افزودن پیوند

    عبدالله ابن عباس: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    جز (جایگزینی متن - 'رده:مفسران قرآن' به 'رده: مفسران')
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۳۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class="wikiInfo">[[پرونده:عبدالله ابن عباس.jpg |جایگزین=عبدالله ابن عباس|عبدالله ابن عباس]]
    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    | عنوان = عبدالله ابن عباس
    !نام
    | تصویر = عبدالله ابن عباس.jpg
    !عبدالله ابن عباس
    | نام = عبداللّه بن عباس بن [[عبدالمطلب]]
    |-
    | نام‌های دیگر = ابوالعباس، ابن عباس، حبرالامه، بحر
    |نام کامل
    | سال تولد = ۳ سال پیش از هجرت
    |عبداللّه بن عباس بن [[عبدالمطلب]]
    | تاریخ تولد =
    |-
    | محل تولد = [[شعب ابی‌طالب]]
    |کنیه
    | سال درگذشت = ۶۸ق یا ۶۹ق.
    |ابوالعباس
    | تاریخ درگذشت =
    |-
    | محل درگذشت = طائف
    |لقب
    | استادان =
    |ابن عباس • حبرالامه • بحر
    | شاگردان =
    |-
    | دین = [[اسلام]]
    |زادروز
    | مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]]
    |۳ سال پیش از هجرت
    | آثار = {{فهرست جعبه افقی |تفسیر ابن عباس |تفسیر جلودی کتاب |التنزیل کتاب القرائات |الناسخ و المنسوخ |غریب القرآن |مسائل نافع بن ازرق }}
    |-
    | فعالیت‌ها = {{فهرست جعبه عمودی |از یاران امام علی و امام حسن و امام حسین |استاندار [[بصره]] }}
    |زادگاه
    | وبگاه =
    |[[شعب ابی‌طالب]]
    }}
    |-
    '''عبدالله بن عباس''' معروف به <big>ابن‌عباس</big> پسر عموی پیامبر گرامی اسلام است که مورد احترام [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] بوده و سخنان او در متون تفسیری و کلامی فریقین به طور فراوان دیده می­شود.
    |محل زندگی
    ابن‌عباس بیشترین زمان از عمر خود را با [[علی بن ابی طالب|امیرالمومنین علی (علیه‌السلام)]] بوده است، با وجود این، همو مشاور و امین [[عمر بن خطاب]] خلیفه دوم نیز به شمار می‌­آمده است. وی روایات تفسیریِ فراوانی داشته، شاگرد و مشاور [[علی بن ابی طالب|امام علی (علیه‌السلام)]] بوده است.
    |[[مدینه]] • [[مکه]]
    [[محدث]]، [[مفسر]] و [[فقیه]] صدر اسلام و از اصحاب کم سن و سال آن حضرت بود. او تا زمان [[علی بن الحسین (زین العابدین)|امام سجاد (علیه‌السلام)]] زنده بود و در زمره اصحاب ائمه علیهم‌السلام بود.
    |-
    |نسب • قبیله
    |[[بنی هاشم]] • [[قریش]]
    |-
    |مهاجر • [[انصار]]
    |مهاجر
    |-
    |آثار
    |تفسیر ابن عباس • تفسیر جلودی کتاب • التنزیل کتاب القرائات • الناسخ و المنسوخ • غریب القرآن • مسائل نافع بن ازرق
    |-
    |فعالیت‌ها
    |یاران [[امام علی]]• یاران [[امام حسن]] • یاران [[امام حسین]] • استاندار [[بصره]]
    |-
    |دلیل شهرت
    |[[روایات]] • مفسر بودن • جد [[عباسیان]]
    |-
    |حضور در جنگ‌ها
    |صفین • جمل • نهروان
    |-
    |درگذشت
    |۶۸ق یا ۶۹ق
    |-
    |مدفن
    |طائف
    |-
    |}
    </div>


    '''عبدالله بن عباس''' معروف به <big>ابن عباس</big> پسر عموی پیامبر گرامی اسلام است که مورد احترام [[شیعه]] و [[اهل سنت]] بوده و سخنان  او در متون تفسیری و کلامی فریقین به طور فراوان دیده می­شود.  
    ==دودمان ابن‌عباس ==
    عبداللّه بن عباس بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف، پسر عموی پیامبر بوده و مادرش لبابه دختر حارث بوده و کنیه‌اش ابوالعباس می‌باشد<ref>سیر اعلام النبلاء ج3، ص 332</ref>.


