۸۵٬۸۱۰
ویرایش
جز
جایگزینی متن - '[[حضرت محمد (ص)' به '[[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)'
(←زاده) |
جز (جایگزینی متن - '[[حضرت محمد (ص)' به '[[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)') |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| تصویر = ابوریحان بیرونی.jpg | | تصویر = ابوریحان بیرونی.jpg | ||
| نام = ابوریحان بیرونی | | نام = ابوریحان بیرونی | ||
| نام‌های دیگر = ابوریحان محمد بن احمد بیرونی | | نام‌های دیگر = {{فهرست جعبه افقی |ابوریحان محمد بن احمد بیرونی |بیرونی |محمد بن احمد بیرونی خوارزمی |محمد بن احمد }} | ||
| سال تولد = | | سال تولد = | ||
| تاریخ تولد = ۳ [[ذی‌الحجه]]، ۳۶۲ق. | | تاریخ تولد = ۳ [[ذی‌الحجه]]، ۳۶۲ق. | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
| دین = [[اسلام]] | | دین = [[اسلام]] | ||
| مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]] | | مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]] | ||
| آثار = {{فهرست جعبه | | آثار = {{فهرست جعبه افقی |التفهیم |قانون مسعودی |تحقیق مالِلْهِند تحقیق ما للهند |پاتانجلی |الآثار الباقیة عن القرون الخالیة |الصیدنة فی الطب |تحدید نهایات الأماکن لتصحیح مسافات المساکن }} | ||
| فعالیت‌ها = {فهرست جعبه | | فعالیت‌ها = {{فهرست جعبه افقی |اصول ریاضی |علوم فلسفه |ادیان و مذاهب اعیاد فرس (عیدهای فارسیان زرتشت) در شعر و ادبیات |تاریخ و سیره |جامعه‌شناسی}} | ||
}} | |||
'''ابوریحان محمد بن احمد بیرونی'''، دانشمند ریاضی‌دان، ستاره‌شناس، تقویم‌شناس، انسان‌شناس، هندشناس، تاریخ‌نگار، گاه‌نگار و طبیعی‌دان ایرانی در سدهٔ چهارم و پنجم [[هجری]] است. او در میان دانشمندان دورۀ اسلامی بیش‌تر با کنیه خود و به ندرت با نسبت خوارزمی شناخته می‌شود، اما پژوهش‌گران اروپایی معمولاً او را بیرونی می‌نامند. بیرونی را از بزرگ‌ترین دانشمندان [[مسلمان]] و یکی از بزرگ‌ترین دانشمندانِ ایرانی در همهٔ اعصار می‌دانند. همچنین، او را پدرِ انسان‌شناسی و هندشناسی می‌دانند. او به زبان‌های خوارزمی، [[فارسی]]، [[عربی]]، و [[سانسکریت]] مسلط بود و با زبان‌های یونانی باستان، عبری توراتی و سُریانی آشنایی داشت. | '''ابوریحان محمد بن احمد بیرونی'''، دانشمند ریاضی‌دان، ستاره‌شناس، تقویم‌شناس، انسان‌شناس، هندشناس، تاریخ‌نگار، گاه‌نگار و طبیعی‌دان ایرانی در سدهٔ چهارم و پنجم [[هجری]] است. او در میان دانشمندان دورۀ اسلامی بیش‌تر با کنیه خود و به ندرت با نسبت خوارزمی شناخته می‌شود، اما پژوهش‌گران اروپایی معمولاً او را بیرونی می‌نامند. بیرونی را از بزرگ‌ترین دانشمندان [[مسلمان]] و یکی از بزرگ‌ترین دانشمندانِ ایرانی در همهٔ اعصار می‌دانند. همچنین، او را پدرِ انسان‌شناسی و هندشناسی می‌دانند. او به زبان‌های خوارزمی، [[فارسی]]، [[عربی]]، و [[سانسکریت]] مسلط بود و با زبان‌های یونانی باستان، عبری توراتی و سُریانی آشنایی داشت. | ||
== معرفی اجمالی == | == معرفی اجمالی == | ||
ابوریحان بیرونی از مورد شخصیت‌هایی است که با پیشرفت علوم، ابعاد شخصیت علمی‌اش برای جهان‌یان آشکار شد. | ابوریحان بیرونی از مورد شخصیت‌هایی است که با پیشرفت علوم، ابعاد شخصیت علمی‌اش برای جهان‌یان آشکار شد. | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۰: | ||
او از تربیت و تعلیم [[ابونصر منصور بن علی بن عراقی]]، ریاضی‌دان معروف زمان خود برخوردار بود. كتاب «آثار الباقیه» خود را در سال 391 بنام او تالیف كرد. پس از مدتی توقف در [[گرگان]] و [[عراق]] دوباره آهنگ خوارزم كرد و در خدمت آل مأمون از ولات (فرمانداران) [[خوارزمشاهیان]] درآمد. | او از تربیت و تعلیم [[ابونصر منصور بن علی بن عراقی]]، ریاضی‌دان معروف زمان خود برخوردار بود. كتاب «آثار الباقیه» خود را در سال 391 بنام او تالیف كرد. پس از مدتی توقف در [[گرگان]] و [[عراق]] دوباره آهنگ خوارزم كرد و در خدمت آل مأمون از ولات (فرمانداران) [[خوارزمشاهیان]] درآمد. | ||
