علی الخفیف
| علی الخفیف | |
|---|---|
 | |
| نامهای دیگر | شیخ علی الخفیف |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 1891 م، ۱۲۶۹ ش، ۱۳۰۸ ق |
| محل تولد |
|
| سال درگذشت | 1398 ق، ۱۳۵۶ ش، ۱۹۷۸ م |
| روز درگذشت |
|
| محل درگذشت | |
| دین | اسلام، سنی |
| آثار |
|
| فعالیتها |
|
علی الخفیف، فقیه، حقوقدان مصری و از پیشگامان وحدت اسلامی بود که نقش بسیاری مهمی در تدوین فقه اسلامی با نوآوری در بیان مباحث جدیدی نظیر بیمه، و تدوین اصول کلی قوانین مدنی، جزایی و تجاری داشت. استاد حقوق اسلامی در دانشکدۀ حقوق دانشگاه قاهره، عضویت در شورای عالی الازهر، عضویت در دایرةالمعارف فقه اسلامی در شورای عالی امور اسلامی در قاهره از جمله سوابق ایشان است.
زندگینامه
شیخ علی الخفیف در سال ۱۳۰۹ ق، مطابق با ۱۸۹۱ م، در شهر الشهدا در استان منوفیه مصر متولد شد.
تحصیلات
او پس از آموختن اصول خواندن و نوشتن قرآن کریم، آن را حفظ کرد و سپس در سال ۱۳۲۱ ق، در دانشگاه الازهر قاهره ثبتنام و به مدت سه سال در آنجا تحصیل نمود و در سال ۱۳۲۵ ق، به مؤسسۀ دینی اسکندریه پیوست و تنها چند ماه در آنجا ماند و سپس به قاهره بازگشت. او در دانشکدۀ حقوق شریعت ثبتنام کرد و در سال ۱۳۳۴ ق، فارغالتحصیل شد و به دلیل استعداد و نبوغش، بهعنوان استاد در آنجا منصوب شد.
مسئولیتها
الخفیف در سال ۱۳۴۰ ق، بهعنوان قاضی به دادگاههای شریعت منتقل شد و تا سال ۱۳۴۸ ق، در آنجا ماند. سپس بهعنوان وکیل شرعی وزارت اوقاف و بعداً تا سال ۱۳۵۸ ق، بهعنوان مدیر مساجد آن منصوب شد. در همان سال، بهعنوان استادیار حقوق اسلامی در دانشکدۀ حقوق دانشگاه قاهره منصوب شد. در سال ۱۳۶۴ ق، به درجۀ استاد تمام ارتقا یافت. پس از رسیدن به سن بازنشستگی، تا زمان مرگش به تدریس دانشجویان تحصیلات تکمیلی منصوب شد. در سال ۱۹۵۳ م، بهعنوان استاد در موسسۀ مطالعات عالی عربی، وابسته به اتحادیه کشورهای عربی، منصوب شد. او همچنین به عضویت آکادمی تحقیقات اسلامی و در سال ۱۹۶۷ م، به عضویت شورای عالی الازهر منصوب شد. او همچنین به عضویت دایرةالمعارف فقه اسلامی در شورای عالی امور اسلامی در قاهره و در سال ۱۹۶۹ م، به عضویت آکادمی زبان عربی در قاهره منصوب شد.
استادان
شیخ علی الخفیف نزد عالمان و شیوخ برجستهای مانند شیخ احمد ابراهیم بیگ، محمد عاطف پاشا برکات، شیخ محمد الخضری، محمد عبدالمطلب و اصل و دیگران تحصیل کرد.
تأثیرات علمی
شیخ علی الخفیف صرفاً یک قاضی شرع یا یک استاد معمولی حقوق اسلامی نبود. او یکی از چهرههای برجستۀ دانشکدۀ حقوق دانشگاه قاهره در طول تاریخ آن بود. او تلاشهای صادقانهای برای سادهسازی احکام حقوق اسلامی و سازماندهی مطالعات آن انجام داد. او در استخراج و نتیجهگیری از نظرات فقیهان برجسته از کتابها و تفاسیر گسترده، دسترسی آسان به آنها و ارائه آنها به شیوهای کاربرپسند، پیشگام بود. مطالعات و تحقیقاتی که شیخ علی الخفیف در دوران حضورش در دانشکدۀ حقوق انجام داد، با تمرکز قوی بر مطالعات تطبیقی، شناسایی شباهتها و تفاوتهای بین حقوق اسلامی و قوانین سکولار، متمایز بود.