    ابن عباس بیشترین زمان از عمر خود را با [[امام علی|امیرالمومنین علی (ع)]] بوده است، با وجود این، همو مشاور و امین [[عمر بن خطاب]] خلیفه دوم نیز به شمار می­آمده است. وی روایات تفسیریِ فراوانی داشته، شاگرد و مشاور [[امام علی (ع)]] بوده است.
    ==ولادت ابن‌عباس ==
    در تاریخ ولادت وی اختلاف است، ولی مشهور این است که ابن‌عباس سه سال قبل از [[هجرت]] در [[شعب ابی‌طالب]] به دنیا آمد<ref> اسدالغابة، ابن حجر عسقلانی، ج3، ص 193</ref>.


    [[محدث]]، [[مفسر]] و [[فقیه]] صدر اسلام و از اصحاب کم سن و سال آن حضرت بود. او تا زمان [[امام سجاد (ع)]] زنده بود و در زمره اصحاب ائمه علیهم السلام بود.  
    ==دوران پیامبر ==
    [[ذهبی]] می‌نویسد: «عبدالله بن عباس بیش از سی ماه همراه پیامبر بوده است<ref>سنن ابن ماجه ح166؛ حُلیة الاولیاء ج1، ص 315؛ طبرانی، المعجم الکبیر ج10، ص 293، ج11، ص 345؛ هندی، کنز العمال، ح 33586</ref>.»


    =دودمان ابن عباس=
    طبق نقل‌های تاریخی، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد عبدالله بن عباس دعای خیر فرمود؛ چنانچه در کتب حدیثی و تاریخی آمده که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به ابن‌عباس فرمود: «اللهم علّمه الحکمةَ<ref>کتاب الثقات ج3، ص 207، ج 1، ص 315؛ صفة الصفوة، ج 1، ص 323</ref>.»


    عبداللّه بن عباس بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف، پسر عموی پیامبر بوده و مادرش لبابه دختر حارث بوده و کنیه اش ابوالعباس می باشد. <ref>سیر اعلام النبلاء ج3، ص 332</ref>
    در جای دیگر چنین فرمود: «الّلهمّ بارِکْ فیه و انْشُرْ مِنْه<ref>حلیة الاولیاء، ج1، ص 316. ابن جوزی در نقل دیگر از پیامبر می‌نویسد:«اللهم فقّهه فی الدین و علّمهُ التأویل.» صفة الصفوة، ج 1، ص 233</ref>.»


    =ولادت ابن عباس=
    هم‌چنین نقل شده [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)]] دست مبارک خود را بر سر ابن‌عباس گذارده و فرمود: «اللهم اَعْطِهِ الحکمة و عَلِّمْهُ التأویل<ref>تاریخ خلیفة بن خیاط، ص 117؛ استیعاب ج3، ص 70؛ سیر اعلام النبلاء، ج 3، ص 353؛ شمس الدین ذهبی، العِبَر ج1، ص 30؛ الوافی بالوفیات، ج 17، ص 234</ref>.»


    در تاریخ ولادت وی اختلاف است، ولی مشهور این است که ابن عباس سه سال قبل از [[هجرت]] در [[شعب ابی‌طالب]] به دنیا آمد. <ref> اسدالغابة، ابن حجر عسقلانی، ج3، ص 193</ref>
    سنّ ابن‌عباس هنگام رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در کتب تاریخی بین 10 تا 15 سال نقل شده است<ref>صفة الصفوة، ج1،ص323؛اسدالغابة، ج3،ص193</ref>.»


    =دوران پیامبر (ص)=
    ==ایمان به دوازده امام ==
    عطا می‌گوید: «ما سی تن از بزرگان طائف در بیماری دم مرگ عبداللّه بن عباس بر او وارد شدیم، او ناتوان شده بود، سلام کردیم و نشستیم. ابن‌عباس از من پرسید: عطا اینها چه کاره‌اند؟ گفتم: آقا! اینها بزرگان شهرند و عبداللّه بن سلمة بن حضرمی طائفی، عمارة بن ابی الاجلح و ثابت بن مالک در میان آنهایند.


    [[ذهبی]] می‌نویسد: «عبدالله بن عباس بیش از سی ماه همراه پیامبر بوده است.» <ref>سنن ابن ماجه ح166؛ حُلیة الاولیاء ج1، ص 315؛ طبرانی، المعجم الکبیر ج10، ص 293، ج11، ص 345؛ هندی، کنز العمال، ح 33586</ref>
    من یک به یک از آنها نام بردم و آنان نزد او رفتند و گفتند: ای پسر عموی رسول خدا! تو پیامبر خدا را دیده و سخن او را شنیده‌ای، ایشان پیرامون اختلاف این امت چه گفتند؛ گروهی [[علی بن ابی طالب|علی]] را بر دیگران مقدم دانسته‌اند و گروهی دیگر او را پس از سه تن قرار دادند؟


