شیبانیه از فرقه های منشعب شده از خوارج هستند که پیروان شیبان بن سلمه اند. نام دیگر فرقه را سیانیه دانسته اند.

موسس

موسس فرقه شخصی به نام شیبان بن سلمه از رهبران فرقه خوارج بود که در اواخر دوران امویان در خراسان این فرقه را بنا نهاد. وی از قبیله سدوس بوده و به قبیله بکر بن وائل تعلق داشته است. به وی نسب حروری نیز داده شده است. از تاریخ زندگانی وی اطلاعات دقیقی در دست نیست اما آورده‌اند که او پس از شکست از مروان بن محمد به فارس و سپس به کرمان گریخت و از آنجا به سیستان و در نهایت به خراسان آمد. او در ابتدا از پیروان فرقه ثعالبه بود و در اواخر دهه ۱۲۰ هجری قمری در خراسان ادعای خلافت و امامت کرد. [۱]

تاریخچه

شیبان بن سلمه در زمان ابومسلم خراسانی خروج کرد و به یاری او شتافت، در نتیجه خوارج از او تبری جستند، اما پس از آن که شیبان کشته شد، عده ای از خوارج ادعا کردند که او پیش از مرگ توبه کرده است. ثعالبه که شیبان پیش از مرگ از جمله ایشان بود، این ادعا را قبول نکردند. در مقابل، کسانی قائل به توبه و پذیرش آن شدند. این گروه شیبانیه نامیده می شوند. [۲] [۳]، [۴] [۵] [۶] [۷] [۸] ا[۹]355 [۱۰]

اعتقادات

شیبانیه از فرق منشعب شده از ثعالبه یاد شده اند. ثعالبه نیز خود از انشعابات عجارده بودند. بیشتر طرفداران این فرقه را از قبیله وائل تشکیل می دادند. اهم اعتقادات آنان، جبر و عدم اختیار در افعال انسان بوده است. آنان در صفات خدا قایل به تشیبه هستند. همین عقیده سبب شد تا سایر فرق اهل سنت و خوارج این گروه را تکفیر کنند. [۱۱] از دیگر اعتقادات آنان، جواز امامت زنان و خروج بر پادشاه ستمگر است.[۱۲] این فرقه، نخستین گروهی هستند که قائل به تشبیه خداوند به مخلوقات شدند و این قول توسط ایشان احداث شده است.[۱۳] [۱۴]، [۱۵] [۱۶] [۱۷] [۱۸] [۱۹] [۲۰] [۲۱] به همین جهت دیگر «ثعالبه» و اهل سنت بلکه همه خوارج حکم کفر او را صادر کردند و وى را براى یارى با ابو مسلم كافر شمردند. كسانى كه از ثعالبه او را كافر شمردند، «زیادیه» یاران زیاد بن عبد الرحمن بودند.شیبانیه معتقد بودند كه شیبان از گناهان خود توبه كرد، ولى «زیادیه» گفتند كه گناهان او ستم هاى وى به مردم است كه با توبه از میان نمی رود، زیرا همان سان كه ابو مسلم را در جنگ با امویان یارى كرد، وى را در نبرد با «ثعالبه» مساعدت نمود.شیبانیه خلافت زنان و امامت ایشان را جایز و خروج بر پادشاه ستمگر را روا می شمرند. [۲۲]

پانویس

  1. ر. ک. دانش نامه جهان اسلام و دانش نامه بزرگ اسلامی
  2. شهفور اسفراینی، التبصیر فی الدین، ص57
  3. سید علی جرجانی، تعریفات العلوم و تحدیدات الرسوم، ص106
  4. نشوان حمیری، الحور العین ص172
  5. عبدالقاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، ص118
  6. ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ج2، ص220
  7. اشعری ابو الحسن، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ج1، ص180
  8. شهرستانی عبد الکریم، الملل و النحل، ج1، ص119
  9. حمد بن علی مقریزی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج2، ص
  10. شمس الدین محمد آملی، نفائس الفنون فی عرایس العیون، ج2، ص274
  11. ر.ک. دانش نامه جهان اسلام، نشر بنیاد دایره المعارف اسلامی، ج 1 ص 5460
  12. محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 266
  13. شهفور اسفراینی، التبصیر فی الدین، ص57
  14. سید علی جرجانی، تعریفات العلوم و تحدیدات الرسوم، ص106
  15. نشوان حمیری، الحور العین ص172
  16. عبدالقاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، ص118
  17. ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ج2، ص220
  18. اشعری ابو الحسن، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ج1، ص180
  19. شهرستانی عبد الکریم، الملل و النحل، ج1، ص119
  20. احمد بن علی مقریزی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج2، ص355
  21. شمس الدین محمد آملی، نفائس الفنون فی عرایس العیون، ج2، ص274
  22. محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامى، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص266