بررسی روایت الله الله فی أصحابی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

قال رسول الله ص : الله الله فی اصحابی لا تتخذوهم غرضا فمن احبهم فبحبی احبهم فمن ابغضهم فببغضی ابغضهم و من آذاهم فقد آذانی و من آذانی فقد آذی الله و من آذی الله فیوشک ان یاخذه  »<ref>(مسند احمد ج 5 ص 54 و کنزالعمال ج 11 ص 532 و سنن ترمذی ج 12 ص 362)</ref>  

پیامبر اکرم ص فرموده است : خدا را خدا را در باره اصحابم ، آنان را پس از من هدف قرار ندهید هر کس آنان را دوست داشته باشد پس به محبت من آنان را دوست می‌دارد و هر کس نسبت به آنان بغض داشده باشد پس به بغض من به آنان بغض داشته باشد هر کس آنان را اذیت کند  ، مرا اذیت کرده و هر کس مرا اذیت کند به تحقیق خدا را اذیت کرده و هر که خدا را اذیت کند به زودی خداوند او را اخذ می کند. اهل سنت این حدیث را دلیل بر عدالت صحابه قرار دادند.

« والاحادیث الوارده فی تفضیل الصحابه کثیرة ، من ادلها علی المقصود ما رواه الترمذی و ابن حبان فی صحیحه ، من حدیث عبدالله بن مغفل قال : قال رسول الله ص الله الله فی اصحابی لاتتخذوهم غرضا فمن احبهم فبحبی احبهم فمن ابغضهم فببغضی ابغضهم و من آذاهم فقد آذانی و من آذانی فقد آذی الله و من آذی الله فیوشک ان یاخذه  »<ref>(الاصابة فی تمییز الصحابةج 1 ص 7)</ref>  

این حدیث را در کتاب الکامل فی الضعفاء آورده و می‌نویسد :ثنا الجنیدی حدثنا البخاری قال : لی یحیی بن قزعة و ابراهیم بن مهدی تابعه قالا : ثنا ابراهیم بن سعد ثنا عبیدة یعنی ابی رائطه عن عبدالله بن عبدالرحمن بن مغفل عن النبی ص : من احب اصحابی فبحبی ، وقال البخاری حدثنا عبدان المروزی حدثنا ابراهیم عن عبیدة بن ابی رائطه عن عبدالرحمن بن زیاد عن عبدالله بن مغفل عن النبی ص بهذا و هو اسناد لایعرف سمعت ابن حماد یقول : قال البخاری : عبدالله بن عبدالرحمن عن ابن مغفل عن النبی ص قال : لا تتخدوا اصحابی غرضا » فیه نظر  »<ref>(الکامل فی الضعفاءج 4 ص 167)</ref>   

به سند خود به نقل از عبدالله بن مغفل می‌نویسد که گفت : پیامبر ص فرمود : هر کس اصحاب مرا دوست بدارد پس به محبت من ( آنان را دوست می‌دارد )   

از عبدالله بن مغفل نقل می کند که پیامبرص همین مطلب را فرمودند سند این روایت شناخته شده نیست از ابن حماد شنیدم که خود به نقل از بخاری می‌گفت : عبدالله بن عبدالرحمن از ابن مغفل از پیامبر ص ( نقل کردند که ) فرمود : اصحاب مرا هدف قرار ندهید » این حدیث محل نظر است .

عجیت است که خود ابن حجر عسقلانی در لسان المیزان در باره عبدالله بن عبدالرحمن می‌نویسد : عبدالله بن عبدالرحمن لا یعرف له عن عبدالله بن مغفل ، قال البخاری: فیه نظر  »<ref>(لسان المیزان ج 3 ص 306 و میزاان الاعتدال ج 2 ص 452)</ref> نقل روایت عبدالله بن عبدالرحمن از عبدالله بن مغفل شناخته شده نیست ، بخاری گفته است : عبدالله بن عبدالرحمن محل نظر است .

اولا : این حدیث بصورت ناقص روایت شد وکامل آن همانست که حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین آورده است : اخبرنا ه ابوالعباس محمد بن احمد المحبوبی بمرو ثنا سعید بن مسعود ثنا یزید بن هارون ثنا العوام بن حوشب حدثنی ثلمة بن کهیل عن علقمة عن خالد بن الولید قال : کان بینی و بین عمار بن یاسر کلام فاغلظت له فانطلق عمار یشکونی الی النبی ص فجاء خالد و هو یشکوه فجعل یغلظ له و لا یزیده الا غلظة و النبی ص ساکت فبکی عمار و قال : یا رسولالله الا تراه ؟ قال : فرفع النبی ص راسه و قال : من عادی عمارا عاداه الله و من ابغض عمارا ابغضه الله  »<ref>(المستدرک علی الصحیحین ج 3 ص 391)</ref>

