نقد شیعه بر تصوف (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

گروهی از علمای شیعه ریشه غیراسلامی یا غیرشیعی برای [[تصوف]] قائل بوده‌اند و به همین دلیل با آن مخالفت می‌کردند؛ در مقابل این گروه علمایی که از اندیشه‌های ابن عربی متأثرند، میان صوفیان ملتزم به ظاهر و باطن شرع، و آنان که آداب و تعالیم غیرشرعی دارند، فرق می‌نهند.

از جمله رد علی (ع) بر حسن بصری ــ که صوفیه معمولاً از طریق او سلسلۀ خود را بـه امـام اول شیعیان می‌رسـانند ــ معـروف است که شیطان را برادر او خواند و او را سامری این امت نامید. <ref>طبرسی، احمد، ج۱، ص۲۵۱، الاحتجاج، به کوشش محمدباقر موسوی خرسان، بیروت، ۱۴۱۰ق.    </ref>

همچنین، با آن‌که صوفیه امام صادق (ع) را از خود شمرده‌اند، <ref>کلابادی، محمد، ج۱، ص۲۷، التعرف لمذهب اهل التصوف، به کوشش عبدالحلیم محمود و طه عبدالباقی سرور، بیروت، ۱۴۰۰ق.</ref><ref>عطار نیشابوری، فریدالدین، ج۱، ص۱۲-۱۸، تذکرة الاولیا، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۰ش.</ref> اما از او نقل شده است که صوفیان را دشمنان اهل بیت خواند و از آنان بیزاری جست. <ref>مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۵، ص۳۱۸، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.</ref><ref>قمی، عباس، ج۲، ص۵۷-۵۸، سفینة البحار، نجف، ۱۳۵۲-۱۳۵۵ق.</ref>

به‌جز این‌ها، کهن‌ترین رد پای مخالفت فقها و رؤسای شیعه با صوفیان را در غائلۀ حلاج می‌توان یافت.

اتهام «دعوی الربوبیة» را نخستین‌بار ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی (د ۳۱۱ق) به حلاج وارد آورد و از او نزد مقامات عباسی شکایت برد.

پیش از این ماجرا نیز یک بار حلاج از سوی علمای شهر قم استخفاف دیده، و به خواری تمام از این شهر اخراج شده بود. <ref>ماسینیون، لوئی، ج۱، ص۱۵۲-۱۷۲، مصائب حلاج، ترجمۀ ضیاءالدین دهشیری، تهران، ۱۳۶۲ش.</ref>

از قدمای علمای شیعه، ابن بابویه (د ۳۸۱ق) در کتاب اعتقادات <ref>ابن بابویه، محمد، ج۱، ص۱۲۵، اعتقادات، ترجمۀ محمدعلی حسنی، تهران، ۱۳۷۱ش.</ref> برخی از صوفیان را اصحاب اباحه، قائل به حلول و از جملۀ غلات دانسته است.

شیخ مفید (د ۴۱۳ق) حلاجیه را از جملۀ ملاحده و زنادیق به شمار آورده، <ref>مفید، محمد، ج۱، ص۱۳۴، اعتقادات الامامیة، به کوشش حسین درگاهی، قم، ۱۳۷۱ش.</ref> و کتابی به نام الرد علی اصحاب الحلاج نوشته است. <ref>نجاشی، احمد، ج۲، ص۳۳۰، رجال، به کوشش محمدجواد نائینی، بیروت، ۱۴۰۸ق.</ref>