صحاح سته
| صحاح سته | |
|---|---|
 | |
| نام | صحاح سته |
| پدیدآوران |
|
| زبان | عربی |
| زبان اصلی | عربی |
| ترجمه | شش کتاب حدیث معتبرترین کتب حدیث در نزد اهل‌سنت |
صحاح سته از کتابهای حدیثی مورد اعتماد اهل‌سنت می‌باشند که احادیث نبوی در آنها جمع‌آوری شده و عبارت‌اند از:
این صحاح شش‌گانه نزد اهل‌سنت معتبر هستند، ولی همگی در یک درجه از اعتبار نیستند؛ از این‌رو صحیح بخاری و مسلم را از بقیه بالاتر دانسته و تمام احادیث این دو کتاب را صحیح و مورد قبول می‌دانند. اما از نظر ما در تمام این کتابها، هم احادیث معتبر وجود دارد هم غیر معتبر، بنابراین اعتبار اصل این کتب به عنوان یک منبع روایی را می‌پذیریم اما این به معنای پذیرش تمام روایات موجود در آنها نیست.
تاریخچه پیدایش صحاح ست
با توجه به اینکه در زمان معاویه بازار جعل حدیث رونق گرفته بود و هر کس در وصف خلفا، بویژه معاویه حدیث منزلتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) جعل می‌کرد مورد لطف معاویه و... ، قرار می‌گرفت، تا اواخر قرن دوم به کوشش جاعلان، حدیث منسوب به پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) فراوان شده بود و تعداد آن به ششصد یا هفتصد هزار می‌رسید، پس از اینکه عمر بن عبدالعزیز به حکومت رسید به ابوبکر بن حزم نوشت: «بنگر از حدیث پیامبر هر چه هست بنویس که بیم دارم علم از میان برود و عالمان کم شوند و جز حدیث پیامبر نقل مکن[۱]».
این فرمان عمر بن عبدالعزیز سرآغازی برای جمع‌آوری احادیث نبوی شد تا اینکه افرادی در زمان حکومت او و پس از حکومتش اقدام به جمع‌آوری و ثبت احادیث با ذکر راوی کرده‌اند و احادیثی که راوی یا راویان در آن نقل می‌گردید «مُسنَد» نام‌گذاری می‌شد تا اینکه در هر یک از مناطق اسلامی، مسندی فراهم کرده بودند و به نام آن منطقه معروف بود، مانند «مسند بغداد»، «مسند مصر»، «مسند شام»، «مسند یمن» و... ، یکی از خلفای عباسی[۲] برای از بین بردن مسندهای متفرق و یکی کردن آنها دستور به جمع‌آوری و ثبت احادیث نبوی به صورت یک کتاب جامع و مرجع داده تا دیگر هر کسی به دل‌خواه خود هر حدیثی را نقل نکند[۳].
بر اساس این فرمان، مجموعه‌ای از احادیث صحیح و غیر صحیح گرد‌آوری شد، سپس قبل از نیمه قرن سوم یکی از علمای اهل‌سنت به نام بخاری طبق مذهب رجالی و حدیثی خود اقدام به جمع‌آوری و جدا سازی احادیث صحیح از بین احادیث آن کتاب جامع نموده و کتاب معروف «صحیح بخاری» را جمع‌آوری کرد[۴].
بعد از بخاری پنج نفر دیگر با استفاده از صحیح بخاری اما با دیدگاه رجالی خود در صحت و اعتبار حدیث، مجموعه‌ای به نام صحیح یا سنن فراهم آوردهاند که در مجموع، این شش کتاب به صحاح سته (صحاح شش‌گانه) معروف گشته‌اند و مورد اعتماد اهل‌سنت می‌باشند. [۵]
معرفی اجمالی صحاح سته
- صحیح بخاری: تألیف أبو‌عبداللّه محمّد بن إسماعیل بخاری، متوفای 256 هجری قمری[۶].
- صحیح مسلم: تألیف ابو‌الحسین مسلم بن حجّاج قشیری نیشابوری متوفای 261 ق[۷].
- سنن ابی‌داود: تألیف ابو‌داود سلیمان بن اشعث بن اسحق بن شداد بن عمرو بن عمران ازدی سجستانی، متولد سال 202 و متوفای 272 هجری قمری.[۸] مسلم بن حجاج از مشایخ بزرگ خراسان، عراق، شام، مصر، مکه و مدینه احادیث بسیاری شنیده و نوشته اما از میان آنها چهار هزار و هشت یا هشتصد حدیث صحیح و قریب به صحیح انتخاب کرده و در کتاب سنن خود آورده است.[۹].
- صحیح ترمذی: تألیف ابوعیسی محمد ترمذی، متوفای 279 هجری قمری[۱۰].