    طبق نقل های تاریخی، پیامبر (ص) در مورد عبدالله بن عباس دعای خیر فرمود؛ چنانچه در کتب حدیثی و تاریخی آمده که پیامبر (ص) به ابن عباس فرمود: «اللهم علّمه الحکمةَ.» <ref>کتاب الثقات ج3، ص 207، ج 1، ص 315؛ صفة الصفوة، ج 1، ص 323</ref>
    ابن‌عباس نفسی کشید و گفت: از رسول خدا شنیدم که فرمود: «علی با حق است و حق با علی است. او امام و جانشین پس از من است؛ هر کس به او تمسّک جوید، رستگار می‌شود و نجات می‌یابد و هر کس از فرمانش سرپیچی کند، گمراه شود. آری، او مرا [[کفن]] می‌کند و [[غسل]] می‌دهد و قرضم را ادا می‌کند. او پدر دو سبط من، [[حسن بن علی (مجتبی)|حسن]] و [[حسین بن علی (سید الشهدا)|حسین]] است و امامان 9 گانه از نسل حسین هستند و مهدی این امت، از ماست».


    در جای دیگر چنین فرمود: «الّلهمّ بارِکْ فیه و انْشُرْ مِنْه.» <ref>حلیة الاولیاء، ج1، ص 316. ابن جوزی در نقل دیگر از پیامبر می‌نویسد:«اللهم فقّهه فی الدین و علّمهُ التأویل.» صفة الصفوة، ج 1، ص 233</ref>
    عبداللّه بن سلمة بن حضرمی‌ گفت: ای پسر عموی رسول خدا! چرا پیش‌تر اینها را به ما نگفتید؟ گفت: به خدا [[سوگند]]! من آنچه را شنیده بودم، بازگفتم و شما را نصیحت کردم لیکن شما نصیحت‌کنندگان را دوست ندارید!
     
    همچنین نقل شده [[پیغمبر اکرم (ص)]] دست مبارک خود را بر سر ابن عباس گذارده و فرمود: «اللهم اَعْطِهِ الحکمة و عَلِّمْهُ التأویل.» <ref>تاریخ خلیفة بن خیاط، ص 117؛ استیعاب ج3، ص 70؛ سیر اعلام النبلاء، ج 3، ص 353؛ شمس الدین ذهبی، العِبَر ج1، ص 30؛ الوافی بالوفیات، ج 17، ص 234</ref>
     
    سنّ ابن عباس هنگام رحلت پیامبر (ص) در کتب تاریخی بین 10 تا 15 سال نقل شده است. <ref>صفة الصفوة،ج1،ص323؛اسدالغابة،ج3،ص193</ref>
     
    =ایمان به دوازده امام=
     
    عطا می گوید: «ما سی تن از بزرگان طائف در بیماری دم مرگ عبداللّه بن عباس بر او وارد شدیم، او ناتوان شده بود، سلام کردیم و نشستیم. ابن عباس از من پرسید: عطا اینها چه کاره اند؟ گفتم: آقا! اینها بزرگان شهرند و عبداللّه بن سلمة بن حضرمی طائفی، عمارة بن ابی الاجلح و ثابت بن مالک در میان آنهایند.
     
    من یک به یک از آنها نام بردم و آنان نزد او رفتند و گفتند: ای پسر عموی [[رسول خدا]]! تو پیامبر خدا را دیده و سخن او را شنیده ای، ایشان پیرامون اختلاف این امت چه گفتند؛ گروهی [[علی]] را بر دیگران مقدم دانسته‌اند و گروهی دیگر او را پس از سه تن قرار دادند؟
     
    ابن عباس نفسی کشید و گفت: از رسول خدا شنیدم که فرمود: «علی با حق است و حق با علی است. او امام و جانشین پس از من است؛ هر کس به او تمسّک جوید، رستگار می شود و نجات می یابد و هر کس از فرمانش سرپیچی کند، گمراه شود. آری، او مرا [[کفن]] می کند و [[غسل]] می‌دهد و قرضم را ادا می کند. او پدر دو سبط من، [[حسن]] و [[حسین]] است و امامان نه گانه از نسل حسین هستند و مهدی این امت، از ماست».
     
    عبداللّه بن سلمة بن حضرمی‌گفت: ای پسر عموی رسول خدا! چرا پیش تر این ها را به ما نگفتید؟ گفت: به خدا [[سوگند]]! من آنچه را شنیده بودم، بازگفتم و شما را نصیحت کردم لیکن شما نصیحت کنندگان را دوست ندارید!


    سپس گفت: ای بندگان خدا! تقوای الهی پیشه کنید همانند تقوای کسی که از این موضوع عبرت نمی‌گیرد...پیش از رسیدن مرگ برای آخرت کاری بکنید و به ریسمان محکم عترت پیامبرتان چنگ زنید که من از او شنیدم که می‌فرمود: «هرکس پس از من به خاندانم تمسّک جوید، از رستگاران است.»
    سپس گفت: ای بندگان خدا! تقوای الهی پیشه کنید همانند تقوای کسی که از این موضوع عبرت نمی‌گیرد...پیش از رسیدن مرگ برای آخرت کاری بکنید و به ریسمان محکم عترت پیامبرتان چنگ زنید که من از او شنیدم که می‌فرمود: «هرکس پس از من به خاندانم تمسّک جوید، از رستگاران است.»


