پرش به محتوا

سوره قلم: تفاوت میان نسخه‌ها

۶۴ بایت اضافه‌شده ،  ‏۴ ژانویهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' می دهد' به ' می‌دهد')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۴: خط ۳۴:


== مفهوم کلی سوره ==
== مفهوم کلی سوره ==
# دفاع از قرآن و [[حضرت محمد (ص)|پيامبر(صلی الله علیه)]]؛
# دفاع از قرآن و [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(صلی الله علیه)]]؛
# صفات و اخلاق پيامبر(صلی الله علیه) و دشمنان او؛
# صفات و اخلاق پیامبر(صلی الله علیه) و دشمنان او؛
# ياداشت قلم و نوشتار<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص: 173</ref>.
# یاداشت قلم و نوشتار<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص: 173</ref>.


== اسامی سوره ==
== اسامی سوره ==
خط ۴۳: خط ۴۳:


== علت نام‌گذاری ==
== علت نام‌گذاری ==
#«سوره قلم»؛ نام قلم از آيه اول اين سوره گرفته شده است و خدا در اين آيه به قلم سوگند ياد كرده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>.
#«سوره قلم»؛ نام قلم از آیه اول این سوره گرفته شده است و خدا در این آیه به قلم سوگند یاد کرده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>.
#
#«سوره ن»؛ ن از حروف مقطعه است و این سوره همانند [[سوره ص]] و [[سوره ق]] به حرف مقطعه شروع‌کننده‌اش نامیده شده است.
#«سوره ن»؛ ن از حروف مقطعه است و این سوره همانند [[سوره ص]] و [[سوره ق]] به حرف مقطعه شروع کننده‌اش نامیده شده است.
#«سوره ن والقلم»؛ شروع سوره با این عبارت می‌باشد و از طرفی هم بعضی روایاتی که در فضیلت این سوره آمده است نشانگر استفاده نام ن والقلم از طرف معصومین برای این سوره می‌باشد<ref>همانند روایات منقول در ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص202.</ref>.
#
#«سوره ن والقلم»؛ شروع سوره با این عبارت می‌باشد. و از طرفی هم بعضی رواياتی كه در فضيلت اين سوره آمده است نشانگر استفاده نام ن والقلم از طرف معصومین برای این سوره می‌باشد<ref>همانند روایات منقول در ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص202.</ref>.
#


== تعداد آیات و کلمات و حروف ==
== تعداد آیات و کلمات و حروف ==
* سوره قلم پنجاه‌ودو آيه دارد<ref>الكشف و البيان، ج 10، ص5.</ref>.
* سوره قلم پنجاه‌ودو آیه دارد<ref>الكشف و البيان، ج 10، ص5.</ref>.
*
* سوره قلم سیصد کلمه دارد<ref>همان</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است).
* سوره قلم سيصد كلمه دارد<ref>همان</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است).
* سوره قلم هزارودویست‌وپنجاه‌وشش حرف دارد<ref>همان</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است).
*
* سوره قلم هزارودويست‌وپنجاه‌وشش حرف دارد<ref>همان</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است).


== اهداف و آموزه‌ها ==
== اهداف و آموزه‌ها ==
اساسی ترين هدف سوره قلم عبارت است از:
اساسی‌ترین هدف سوره قلم عبارت است از:


دفاع از [[حضرت محمد (ص)|پيامبر(صلی الله علیه)]] و [[قرآن]] و هشدار به [[مشركان]].
دفاع از [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(صلی الله علیه)]] و [[قرآن]] و هشدار به [[مشركان|مشرکان]].


== محتوا و موضوعات ==
== محتوا و موضوعات ==
روي هم رفته مباحث سوره قلم را می‌توان در هفت بخش خلاصه كرد:
روی هم رفته مباحث سوره قلم را می‌توان در هفت‌بخش خلاصه کرد:


# نخست به ذكر قسمتی از صفات ويژه [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(صلی الله علیه)]] مخصوصا اخلاق برجسته او می‌پردازد، و آن را با قسمت‌های مؤكدی تاكيد می‌كند؛
# نخست به ذکر قسمتی از صفات ویژه [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(صلی الله علیه)]] مخصوصا اخلاق برجسته او می‌پردازد و آن را با قسمت‌های مؤکدی تاکید می‌کند؛
#
# سپس قسمتی از صفات زشت و اخلاق نکوهیده دشمنان او را بازگو می‌نماید؛
# سپس قسمتی از صفات زشت و اخلاق نكوهيده دشمنان او را بازگو می نمايد؛
# در بخش دیگری داستان «أَصْحابَ الْجَنَّةِ» که در حقیقت هشداری است به مشرکان زشت‌سیرت بیان شده؛
#
# در قسمت دیگری مطالب گوناگونی راجع به قیامت و عذاب کفار در آن روز آمده است؛
# در بخش ديگری داستان «أَصْحابَ الْجَنَّةِ» كه در حقيقت هشداری است به مشركان زشت سيرت بيان شده؛
# در بخش دیگری انذارها و تهدیدهایی نسبت به مشرکان بازگو شده؛
#
# در بخش دیگری به پیامبر اسلام(صلی الله علیه) دستور می‌دهد که در برابر دشمنان سرسخت، استقامت و صبر نشان دهد<ref>تفسير نمونه، ج 24، ص365.</ref>؛
# در قسمت ديگری مطالب گوناگونی راجع به قيامت و عذاب كفار در آن روز آمده است؛
# سرانجام در پایان سوره نیز سخن از عظمت قرآن و توطئه‌های مختلف دشمنان بر ضد [[حضرت محمد (ص)|پیامبر]] به میان آورده.
#
# در بخش ديگری انذارها و تهديدهايی نسبت به مشركان بازگو شده؛
#
# در بخش ديگری به پيامبر اسلام(صلی الله علیه) دستور می‌دهد كه در برابر دشمنان سرسخت، استقامت و صبر نشان دهد<ref>تفسير نمونه، ج 24، ص365.</ref>؛
#
# سرانجام در پايان سوره نيز سخن از عظمت قرآن و توطئه‌های مختلف دشمنان بر ضد [[حضرت محمد (ص)|پيامبر]] به ميان آورده.


== فضائل، خواص و ثواب قرائت ==
== فضائل، خواص و ثواب قرائت ==
[[ابی‌بن‌كعب]] گويد: پيامبر(صلی الله علیه) فرمود: «هر كس سوره نون و القلم را قرائت كند خدا ثواب مردم خوش اخلاق را به او عطا فرمايد».
[[ابی‌بن‌كعب|ابی‌بن‌کعب]] گوید: پیامبر(صلی الله علیه) فرمود: «هر کس سوره نون و القلم را قرائت کند خدا ثواب مردم خوش اخلاق را به او عطا فرماید».


[[علی‌بن‌ميمون]] از [[امام جعفر صادق|امام صادق(صلی الله علیه)]] روايت كرده كه فرمود: «هر كه سوره نون و القلم را در نماز واجب يا نافله بخواند خداوند او را در زندگانيش از فقر و ناداری امان دهد و هر گاه مرد از فشار قبر ان شاء اللَّه پناهش دهد»<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص202.</ref>.
[[علی‌بن‌ميمون|علی‌بن‌میمون]] از [[امام جعفر صادق|امام صادق(صلی الله علیه)]] روایت کرده که فرمود: «هر که سوره نون و القلم را در نماز واجب یا نافله بخواند خداوند او را در زندگانیش از فقر و ناداری امان دهد و هر گاه مرد از فشار قبر ان شاء اللَّه پناهش دهد»<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص202.</ref>.


== محل و زمان نزول ==
== محل و زمان نزول ==
حسن و [[عكرمه]] و عطاء گويند كه سوره قلم [[مكی]] است، [[ابن عباس]] و [[قتاده]] گفته‌اند از اولش تا آيه سَنَسِمُهُ عَلَی الْخُرْطُومِ مكّی است و ما بعدش تا آيه لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ مدنی است، و ما بعدش تا آيه (يكتبون) مكّی و ما بعدش تا آخر [[سوره مدنی]] است<ref>همان</ref>.
حسن و [[عكرمه|عکرمه]] و عطاء گویند که سوره قلم [[مكی|مکی]] است، [[ابن عباس]] و [[قتاده]] گفته‌اند از اولش تا آیه سَنَسِمُهُ عَلَی الْخُرْطُومِ مکّی است و ما بعدش تا آیه لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ مدنی است، و ما بعدش تا آیه (یکتبون) مکّی و ما بعدش تا آخر [[سوره مدنی]] است<ref>همان</ref>.


تاريخ نزول سوره قلم در اوائل دعوت پيامبر(صلی الله علیه) بوده است<ref>حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه اول، ص29.</ref>.
تاریخ نزول سوره قلم در اوائل دعوت پیامبر(صلی الله علیه) بوده است<ref>حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه اول، ص29.</ref>.


