۴٬۹۳۳
ویرایش
فقه شعائری و تقریب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تمیزکاری
جز (جایگزینی متن - 'آنها' به 'آنها') |
جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
'''فقه شعائری و تقریب''' یکی از رویکردهای مهم [[فقه]]ی مربوط به [[تقریب]] مذاهب اسلامی است. | '''فقه شعائری و تقریب''' یکی از رویکردهای مهم [[فقه]]ی مربوط به [[تقریب]] مذاهب اسلامی است. | ||
==تبیین رویکرد== | == تبیین رویکرد == | ||
علاوه بر مشترکات فراوانی که بین اصول مذاهب مختلف اسلامی وجود دارد در بسیاری از فروع فقهی نیز این مشترکات به چشم می‌خورد که تأکید بر آنها گام مهمی برای تحقّق تقریب به شمار می‌رود. علاوه بر تأکید بر این مشترکات، گاهی می‌توان با توجه و بازنگری در فروعات فقهی، به توسعه این مشترکات فقهی نیز دست پیدا کرد و از این طریق به سمت وحدت فقهی گام برداشت. این امر در برخی از [[شعائر]] اسلامی امکان پذیر است. | علاوه بر مشترکات فراوانی که بین اصول مذاهب مختلف اسلامی وجود دارد در بسیاری از فروع فقهی نیز این مشترکات به چشم می‌خورد که تأکید بر آنها گام مهمی برای تحقّق تقریب به شمار می‌رود. علاوه بر تأکید بر این مشترکات، گاهی می‌توان با توجه و بازنگری در فروعات فقهی، به توسعه این مشترکات فقهی نیز دست پیدا کرد و از این طریق به سمت وحدت فقهی گام برداشت. این امر در برخی از [[شعائر]] اسلامی امکان پذیر است. | ||
به عنوان نمونه، اذان، یک حداقل پذیرفته شده در بین تمام مذاهب دارد و یک مستحبّاتی که یکی از آنها در مذهب امامیه، شهادت به ولایت امیرالمؤمنین حضرت علی بن ابیطالب (علیه الصّلاة والسّلام) است. تأکید بر اذان حداقلی که مورد وفاق بین همه مذاهب است و ترویج آن می‌تواند به عنوان شعار واحد برای مسلمانان تلقی شده و به وحدت و انسجام و تقریب بین پیروان مذاهب کمک کند. | به عنوان نمونه، اذان، یک حداقل پذیرفته شده در بین تمام مذاهب دارد و یک مستحبّاتی که یکی از آنها در مذهب امامیه، شهادت به ولایت امیرالمؤمنین حضرت علی بن ابیطالب (علیه الصّلاة والسّلام) است. تأکید بر اذان حداقلی که مورد وفاق بین همه مذاهب است و ترویج آن می‌تواند به عنوان شعار واحد برای مسلمانان تلقی شده و به وحدت و انسجام و تقریب بین پیروان مذاهب کمک کند. | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
بنابراین رویکرد فقه شعائری به تقریب معتقد است که می‌توان با توجه به مبانی فقهی مورد قبول در نزد همه مذاهب، شعائر مشترک دینی را احیاء کرد و به سمت وحدت فقهی حرکت کرد. | بنابراین رویکرد فقه شعائری به تقریب معتقد است که می‌توان با توجه به مبانی فقهی مورد قبول در نزد همه مذاهب، شعائر مشترک دینی را احیاء کرد و به سمت وحدت فقهی حرکت کرد. | ||
==طرفداران== | == طرفداران == | ||
این رویکرد در آراء و عملکرد امام موسی صدر رهبر سابق شیعیان لبنان یافت می‌شود. ایشان تأکید بر اشتراکات در اصول دین را به تنهایی کافی نمى‌دانست و معتقد بود برای تقریب بیشتر و بهتر بین پیروان مذاهب باید به سمت وحدت فقهی و شعائر مشترک واعمال عبادی مشترک گام برداشت. ایشان در برخی از مصاحبه‌ها گفته‌اند: | این رویکرد در آراء و عملکرد امام موسی صدر رهبر سابق شیعیان لبنان یافت می‌شود. ایشان تأکید بر اشتراکات در اصول دین را به تنهایی کافی نمى‌دانست و معتقد بود برای تقریب بیشتر و بهتر بین پیروان مذاهب باید به سمت وحدت فقهی و شعائر مشترک واعمال عبادی مشترک گام برداشت. ایشان در برخی از مصاحبه‌ها گفته‌اند: | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
