confirmed، مدیران
۳۷٬۲۰۱
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'هی' به 'ه') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''ابوریحان محمد بن احمد بیرونی'''، دانشمند ریاضیدان، ستارهشناس، تقویمشناس، انسانشناس، هندشناس، تاریخنگار، گاهنگار و طبیعیدان ایرانی در سدهٔ چهارم و پنجم [[هجری]] است. او در میان دانشمندان دورۀ اسلامی بیشتر با کنیه خود و به ندرت با نسبت خوارزمی شناخته میشود، اما پژوهشگران اروپایی معمولاً او را بیرونی مینامند. بیرونی را از بزرگترین دانشمندان [[مسلمان]] و یکی از بزرگترین دانشمندانِ ایرانی در همهٔ اعصار میدانند. همچنین، او را پدرِ انسانشناسی و هندشناسی میدانند. او به زبانهای خوارزمی، [[فارسی]]، [[عربی]]، و [[سانسکریت]] مسلط بود و با زبانهای یونانی باستان، عبری توراتی و سُریانی آشنایی داشت. | '''ابوریحان محمد بن احمد بیرونی'''، دانشمند ریاضیدان، ستارهشناس، تقویمشناس، انسانشناس، هندشناس، تاریخنگار، گاهنگار و طبیعیدان ایرانی در سدهٔ چهارم و پنجم [[هجری]] است. او در میان دانشمندان دورۀ اسلامی بیشتر با کنیه خود و به ندرت با نسبت خوارزمی شناخته میشود، اما پژوهشگران اروپایی معمولاً او را بیرونی مینامند. بیرونی را از بزرگترین دانشمندان [[مسلمان]] و یکی از بزرگترین دانشمندانِ ایرانی در همهٔ اعصار میدانند. همچنین، او را پدرِ انسانشناسی و هندشناسی میدانند. او به زبانهای خوارزمی، [[فارسی]]، [[عربی]]، و [[سانسکریت]] مسلط بود و با زبانهای یونانی باستان، عبری توراتی و سُریانی آشنایی داشت. | ||
=معرفی اجمالی= | ==معرفی اجمالی== | ||
ابوریحان بیرونی از مورد شخصیتهایی است که با پیشرفت علوم، ابعاد شخصیت علمیاش برای جهانیان آشکار شد. | ابوریحان بیرونی از مورد شخصیتهایی است که با پیشرفت علوم، ابعاد شخصیت علمیاش برای جهانیان آشکار شد. | ||
ابوریحان مردی است که به اکثر علوم طبیعی، زمان خود احاطه داشت. او از اولین کسانی است که در [[تمدن اسلامی]] به پیدا کردن وزن مخصوص بسیاری از اجسام مبادرت ورزید. | ابوریحان مردی است که به اکثر علوم طبیعی، زمان خود احاطه داشت. او از اولین کسانی است که در [[تمدن اسلامی]] به پیدا کردن وزن مخصوص بسیاری از اجسام مبادرت ورزید. | ||
خط ۴۲: | خط ۴۰: | ||
ابوریحان بیرونی نسبت به زمان خود، دقیقترین رقم مربوط به طول محیط کره زمین را حساب کرده و امکان حرکت زمین را به دور خویش مطرح ساخته است<ref>حکیمیان، ابوالفتح، زندگینامه ابوریحان، ص 5.</ref>. | ابوریحان بیرونی نسبت به زمان خود، دقیقترین رقم مربوط به طول محیط کره زمین را حساب کرده و امکان حرکت زمین را به دور خویش مطرح ساخته است<ref>حکیمیان، ابوالفتح، زندگینامه ابوریحان، ص 5.</ref>. | ||
=زاده= | ==زاده== | ||
ابوریحان محمدبن احمد البیرونی ملقب به ابوریحان بیرونی، فیلسوف و جغرافیدان و فیزیکدان و ریاضیدان، بزرگ ایران در سوم [[ذیالحجه]] سال 362 هـ.ق در حوالی [[خوارزم]] متولد گردید<ref>.گردیزی، زین الاخبار، ص 15، نامه انتشارات مرکزی، تهران.</ref>. | ابوریحان محمدبن احمد البیرونی ملقب به ابوریحان بیرونی، فیلسوف و جغرافیدان و فیزیکدان و ریاضیدان، بزرگ ایران در سوم [[ذیالحجه]] سال 362 هـ.ق در حوالی [[خوارزم]] متولد گردید<ref>.گردیزی، زین الاخبار، ص 15، نامه انتشارات مرکزی، تهران.</ref>. | ||
