزمین‌هایی مانند چین یا قسطنطنیه را انکار کرده و سخنان وی در این سفرنامه را برگرفته از منابع دیگر دانسته‌اند<ref>The Odyssey of Ibn Battuta، P8-11؛ Ibn Battuta، P13؛ تحفة النظار، ج 1، ص 125-131.</ref>.


    در بازگشت از [[چین]] برای بار سوم به ایران آمد و از شهرهای لار، فسا، شیراز، [[اصفهان]] و شوشتر دیدن كرد و به نجف و سپس كوفه و حلّه رفت. از حله به بغداد و از آن شهر به شام و مصر رهسپار گردید و باز راه مكه را در پیش گرفت و به عَیذاب رفت و از طریق دریا به [[جده]] رسید و در بیست و دوم شعبان سال 749 وارد شهر مقدس مكه شد. پس از برگزاری مراسم حج و زیارت مرقد مطهر [[پیامبر اكرم (ص)]]  راه وطن را در پیش گرفت و در سال 750 به فاس پایتخت [[مراكش]] و دربار ابوعنان پادشاه سلسله مرینی پا نهاد.  
    == درگذشت ==
    ابن بطوطه پس از سفر طولانی خود بیست و پنج سال زندگی کرد و در سال 779 درگذشت<ref>دائرةالمعارف بزرگ اسلامی؛ ج 3، صص 121 و 123.</ref>. "شخصیت" تنها اثر به جا مانده از ابن‌بطوطه همین رحله اوست و با مطالعه آن خصوصیات او را جا به جای این کتاب درمی‌یابیم؛ او متفکری بزرگ یا اندیشمندی عمیق نیست<ref>رحله ابن بطوطه، مقدمه کرم البستانی، ص 6</ref> و تن به تدقیقات علمی و نظری نمی‌دهد. لیکن سخت حواس خود را به کار گرفته دیده‌ها و شنیده‌های خویش را به حافظه می‌سپارد.


    سپس به زادگاه خود طنجه رفت و از آن جا راه [[اندلس]] را در پیش گرفت و از غرناطه (عروس شهرهای اندلس) دیدن كرد و به فاس بازگشت. از آن جا این رحالّه آخرین سفر خود را آغازید و در قارّه سیاه فرو رفت و تا تومبوكتو و [[نیجریه]] پیش رفت و بدین ترتیب «نخستین جهانگردی بود كه در داخل آفریقا سفر كرد و گزارشی از سفر خود به جای گذاشت». <ref>دو وو، بارون كارا، متفكران اسلام، ترجمه احمد آرام، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1363)، ج 1، ص
    == پانویس ==
    98</ref>
    {{پانویس}}
    پس از آن، ابن بطوطه به فرمان ابوعنان در سال 754 به دربار او بازگشت و در همان جا مستقر شد و پس از بیست و نه سال جهانگردی و زیر پا نهادن عمده سرزمین های مسكون آن روزگار، آرام گرفت و از آن جا كه یادداشت های سفر ابن بطوطه طی حوادث مختلف از جمله اسارت در دست هندوان از میان رفته بود، او دیدهها و شنیده های خود را بر منشی و دبیر دربار معروف به ابن جُزّی املا كرد. ابن جزی با تحریر و تلخیص و گاه تفصیل ـ و حتی در مواردی تحریف ـ گفته های <ref>سفرنامه ابن بطوطه. ترجمه محمد
    علي موحد، (تهران: مركز انتشارات علمي و فرهنگي، 1361)، ج 1، مقدمه مترجم، صفحه
    38.</ref> ابن بطوطه، كتاب خواندنی و دلكش «تحفة الأنظار فی غرائب الامصار و عجائب الأسفار» را تدوین كرد كه بعدها نام مأنوستر «رحله ابن بطوطه» را به خود گرفت.


    =معرفی کتاب ابن بطوطه=
    [[رده:شخصیت‌ها]]
     
    [[رده:شخصیت‌های تاریخی]]
    کتاب تحفة النظار با حمایت سلطان ابو عنان و در زمانه‌ای به نگارش درآمد که سلطان، کاتب و ادیبی بانام محمد بن محمد بن جُزَی الکلب معروف به ابن جزی را برای تدوین خاطرات ابن‌بطوطه برگزید. نگارش این کتاب بر پایه املاء ابن‌بطوطه در سال (757 ق.) سه ماه به درازا انجامید. <ref> تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص 335. تحفة النظار، مقدمه، ج 1، ص 79، 152</ref>
    [[رده:جهانگردان]]
     