    آنگاه به شدت گریست و حاضران گفتند: آیا با این جایگاهی که نسبت به رسول خدا داری، می گریی؟ رو به من کرد و گفت: ای عطا! من برای دو چیز می گریم؛ ترس از قیامت و جدایی دوستان!
    آنگاه به شدت گریست و حاضران گفتند: آیا با این جایگاهی که نسبت به رسول خدا داری، می‌گریی؟ رو به من کرد و گفت: ای عطا! من برای دو چیز می‌گریم؛ ترس از قیامت و جدایی دوستان!


    سپس مردم پراکنده شدند و ابن عباس به من گفت: ای عطا! دستم را بگیر و مرا به صحن خانه ببر، آنگاه دست ها را به آسمان بلند کرد و گفت: پروردگارا! من به وسیله [[محمد و آل محمد]] به تو تقرّب می جویم. پروردگارا! من به وسیله آقایم [[علیّ بن ابی‌طالب]] به تو تقرّب می جویم. و این عبارت را آن قدر تکرار کرد تا بر زمین افتاد. ما پس از ساعتی درنگ، او را بلند کردیم و دیدیم که چشم از جهان فرو بسته است.» <ref>ابن خزاز قمی، کفایة الاثر، ص 10 ـ 22، ابو عمرو کشّی،اختیار معرفة الرجال، ص56، شماره 106؛ کتاب سلیم بن قیس هلالی، ص 231 ـ 238</ref>
    سپس مردم پراکنده شدند و ابن‌عباس به من گفت: ای عطا! دستم را بگیر و مرا به صحن خانه ببر، آنگاه دست‌ها را به آسمان بلند کرد و گفت: پروردگارا! من به وسیله [[اهل بیت|محمد و آل محمد]] به تو تقرّب می‌جویم. پروردگارا! من به وسیله آقایم [[علی بن ابی طالب|علی بن ابی‌طالب]] به تو تقرّب می‌جویم. و این عبارت را آن قدر تکرار کرد تا بر زمین افتاد. ما پس از ساعتی درنگ، او را بلند کردیم و دیدیم که چشم از جهان فرو بسته است<ref>ابن خزاز قمی، کفایة الاثر، ص 10 ـ 22، ابو عمرو کشّی، اختیار معرفة الرجال، ص56، شماره 106؛ کتاب سلیم بن قیس هلالی، ص 231 ـ 238</ref>.»


    =جایگاه علمی ابن عباس=
    ==جایگاه علمی ابن‌عباس==
    در برخی [[احادیث]] آمده که پیامبر، ضمن [[دعا]] برای ابن‌عباس، از خدا خواسته است که علم [[تأویل قرآن]] را به وی بیاموزد<ref>جفری، مقدمتان فی علوم القرآن، ص۵۳۵۴</ref>.


    در برخی [[احادیث]] آمده که پیامبر، ضمن [[دعا]] برای ابن عباس، از خدا خواسته است که علم [[تأویل قرآن]] را به وی بیاموزد. <ref>جفری، مقدمتان فی علوم القرآن، ص۵۳۵۴</ref>
    ابن‌عباس مشهورترین مفسر قرآن در قرن اول [[هجری]] است. او می‌گوید: من علم تفسیر را مدیون علی بن ابی‌طالب هستم. آنچه من می‌دانم در برابر علم او چونان قطره‌ای در برابر اقیانوس است<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۸ق٬ ج۱، ص۱۹</ref>. جایگاه علمی او چنان بود که در میان [[صحابه]] و [[تابعین]] هنگام اختلاف در [[تفسیر قرآن]] سخن وی را مقدم می‌داشتند<ref>ذهبی، التفسیر و المفسرون، ۱۴۰۷ق٬ ج۱، ص۵۱</ref>.