پس از | پس از آنكه [[سلطان محمود غزنوی]] بر آن سامان دست یافت، ابوریحان را به غزنین برد<ref>از شهرهای [[خراسان]] قدیم كه اكنون در [[افغانستان]] امروزی است.</ref>، ابوریحان از حضور در دربار سلطان محمود و برادران و پسران او حُسن استفاده كرد و در سفرهای جنگی محمود به [[هندوستان]] شركت کرده و در مسافرت‌های ممتد به آن دیار ضمن معاشرت با دانشمندان آن سامان از علوم و عقاید متداول آن سرزمین كسب اطلاع ژرف نمود<ref>سید حسن امین، مستدركات اعیان الشیعه، ج 7، ص 236، بیروت، دارالتعاریف للمطبوعات.</ref>. و همین آشنایی با فرهنگ هند است كه او را در تألیف كتاب ارزشمند «ماللهند» دربارهٔ گذشته و فرهنگ هند و ترجمه چندین كتاب از زبان سانسكریت یاری كرده است<ref> جمعی از نویسندگان بررسی‌هایی درباره ابوریحان به مناسبت هزاره و عادت او، ص 292 – 325 تهران، ناشر خرمی، سال 1351.</ref>. | ||
بیرونی مدت زیادی از عمر خویش را، البته به صورت متناوب در [[هند]] به سر برد. او در این مدت طولانی به مطالعه و بررسی در تاریخ، عقاید، رسوم و [[فلسفه]] مردم هند پرداخت. نکته جالب این است که علمای هند در آغاز آشنایی با ابوریحان، به دیده شک در او می‌نگریستند و از مجالست و مصاحبت با او طفره می‌رفتند و حتی او را از نظر علمی در شان مباحثه نمی‌دانستند، اما چندی نگذشت که بیرونی توانست اعتماد دانشمندان هندی را جلب کرده و با دعوت از آنان و ترتیب دادن جلسات متعدد توانست شمه ای از تمدن اسلامی ایران را به ایشان نشان داده و در مقابل، مطالعات عمیقی در رسوم و پیشینه آنان داشته باشد .اهمیت کتاب "ماللهند" در معتبر و مستند بودن اطلاعات آن است، و امروز که هزار سال از نگارش آن می‌گذرد، هنوز به عنوان یک مرجع معتبر، انتخاب اول هند شناسان است. | بیرونی مدت زیادی از عمر خویش را، البته به صورت متناوب در [[هند]] به سر برد. او در این مدت طولانی به مطالعه و بررسی در تاریخ، عقاید، رسوم و [[فلسفه]] مردم هند پرداخت. نکته جالب این است که علمای هند در آغاز آشنایی با ابوریحان، به دیده شک در او می‌نگریستند و از مجالست و مصاحبت با او طفره می‌رفتند و حتی او را از نظر علمی در شان مباحثه نمی‌دانستند، اما چندی نگذشت که بیرونی توانست اعتماد دانشمندان هندی را جلب کرده و با دعوت از آنان و ترتیب دادن جلسات متعدد توانست شمه ای از تمدن اسلامی ایران را به ایشان نشان داده و در مقابل، مطالعات عمیقی در رسوم و پیشینه آنان داشته باشد .اهمیت کتاب "ماللهند" در معتبر و مستند بودن اطلاعات آن است، و امروز که هزار سال از نگارش آن می‌گذرد، هنوز به عنوان یک مرجع معتبر، انتخاب اول هند شناسان است. | ||
| خط ۴۸: | خط ۵۰: | ||
== دین و مذهب == | == دین و مذهب == | ||
درباره اینكه بیرونی به كدامیك از [[مذاهب اسلامی]] عقیده داشته است، ابهام وجود دارد. بسیاری از عبارت‌ها حاكی از گرایش عمیق او به [[تشیع]] است، گذشته از عبارت‌های دعایی معمول كه پی‌درپی درباره [[علی بن ابی طالب|حضرت علی علیه‌السلام]] و خاندان [[ | درباره اینكه بیرونی به كدامیك از [[مذاهب اسلامی]] عقیده داشته است، ابهام وجود دارد. بسیاری از عبارت‌ها حاكی از گرایش عمیق او به [[تشیع]] است، گذشته از عبارت‌های دعایی معمول كه پی‌درپی درباره [[علی بن ابی طالب|حضرت علی علیه‌السلام]] و خاندان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر صلی الله علیه]] به كاربرده است. این دلبستگی او بخصوص هنگام ذكر تفصیل واقعه و مراسم [[عاشورا]] و [[غدیر خم]] و واقعه [[مباهله]] آشكار می‌شود. بیرونی از [[خداوند]]، بخصوص برای شیعیان [[زیدی]] طلب حفاظت می‌كند و ضمن اشاره به چگونگی شهادت [[زیدبن علی]]، او را به عنوان امام نام می‌برد؛ اما با این حال، در جدولی كه برای ذكر حوادث [[تاریخ اسلام]]، به ترتیب زمانی از ابتدای هجرت تا روزگار خویش، تنظیم كرده از زمان رحلت [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|حضرت محمد صلی الله علیه]] به بعد را با سه دوره [[خلافت]]، امارت، [[امامت]] مشخص می‌كند. | ||
