لبنان: تفاوت میان نسخه‌ها

این احزاب هیچ‌کدام مستقل نبودند و سازمان‌های فلسطینی به‌ویژه سازمان فتح و شخص یاسر عرفات از آن‌ها حمایت سیاسی و مالی و تسلیحاتی می‌کردند. این احزاب سازمان فتح را همراه خود داشتند تا به اصطلاح خاکریز سازمان‌های فلسطینی باشند. از نظر گروه‌های راست‌گرا مانند فالانژیست‌ها، فلسطینی‌هایی که به لبنان آمده بودند، دشمن محسوب می‌شدند. از نظر این احزاب همۀ لبنان باید با فلسطینی‌ها می‌جنگیدند. این احزاب راست‌گرا متهم بودند که عامل اسرائیل و انزواگرا هستند، در حالی که مخالفان خود را میهن‌خواه و حامی مقاومت فلسطین می‌خواندند. وجود و قدرت احزاب چپ وابسته به سازمان‌های فلسطینی بویژه فتح بود و لذا پس از خروج سازمان‌های فلسطینی از لبنان در سال ۱۹۸۲ از لبنان، همة این احزاب فرو ریختند و تنها نامی از آن‌ها باقی ماند.

باید اضافه کنیم که احزاب مسیحی در تشکیلات بزرگی به نام الجبهة اللبنانیة (جبهۀ لبنانی) جمع شدند و اتاق عملیات مشترک تشکیل دادند. در مقابل احزاب چپ هم تشکیلاتی به نام الجبهة الوطنیة (جبهة ملی) تشکیل دادند. همة این احزاب تحت این عنوان گرد آمدند و تشکیلات مشترک ایجاد کردند.

مهم‌ترین سازمان فلسطینی جنبش آزادی‌بخش فلسطین (فتح) به رهبری یاسر عرفات بود. بقیۀ سازمان‌ها از این سازمان منشعب شدند. فتح قوی‌ترین و مهم‌ترین و گسترده‌ترین سازمان فلسطینی بود.

سازمان دیگر جبهۀ خلق برای آزادسازی فلسطین به رهبری جورج حبش بود. سازمان فتح ایدئولوژی خاصی نداشت، یعنی از تندروی راست تا تندروی چپ در این سازمان حضور داشتند. جبهۀ خلق برای آزادی فلسطین و جورج حبش مارکسیست بودند.

سازمان دیگر جبهۀ دموکراتیک برای آزادسازی فلسطین به رهبری نایف حواتمه است. اعضای این سازمان کمونیست هستند.

سازمان دیگر جبهۀ خلق برای آزادسازی فلسطین- فرماندهی کل نام دارد که رهبر آن احمد جبرئیل است.

سازمان دیگر جبهۀ آزادی‌بخش عربی به رهبری احمد عبدالرحیم بود که اعضای آن بعث عراق بودند و از صدام حسین کمک مالی دریافت می‌کردند.

سازمان دیگر الصاعقه به رهبری زهیر محسن است که طرفدار بعث سوریه بودند.

همۀ این احزاب در چارچوب بزرگی به نام سازمان آزادی‌بخش فلسطین  (ساف) قرار داشتند. کمیتۀ اجرایی این سازمان‌ به ریاست یاسر عرفات مسئولیت امور اجرایی را برعهده داشت[https://fa.alkawthartv.com/news/88634 (برای مطالعه بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید)].  

امام موسی صدر جنگ داخلی لبنان را اقدامی وحشیانه و بی‌هدف و در خدمت اسرائیل می‌دانست. وی معتقد بود که این جنگ نقشه‌ای برای تجزیۀ لبنان است که هنری کسینجر آن را طراحی کرده است. هنری کسینجر پس از جنگ اکتبر 1973 میلادی میان مصر و اسرائیل و پیشروی ارتش مصر در صحرای سینا، سیاست گام به گام و آوردن نیروهای چند ملیتی در صحرای سینا را مطرح کرد. روشن بود که این روند، در نهایت، به صلح میان مصر و اسرائیل می‌انجامد. گرچه کمپ‌دیوید و صلح میان مصر و اسرائیل در سال 1978 میلادی اتفاق افتاد، یک سال قبل از آن یعنی در سال 1977 میلادی انور سادات به اسرائیل رفت و در آنجا سخنرانی کرد. این اتفاقات نشان‌دهندۀ دگرگون شدن معادلات منطقه بود و اسرائیل خود را آماده می‌کرد که جبهۀ شرقی را تحت فشار قرار دهد. به این ترتیب، خیالش از مصر آسوده می‌شد و می‌توانست با فراغ بال به سمت لبنان و سوریه برود.