اینکه چرا به ابوریحان لقب بیرونی دادند، علتهای متعددی ذکر کردهاند که مشهورترین آن این است که: بیرون همان معنای فارسی امروزی را دارد، لذا منظور از بیرونی یعنی خارج از شهر خوارزم. در واقع چون ابوریحان در اطراف شهر خوارزم و در یک روستا متولد شد، به او لقب بیرونی، یعنی خارج از خوارزم دادند<ref>سمعانی، الانساب، ج2، ص 392، چاپ اول ، بیروت دار الجنان، سال 1408 قمری.</ref>. بعضیها هم گفته اند چون ابوریحان به غیر از مدت كمی از عمرش، بقیه عمر خود را در خارج از خوارزم گذراند، به او لقب بیرونی داده اند<ref> شرح حال نابغه ایران ابوریحان، علی اكبر دهخدا؛ ص 21، چ دوم، تهران، انتشارات ظهور سال 1352.</ref>. | اینکه چرا به ابوریحان لقب بیرونی دادند، علتهای متعددی ذکر کردهاند که مشهورترین آن این است که: بیرون همان معنای فارسی امروزی را دارد، لذا منظور از بیرونی یعنی خارج از شهر خوارزم. در واقع چون ابوریحان در اطراف شهر خوارزم و در یک روستا متولد شد، به او لقب بیرونی، یعنی خارج از خوارزم دادند<ref>سمعانی، الانساب، ج2، ص 392، چاپ اول ، بیروت دار الجنان، سال 1408 قمری.</ref>. بعضیها هم گفته اند چون ابوریحان به غیر از مدت كمی از عمرش، بقیه عمر خود را در خارج از خوارزم گذراند، به او لقب بیرونی داده اند<ref> شرح حال نابغه ایران ابوریحان، علی اكبر دهخدا؛ ص 21، چ دوم، تهران، انتشارات ظهور سال 1352.</ref>. | ||
=تحصیلات= | ==تحصیلات== | ||
تحصیلات او در خوارزم صورت گرفت و بنا بر گفته "نامه دانشوران" در تمام مدت تحصیل، نه در تعلیم زبانش از بیان فراغت یافت و نه دستش از قلم و در علم سیر<ref>علمی كه در مورد سرگذشت و اموال شخصیتهای برجسته تاریخ سخن به میان میآورد.</ref> و تواریخ سرآمد روزگار خود شد. تا آنجا كه [[بیهقی]]<ref>از مورخین قرن 6 هجری.</ref> در مقام اثبات صدق ادعای خود به اخبار و روایات او استناد میكند. | تحصیلات او در خوارزم صورت گرفت و بنا بر گفته "نامه دانشوران" در تمام مدت تحصیل، نه در تعلیم زبانش از بیان فراغت یافت و نه دستش از قلم و در علم سیر<ref>علمی كه در مورد سرگذشت و اموال شخصیتهای برجسته تاریخ سخن به میان میآورد.</ref> و تواریخ سرآمد روزگار خود شد. تا آنجا كه [[بیهقی]]<ref>از مورخین قرن 6 هجری.</ref> در مقام اثبات صدق ادعای خود به اخبار و روایات او استناد میكند. | ||
خط ۵۸: | خط ۵۴: | ||
بیرونی مدت زیادی از عمر خویش را ، البته به صورت متناوب در [[هند]] به سر برد. او در این مدت طولانی به مطالعه و بررسی در تاریخ، عقاید، رسوم و [[فلسفه]] مردم هند پرداخت. نکته جالب این است که علمای هند در آغاز آشنایی با ابوریحان، به دیده شک در او می نگریستند و از مجالست و مصاحبت با او طفره می رفتند و حتی او را از نظر علمی در شان مباحثه نمی دانستند، اما چندی نگذشت که بیرونی توانست اعتماد دانشمندان هندی را جلب کرده و با دعوت از آنان و ترتیب دادن جلسات متعدد توانست شمه ای از تمدن اسلامی ایران را به ایشان نشان داده و در مقابل، مطالعات عمیقی در رسوم و پیشینه آنان داشته باشد .اهمیت کتاب "ماللهند" در معتبر و مستند بودن اطلاعات آن است، و امروز که هزار سال از نگارش آن می گذرد، هنوز به عنوان یک مرجع معتبر، انتخاب اول هند شناسان است. | بیرونی مدت زیادی از عمر خویش را ، البته به صورت متناوب در [[هند]] به سر برد. او در این مدت طولانی به مطالعه و بررسی در تاریخ، عقاید، رسوم و [[فلسفه]] مردم هند پرداخت. نکته جالب این است که علمای هند در آغاز آشنایی با ابوریحان، به دیده شک در او می نگریستند و از مجالست و مصاحبت با او طفره می رفتند و حتی او را از نظر علمی در شان مباحثه نمی دانستند، اما چندی نگذشت که بیرونی توانست اعتماد دانشمندان هندی را جلب کرده و با دعوت از آنان و ترتیب دادن جلسات متعدد توانست شمه ای از تمدن اسلامی ایران را به ایشان نشان داده و در مقابل، مطالعات عمیقی در رسوم و پیشینه آنان داشته باشد .اهمیت کتاب "ماللهند" در معتبر و مستند بودن اطلاعات آن است، و امروز که هزار سال از نگارش آن می گذرد، هنوز به عنوان یک مرجع معتبر، انتخاب اول هند شناسان است. | ||