اما آنچه كه از آثار ابوریحان برمی‌آید؛ مثل كتاب: «الآثار الباقیه»، ایشان شیعه اثنا عشری نبود. بلكه ایشان شیعه زیدی (چهار امامی) بودند<ref>سید محسن امین، اعیان الشیعه، ج9، ص 66، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت.</ref>. | اما آنچه كه از آثار ابوریحان برمی‌آید؛ مثل كتاب: «الآثار الباقیه»، ایشان شیعه اثنا عشری نبود. بلكه ایشان شیعه زیدی (چهار امامی) بودند<ref>سید محسن امین، اعیان الشیعه، ج9، ص 66، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت.</ref>. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۶: | ||
== آثار == | == آثار == | ||
ابوریحان به طرز جالب و عجیبی كتب و رسائل خود را دسته‌بندی كرده است او می‌گوید: اكنون كه از عمر من 65 سال قمری و 63 سال خورشیدی می‌گذرد، این كتب و رسائل را تألیف و تدوین كرده‌ام: | ابوریحان به طرز جالب و عجیبی كتب و رسائل خود را دسته‌بندی كرده است او می‌گوید: اكنون كه از عمر من 65 سال قمری و 63 سال خورشیدی می‌گذرد، این كتب و رسائل را تألیف و تدوین كرده‌ام: | ||
# 33 كتاب با ذكر نام آنها در مورد تقویم و جهت‌های جغرافیایی، | # 33 كتاب با ذكر نام آنها در مورد تقویم و جهت‌های جغرافیایی، | ||
# 8 كتاب در مورد علم حساب، | # 8 كتاب در مورد علم حساب، | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۴: | ||
# 12 كتاب در مورد ادبیات، | # 12 كتاب در مورد ادبیات، | ||
# 19 كتاب در مورد عقائد و فلسفه كه مجموعاً 111 كتاب و تألیف می‌باشد<ref>بررسی‌هایی درباره ابوریحان، ص 325.</ref>. | # 19 كتاب در مورد عقائد و فلسفه كه مجموعاً 111 كتاب و تألیف می‌باشد<ref>بررسی‌هایی درباره ابوریحان، ص 325.</ref>. | ||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
فقیه [[ابوالحسن علی بن عیسی الولوالجی]] گوید: آنگاه كه نفس در سینه او (ابوریحان) به شماره افتاده بود، بر بالین وی حاضر شدم در آن زمان از من پرسید: حساب جدات فاسده (یكی از علوم حساب) را كه وقتی، مرا گفتن بازگوی كه چگونه است؟ گفتم: اكنون چه جای این سؤال است، گفت ای مرد كدام یك از این دو امر بهتر است؟ این مسئله را بدانم و بمیرم یا نادانسته و جاهل درگذرم. و من آن مسئله را باز گفتم و فرا گرفت و از نزد وی بازگشتم. هنوز قسمتی از راه را نپیموده بودم كه شیون از خانه وی برخاست. سرانجام ابوریحان در سال 440 ه.ق در شهر غزنین چشم از جهان فرو بست<ref>شرح حال نابغه ايران ابوريحان، ص 61.</ref>. | فقیه [[ابوالحسن علی بن عیسی الولوالجی]] گوید: آنگاه كه نفس در سینه او (ابوریحان) به شماره افتاده بود، بر بالین وی حاضر شدم در آن زمان از من پرسید: حساب جدات فاسده (یكی از علوم حساب) را كه وقتی، مرا گفتن بازگوی كه چگونه است؟ گفتم: اكنون چه جای این سؤال است، گفت ای مرد كدام یك از این دو امر بهتر است؟ این مسئله را بدانم و بمیرم یا نادانسته و جاهل درگذرم. و من آن مسئله را باز گفتم و فرا گرفت و از نزد وی بازگشتم. هنوز قسمتی از راه را نپیموده بودم كه شیون از خانه وی برخاست. سرانجام ابوریحان در سال 440 ه.ق در شهر غزنین چشم از جهان فرو بست<ref>شرح حال نابغه ايران ابوريحان، ص 61.</ref>. | ||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | == منابع == | ||
[http://pajoohe.ir/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C__a-31560.aspx برگرفته از سایت ابوریحان بیرونی دانشنامه پژوهه پژوهشکده باقرالعلومhttp://pajoohe.ir] | [http://pajoohe.ir/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C__a-31560.aspx برگرفته از سایت ابوریحان بیرونی دانشنامه پژوهه پژوهشکده باقرالعلومhttp://pajoohe.ir] | ||
[[رده:عالمان]] | |||
[[رده:عالمان شیعه]] | |||
[[رده: | |||
[[رده: | |||