«اختلاف افق تأثیری حتمی بر واجبات مرتبط با افق و زمان طلوع و غروب خورشید دارد؛ مانند زمان نمازهای صبح و ظهر و عصر و حتی وقت نماز عید و زمان روزه گرفتن و افطار کردن. اما مناسبت‌هایی که به خود روز مربوط می‌شود، مانند عید‌ها و روزهای هفته و مناسبت‌های عمومی اسلامی، می‌تواند یک‌پارچه باشد؛ مانند روز جمعه و شنبه و دیگر روزهای هفته که در همه جای دنیا با وجود تفاوت ساعت‌ها، یکی است. | «اختلاف افق تأثیری حتمی بر واجبات مرتبط با افق و زمان طلوع و غروب خورشید دارد؛ مانند زمان نمازهای صبح و ظهر و عصر و حتی وقت نماز عید و زمان روزه گرفتن و افطار کردن. اما مناسبت‌هایی که به خود روز مربوط می‌شود، مانند عید‌ها و روزهای هفته و مناسبت‌های عمومی اسلامی، می‌تواند یک‌پارچه باشد؛ مانند روز جمعه و شنبه و دیگر روزهای هفته که در همه جای دنیا با وجود تفاوت ساعت‌ها، یکی است. | ||
باید گفت: دیدگاه مذاهب اسلامی در مورد امکان یک‌پارچه کردن عید‌ها متفاوت است، ولی اخیراً اجتهاد، ما را به اتفاق نظر بیشتر علما، از همه مذاهب، برای یک‌پارچه کردن عید‌ها رسانده است. مرجع بزرگ اسلامی، آیت اللّه ابوالقاسم خویی فتوا داده است که ثابت شدن عید در یک منطقه سبب ثابت شدن آن در همه مناطق می‌شود. از علمای گذشته نیز صاحب جواهر و مرحوم نراقی در کتاب المستند و برخی دیگر از علما به این دیدگاه متمایل هستند و به آن توجه دارند. مذاهب حنفی و مالکی و حنبلی، از دیرباز چنین دیدگاهی داشته‌اند. علمای بزرگ شافعی در عصر ما نیز با این دیدگاه موافقت کرده‌اند. بدین ترتیب، راه را برای یک‌پارچه کردن اعیاد هموار کرده‌اند. این کار وقتی تحقق می‌یابد که بتوانیم گام دوّم را برداریم و از ابزارهای علمی جدید برای دیدن هلال ماه و اثبات وجود آن در افق با زاویه‌ای مشخص استفاده کنیم. به نظر من این گام نیز به برخی از مناقشات پایان می‌دهد؛ به‌ویژه پس از آنکه مرجع بزرگ اسلامی، آیت اللّه محسن حکیم (قدّس اللّه سرّه) نیز فتوا داد و مجتهدان و علمای بزرگ جهان اسلام با آن موافقت کردند.» | باید گفت: دیدگاه مذاهب اسلامی در مورد امکان یک‌پارچه کردن عید‌ها متفاوت است، ولی اخیراً اجتهاد، ما را به اتفاق نظر بیشتر علما، از همه مذاهب، برای یک‌پارچه کردن عید‌ها رسانده است. مرجع بزرگ اسلامی، آیت اللّه ابوالقاسم خویی فتوا داده است که ثابت شدن عید در یک منطقه سبب ثابت شدن آن در همه مناطق می‌شود. از علمای گذشته نیز صاحب جواهر و مرحوم نراقی در کتاب المستند و برخی دیگر از علما به این دیدگاه متمایل هستند و به آن توجه دارند. مذاهب حنفی و مالکی و حنبلی، از دیرباز چنین دیدگاهی داشته‌اند. علمای بزرگ شافعی در عصر ما نیز با این دیدگاه موافقت کرده‌اند. بدین ترتیب، راه را برای یک‌پارچه کردن اعیاد هموار کرده‌اند. این کار وقتی تحقق می‌یابد که بتوانیم گام دوّم را برداریم و از ابزارهای علمی جدید برای دیدن هلال ماه و اثبات وجود آن در افق با زاویه‌ای مشخص استفاده کنیم. به نظر من این گام نیز به برخی از مناقشات پایان می‌دهد؛ به‌ویژه پس از آنکه مرجع بزرگ اسلامی، آیت اللّه محسن حکیم (قدّس اللّه سرّه) نیز فتوا داد و مجتهدان و علمای بزرگ جهان اسلام با آن موافقت کردند.» | ||
==مبانی== | == مبانی == | ||
بنابر تفحّصی که انجام شد امام موسی صدر در سخنرانی‌ها و نوشته‌ها مبانی این رویکرد را به وضوح روشن نساخته‌اند و بحثی راجع به مبانی دیدگاه وحدت فقهی نکرده اند امّا آنچه به دست آمده این است که ایشان معتقد بودند که تا وحدت فقهی حاصل نشود، تقریب بین پیروان مذاهب به نحو کامل اتفاق نمی‌افتد. | بنابر تفحّصی که انجام شد امام موسی صدر در سخنرانی‌ها و نوشته‌ها مبانی این رویکرد را به وضوح روشن نساخته‌اند و بحثی راجع به مبانی دیدگاه وحدت فقهی نکرده اند امّا آنچه به دست آمده این است که ایشان معتقد بودند که تا وحدت فقهی حاصل نشود، تقریب بین پیروان مذاهب به نحو کامل اتفاق نمی‌افتد. | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