    درباره صحت گزارش‌های ابن‌بطوطه، از آغاز و حتی از روزگار خود او تردیدهایی وجود داشته است. به گزارش [[ابن خلدون]]، تاریخ‌نگار هم‌عصر ابن‌بطوطه، داستان‌هایی که او در دربار سلطان ابو عنان بر زبان می‌راند، نزد مردم با ناباوری و انکار روبه‌رو بود. <ref>تاریخ ابن خلدون، ج 1، ص 227-228</ref>
    نویسندگان معاصر ابن‌بطوطه نیز در درستی گزارش‌های وی تردید داشتند و برخی مانند [[ابن خطیب]] و بلفیقی او را دروغ‌گو می‌دانستند. <ref> الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج 3، ص 206</ref>
    پژوهش‌های تازه نیز از اشتباهات سفرنامه ابن‌بطوطه و ناسازگاری برخی گزارش‌ها با واقعیات تاریخی و جغرافیایی پرده برداشته‌اند تا جایی که اصل مسافرت او به سرزمین‌هایی مانند چین یا قسطنطنیه را انکار کرده و سخنان وی در این سفرنامه را برگرفته از منابع دیگر دانسته‌اند. <ref>The Odyssey of Ibn Battuta، P8-11؛ Ibn Battuta، P13؛ تحفة النظار، ج 1، ص 125-131</ref>
     
    =در گذشت=
     
    ابن بطوطه پس از سفر طولانی خود بیست و پنج سال زندگی کرد و در سال 779 درگذشت. <ref>دائرةالمعارف بزرگ اسلامی؛ ج 3، صص 121 و 123</ref> شخصیت
    تنها اثر به جا مانده از ابن بطوطه همین رحله اوست و با مطالعه آن خصوصیات او را جا به جای این کتاب درمی‌یابیم؛ او متفکری بزرگ یا اندیشمندی عمیق نیست <ref>رحله ابن بطوطه، مقدمه کرم البستانی، ص 6</ref> و تن به تدقیقات علمی و نظری نمی‌دهد. لیکن سخت حواس خود را به کار گرفته دیده‌ها و شنیده‌های خویش را به حافظه می سپارد.
     
     
    =پانویس=
    {{پانویس|2}}
     
    [[رده:حقوقدان مسلمان]]
    [[رده:پژوهشگر مسلمان]]
    [[رده:جهانگرد مسلمان]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۱۱

    ابن بطوطه
    ابن بطوطه.jpg
    نام کاملشمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن محمد لواتی طنجی
    اطلاعات شخصی
    محل تولدمراکش
    محل درگذشتمراکش
    دیناسلام، اهل سنت
    آثار
    • تحفة الأنظار فی غرائب الامصار و عجائب الأسفار
    فعالیت‌هاجهانگرد

    ابن بطوطه محمد بن عبدالله بن محمد بن إبراهیم لواتی طنجی، ابوعبدالله، جهانگردی است که در سال ۷۲۵ ه بسوی مکه عزیمت نمود و مصر، شام، حجاز، عراق، ایران، یمن، بحرین، ترکستان، میانرودان و بخشی از هند و چین، جاوه و شرق آفریقا را پیمود و سرانجام به مغرب نزد شاه ابی عنان از شاهان بنی مرین برگشت. سفر او ۲۷ سال به درازا کشید.

    این جهانگرد معروف آمازیغی ۵ و یا ۶ بار به ایران سفر نمود و در تمام سفرهای شرقی خود از زبان فارسی برای ارتباط با غیر عرب‌ها استفاده نمود. او به دو سوی سواحل دریای فارس(خلیج فارس کنونی) و شهرهای فارس از جمله شیراز، خوزیه (خوزستان)، تستر(شوشتر)، تبریز و خراسان سفرکرده است. سفرنامه ابن‌بطوطه از کتاب‌های با ارزش جغرافیایی سده‌های میانه‌است.

    ابن بطوطه کیست

    شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن محمد لواتی طنجی مشهور به ابن‌بطوطه به سال (703 ق.) در طنجه واقع در مغرب به دنیا آمد و در سال (770 یا 779 ق.) درگذشت. او را از طایفه بربرهای لواته دانسته‌اند. خانواده وی از دانشمندان مالکی مذهب بودند و در مراکش شغل قضاوت داشتند[۱]. او نیز با سن کم در همان ابتدای راه به‌عنوان قاضی کاروان حج تونس انتخاب شد و در طول سفر نیز با دانشوران دیدار کرد و از برخی اجازه روایت گرفت و بعدها نیز در هند به منصب قضا رسید.