امام موسی صدر نگاهی راهبردی به اوضاع و احوال داشت. او می‌دانست که اولین هدف جنگ داخلی لبنان، از بین بردن مقاومت فلسطین در لبنان و دومین هدف آن تضعیف دولت سوریه یعنی جبهۀ شرقی ، و در نهایت، از میان بردن مقاومت و پایان دادن به نفوذ سوریه در لبنان است.

در بسیاری از مناطق براساس هویت (شناسنامه) آدم‌ربایی و قتل صورت می‌گرفت. فی‌المثل کسی که ساکن منطقة مسلمان‌نشین بود و محل کار یا دانشکده‌اش در منطقه مسیحی‌نشین قرار داشت، در پست‌های بازرسی و خطوط تماس ربوده می‌شد. این اتفاق برای ساکنان مناطق مسیحی‌نشین هم می‌افتاد. تنها هدف این جنگ کشاندن پای مقاومت فلسطین به جنگ داخلی و تجزیۀ لبنان بود و امام موسی صدر با همۀ توان برای متوقف کردن این جنگ، که آن را بیهوده می‌دانست، تلاش کرد.

قاعدتاً، هنگام آتش‌بس باید نیرویی ناظر بر آتش‌بس وجود داشته باشد، ولی چنین نیرویی در لبنان وجود نداشت. بنابراین، هر عامل نفوذی می‌توانست آتش‌بس را نقض کند. هنگام پرداخت حقوق ماهیانۀ کارمندان آتش‌بس برقرار می‌شد. اما به محض پرداخت حقوق، جنگ از سر گرفته می‌شد. روزبه‌روز نیز سلاح‌های پیشرفته‌تری در جنگ استفاده می‌شد. به‌ویژه، خمپاره‌انداز و توپخانه که شلیک منحنی دارند و هنگام پرتاب محل اصابت آن مشخص نیست.

پی‌یر جمیل، رهبر فالانژیست‌ها، و کمیل شمعون، رهبر حزب احرار، از میان مسیحیان و کمال جنبلاط، رئیس حزب سوسیالیست ترقی‌خواه و رئیس جبهة ملی از میان مسلمان‌ها و مجموعة احزاب چپ، به هیچ وجه حاضر به پایان جنگ نبودند.

هنگام تشکیل کشور لبنان بزرگ توافق شده بود که مسلمانان خواستار پیوستن و وحدت با سوریه نشوند و لبنان را میهن خود بپذیرند و مسیحی‌ها نیز با مسلمانان زندگی کنند و غرب و مشخصاً فرانسه را در امور داخلی لبنان دخالت ندهند. مسیحی‌ها معتقد بودند که فینیقی و لبنانی هستند و نسبتی با جهان عرب ندارند. ولی مسلمان‌ها معتقد بودند که عرب هستند و لبنان کشوری عربی است و باید به آرمان‌های عرب پایبند باشد. بنابراین، تعدادی از واحدهای ارتش جدا شدند و خود را ارتش عربی لبنان خواندند و ستوانی به نام احمد خطیب با حمایت و پشتوانۀ یاسر عرفات و سازمان فتح اعلام استقلال کرد. از سوی دیگر، تعداد دیگری از واحدهای ارتش به سمت ملیشیاهای مسیحی رفتند. به این ترتیب، جنگ کاملاً مغلوبه شد و دانشگاه‌ها عملاً تعطیل شدند. بعضی از دانشکده‌ها که در یک منطقه قرار داشتند، در منطقة طرف مقابل شعبة دیگری ایجاد کردند. تلویزیون دولتی لبنان نیز دو شبکه داشت که یک شبکۀ آن در بخش غربی بیروت و شبکۀ دیگر در بخش شرقی و در منطقه حازمیه قرار داشت. اخبار یکی از آن‌ها را مسلمانان و اخبار شبکۀ دیگر را مسیحی‌ها پخش می‌کردند. این دو شبکه مدام در حال حمله به یکدیگر بودند.