=نوآوریهای ابوریحان= | ==نوآوریهای ابوریحان== | ||
ابوریحان تحقیقات تجربی و مطالعات علمی خود را كه براساس اصول ریاضی استوار كرده است، مسائل بدیع و جدیدی را مطرح میكند و در بعضی از قسمتها، اصول و قواعدی بنا نهاده است كه تا آن زمان سابقه نداشت و یا به صورت فرضیههایی پراكنده دیده میشد، اما قطعیت نداشت. ابوریحان قاعده بالا رفتن آبها را از فوارهها و چشمهها بیان كرده است. وی روشن كرده است كه چگونه چشمهها جوشان میشوند و چگونه ممكن است، آبها را از عمق چاهها و چشمهها به قلعهها و منارهها جاری كرد. او محیط زمین را به دست آورد و ماه و سال و ایام هفته را در نزد اقوام و ملل مختلف بیان كرد. ابوریحان در باب رؤیت و شعاع نور نظر و رأی [[ابن هیثم]] را پذیرفته است كه شعاع نور از جسم مرئی به چشم میآید. | ابوریحان تحقیقات تجربی و مطالعات علمی خود را كه براساس اصول ریاضی استوار كرده است، مسائل بدیع و جدیدی را مطرح میكند و در بعضی از قسمتها، اصول و قواعدی بنا نهاده است كه تا آن زمان سابقه نداشت و یا به صورت فرضیههایی پراكنده دیده میشد، اما قطعیت نداشت. ابوریحان قاعده بالا رفتن آبها را از فوارهها و چشمهها بیان كرده است. وی روشن كرده است كه چگونه چشمهها جوشان میشوند و چگونه ممكن است، آبها را از عمق چاهها و چشمهها به قلعهها و منارهها جاری كرد. او محیط زمین را به دست آورد و ماه و سال و ایام هفته را در نزد اقوام و ملل مختلف بیان كرد. ابوریحان در باب رؤیت و شعاع نور نظر و رأی [[ابن هیثم]] را پذیرفته است كه شعاع نور از جسم مرئی به چشم میآید. | ||
همچنین ابوریحان در علوم فلسفه، [[ادیان و مذاهب]]، اعیاد فرس (عیدهای فارسیان زرتشت) در شعر و ادبیات، تاریخ و سیره، جامعهشناسی، و... تبحر داشت و آثاری نیز دارد<ref>بررسیهایی درباره ابوریحان، ص 310.</ref>. | همچنین ابوریحان در علوم فلسفه، [[ادیان و مذاهب]]، اعیاد فرس (عیدهای فارسیان زرتشت) در شعر و ادبیات، تاریخ و سیره، جامعهشناسی، و... تبحر داشت و آثاری نیز دارد<ref>بررسیهایی درباره ابوریحان، ص 310.</ref>. | ||
=دین و مذهب= | ==دین و مذهب== | ||
درباره اینكه بیرونی به كدامیك از [[مذاهب اسلامی]] عقیده داشته است، ابهام وجود دارد. بسیاری از عبارتها حاكی از گرایش عمیق او به [[تشیع]] است، گذشته از عبارتهای دعایی معمول كه پیدرپی درباره [[حضرت علی(ع)]] و خاندان [[پیامبر(ص)]] به كاربرده است. این دلبستگی او بخصوص هنگام ذكر تفصیل واقعه و مراسم [[عاشورا]] و [[غدیر خم]] و واقعه [[مباهله]] آشكار میشود. بیرونی از [[خداوند]]، بخصوص برای شیعیان [[زیدی]] طلب حفاظت میكند و ضمن اشاره به چگونگی شهادت [[زیدبن علی]]، او را به عنوان امام نام میبرد؛ اما با این حال، در جدولی كه برای ذكر حوادث [[تاریخ اسلام]]، به ترتیب زمانی از ابتدای هجرت تا روزگار خویش، تنظیم كرده از زمان رحلت [[حضرت محمد(ص)]] به بعد را با سه دوره [[خلافت]]، امارت، [[امامت]] مشخص میكند. | درباره اینكه بیرونی به كدامیك از [[مذاهب اسلامی]] عقیده داشته است، ابهام وجود دارد. بسیاری از عبارتها حاكی از گرایش عمیق او به [[تشیع]] است، گذشته از عبارتهای دعایی معمول كه پیدرپی درباره [[حضرت علی(ع)]] و خاندان [[پیامبر(ص)]] به كاربرده است. این دلبستگی او بخصوص هنگام ذكر تفصیل واقعه و مراسم [[عاشورا]] و [[غدیر خم]] و واقعه [[مباهله]] آشكار میشود. بیرونی از [[خداوند]]، بخصوص برای شیعیان [[زیدی]] طلب حفاظت میكند و ضمن اشاره به چگونگی شهادت [[زیدبن علی]]، او را به عنوان امام نام میبرد؛ اما با این حال، در جدولی كه برای ذكر حوادث [[تاریخ اسلام]]، به ترتیب زمانی از ابتدای هجرت تا روزگار خویش، تنظیم كرده از زمان رحلت [[حضرت محمد(ص)]] به بعد را با سه دوره [[خلافت]]، امارت، [[امامت]] مشخص میكند. | ||