    ابن عباس مشهورترین [[مفسر قرآن]] در قرن اول [[هجری]] است. او می گوید: من علم تفسیر را مدیون علی بن ابی‌طالب هستم. آنچه من می دانم در برابر علم او چونان قطره ای در برابر اقیانوس است. <ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۷۸ق٬ ج۱، ص۱۹</ref> جایگاه علمی او چنان بود که در میان [[صحابه]] و [[تابعین]] هنگام اختلاف در [[تفسیر قرآن]] سخن وی را مقدم می‌داشتند. <ref>ذهبی، التفسیر و المفسرون، ۱۴۰۷ق٬ ج۱، ص۵۱</ref>
    مجاهد روش تفسیری ابن‌عباس را مکتب تفسیری مکه می‌نامد<ref>نوفل مجاهد، المفسر و التفسیر، ۱۴۱۱ق٬ ج۱، ص۲۷۲ـ۲۷۳</ref>. وی اول کس بود که برای توضیح مفردات قرآن شواهدی از اشعار کهن عرب م‌یآورد<ref>عقیقی بخشایشی٬ طبقات مفسران شیعه، ۱۳۸۷ش٬ ص۷۹۲</ref>. ذهبی او را از بزرگان منابع [[فقه]]، [[حدیث]]، [[تفسیر]] معرفی کرده است<ref>ذهبی، ج۳، ص۳۳۱</ref>.


    مجاهد روش تفسیری ابن عباس را مکتب تفسیری مکه می نامد. <ref>نوفل مجاهد، المفسر و التفسیر، ۱۴۱۱ق٬ ج۱، ص۲۷۲ـ۲۷۳</ref> وی اول کس بود که برای توضیح مفردات قرآن شواهدی از اشعار کهن عرب میآورد. <ref>عقیقی بخشایشی٬ طبقات مفسران شیعه، ۱۳۸۷ش٬ ص۷۹۲</ref> ذهبی او را از بزرگان منابع [[فقه]]، [[حدیث]]، [[تفسیر]] معرفی کرده است. <ref>ذهبی، ج۳، ص۳۳۱</ref>
    به گفته ذهبی و زرکلی ابن‌عباس ۱،۶۶۰ حدیث نقل کرده است<ref> زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۴، ص۹۵</ref>. که [[محمد بن اسماعیل بخاری|بخاری]] ۱۲۰ حدیث و مسلم ۹ حدیث از وی نقل کرده‌اند. بخش بزرگی از روایات پیش‌بینی خلافت بنی‌عباس به او منسوب است<ref>بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۶۳</ref>.


    به گفته ذهبی و زرکلی ابن عباس ۱،۶۶۰ حدیث نقل کرده است. <ref> زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۴، ص۹۵</ref> که [[بخاری]] ۱۲۰ حدیث و مسلم ۹ حدیث از وی نقل کرده‌اند. بخش بزرگی از روایات پیش‌بینی خلافت بنی‌عباس به او منسوب است. <ref>بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۶۳</ref>
    ابن‌عباس از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، [[علی بن ابی طالب|علی(علیه‌السلام)]]، [[عمر]]، [[معاذ بن جبل]] و [[ابوذر]] روایت کرده است<ref>أسدالغابة، ج‏۳، ص۱۸۸</ref>. افراد بسیاری از او روایت کرده‌اند از جمله:
     
    ابن عباس از پیامبر(ص)، [[علی(ع)]]، [[عمر]]، [[معاذ بن جبل]] و [[ابوذر]] روایت کرده است. <ref>أسدالغابة، ج‏۳، ص۱۸۸</ref> افراد بسیاری از او روایت کرده‌اند از جمله:


    *علی بن حسین
    *علی بن حسین
    خط ۱۱۴: خط ۷۶:
    *عروة بن زبیر
    *عروة بن زبیر
    *سعید بن مسیب
    *سعید بن مسیب
    *عمرو بن دینار
    * عمرو بن دینار
    *مجاهد
    *مجاهد
    *عبید بن عمیر
    *عبید بن عمیر
    *محمد بن کعب
    *محمد بن کعب
    *عبیدالله بن عبدالله بن عتبة
    *عبیدالله بن عبدالله بن عتبة
    *سلیمان بن یسار و... <ref>ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۸۸</ref>
    *سلیمان بن یسار و...<ref>ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۸۸</ref>.
     
    =جایگاه ابن عباس در نقل احادیث=
     
    ابن عباس پس از رحلت [[رسول خدا(ص)]] در طلب علم و جمع‌آوری احادیث ایشان بسیار کوشیده است. <ref>الاصابه، ج۴، ص۱۲۵</ref> ذهبی می‌نویسد: «ابن عباس بیش از 1660 حدیث نقل کرده که بخاری 120 حدیث و [[مسلم]] فقط 9 حدیث از وی نقل کرده اند». <ref> سیر اعلام النبلاء، ج 3، ص 359</ref>


    =رحلت ابن عباس=
    ==جایگاه ابن‌عباس در نقل احادیث==
    ابن‌عباس پس از رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در طلب علم و جمع‌آوری احادیث ایشان بسیار کوشیده است. <ref>الاصابه، ج۴، ص۱۲۵</ref> ذهبی می‌نویسد: «ابن‌عباس بیش از 1660 حدیث نقل کرده که بخاری 120 حدیث و [[مسلم]] فقط 9 حدیث از وی نقل کرده‌اند<ref> سیر اعلام النبلاء، ج 3، ص 359</ref>.»