    همین از علاقه و اشتغال او به علوم دینی حکایت دارد[۲]. پژوهش‌گران کوشیده‌اند بر پایه این سفرنامه تصویری از روحیات و احوال ابن‌بطوطه ترسیم کنند. آنان به علاقه ابن‌بطوطه به زاهدان و صوفیان و میل درونی‌اش به کناره‌گیری از دنیا از یک‌سوی و پایبندی‌اش به دنیا و اقرار به عدم توانایی در ترک آن از دیگر سو اشاره نموده و صداقت وی و پرهیزش از زاهد نمایی و ریاکاری را ستوده‌اند[۳].

    برخی او را با هرودت در تاریخ و تاریخ نگاری دوران اسلامی مقایسه می‌کنند. هرودت نیز پس از ترک هالیکارناس (Halikarnassos) در آسیای صغیر که در آن زمان تحت انقیاد حکومت یونان و دیکتاتورهای گماشته شده توسط آن حکومت بوده به اقصی نقاط جهان از جمله به بابل در بین النهرین و مصر در آفریقا رفت و مطالب گسترده‌ای گردآورد و تواریخ مفصل خود را با چنین دستاوردهایی در ۳۶۵ ق. م خشت نوشت[۴].

    سفرهای ابن‌بطوطه

    در بیست و دو سالگی سودای سفر به مکه و ادای فریضه حج زندگیش را دگرگون ساخت. پس در سال 725 هـ. تن به غربت و دوری از خانواده داد و تنها به شوق دیدار خانه خدا و زیارت آرامگاه پیامبر اکرم زادگاه خود را ترک گفت[۵]. در آغاز عزم زیارت و سپس بازگشت به وطن خود را داشت لیک این سفر عزم او را دگرگون کرد و او از مکه به عراق رفت. نجف، واصل و بصره را دیده و از آنجا راهی آبادان شد. زان پس هم‌چنان سرزمین ایران را پیمود تا به شیراز رسید و مدتی مقیم آن دیار گشت و به زیارت قبر سعدی شتافت.

    از ایران به عراق آمد و از آن جا دوباره قصد حج کرد و در سال 728 به مکه رسید و تا سال 730 مجاور آن شهر مکرم بود و سه سال پیاپی حج کرد و سپس راه یمن را در پیش گرفت. از آنجا به مقدیشو [مگادیشو] (در سومالی) رفت و پس از آن به عمان پا نهاد و از طریق جزیره هرمز مجدداً وارد خاک ایران شد و از طریق بحرین به قطیف و حسا [احساء] (که پیش از آن هَجَر خوانده می‌شد) و یمامه رفت و باز راه خانه معبود را در پیش گرفته در سال 732 به مکه مکرمه رسید و حج بگزارد.

    پس از پایان مراسم حج عزم بازگشت به وطن را داشت. لیکن سر از آسیای صغیر درآورد. انطاکیه را دید. به قونیه رفت و به سر تربت ملای روم شتافت. آنگاه آسیای صغیر را پشت سرگذاشت و تا جنوب روسیه پیش رفت. سپس به قسطنطنیه رفت. آنگاه از طریق ایران به غزنین و کابل رفته، گام به دره سند نهاد و به شبه قاره هند پا گذاشت و مقرب دربار محمد شاه فرمانروای آن سرزمین شد و همراه با هیأت نمایندگی او به چین رفت و در آن جا مدتی ماندگار شد و به شغل قضا پرداخت.

    در بازگشت از چین برای بار سوم به ایران آمد و از شهرهای لار، فسا، شیراز، اصفهان و شوشتر دیدن کرد و به نجف و سپس کوفه و حلّه رفت. از حله به بغداد و از آن شهر به شام و مصر رهسپار گردید و باز راه مکه را در پیش گرفت و به عَیذاب رفت و از طریق دریا به جده رسید و در بیست و دوم شعبان سال 749 وارد شهر مقدس مکه شد. پس از برگزاری مراسم حج و زیارت مرقد مطهر [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا) ]] راه وطن را در پیش گرفت و در سال 750 به فاس پایتخت مراکش و دربار ابوعنان پادشاه سلسله مرینی پا نهاد.

