۴٬۹۳۳
ویرایش
تصوف در آسیای جنوب شرقی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تمیزکاری
جز (جایگزینی متن - '=پانویس=↵↵[[رده:' به '== پانویس == {{پانویس}} [[رده:') |
جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
=رابطه حکام و تصوف= | =رابطه حکام و تصوف= | ||
==استفاده سیاسی== | == استفاده سیاسی == | ||
ظاهراً در آغاز، حاکمان و قدرت‌مندان از صوفیان حمایت و برای توجیه قدرت و مشروعیت حکومت خود از تعالیم عرفانی ابن عربی و مکتب او، مانند نظریه انسان | ظاهراً در آغاز، حاکمان و قدرت‌مندان از صوفیان حمایت و برای توجیه قدرت و مشروعیت حکومت خود از تعالیم عرفانی ابن عربی و مکتب او، مانند نظریه انسان کامل، استفاده می‌کردند. | ||
==تأکید بر پیروی شریعت== | == تأکید بر پیروی شریعت == | ||
با این حال بر لزوم پیروی از شریعت نیز تأکید داشتند، ازین‌رو با صوفیانی که از نظر حاکمان محلی و عالمان دینی مرتد شناخته می‌شدند بشدت مقابله می‌کردند، چنان‌که یکی از این صوفیان به نام سیتی | با این حال بر لزوم پیروی از شریعت نیز تأکید داشتند، ازین‌رو با صوفیانی که از نظر حاکمان محلی و عالمان دینی مرتد شناخته می‌شدند بشدت مقابله می‌کردند، چنان‌که یکی از این صوفیان به نام سیتی جنار، که زندگی و سخنانش را شبیه حلاج دانسته‌اند، در ۹۲۲/ ۱۵۱۶ اعدام شد. | ||
تا قرن یازدهم نیز چند تن دیگر از این گروه صوفیان محکوم به مرگ شدند. | تا قرن یازدهم نیز چند تن دیگر از این گروه صوفیان محکوم به مرگ شدند. | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
=موافقان اندیشه وحدت وجود= | =موافقان اندیشه وحدت وجود= | ||
==حمزه فنصوری== | == حمزه فنصوری == | ||
مشهورترین نماینده سلسله قادریه و اندیشه وحدت وجود، در آسیای جنوب شرقی حمزه فنصوری (قرن دهم/ شانزدهم) است که از پیشروان اشاعه تفکر اسلامی در این منطقه محسوب می‌شود. | مشهورترین نماینده سلسله قادریه و اندیشه وحدت وجود، در آسیای جنوب شرقی حمزه فنصوری (قرن دهم/ شانزدهم) است که از پیشروان اشاعه تفکر اسلامی در این منطقه محسوب می‌شود. | ||
مرید او، شمس‌الدین سوماترانی (متوفی ۱۰۴۰)، نیز صاحب آثاری در کلام و عرفان بود. | مرید او، شمس‌الدین سوماترانی (متوفی ۱۰۴۰)، نیز صاحب آثاری در کلام و عرفان بود. | ||
==انتشار سریع اندیشه== | == انتشار سریع اندیشه == | ||
مشابهت‌های موجود میان اندیشه وحدت وجود، آیین هندو و بودا و تأثیر درازمدت این دو آیین در آسیای جنوب شرقی، سبب شد اندیشه وحدت وجود که بیش‌تر از طریق فنصوری و سوماترانی معرفی شده بود، بسرعت انتشار یابد. | مشابهت‌های موجود میان اندیشه وحدت وجود، آیین هندو و بودا و تأثیر درازمدت این دو آیین در آسیای جنوب شرقی، سبب شد اندیشه وحدت وجود که بیش‌تر از طریق فنصوری و سوماترانی معرفی شده بود، بسرعت انتشار یابد. | ||
=مخالفان اندیشه وحدت وجود= | =مخالفان اندیشه وحدت وجود= | ||
==نورالدین رانیری== | == نورالدین رانیری == | ||
از دیگر صوفیان مهم این منطقه، نورالدین رانیری (متوفی ۱۰۶۸) است. | از دیگر صوفیان مهم این منطقه، نورالدین رانیری (متوفی ۱۰۶۸) است. | ||
===نفی وحدت وجود=== | === نفی وحدت وجود === | ||