ابوالعباس محمد بن احمد محبوبی به سند خود از خالد بن ولید نقل می کند که گفت میان من و عمار نزاعی در گرفت و من بر او درشتی کردم عمار نزد پیامبر رفت و از من شکایت کرد پی خالد آمد در حالی که او از وی شکایت می‌کرد از این روخالد شروع به درشتی کرد و مرتب درشتی او بیشتر می شد و در این میان پیامبر ساکت بود عمار به گریه افتار و عرض کرد ای رسول خدا ، آیا او را نمی بینی ؟ راوی گفت پیامبر سرش را بلند کرد و فرمود : هر کس با عمار دشمنی کند خدا وند او را دشمن می‌دارد و هر کس نسبت به عمار بغض داشته باشد خداوند او را مبغوض میدارد »

در برخی روایات آمده است که پیامبر در همین جریان به خالد فرمود : دعوا لی اصحابی فوالذی نفسی بیده لو انفقتم مثل احد او مثل الجبال ذهبا ما بلغتم اعمالهم »  

نکته جالب دیگر اینکه همین داستان در باره عبدالرحمن بن عوف نیز روایت شده است لذا احمد بن حنبل در مسندش می‌نویسد : حدثنا احمد بن عبدالملک حدثنا زهیر بن حمید الطویل عن انس قال : کان بین خالد بن الولید و عبدالرحمن بن عوف کلام فقال خالد لعبدالرحمن تستطیلون علینا بایام سبقتمونا بها ؟ فبلغنا ان ذلک ذکر للنبی ص فقال : دعوا لی اصحابی فوالذی نفسی بیده لو انفقتم مثل احد او مثل الجبال ذهبا ما بلغتم اعمالهم  »<ref>(مسند احمد ج 3 ص 266)</ref>

احمد بن عبدالمالک به سند خود از انس روایت کرده است که گفت میان خالد بن ولید و عبدالرحمن بن عوف درگیری لفظی پدید آمد خالد به عبدالرحمن گفت به سبب ایامی که در اظهار اسلام از ما پیشی گرفتی ، فخ فروشی می کنید ؟ یه ما رسیده است که این جریان برای پیامبر بیان شد آنگاه پیامبر فرمود : اصحاب مرا به خاطر من راحت بگذارید پس قسم به آن کس که جانم بدست اوست چنانچ به وزن احد یا به وزن کوه ها طلا انفاق کنید به ثواب اعمال آنها نمی رسید »

در این روایت به چند نکته باید توجه کرد :  

نکته اول : با یک نگاه گذرا به شرح حال خالد بن ولید ، معلوم می‌شودکه شخصیتی بسیار جسور و هتاک بوده است و این صفت ، صفت ثابتی چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام بوده است  

نکته دوم : اینکه خالد در تمام جنگ های مشرکین علیه رسول خدا در صف مشرکین بوده بلکه امیر لشکر آنان بوده است لذا ابن حجر در شرح حال او می‌نویسد : خالد بن الولید ...کان احد اشراف قریش فی الجاهلیة وکان الیه اعنةالخیل فی الجاهلیة  و شهد مع کفار قریش الحروب الی عمرة الحدیبییة کما ثبت فی الصحیح  انه کان علی خیل قریش طلیعة ثم اسلم فی سنة سبع بعد خبیر و قیل قبلها ووهم من زعم انه اسلم سنةخمس  »<ref>(الاصابة فی تمییز الصحابة ج 2 ص 98)</ref>

قال رسول الله ص لعل الله اطلع علی اهل بدر فقال : اعملوا ما شئتم فقد وجبت لکم الجنة او قد غفرت لکم »<ref>(صحیح بخاری ج 3 ص 11)</ref>  

پیامبر ص فرمود : خداوند در مورد اهل بدر ( اصحابی که در بدر با دشمنان خدا جنگیدند ) فرمود : هر کاری که می خواهید انجام دهید زیرا بهشت برای شما واجب شده است یا اینکه همه گناهان شما را بخشیدم .

در حالیکه خداوند در قدآن کریم به شخص پیامبر می فرماید : اگر مشرک بشوی تمام اعمالت نابود می‌شود و از زیان کاران خواهی بود « وَلَقَدْ أُوحِیَ إِلَیْکَ وَإِلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکَ لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَلَتَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ  »(زمر/65 ).