این مسائل باعث شد که امام موسی صدر خواستار میانجی‌گری سوریه شود. در آن زمان عبدالحلیم خدام وزیر خارجۀ سوریه بود و بارها به لبنان سفر کرد. عبدالحلیم خدام، افسران سوری، امام موسی صدر، روحانیون سنی و شیعه و شخصیت‌های سیاسی مسلمان در منطقۀ عرمون در جنوب بیروت جلسات بسیاری برگزار کردند. این جلسات در خانة شیخ حسن خالد، مفتی اهل تسنن لبنان، برگزار و برنامه‌های متعددی برای آتش‌بس پیشنهاد می‌شد. هیچ‌کدام از این برنامه‌ها که به آن‌ها اصلاحات سیاسی می‌گفتند، به مرحلة اجرا نرسید، زیرا توطئه بسیار بزرگ‌تر از این مسائل بود. دیدارهای عرمون بارها و بارها صورت گرفت، اما بی‌نتیجه بود. این برنامه‌ها به‌طور مفصل در کتاب سیره و سرگذشت امام موسی صدر بیان شده‌اند.

امام موسی صدر، رهبران مسیحی و مسلمان را دور هم جمع کرد؛ حتی در مجلس اعلای شیعیان جلساتی با حضور سران مذهبی مسیحی و مسلمان برگزار کرد تا به رسانه‌های خارجی که مرتب از مقابلۀ شبه‌نظامیان مسیحی و شبه‌نظامیان مسلمان صحبت می‌کردند، نشان دهد که میان اسلام و مسیحیت جنگی وجود ندارد. اما رهبران مذهبی با اینکه بر افکار عمومی تأثیر داشتند، قدرت احزاب و سران گروه‌های جنگ‌طلب را نداشتند. رهبران مذهبی فقط می‌توانستند نصیحت کنند و چتر مذهبی و دینی را از روی طرفین جنگ بردارند.

در این جنگ فجایع بسیاری صورت گرفت و اردوگاه‌های فلسطینی به‌ویژه آن‌هایی که در منطقة مسیحی‌نشین بودند، نابود شدند. فالانژیست‌ها ساکنان اردوگاه ضبیه را در شمال بیروت که همه فلسطینی و مسیحی بودند، قتل‌عام کردند و اردوگاه کاملاً ویران شد[https://fa.alkawthartv.com/news/88686 (برای مطالعه بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید)].  

پس از جنگ جهانی اول، مدیریت بخشی از خاک این سرزمین به عنوان قسمتی از سوریه، به فرانسه واگذار شد. در سال 1943 بود که لبنان به عنوان یک کشور مستقل برای اولین بار شکل گرفت، اما چندان مزه رفاه را بخشید؛ زیرا با شروع جنگ اعراب با اسراییل در سال 1948، اوضاع منطقه آشفته و لبنان نیز با اسراییل وارد جنگ شد؛ جنگی که تا به امروز هم ادامه دارد اگرچه اغلب همراه با صلح های کوتاه مدت بوده است. این کشور غیر از درگیری های خارجی، گاه به گاه درگیر منازعات و جنگ داخلی نیز بوده است؛ منازعاتی که پیش از همه منافع آمریکا و اسراییل در منطقه و لبنان را تأمین می کرده است تا اقوام و گروه های لبنانی. از این روست که در لبنان معاصر نسلی را نمی توان یافت که درگیر جنگ نشده باشد؛ همچنان که شاعر یا نویسنده ای لبنانی را نمی توان پیدا کرد که به ادبیات جنگ به طور عام و به ادبیات مقاومت به طور خاص پرداخته باشد.

بیشتر محققین بر این باورند که مقدمات نهضت علمی و ادبی در جهان عرب قبل از سدة نوزدهم میلادی (به عبارت دیگر پیش از حملة ناپلئون به مصر) آماده نشده بود. این گفته اگر دربارة برخی از کشورهای عربی درست باشد، دربارة لبنان که پیشروترین همة کشورهای عربی در ارتباط با غرب و استفاده از تمدن اروپا بوده است، درست نیست؛ از این رو کسانی که بخواهند دربارة ادبیات معاصر عربی در لبنان بحث و تحقیق کنند، ناچار باید برای شناختن مقدمات و عوامل آن به دوره های پیش از سدة نوزدهم مراجعه کنند.