وی که از پیروان احمد | وی که از پیروان احمد سرهندی، صوفی اصلاح‌طلب هندی بود، حدود ۲۹ کتاب نوشت که بیش‌تر آنها در نفی تعالیم وحدت وجودی فنصوری و سوماترانی بود، آثار وی هنوز در مراکز دینی سنّتی مالزی تدریس می‌شود. | ||
===خارجان از دین=== | === خارجان از دین === | ||
رانیری در کتاب تبیان فی معرفة | رانیری در کتاب تبیان فی معرفة الادیان، ۷۲ گروه را خارج از اسلام دانسته است که پیروان فنصوری و سوماترانی از آن جمله‌اند. | ||
وی که معتقد بود اندیشه وحدت وجود مردم را دچار سر در گمی و انحراف از اسلام کرده است، در دوره هفت ساله قضاوت و شیخ الاسلامی خود در زمان سلطان اسکندر دوم (۱۰۴۷ـ۱۰۵۱/ ۱۶۳۷ـ۱۶۴۱)، سلطان را واداشت نسبت به وحدت وجودی‌ها شدت عمل نشان دهد و آنها را وادار به توبه کند. | وی که معتقد بود اندیشه وحدت وجود مردم را دچار سر در گمی و انحراف از اسلام کرده است، در دوره هفت ساله قضاوت و شیخ الاسلامی خود در زمان سلطان اسکندر دوم (۱۰۴۷ـ۱۰۵۱/ ۱۶۳۷ـ۱۶۴۱)، سلطان را واداشت نسبت به وحدت وجودی‌ها شدت عمل نشان دهد و آنها را وادار به توبه کند. | ||
===هماهنگی شریعت و طریقت=== | === هماهنگی شریعت و طریقت === | ||
رانیری بر هماهنگ ساختن شریعت و طریقت تأکید بسیار داشت. | رانیری بر هماهنگ ساختن شریعت و طریقت تأکید بسیار داشت. | ||
کتاب الصراط المستقیم او، اولین کتاب درباره مسائل فقهی در مالزی است. | کتاب الصراط المستقیم او، اولین کتاب درباره مسائل فقهی در مالزی است. | ||
===عاقبت رانیری=== | === عاقبت رانیری === | ||
وی با از دست دادن حمایت جانشینِ اسکندر دوم به هند رفت و چهارده سال بعد در هند وفات یافت.<ref>مرل کالوین ریکلفس، تاریخ جدید اندونزی، ج۱، ص۷۹، ترجمه عبدالعظیم هاشمی نیک، تهران ۱۳۷۰ ش.</ref> | وی با از دست دادن حمایت جانشینِ اسکندر دوم به هند رفت و چهارده سال بعد در هند وفات یافت.<ref>مرل کالوین ریکلفس، تاریخ جدید اندونزی، ج۱، ص۷۹، ترجمه عبدالعظیم هاشمی نیک، تهران ۱۳۷۰ ش.</ref> | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
به نظر می‌رسد که در اواخر قرن یازدهم، اصلاح دینی و مبارزه با آن‌چه از نظر عالمان دینی در تعالیم صوفیان بدعت شمرده می‌شد، از طریق عالمان و صوفیانی مانند احمد قُشاشی (متوفی ۱۰۷۱)، ابراهیم کورانی و عبدالکریم سمان (متوفی ۱۱۸۹) که در مدارس دینی مکه و مدینه تحصیل و تدریس کرده بودند، به آسیای جنوب شرقی راه یافت. | به نظر می‌رسد که در اواخر قرن یازدهم، اصلاح دینی و مبارزه با آن‌چه از نظر عالمان دینی در تعالیم صوفیان بدعت شمرده می‌شد، از طریق عالمان و صوفیانی مانند احمد قُشاشی (متوفی ۱۰۷۱)، ابراهیم کورانی و عبدالکریم سمان (متوفی ۱۱۸۹) که در مدارس دینی مکه و مدینه تحصیل و تدریس کرده بودند، به آسیای جنوب شرقی راه یافت. | ||
==محل تحصیل مبلغان صوفی== | == محل تحصیل مبلغان صوفی == | ||
اصولاً همه مبلّغان سلسله‌های صوفیه در این منطقه، در مدارس دینی مکه و مدینه درس خوانده بودند؛ حتی شطاریه و نقشبندیه نیز مستقیماً از هند به این مناطق نرسیدند بلکه از حرمین شریفین (مکه و مدینه) به آن‌جا راه یافتند. | اصولاً همه مبلّغان سلسله‌های صوفیه در این منطقه، در مدارس دینی مکه و مدینه درس خوانده بودند؛ حتی شطاریه و نقشبندیه نیز مستقیماً از هند به این مناطق نرسیدند بلکه از حرمین شریفین (مکه و مدینه) به آن‌جا راه یافتند. | ||