چون اصل حدیث که بخاری از علی بن ابیطالب ، نقل کرده ، چنین است : اخرج البخاری عن علی ع قال : بعثنی رسول الله ص و ابامرشد و الزبیر و کلنا فارس ، قال : انطلقوا حتی تاتوا روضة خاخ ، فان بها امراة من المشرکین معها کتاب من حاتب بن ابی بلتعة الی المشرکین فادرکناها تسیر علی بعیر لها حیث قال رسول الله فقلنا : الکتاب، فقالت : ما منا کتاب فانخناها فالتمسنا فلم نر کتابا فقلنا : ما کذب رسول الله لتخرجن الکتاب او لنجردنک فلما رات ...»<ref>(الموسوعة الفقیهة ج 10 ص 163)</ref>

اخرج البخاری فی کتاب فضائل اصحاب النبی ص عن عمران بن حصین یقول : قال رسول الله ص : «خیر امتی قرنی ثم الذین یلونهم قال عمران : فلا ادری اذکر بعد قرنه قرنین او ثلاثا ثم ان بعدکم قوما یشهدون و لایستشهدون ویخونون و لا یؤتمنون و ینذرون و لا یفون و ینظر فیهم اسمن  »<ref>(صحیح بخاری ج 2 ص 249 و مسند احمد ج 5 ص 357 و صحیح مسلم ج 7 ص 185)</ref>

بخاری در کتاب فضائل صحابه از قول پیامبر نقل کرده که فرموده است : بهترین امت من ، امت قرن من است سپس امت بعد از آن که نزدیک امت من بوده اند و سپس امت پس از آن که شامل تمام صحابه و تابعین و پس از آن می‌شود سپس عمران می گوید : نمی دانم آیا پیامبر بعد از قرن خویش ، دو قرن را گفت یا سه قرن ؟ و از طریق دیگر از پیامبر چنین نقل می کند : قال ص : خیر الناس قرنی ، ثم الذین یلونهم ثم الذین یلونهم ثم یجیء اقوام تسبق شهادة احدهم یمینه و یمینه شهادته  »<ref>(صحیح بخاری ج9 ص 442)  

در این حدیث می گوید : بهترین مردم ، مردم زمان من هستند سپس گروهی که پس از آنان می آیند آنگاه کسانی که در مرتبه بعدی هستند سپس مردمی می آیند که شهادت و سوگند آنه ارزشی ندارد

در <ref>کتاب فتح الباری ج 7 ص 6</ref> که شرحی بر صحیح بخاری است ، قرن را به معنای زمان گرفته است و می گوید : واتفقوا ان آخر من کان من اتباع التابعین ممن یقبل قوله من عاش الی حدود العشرین و ماتین و حتی هذا الوقت ظهرت البدع ظهورا فاشیا و اطلقت المعتزلة ...»  

ابن منظور در لسان العرب چنین می گوید : القرن : الامة تاتی بعد الامة  »<ref>(لسان العرب ج 13 ص 333)</ref>

ولی ا زهری در تهذیب اللغة چنین می گوید : ان القرن اهل کل مدة کان فیها نبی او کان فیها طبقة من اهل العلم  »<ref>(تهذیب اللغة ج 5 ص 84)</ref> قرن امتی است که در میان آنان پیامبر ی ظاهر شده یا در میان آنان دانشمند سرشناسی وجود داشته باشد  

پس ظاهر روایت چنین است : 1 – الصحابه ( در قرنی که پیامبر مبعوث شد و حضور داشت ) 2 – التابعون ( آن کسانی که نزدیک صحابه زمان پیامبر بوده اند ) 3 – تابعوالتابعین ( آن کسانی که بعد از تابعین آمده اند )  

پیامبر در حجه الوداع چنین فرمود : «نصرالله امرا سمع مقالتی فوعاها و حفظها و بلغها من تبلغه یا ایها الناس لیبلغ الشاهد الغائب فرب حامل فقه لیس بفقیه و رب حامل فقه الی من هو افقه منه  »<ref>(المستدرک علی اصحیحین ج 1 ص 284 و مند احمد ج 4 ص 80 و کنزالعمال ج 10 ص 228 و الکافی ج 1 ص 403</ref>  

اولا : در این روایت پیامبر ص به اصحاب فرمودند : این حدیث را حفظ کنید و به دیگران که غائب هستند و این حدیث را نشنیدند ، منتقل کنیدواین کلام پیامبر فقط تشویقی است برای نقل احادیث برای صحابه نه تایید صد در صد آنان .

واینکه گفته می‌شود که اگر صحابه عادل نبودند چگونه پیامبر به آنها اعتماد می‌کرد ؟ در جواب باید گفت این اعتماد پیامبر به تک تک افراد صحابه از کجای کلام پیامبر بدست می آید ؟ واگر در میان صحابه تعداد زیادی قابل اعتماد بوده و تعدادی هم قابل اعتماد نبوده باشند آیا معقول نیست که پیامبر بفرماید : شما این حدیث مرا حفظ کنید و به دیگران منتقل کنید و خداوند شمارا یاری کند ؟  

ثانیا : این روایت اصلا ارتباطی به عدالت صحابه ندارد . زیرا پیامبر می فرماید : ای اصحاب من شما که حاضر هستید و کلام مرا می شنوید به آن افراد غائب برسانید و لذا در ذیل حدیث می فرماید : فرب حامل فقه لیس بفقیه و رب حامل فقه الی من هو افقه منه »