- سنن ابن ماجه: تألیف محمد بن یزید بن ماجه قزوینی، کنیه‌اش ابو عبداللَّه و معروف به ابن ماجه، متوفای 273 هجری قمری. همان. ابن ماجه از مشاهیر و حافظان بزرگ و یکه تاز در علم حدیث بوده، برای تکمیل آن علم شریف، به ری، مصر، عراق، شام، مکه، بغداد و کوفه مسافرت‌ها کرده و از مشایخ بزرگ، احادیث شریف نبوی را شنیده و در کتاب سنن خویش جمع‌آوری کرد.[۱۱]
- صحیح نسائی: تألیف ابو عبدالرحمن احمد بن شعیب نسائی،[۱۲] متوفای 303 هجری قمری.[۱۳].
میزان اعتبار احادیث صحاح سته
دیدگاه رجالی علمای اهل‌سنت با علمای رجالی شیعه متفاوت است، آنان نسبت به صحابه - به جهت هم‌نشینی و صحبت با پیامبر - اعتماد و خوش‌بینی زیادی دارند حتی خطایشان را نیز نادیده گرفته و حمل بر خطای در اجتهاد می‌کنند، مذمت و سرزنشی را متوجه آنان نمی‌دانند[۱۴]. از این رو هر حدیثی را که صحابه نقل کرده باشند آن را صحیح و معتبر می‌پندارند. ولی چون مؤلفان صحاح در تشخیص عدالت و امانت راوی شرایط واحد ندارند، صحاح شش‌گانه در نظر محدّثان - اهل‌سنت - به یک مرحله از صحت و اعتبار نیستند، میزان اعتبار این کتابها و احادیث نزد آنان متفاوت است.
آنان به «صحیح بخاری» و «مسلم» بیشتر از چهار کتاب دیگر اعتماد و اعتقاد دارند، به گونه‌ای که تمام احادیث این دو کتاب را صحیح و مورد قبول دانسته و تردید در صحت آنرا مخالف اجماع می‌دانند[۱۵]. اما علمای رجالی شیعه همه صحابه را صاحب عدالت و فضیلت نمی‌دانند بلکه گروهی را عادل و برخی را نیز خطاکار و فاسق می‌دانند، از این رو هر حدیثی را که صحابه نقل کنند حمل بر صحت نمی‌کنند بلکه سند حدیث را با دیدگاه رجالی خود بررسی کرده و نسبت به صحت و اعتبار آن اظهار نظر می‌کنند[۱۶].
اگر با نگاه واقع‌بینانه و بدون تعصب احادیث صحاح سته حتی صحیح بخاری و مسلم بررسی شوند در آنها هم احادیث معتبر وجود دارد، هم احادیث غیر معتبر که برخی از احادیث آنها با مسلّمات عقل و نص قرآن نیز منافات دارند[۱۷]. بنابراین اعتبار اصل کتابها پذیرفتنی است ولی نسبت به احادیث آنها باید همانند احادیث وارده در کتابهای حدیثی شیعی با بررسی سند و متن اظهار نظر کرد.
پانویس
- ↑ پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحة(مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلی الله علیه و آله)، ص 103 - 104، دنیای دانش، تهران، چاپ چهارم، 1382 ش.
- ↑ منصور دوانقی
- ↑ نهج الفصاحه، ص 104 - 105.
- ↑ همان، ص 105.
- ↑ همان، ص 105 – 106.
- ↑ مفید، محمد بن محمد، المسائل العکبریة، محقق و مصحح: کنگره شیخ مفید، ص 14، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، قم، چاپ اول، 1413 ق.
- ↑ همان؛ مفید، محمد بن محمد، آقا جمال خوانساری، محمد بن حسین، دفاع از تشیع، ترجمه الفصول المختارة للمفید، محقق و مصحح، حسن زاده، صادق، زمانی نژاد، علی اکبر، ص 710، مؤمنین، قم، چاپ اول، 1377 ش.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، ترجمه کمال الدین، مترجم، کمره‌ای، محمد باقر، ج 1، ص 22، اسلامیه، تهران، چاپ اول، 1377 ش
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ ابن طاووس، علی بن موسی، ترجمه الطرائف، مترجم، الهامی، داوود، ص 495، نوید اسلام، قم، چاپ دوم، 1374 ش
- ↑ نهج الفصاحة، ص 105.
- ↑ همان، ص 107.
- ↑ همان، ص 107 – 108.
- ↑ همان، ص 108.
- ↑ همان، ص 110 – 150.
منابع
برگرفته از سایت صحاح سته اهل‌سنت کدام‌اند و تا چه میزان معتبرند؟ - گنجینه پاسخ‌ها