نوآوری در مباحث فقهی
نتیجۀ کارهای پژوهشی الخفیف در قوانین فقه اسلامی تکراری یا یکنواخت نبود. بلکه، کار علمی او متنوع بود و هم به مسائل جا افتاده در فقه اسلامی و هم به موضوعات جدید، مانند تحقیقاتش در مورد «بیمه» در فقه اسلامی، میپرداخت. او آن را در اشکال خاصی، مانند بیمه تعاونی، که در آن بیمهگزاران بار مسئولیت را به اشتراک میگذارند، و بیمه اجتماعی ارائه شده توسط دولت برای خدمت به بیماران، سالمندان و بازنشستگان، مجاز میدانست. او همچنین به فقه تطبیقی بین مکاتب مختلف فکری، گردآوری نظرات حقوقی متنوع، سنجش آنها در برابر یکدیگر و تعیین قدرت برخی بر برخی دیگر پرداخت.
تدوین اصول کلی قوانین مدنی، جزایی و تجاری
علاوه بر این، او تلاش کرد تا فقه اسلامی را با تدوین آن در اصول کلی و مواد قانونی که به شیوهای مشابه قوانین مدنی، جزایی و تجاری مدرن تنظیم شدهاند، تدوین کند. این امر توانایی قاضی را در تعیین حکم قانونی و طبقهبندی پرونده پیش روی او تسهیل میکند. سخنرانیهای او در مؤسسۀ عالی تحقیقات و مطالعات عربی با عنوان «مالکیت در حقوق اسلامی» از برجستهترین جنبههای تولیدات علمی او بود. رویکرد شیخ با سادگی و سهولت آن برای مردم مشخص میشد. این گرایش احتمالاً با کار او در قوه قضائیه تقویت شده است، جایی که او با شرایط، مشکلات و مسائل مردم آشنا شد. این تجربه تفکر او را شکل داد و مانع از آن شد که در نظریهها یا سناریوهای فرضی غرق شود. راهحلهای او عملی و مبتنی بر اصول حقوقی اسلامی بودند.
دعوت برای تجدید فقه اسلامی
دعوت شیخ علی الخفیف برای تجدید فقه اسلامی، مخاطبان زیادی پیدا کرد. دانشجویان او در دانشکده شریعت، دانشکده حقوق و مؤسسه مطالعات عالی عربی عمیقاً تحت تأثیر کار او قرار گرفتند. دانشجویانش استاد و فقیه و نوهها و فرزندانشان متخصص فقه و حقوق شدند. همه آنها مدیون او بودند و به او احترام میگذاشتند. از جمله آنها میتوان به شیخ محمد ابوزهره، دکتر عبدالوهاب عزام، دکتر ابراهیم مدکور، خالد الجمیلی العراقی، محمد بلتاجی و بسیاری دیگر اشاره کرد.
درگذشت
شیخ علی الخفیف، در ششم شعبان ۱۳۹۸، مصادف با ۱۲ ژوئیه ۱۹۷۸ م، پس از عمری وقف علم و دانش، در سن ۸۹ سالگی درگذشت. بعد از درگذشت شیخ علی الخفیف، آکادمی زبان عربی در قاهره مراسم یادبودی برای ایشان برگزار کرد که طی آن دکتر ابراهیم مدکور، رئیس آکادمی، دکتر احمد الحافی، عضو آکادمی، و دکتر حمید الخفیف، به نمایندگی از خانوادۀ شیخ علی الخفیف، سخنرانی کردند[۱].
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- العلامه الشيخ علی الخفيف، وبسایت رابطه العلماء السوريين (به زبان عربی)، تاریخ درج مطلب: 14 ذیالقعده 1440 ق، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 4 آذرماه 1404 ش.