اما آنچه كه از آثار ابوریحان برمیآید؛ مثل كتاب: «الآثار الباقیه»، ایشان شیعه اثنا عشری نبود. بلكه ایشان شیعه زیدی (چهار امامی) بودند<ref>سید محسن امین، اعیان الشیعه، ج9، ص 66، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت.</ref>. | اما آنچه كه از آثار ابوریحان برمیآید؛ مثل كتاب: «الآثار الباقیه»، ایشان شیعه اثنا عشری نبود. بلكه ایشان شیعه زیدی (چهار امامی) بودند<ref>سید محسن امین، اعیان الشیعه، ج9، ص 66، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت.</ref>. | ||
=آثار= | ==آثار== | ||
ابوریحان به طرز جالب و عجیبی كتب و رسائل خود را دستهبندی كرده است او میگوید: اكنون كه از عمر من 65 سال قمری و 63 سال خورشیدی میگذرد، این كتب و رسائل را تألیف و تدوین كردهام: | ابوریحان به طرز جالب و عجیبی كتب و رسائل خود را دستهبندی كرده است او میگوید: اكنون كه از عمر من 65 سال قمری و 63 سال خورشیدی میگذرد، این كتب و رسائل را تألیف و تدوین كردهام: | ||
# | # | ||
خط ۸۳: | خط ۷۶: | ||
# | # | ||
=درگذشت= | ==درگذشت== | ||
فقیه [[ابوالحسن علی بن عیسی الولوالجی]] گوید: آنگاه كه نفس در سینه او (ابوریحان) به شماره افتاده بود، بر بالین وی حاضر شدم در آن زمان از من پرسید: حساب جدات فاسده (یكی از علوم حساب) را كه وقتی، مرا گفتن بازگوی كه چگونه است؟ گفتم: اكنون چه جای این سؤال است، گفت ای مرد كدامیك از این دو امر بهتر است؟ این مسئله را بدانم و بمیرم یا نادانسته و جاهل درگذرم. و من آن مسئله را باز گفتم و فرا گرفت و از نزد وی بازگشتم. هنوز قسمتی از راه را نپیموده بودم كه شیون از خانه وی برخاست. سرانجام ابوریحان در سال 440 ه.ق در شهر غزنین چشم از جهان فرو بست<ref>شرح حال نابغه ايران ابوريحان، ص 61.</ref>. | فقیه [[ابوالحسن علی بن عیسی الولوالجی]] گوید: آنگاه كه نفس در سینه او (ابوریحان) به شماره افتاده بود، بر بالین وی حاضر شدم در آن زمان از من پرسید: حساب جدات فاسده (یكی از علوم حساب) را كه وقتی، مرا گفتن بازگوی كه چگونه است؟ گفتم: اكنون چه جای این سؤال است، گفت ای مرد كدامیك از این دو امر بهتر است؟ این مسئله را بدانم و بمیرم یا نادانسته و جاهل درگذرم. و من آن مسئله را باز گفتم و فرا گرفت و از نزد وی بازگشتم. هنوز قسمتی از راه را نپیموده بودم كه شیون از خانه وی برخاست. سرانجام ابوریحان در سال 440 ه.ق در شهر غزنین چشم از جهان فرو بست<ref>شرح حال نابغه ايران ابوريحان، ص 61.</ref>. | ||
=منبع= | ==منبع== | ||
[http://pajoohe.ir/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C__a-31560.aspx برگرفته از سایت ابوریحان بیرونی دانشنامه پژوهه پژوهشکده باقرالعلومhttp://pajoohe.ir] | [http://pajoohe.ir/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C__a-31560.aspx برگرفته از سایت ابوریحان بیرونی دانشنامه پژوهه پژوهشکده باقرالعلومhttp://pajoohe.ir] | ||
خط ۹۴: | خط ۸۵: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:دانشمندان مسلمان]] | [[رده: دانشمندان مسلمان]] | ||
[[رده:فیلسوفان اسلامی]] | [[رده: فیلسوفان اسلامی]] |