    ابن عباس در اواخر عمر خود در [[مکه]] زندگی می‌کرد، که با نبرد [[عبدالله بن زبیر]] و [[عبدالملک بن مروان]] مواجه شد. عبدالله بن زبیر از وی [[بیعت]] خواست ولی ابن عباس سرباز زد؛ لذا [[ابن زبیر]] وی را از مکه بیرون کرد و روانه [[طائف]] ساخت. <ref>تاریخ خلیفه بن خیاط، ص 110؛ سیر اعلام النبلاء، ج3، ص 353</ref>
    == رحلت ابن‌عباس ==
    ابن‌عباس در اواخر عمر خود در [[مکه]] زندگی می‌کرد، که با نبرد [[عبدالله بن زبیر]] و [[عبدالملک بن مروان]] مواجه شد. عبدالله بن زبیر از وی [[بیعت]] خواست ولی ابن‌عباس سرباز زد؛ لذا [[ابن زبیر]] وی را از مکه بیرون کرد و روانه [[طائف]] ساخت<ref>تاریخ خلیفه بن خیاط، ص 110؛ سیر اعلام النبلاء، ج3، ص 353</ref>.


    در تاریخ وفات ابن عباس، اختلاف است ولی مشهور این است که ابن عباس در سال 68 هجری و در 70 سالگی در شهر طائف بدرود حیات گفت و [[محمد بن حنفیه]] بر وی [[نماز]] خواند و جنازه وی را در همانجا دفن نمود. <ref>صفة الصفوة، ج1، ص 323</ref>
    در تاریخ وفات ابن‌عباس، اختلاف است ولی مشهور این است که ابن‌عباس در سال 68 هجری و در 70 سالگی در شهر طائف بدرود حیات گفت و [[محمد بن حنفیه]] بر وی [[نماز]] خواند و جنازه وی را در همانجا دفن نمود<ref>صفة الصفوة، ج1، ص 323</ref>.


    =پانویس=
    ==پانویس==
    {{پانویس|4}}
    {{پانویس}}


    [[رده:صحابه محبوب شیعه]]
    [[رده:شخصیت‌ها]]
    [[رده:مفسران شیعه]]
    [[رده:صحابه]]
    [[رده: مفسران]]
    [[رده:مفسران]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۵ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۵۶

    عبدالله ابن عباس
    عبدالله ابن عباس.jpg
    نام کاملعبداللّه بن عباس بن عبدالمطلب
    نام‌های دیگرابوالعباس، ابن عباس، حبرالامه، بحر
    اطلاعات شخصی
    محل تولدشعب ابی‌طالب
    محل درگذشتطائف
    دیناسلام، شیعه
    آثار
    • تفسیر ابن عباس
    • تفسیر جلودی کتاب
    • التنزیل کتاب القرائات
    • الناسخ و المنسوخ
    • غریب القرآن
    • مسائل نافع بن ازرق
    فعالیت‌ها
    • از یاران امام علی و امام حسن و امام حسین
    • استاندار بصره

    عبدالله بن عباس معروف به ابن‌عباس پسر عموی پیامبر گرامی اسلام است که مورد احترام شیعه و اهل‌سنت بوده و سخنان او در متون تفسیری و کلامی فریقین به طور فراوان دیده می­شود. ابن‌عباس بیشترین زمان از عمر خود را با امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) بوده است، با وجود این، همو مشاور و امین عمر بن خطاب خلیفه دوم نیز به شمار می‌­آمده است. وی روایات تفسیریِ فراوانی داشته، شاگرد و مشاور امام علی (علیه‌السلام) بوده است. محدث، مفسر و فقیه صدر اسلام و از اصحاب کم سن و سال آن حضرت بود. او تا زمان امام سجاد (علیه‌السلام) زنده بود و در زمره اصحاب ائمه علیهم‌السلام بود.

    دودمان ابن‌عباس

    عبداللّه بن عباس بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف، پسر عموی پیامبر بوده و مادرش لبابه دختر حارث بوده و کنیه‌اش ابوالعباس می‌باشد[۱].

    ولادت ابن‌عباس

    در تاریخ ولادت وی اختلاف است، ولی مشهور این است که ابن‌عباس سه سال قبل از هجرت در شعب ابی‌طالب به دنیا آمد[۲].

    دوران پیامبر

    ذهبی می‌نویسد: «عبدالله بن عباس بیش از سی ماه همراه پیامبر بوده است[۳].»

    طبق نقل‌های تاریخی، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد عبدالله بن عباس دعای خیر فرمود؛ چنانچه در کتب حدیثی و تاریخی آمده که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به ابن‌عباس فرمود: «اللهم علّمه الحکمةَ[۴].»

    در جای دیگر چنین فرمود: «الّلهمّ بارِکْ فیه و انْشُرْ مِنْه[۵].»