== فضای نزول ==
== فضای نزول ==
سوره قلم رسول خدا(صلی الله علیه) را به دنبال تهمت‌های ناروايی كه مشركين به وی زده و او را ديوانه خوانده بودند، تسليت و دلداری می‌دهد، و به وعده‌های جميل و پاسداری از خلق عظيمش دلخوش می سازد، و آن جناب را به شديدترين وجهی از اطاعت مشركين و مداهنه با آنان نهی نموده، امر اكيد می‌كند كه در برابر حكم پروردگارش صبر كند<ref>ترجمه تفسير الميزان، ج 19، ص615.</ref>.
سوره قلم رسول خدا(صلی الله علیه) را به دنبال تهمت‌های ناروایی که مشرکین به وی زده و او را دیوانه خوانده بودند، تسلیت و دلداری می‌دهد و به وعده‌های جمیل و پاسداری از خلق عظیمش دلخوش می‌سازد و آن جناب را به شدیدترین وجهی از اطاعت مشرکین و مداهنه با آنان نهی نموده، امر اکید می‌کند که در برابر حکم پروردگارش صبر کند<ref>ترجمه تفسير الميزان، ج 19، ص615.</ref>.


== ترتیب در مصحف ==
== ترتیب در مصحف ==
سوره قلم شصت‌وهشتمين سوره در چينش كنونی قرآن به شمار می‌آید<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>.
سوره قلم شصت‌وهشتمین سوره در چینش کنونی قرآن به شمار می‌آید<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>.


== ترتیب بر اساس نزول ==
== ترتیب بر اساس نزول ==
سوره قلم دومين سوره در ترتيب نزول می‌باشد و بعد از سوره علق نازل شده است<ref>التمهيد في علوم القرآن، ج 1، ص 135.</ref>.(لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره‌های قرآن مختلف است).
سوره قلم دومین سوره در ترتیب نزول می‌باشد و بعد از سوره علق نازل شده است<ref>التمهيد في علوم القرآن، ج 1، ص 135.</ref>.(لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره‌های قرآن مختلف است).


== ارتباط با سوره قبلی ==
== ارتباط با سوره قبلی ==
چون خداوند سبحان [[سوره ملک|سوره ملك]] را به ذكر تكذيب [[كافران]] و وعيد ايشان پايان داد، سوره قلم را به مانند آن افتتاح فرموده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>.
چون خداوند سبحان [[سوره ملک]] را به ذکر تکذیب [[كافران|کافران]] و وعید ایشان پایان داد، سوره قلم را به مانند آن افتتاح فرموده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>.


== ویژگی ==
== ویژگی ==
# سوره قلم تنها سوره‌ای است که با حرف مقطعه «ن» و [[قسم]] به قلم آغاز شده است. اولین تحدی قرآن با توجه به امّی بودن پیامبر(صلی الله علیه) در این سوره با عبارت «وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُون» آمده است.
# سوره قلم تنها سوره‌ای است که با حرف مقطعه «ن» و [[قسم]] به قلم آغاز شده است. اولین تحدی قرآن با توجه به امّی بودن پیامبر(صلی الله علیه) در این سوره با عبارت «وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُون» آمده است.
#
# آیه معروف «وَ إِنْ یَکادُ» در سوره قلم واقع شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>.
# آيه معروف «وَ إِنْ يَكادُ» در سوره قلم واقع شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>.
# سوره قلم از [[سور مفصلات]] می‌باشد<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.</ref> [[ابن قتیبه]] می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از [[سور مثانی]] آمده‌اند اینکه چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شده‌اند<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.
#
# روایتی است که از رسول خدا(صلی الله علیه) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای [[تورات]] و سوره‌های مئین را به جای [[انجيل|انجیل]] و سوره‌های مثانی را به جای [[زبور]] به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید<ref>همان.</ref>.
# سوره قلم از [[سور مفصلات]] می‌باشد<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.</ref> [[ابن قتیبه]] می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از [[سور مثانی]] آمده‌اند اینکه چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.
#
# روايتی است كه از رسول خدا(صلی الله علیه) نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای [[تورات]] و سوره‌های مئين را به جای [[انجيل]] و سوره‌های مثانی را به جای [[زبور]] به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشيد<ref>همان.</ref>.
#
# سوره قلم همچنین جزو سور ممتحنات نیز آمده است<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.</ref>.
# سوره قلم همچنین جزو سور ممتحنات نیز آمده است<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.</ref>.


Writers، confirmed، مدیران
۸۶٬۲۵۵

ویرایش