شاید بتوان یکی از مبانی این رویکرد را عملیاتی‌تر بودن این دیدگاه نسبت به سایر رویکردهای تقریبی دانست و از آن‌جا که فقه، ناظر به صحنه عمل مسلمانان است و وحدت فقهی موجب یک پارچگی مسلمانان در صحنه عمل می‌شود، طبیعی است که این راه، از راه‌های نظری صرف برای تقریب، راه گشاتر بوده و مسیر تقریب بین پیروان مذاهب گوناگون را هموارتر کرده و دلهای پیروان مذاهب را به یکدیگر نزدیکتر می‌کند. | شاید بتوان یکی از مبانی این رویکرد را عملیاتی‌تر بودن این دیدگاه نسبت به سایر رویکردهای تقریبی دانست و از آن‌جا که فقه، ناظر به صحنه عمل مسلمانان است و وحدت فقهی موجب یک پارچگی مسلمانان در صحنه عمل می‌شود، طبیعی است که این راه، از راه‌های نظری صرف برای تقریب، راه گشاتر بوده و مسیر تقریب بین پیروان مذاهب گوناگون را هموارتر کرده و دلهای پیروان مذاهب را به یکدیگر نزدیکتر می‌کند. | ||
در برخی از مصاحبه‌ها جناب امام موسی صدر به این نکته اشاره کرده اند که چون مذاهب در عمق جان پیروانش شکل گرفته است، موضوع تقریب بعد از دستیابی به وحدت فقهی امکان‌پذیر است و تنها با گفت وگو و مذاکره صوری رهبران مذاهب به دست نمی‌آید. | در برخی از مصاحبه‌ها جناب امام موسی صدر به این نکته اشاره کرده اند که چون مذاهب در عمق جان پیروانش شکل گرفته است، موضوع تقریب بعد از دستیابی به وحدت فقهی امکان‌پذیر است و تنها با گفت وگو و مذاکره صوری رهبران مذاهب به دست نمی‌آید. | ||
==بررسی== | == بررسی == | ||
شکی نیست که وحدت فقهی در مقام عمل باعث همبستگی و شکوه بیشتر امّت اسلامی می‌شود و این خود به تقریب و همدلی بین پیروان مذاهب کمک فراوان می‌کند. این رویکرد ناظر به ورود فقه در عرصه اجتماع و موجب عملیاتی‌تر شدن دعوت تقریب بین مذاهب و حرکت به سمت وحدت امّت اسلامی در مقام عمل است امّا آن چه مهم است راه کارها و امکانات عملی این رویکرد است. | شکی نیست که وحدت فقهی در مقام عمل باعث همبستگی و شکوه بیشتر امّت اسلامی می‌شود و این خود به تقریب و همدلی بین پیروان مذاهب کمک فراوان می‌کند. این رویکرد ناظر به ورود فقه در عرصه اجتماع و موجب عملیاتی‌تر شدن دعوت تقریب بین مذاهب و حرکت به سمت وحدت امّت اسلامی در مقام عمل است امّا آن چه مهم است راه کارها و امکانات عملی این رویکرد است. | ||
این که دیدگاه حرکت به سمت وحدت فقهی در صحنه عمل چه مقدار عملی است و حدود و مرزهای آن چیست و جزئیات این طرح کدام است توسط صاحبان و مروّجان این رویکرد روشن نشده است. آن چه در دست است بیان کلیّاتی در حد چند کلمه از بین مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های امام موسی صدر است که متأسّفانه کافی نیست. بنابراین یکی از ضعف‌های این دیدگاه، عدم تبیین دقیق و روشن نبودن مرزها و حدود آن است. | این که دیدگاه حرکت به سمت وحدت فقهی در صحنه عمل چه مقدار عملی است و حدود و مرزهای آن چیست و جزئیات این طرح کدام است توسط صاحبان و مروّجان این رویکرد روشن نشده است. آن چه در دست است بیان کلیّاتی در حد چند کلمه از بین مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های امام موسی صدر است که متأسّفانه کافی نیست. بنابراین یکی از ضعف‌های این دیدگاه، عدم تبیین دقیق و روشن نبودن مرزها و حدود آن است. | ||
[[رده: مقالات]] | [[رده:مقالات]] | ||
[[رده: فقه]] | [[رده:فقه]] | ||