    هم‌چنین نقل شده پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دست مبارک خود را بر سر ابن‌عباس گذارده و فرمود: «اللهم اَعْطِهِ الحکمة و عَلِّمْهُ التأویل[۶].»

    سنّ ابن‌عباس هنگام رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در کتب تاریخی بین 10 تا 15 سال نقل شده است[۷].»

    ایمان به دوازده امام

    عطا می‌گوید: «ما سی تن از بزرگان طائف در بیماری دم مرگ عبداللّه بن عباس بر او وارد شدیم، او ناتوان شده بود، سلام کردیم و نشستیم. ابن‌عباس از من پرسید: عطا اینها چه کاره‌اند؟ گفتم: آقا! اینها بزرگان شهرند و عبداللّه بن سلمة بن حضرمی طائفی، عمارة بن ابی الاجلح و ثابت بن مالک در میان آنهایند.

    من یک به یک از آنها نام بردم و آنان نزد او رفتند و گفتند: ای پسر عموی رسول خدا! تو پیامبر خدا را دیده و سخن او را شنیده‌ای، ایشان پیرامون اختلاف این امت چه گفتند؛ گروهی علی را بر دیگران مقدم دانسته‌اند و گروهی دیگر او را پس از سه تن قرار دادند؟

    ابن‌عباس نفسی کشید و گفت: از رسول خدا شنیدم که فرمود: «علی با حق است و حق با علی است. او امام و جانشین پس از من است؛ هر کس به او تمسّک جوید، رستگار می‌شود و نجات می‌یابد و هر کس از فرمانش سرپیچی کند، گمراه شود. آری، او مرا کفن می‌کند و غسل می‌دهد و قرضم را ادا می‌کند. او پدر دو سبط من، حسن و حسین است و امامان 9 گانه از نسل حسین هستند و مهدی این امت، از ماست».

    عبداللّه بن سلمة بن حضرمی‌ گفت: ای پسر عموی رسول خدا! چرا پیش‌تر اینها را به ما نگفتید؟ گفت: به خدا سوگند! من آنچه را شنیده بودم، بازگفتم و شما را نصیحت کردم لیکن شما نصیحت‌کنندگان را دوست ندارید!

    سپس گفت: ای بندگان خدا! تقوای الهی پیشه کنید همانند تقوای کسی که از این موضوع عبرت نمی‌گیرد...پیش از رسیدن مرگ برای آخرت کاری بکنید و به ریسمان محکم عترت پیامبرتان چنگ زنید که من از او شنیدم که می‌فرمود: «هرکس پس از من به خاندانم تمسّک جوید، از رستگاران است.»

    آنگاه به شدت گریست و حاضران گفتند: آیا با این جایگاهی که نسبت به رسول خدا داری، می‌گریی؟ رو به من کرد و گفت: ای عطا! من برای دو چیز می‌گریم؛ ترس از قیامت و جدایی دوستان!

    سپس مردم پراکنده شدند و ابن‌عباس به من گفت: ای عطا! دستم را بگیر و مرا به صحن خانه ببر، آنگاه دست‌ها را به آسمان بلند کرد و گفت: پروردگارا! من به وسیله محمد و آل محمد به تو تقرّب می‌جویم. پروردگارا! من به وسیله آقایم علی بن ابی‌طالب به تو تقرّب می‌جویم. و این عبارت را آن قدر تکرار کرد تا بر زمین افتاد. ما پس از ساعتی درنگ، او را بلند کردیم و دیدیم که چشم از جهان فرو بسته است[۸].»

    جایگاه علمی ابن‌عباس

    در برخی احادیث آمده که پیامبر، ضمن دعا برای ابن‌عباس، از خدا خواسته است که علم تأویل قرآن را به وی بیاموزد[۹].

    ابن‌عباس مشهورترین مفسر قرآن در قرن اول هجری است. او می‌گوید: من علم تفسیر را مدیون علی بن ابی‌طالب هستم. آنچه من می‌دانم در برابر علم او چونان قطره‌ای در برابر اقیانوس است[۱۰]. جایگاه علمی او چنان بود که در میان صحابه و تابعین هنگام اختلاف در تفسیر قرآن سخن وی را مقدم می‌داشتند[۱۱].

    مجاهد روش تفسیری ابن‌عباس را مکتب تفسیری مکه می‌نامد[۱۲]. وی اول کس بود که برای توضیح مفردات قرآن شواهدی از اشعار کهن عرب م‌یآورد[۱۳]. ذهبی او را از بزرگان منابع فقه، حدیث، تفسیر معرفی کرده است[۱۴].

    به گفته ذهبی و زرکلی ابن‌عباس ۱،۶۶۰ حدیث نقل کرده است[۱۵]. که بخاری ۱۲۰ حدیث و مسلم ۹ حدیث از وی نقل کرده‌اند. بخش بزرگی از روایات پیش‌بینی خلافت بنی‌عباس به او منسوب است[۱۶].