==عبدالرئوف سینکیلی== | == عبدالرئوف سینکیلی == | ||
از جمله عبدالرئوف سینکیلی (متوفی ۱۱۰۴/ ۱۱۰۵) که در آچه متولد شد و سپس به حجاز رفت. | از جمله عبدالرئوف سینکیلی (متوفی ۱۱۰۴/ ۱۱۰۵) که در آچه متولد شد و سپس به حجاز رفت. | ||
===معرفی عبدالرئوف=== | === معرفی عبدالرئوف === | ||
در آن‌جا به واسطه کورانی از تعالیم احمد قشاشی که از مشایخ شطاریه ـ قادریه بود، بهره‌مند شد. | در آن‌جا به واسطه کورانی از تعالیم احمد قشاشی که از مشایخ شطاریه ـ قادریه بود، بهره‌مند شد. | ||
سینکیلی قرآن و تفسیر بیضاوی را به زبان مالایی ترجمه کرد. | سینکیلی قرآن و تفسیر بیضاوی را به زبان مالایی ترجمه کرد. | ||
تألیفاتی در فقه شافعی نیز از او به جا مانده است. | تألیفاتی در فقه شافعی نیز از او به جا مانده است. | ||
عمدة | عمدة المحتاجین، رساله معروف سینکیلی در عرفان، شامل آداب طریقت از جمله درباره برگزاری جلسات ذکر و مناجات است. | ||
===نظرات ابن عربی=== | === نظرات ابن عربی === | ||
مخالفت وی با ابن عربی کمتر از رانیری بود و حتی نظریه مراتب هفت گانه وجود و انسان کاملِ ابن عربی را در آثار خود منعکس کرده است. | مخالفت وی با ابن عربی کمتر از رانیری بود و حتی نظریه مراتب هفت گانه وجود و انسان کاملِ ابن عربی را در آثار خود منعکس کرده است. | ||
سینکیلی با اعتقاد به این‌که خداوند از نور | سینکیلی با اعتقاد به این‌که خداوند از نور محمد، صلی‌اللّه‌علیه‌وآله، اعیان ثابته و از اعیان ثابته جهان (اعیان خارجیه) را آفرید و اعیان خارجیه از خدا متمایزند، سعی داشت میان خدا و خلق تمایز قائل شود. | ||
===هدف عبدالرئوف=== | === هدف عبدالرئوف === | ||
هدف اصلی او هماهنگ کردن شریعت و طریقت ( تصوف ) بود و تعالیم شطاریه را مطابق با شریعت می‌دانست. | هدف اصلی او هماهنگ کردن شریعت و طریقت (تصوف) بود و تعالیم شطاریه را مطابق با شریعت می‌دانست. | ||
==محمدیوسف بن عبداللّه== | == محمدیوسف بن عبداللّه == | ||
یکی دیگر از صوفیان اصلاح‌طلب که شاگرد کورانی نیز بود، محمدیوسف بن عبداللّه خلوتی مقاصری (متوفی ۱۰۳۷) مشهور به شیخ یوسف است. | یکی دیگر از صوفیان اصلاح‌طلب که شاگرد کورانی نیز بود، محمدیوسف بن عبداللّه خلوتی مقاصری (متوفی ۱۰۳۷) مشهور به شیخ یوسف است. | ||
او تصوف را ایمان خالص به یگانگی خداوند می‌دانست. | او تصوف را ایمان خالص به یگانگی خداوند می‌دانست. | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
شیخ یوسف طریقت خود را، که تلفیقی از تعلیمات نقشبندیه و خلوتیه بود، طریقت محمدیه یا احمدیه می‌خواند. | شیخ یوسف طریقت خود را، که تلفیقی از تعلیمات نقشبندیه و خلوتیه بود، طریقت محمدیه یا احمدیه می‌خواند. | ||
==عبدالصمد پالیمبانی== | == عبدالصمد پالیمبانی == | ||
یکی دیگر از تربیت یافتگان مدینه، عبدالصمد پالیمبانی (متوفی ۱۲۰۳) است که از نمایندگان تصوف غزالی بود و در هدایة السالکین و | یکی دیگر از تربیت یافتگان مدینه، عبدالصمد پالیمبانی (متوفی ۱۲۰۳) است که از نمایندگان تصوف غزالی بود و در هدایة السالکین و سِیَرالسالکین، از آثار غزالی بسیار اقتباس کرده است. | ||