    سپس به زادگاه خود طنجه رفت و از آن جا راه اندلس را در پیش گرفت و از غرناطه (عروس شهرهای اندلس) دیدن کرد و به فاس بازگشت. از آن جا این رحالّه آخرین سفر خود را آغازید و در قارّه سیاه فرو رفت و تا تومبوکتو و نیجریه پیش رفت و بدین ترتیب «نخستین جهانگردی بود که در داخل آفریقا سفر کرد و گزارشی از سفر خود به جای گذاشت[۶]». پس از آن، ابن‌بطوطه به فرمان ابوعنان در سال 754 به دربار او بازگشت و در همان جا مستقر شد و پس از بیست و نه سال جهانگردی و زیر پا نهادن عمده سرزمین‌های مسکون آن روزگار، آرام گرفت و از آن جا که یادداشت‌های سفر ابن‌بطوطه طی حوادث مختلف از جمله اسارت در دست هندوان از میان رفته بود، او دیده‌ها و شنیده‌های خود را بر منشی و دبیر دربار معروف به ابن‌جُزّی املا کرد. ابن‌جزی با تحریر و تلخیص و گاه تفصیل ـ و حتی در مواردی تحریف ـ گفته‌های[۷] ابن‌بطوطه، کتاب خواندنی و دلکش «تحفة الأنظار فی غرائب الامصار و عجائب الأسفار» را تدوین کرد که بعدها نام مأنوستر «رحله ابن‌بطوطه» را به خود گرفت.

    معرفی کتاب ابن‌بطوطه

    کتاب تحفة النظار با حمایت سلطان ابوعنان و در زمانه‌ای به نگارش درآمد که سلطان، کاتب و ادیبی بانام محمد بن محمد بن جُزَی الکلب معروف به ابن‌جزی را برای تدوین خاطرات ابن‌بطوطه برگزید. نگارش این کتاب بر پایه املاء ابن‌بطوطه در سال (757 ق.) سه ماه به درازا انجامید[۸].

    درباره صحت گزارش‌های ابن‌بطوطه، از آغاز و حتی از روزگار خود او تردیدهایی وجود داشته است. به گزارش ابن‌خلدون، تاریخ‌نگار هم‌عصر ابن‌بطوطه، داستان‌هایی که او در دربار سلطان ابوعنان بر زبان می‌راند، نزد مردم با ناباوری و انکار روبه‌رو بود[۹]. نویسندگان معاصر ابن‌بطوطه نیز در درستی گزارش‌های وی تردید داشتند و برخی مانند ابن خطیب و بلفیقی او را دروغ‌گو می‌دانستند[۱۰]. پژوهش‌های تازه نیز از اشتباهات سفرنامه ابن‌بطوطه و ناسازگاری برخی گزارش‌ها با واقعیات تاریخی و جغرافیایی پرده برداشته‌اند تا جایی که اصل مسافرت او به سرزمین‌هایی مانند چین یا قسطنطنیه را انکار کرده و سخنان وی در این سفرنامه را برگرفته از منابع دیگر دانسته‌اند[۱۱].

    درگذشت

    ابن بطوطه پس از سفر طولانی خود بیست و پنج سال زندگی کرد و در سال 779 درگذشت[۱۲]. "شخصیت" تنها اثر به جا مانده از ابن‌بطوطه همین رحله اوست و با مطالعه آن خصوصیات او را جا به جای این کتاب درمی‌یابیم؛ او متفکری بزرگ یا اندیشمندی عمیق نیست[۱۳] و تن به تدقیقات علمی و نظری نمی‌دهد. لیکن سخت حواس خود را به کار گرفته دیده‌ها و شنیده‌های خویش را به حافظه می‌سپارد.

    پانویس

    1. ↑ الدرر الکامنه، ج 3، ص 480-481؛ تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص 331؛ تحفة النظار، ج 1، مقدمه، ص 80.
    2. ↑ . Ibn Battuta، P2-3
    3. ↑ سفرنامه ابن‌بطوطه، ص 32-33؛ مجله نامه انجمن، ش 21، ص 7، چند نمونه از داده‌های جامعه‌شناختی و روان‌شناختی
    4. ↑ خدادادیان، اردشیر: هخامنشیها (۱۳۷۸) مبحث هرودت و تاریخ نگاری او.
    5. ↑ رحله ابن بطوطه، (بیروت: دارصادر، 1986) صفحه .14
    6. ↑ دو وو، بارون کارا، متفکران اسلام، ترجمه احمد آرام، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1363)، ج 1، ص 98.
    7. ↑ سفرنامه ابن بطوطه. ترجمه محمد علی موحد، (تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1361)، ج 1، مقدمه مترجم، صفحه 38.
    8. ↑ تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص 335. تحفة النظار، مقدمه، ج 1، ص 79، 152
    9. ↑ تاریخ ابن خلدون، ج 1، ص 227-228.
    10. ↑ الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج 3، ص 206.
    11. ↑ The Odyssey of Ibn Battuta، P8-11؛ Ibn Battuta، P13؛ تحفة النظار، ج 1، ص 125-131.
    12. ↑ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی؛ ج 3، صص 121 و 123.
    13. ↑ رحله ابن بطوطه، مقدمه کرم البستانی، ص 6
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=ابن_بطوطه&oldid=191569»