    ابن‌عباس از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، علی(علیه‌السلام)، عمر، معاذ بن جبل و ابوذر روایت کرده است[۱۷]. افراد بسیاری از او روایت کرده‌اند از جمله:

    • علی بن حسین
    • عبدالله بن عمر
    • انس بن مالک
    • ابوالطفیل
    • ابو امامه بن سهل بن حنیف
    • کثیر بن عباس
    • علی بن عبدالله بن عباس
    • عکرمه
    • وهب بن منبه
    • عروة بن زبیر
    • سعید بن مسیب
    • عمرو بن دینار
    • مجاهد
    • عبید بن عمیر
    • محمد بن کعب
    • عبیدالله بن عبدالله بن عتبة
    • سلیمان بن یسار و...[۱۸].

    جایگاه ابن‌عباس در نقل احادیث

    ابن‌عباس پس از رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در طلب علم و جمع‌آوری احادیث ایشان بسیار کوشیده است. [۱۹] ذهبی می‌نویسد: «ابن‌عباس بیش از 1660 حدیث نقل کرده که بخاری 120 حدیث و مسلم فقط 9 حدیث از وی نقل کرده‌اند[۲۰].»

    رحلت ابن‌عباس

    ابن‌عباس در اواخر عمر خود در مکه زندگی می‌کرد، که با نبرد عبدالله بن زبیر و عبدالملک بن مروان مواجه شد. عبدالله بن زبیر از وی بیعت خواست ولی ابن‌عباس سرباز زد؛ لذا ابن زبیر وی را از مکه بیرون کرد و روانه طائف ساخت[۲۱].

    در تاریخ وفات ابن‌عباس، اختلاف است ولی مشهور این است که ابن‌عباس در سال 68 هجری و در 70 سالگی در شهر طائف بدرود حیات گفت و محمد بن حنفیه بر وی نماز خواند و جنازه وی را در همانجا دفن نمود[۲۲].

    پانویس

    1. ↑ سیر اعلام النبلاء ج3، ص 332
    2. ↑ اسدالغابة، ابن حجر عسقلانی، ج3، ص 193
    3. ↑ سنن ابن ماجه ح166؛ حُلیة الاولیاء ج1، ص 315؛ طبرانی، المعجم الکبیر ج10، ص 293، ج11، ص 345؛ هندی، کنز العمال، ح 33586
    4. ↑ کتاب الثقات ج3، ص 207، ج 1، ص 315؛ صفة الصفوة، ج 1، ص 323
    5. ↑ حلیة الاولیاء، ج1، ص 316. ابن جوزی در نقل دیگر از پیامبر می‌نویسد:«اللهم فقّهه فی الدین و علّمهُ التأویل.» صفة الصفوة، ج 1، ص 233
    6. ↑ تاریخ خلیفة بن خیاط، ص 117؛ استیعاب ج3، ص 70؛ سیر اعلام النبلاء، ج 3، ص 353؛ شمس الدین ذهبی، العِبَر ج1، ص 30؛ الوافی بالوفیات، ج 17، ص 234
    7. ↑ صفة الصفوة، ج1،ص323؛اسدالغابة، ج3،ص193
    8. ↑ ابن خزاز قمی، کفایة الاثر، ص 10 ـ 22، ابو عمرو کشّی، اختیار معرفة الرجال، ص56، شماره 106؛ کتاب سلیم بن قیس هلالی، ص 231 ـ 238
    9. ↑ جفری، مقدمتان فی علوم القرآن، ص۵۳۵۴
    10. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۸ق٬ ج۱، ص۱۹
    11. ↑ ذهبی، التفسیر و المفسرون، ۱۴۰۷ق٬ ج۱، ص۵۱
    12. ↑ نوفل مجاهد، المفسر و التفسیر، ۱۴۱۱ق٬ ج۱، ص۲۷۲ـ۲۷۳
    13. ↑ عقیقی بخشایشی٬ طبقات مفسران شیعه، ۱۳۸۷ش٬ ص۷۹۲
    14. ↑ ذهبی، ج۳، ص۳۳۱
    15. ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۴، ص۹۵
    16. ↑ بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۶۳
    17. ↑ أسدالغابة، ج‏۳، ص۱۸۸
    18. ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۸۸
    19. ↑ الاصابه، ج۴، ص۱۲۵
    20. ↑ سیر اعلام النبلاء، ج 3، ص 359
    21. ↑ تاریخ خلیفه بن خیاط، ص 110؛ سیر اعلام النبلاء، ج3، ص 353
    22. ↑ صفة الصفوة، ج1، ص 323
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=عبدالله_ابن_عباس&oldid=194483»