خوارج: تفاوت میان نسخه‌ها

خوارج اگر‌چه خودشان در ابتدا مسئله حکمیت را مطرح کرده بودند، اما بعد از پذیرش حکمیت از سوی امام علی ‌(علیه‌السّلام) و خاتمه یافتن جنگ، از رای خود پشیمان شده و با سر دادن شعار «لا حکم الا لله»، خواهان ادامه جنگ شدند و پذیرش حکمیت را کفر دانستند و امام را دعوت به توبه کردند و در اعتراض به امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام) گفتند: «تو در دین خدا داوری را به مردان سپردی، در حالی که خداوند می‌گوید تنها حکم از آن خدا است.»ولی امام با استناد به آیه «أَوْفُوا بِالْعُقُود»<ref> سوره مائده، آیه 1.</ref> بر عهد و پیمان خود وفا کرد و حاضر نشد که آن را نقض کند. پس از آنکه امام به کوفه و معاویه به شام بازگشت، مخالفان حکمیت از امام علی جدا شدند و به حروراء در نزدیکی [[کوفه]] رفتند<ref>نصر بن مزاحم، ''همان''، ص ۵۱۳-۵۱۴.</ref><ref>جریر طبری، ''تاریخ الطبری''، بیروت، سال ۱۴۰۳ ق، ج ۵، ص۶۳، ۷۲، ۷۸.</ref> و در ادامه به خوارج یا حروریّه شهرت یافتند.

خوارج یکی از گروه‌های تاثیر‌گذار پر حاشیه در فضای تاریخ اسلام بود. مهم‌ترین تاثیر این فرقه، ایجاد انشعاب و دو‌دستگی در سپاه امام علی ‌علیه‌السّلام بود<ref> احمد بن یحیی بلاذری، ''جمل من أنساب الأشراف''، سال ۱۴۱۷ ق، ج۳ ، ص۱۱۳.</ref><ref>جریر طبری، ''همان''، ص ۶۲.</ref>.این حادثه موجب شد تا اولین گروه معارض دینی در اسلام شکل بگیرد<ref>عامر النجار، ''الخوارج عقیدة و فکرا و فلسفة''، ۱۹۸۸م، ص ۱۴۴.</ref><ref>معیطه احمد، ''الاسلام الخوارجی''، سال ۲۰۰۶ م، ص ۱۴، ۱۷.</ref><ref>ناصر بن عبدالکریم العقل،  ''الخوارج اول الفرق فی تاریخ الاسلام''، سال ۱۴۱۹ ق، ص ۲۴-۲۵.</ref>. این فرقه در آغاز پیدایش صرفا حرکتی سیاسی داشت، اما در زمان خلافت عبدالملک مروان، رویکرد خود را تغییر داده در تعالیم خود مباحث کلامی را وارد کردند<ref>ابوالنصر، الخوارج فی الاسلام، سال ۱۹۴۹ م، ص۴۱ ، ۱۰۱-۱۰۲.</ref>.  تاریخ‌نگارانی چون [[طبری]] و ابن اعثم کوفی معتقدند مقابله خوارج با امام علی ‌(علیه‌السّلام) که منجر به شهادت حضرت شد، راه را برای تصاحب حکومت از سوی معاویه باز کرد<ref>جریر طبری، ''همان''، ص۷۸.</ref><ref>ابن اعثم کوفی، ''الفتوح''،سال ۱۴۱۱ ق، ج ۵، ص ۵۷-۵۸.</ref>. البته خوارج در زمان [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن ‌(علیه‌السّلام]]) جهت مقابله با معاویه، به سپاه امام پیوستند<ref>شیخ مفید، ا''لارشاد فی معرفة حجج اللّه علی العباد''، سال ۱۴۱۴ق، ج ۲، ص۱۰.</ref><ref>بهاء الدین اربلی، ''کشف الغمّة فی معرفة الائمة''، سال ۱۴۰۵ ق، ج ۲، ص ۱۶۲.</ref>. همچنین پس از صلح حضرت، مبارزه با معاویه و [[بنی‌امیه|امویان]] را ادامه دادند<ref>احمد بن یحیی بلاذری، همان، ج ۵، ص ۱۶۹.</ref><ref>جریر طبری، ''همان''، ص ۱۶۵-166.</ref><ref>جعفر مرتضی عاملی، ''علی (ع) و الخوارج''، سال ۱۴۲۳ ق، ج ۲، ص ۵۱.</ref><ref>سهیر قلماوی، ''ادب الخوارج فی العصر الاموی''، سال ۱۹۴۵م، ص۱۵۰-۱۵۱</ref>. خوارج، امویان و پیروان‌شان را کافر می‌دانستند و معتقد بودند که برای ریشه‌کَن شدن ظلم باید با هر کسی که کافر است، مبارزه کرد<ref>جعفر سبحانی، ''بحوث فی الملل و النحل''، سال  ۱۳۷۱ ش، ج ۵، ص ۱۵۸-۱۷۴.</ref>. فرقه مذکور در قیام‌های معروفی که در ضدیت با امویان شکل گرفت، شرکت کردند و به افرادی چون [[عبدالله بن زبیر]] و [[زیدبن علی]] و [[ابومسلم خراسانی]] یاری رساندند<ref>محمد بن اسماعیل  بخاری، ''التاریخ الصغیر''، سال ۱۴۰۶ ق، ج ۱، ص۱۹۲ -۱۹۳.</ref><ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۶۰، ۳۷۳</ref><ref>اخبار الدولة العباسیة، ۱۹۷۱م، ص۲۹۷-۳۰۰</ref><ref>حمیری سید اسماعیل، الحور العین، ۱۹۷۲م، ص۱۸۵-۱۸۷.</ref>. با این حال، در برخی از موارد با والیان اموی همراه شدند و از طرف آنها به مناصبی رسیدند<ref>ابن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴۷، ص۲۷۴</ref><ref>شیخ مفید، کتاب الاختصاص، ۱۴۰۲ق، ص۱۲۲</ref><ref>عاملی جعفر مرتضی، علی (ع) و الخوارج، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷۱-۷۶، ۹۴-۹۶.</ref> و در برخی از موارد نیز خود عهده‌دار خلافت شده در مناطقی از شهرها با عناوینی چون چون خلیفه، امام و امیرالمومنین حکومت کردند<ref>مسعودی علی بن حسین، مروج الذهب، بیروت، ج۴، ص۲۶-۲۷</ref><ref>ابن حزم اندلسی، الفصل فی الملل والاهواء والنحل، ۱۳۱۷-۱۳۲۰ق، ص۳۸۶</ref><ref>یاقوت حموی، معجم الادباء، ۱۹۹۳م، ج۱، ص۲۸، ج۶، ص۲۴۹۷</ref><ref>ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۳۰.</ref>. بنی‌امیه در مناطقی چون عراق و ایران سعی در سرکوبی شدید خوارج داشتند<ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۰</ref><ref>دینوری ابن قتیبه، الأخبار الطوال، ۱۹۶۰م، ص۲۷۰-۲۷۷.</ref>. البته این رویارویی‌ها به تدریج موجب ضعف دولت اموی شده در نهایت به سقوط دولت آنان انجامید<ref>عاملی جعفر مرتضی، دراسات و بحوث فی التاریخ و الاسلام، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۹-۴۰</ref><ref>اخبار الدولة العباسیة، ۱۹۷۱م، ص۲۵۱</ref><ref>مسعودی علی بن حسین، مروج الذهب، بیروت، ج۴، ص۷۹-۸۰