وی و شاگردانش تلفیقی از تعالیم سمّانیه (شاخه‌ای از خلوتیه)، خلوتیه، نقشبندیه و قادریه را در آسیای جنوب شرقی گسترش دادند و هدف اصلی آنها هماهنگ کردن طریقت با شریعت بود. | وی و شاگردانش تلفیقی از تعالیم سمّانیه (شاخه‌ای از خلوتیه)، خلوتیه، نقشبندیه و قادریه را در آسیای جنوب شرقی گسترش دادند و هدف اصلی آنها هماهنگ کردن طریقت با شریعت بود. | ||
=حمله به سلاسل صوفیه= | =حمله به سلاسل صوفیه= | ||
==استعمارگران خارجی== | == استعمارگران خارجی == | ||
در قرن سیزدهم برخی سلسله‌های صوفیانه مانند سمانیه، قادریه، نقشبندیه و گاه شطاریه، سازمان‌ها و تشکیلاتی برای شورش علیه استعمارگران تدارک می‌دیدند، ازین‌رو در دوران استعمار هلند این سلسله‌ها مورد تهدید و ارعاب قرار گرفتند. | در قرن سیزدهم برخی سلسله‌های صوفیانه مانند سمانیه، قادریه، نقشبندیه و گاه شطاریه، سازمان‌ها و تشکیلاتی برای شورش علیه استعمارگران تدارک می‌دیدند، ازین‌رو در دوران استعمار هلند این سلسله‌ها مورد تهدید و ارعاب قرار گرفتند. | ||
==جریانات اصلاح‌طلب اسلامی== | == جریانات اصلاح‌طلب اسلامی == | ||
بتدریج با رشد جریانات ملی‌گرایانه در آغاز قرن چهاردهم، شورش‌های ضداستعماری صوفیه رو به افول نهاد و سلسله‌های صوفیانه مورد حمله جریانات اصلاح‌طلب اسلامی قرار گرفتند. | بتدریج با رشد جریانات ملی‌گرایانه در آغاز قرن چهاردهم، شورش‌های ضداستعماری صوفیه رو به افول نهاد و سلسله‌های صوفیانه مورد حمله جریانات اصلاح‌طلب اسلامی قرار گرفتند. | ||
این جریانات بیش‌تر تحت تأثیر عقاید اصلاح‌طلبانه مصر بودند و از آرای شیخ محمد عبده و رشیدرضا الهام می‌گرفتند. | این جریانات بیش‌تر تحت تأثیر عقاید اصلاح‌طلبانه مصر بودند و از آرای شیخ محمد عبده و رشیدرضا الهام می‌گرفتند. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۴: | ||
=تصوف موفق در آسیای جنوبی= | =تصوف موفق در آسیای جنوبی= | ||
تا به امروز، تصوفِ منطبق با شریعت در آسیای جنوب شرقی موفق‌تر بوده و آثار رانیری و سینکیلی رواج بیشتری داشته و معمولاً عالمان دینی نیز طرفدار تصوف | تا به امروز، تصوفِ منطبق با شریعت در آسیای جنوب شرقی موفق‌تر بوده و آثار رانیری و سینکیلی رواج بیشتری داشته و معمولاً عالمان دینی نیز طرفدار تصوف جنید، قشیری و غزالی بوده‌اند. | ||
بعلاوه، تقریباً از ابتدای گسترش تصوف در این منطقه تاکنون، فقهای آن، خود از صوفیه بوده‌اند، ازین‌رو مخالفتی با تصوفِ سازگار با شریعت ندارند. | بعلاوه، تقریباً از ابتدای گسترش تصوف در این منطقه تاکنون، فقهای آن، خود از صوفیه بوده‌اند، ازین‌رو مخالفتی با تصوفِ سازگار با شریعت ندارند. | ||
امروزه گرایش به تصوف در میان مقامات بالای دولتی، | امروزه گرایش به تصوف در میان مقامات بالای دولتی، روشن‌فکران، علمای دینی و حتی اصلاح‌طلبان وجود دارد.<ref>دلیارنوئر، نهضتهای نوین اسلامی در اندونزی، ترجمه ایرج رزاقی و محمدمهدی حیدرپور، ص ۲۵، پانویس ۲۰، مشهد ۱۳۷۰ ش. - محمدرضا مظفری، اندونزی، ج۱، ص۳۲، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، ۱۳۷۴ ش.</ref> | ||
=فهرست منابع= | =فهرست منابع= | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: تصوف]] | [[رده:تصوف]] | ||