3. مهاجرت ادبای لبنانی به مصر و آمریکا و بنیان گذاری مکتب ادبی در آن کشورها که در تبادل فرهنگی گسترده با آنان شکل گرفت؛

4. چاپ روزنامه ها و انتشار مقالات ادبی در آن ها و نیز داستان های کوتاه ترجمه شده یا تألیفی در نشریات که فضایی برای ارائه آثار و نقد و بررسی آنان فراهم کرد[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5659/7453/92344/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86#_edn1 (برای مطالعه بیشتر به سایت حوزه مراجعه کنید)].

پس از پایان جنگ جهانی اول، لبنان مستعمرة فرانسه شد. برنامة آموزشگاه های دولتی آن از روی برنامة مدارس فرانسه تنظیم و آموزش زبان فرانسه و ادبیات آن در آن گنجانده شد<ref>همان، ص 78</ref>. بدین گونه روابط میان لبنان و جهان عرب به طور عموم و لبنان و فرانسه به صورت خصوصی در این دوره، روز به روز استوارتر گردید. مدارس بیگانه نیز به تدریج توسعه یافتند و مدارس ملی را تحت الشعاع قرار دادند. به همین جهت دانشجویان از ادبیات غربی سرمایه فراوانی گرفتند و گنجینه های ادبیات عرب را سرمشق خود قرار دادند.

طبقة نوخاستة شاعران و نویسندگان لبنان در تمام فنون ادبی و هنری، راه های تازه ای را گشودند، در نوشتن داستان های کوتاه و بلند و نمایشنامه نویسی و مقاله از نویسندگان غربی الگو گرفتند و آن را با محتوای غنی میراث عرب و ملی لبنان آمیختند<ref>همان، ص 79</ref>.

در این میان ترجمة آثار ادبی خارجی به عربی و انتشار آن، تأثیر جدی و عمیق بر ادبیات در لبنان داشت؛ به خصوص در مورد ادبیات داستانی که ترجمه و اثرپذیری از کشورهای اروپایی در پیدایش این هنر، شکل جدید و شخصیت مستقل آن نقش اساسی بازی کرده اند.

اما ترجمة آثار هدفمند نبود و بسیاری از آثاری که با واسطة زبان دیگر (به ویژه فرانسوی) ترجمه شدند، ترجمه های ناقص و مشوشی داشتند. در نتیجه برای هنر داستانی متن هایی که به این صورت به عربی برگردانده شدند، فرصت کافی برای رسیدن و پخته شدن وجود نداشت و از آنجا که مترجمان شیوه های ادبی متقن و جا افتاده ای برای کار خود نداشتند، این ترجمه ها از ضعف هنری رنج می برند. البته از تصرفاتی که بسیاری از مترجمان در ترجمه و عربی سازی متون انجام داده اند نیز نباید گذشت.

1. روزگار اولیه که در آن فقط بیان کردن، از این شاخه به آن شاخه پریدن، شناختن و مقید به قوانین بودن (ولو قوانین کلاسیک) به چشم می خورد که این دوران تا جبران خلیل جبران ادامه می یابد؛

ادبیات لبنان در آثار دسته ای از هنرمندان، مانند درختی است که ریشه و تنة آن عربی و پیوندش اروپایی است. این گروه از شاعران و نویسندگان به خوبی این دو مکتب را به هم آمیخته اند<ref>الدراسات الادبیه، ش 1، ص 80</ref>. در این پیوند در آثار جبران خلیل جبران به خوبی مشهود است.

بشارة عبدالله الخوری مشهور به الاخطل الصغیر در بیروت متولد شد. وقتی که در سال 1908 م قانون اساسی عثمانی منتشر شد، ساکنان سرزمین های مختلف تحت حکومت عثمانی به برقراری عدل و آزادی امیدوار شدند. نتیجة شادمانی الاخطل الصغیر، انتشار نشریة «البرق» بود. «البرق» با صدای بلند از ظلم و فساد سخن می گفت، اما طولی نکشید که جامعه ای که او در آن می زیست؛ هرچه بیشتر به سمت استبداد پیش رفت. او نیز این عملکرد را به باد انتقاد گرفت که نتیجه اش انتشار نشریة «البرق» بود<ref>همان، ص 125</ref>.  

مضامین رایج در اشعار او تغزل، سیاست و مقاومت و... است. شعر سیاسی و اجتماعی او با زبانی برنده و حماسی همواره مردم را به آزادی، برادری و بزرگواری فرا می خواند. مسئلة فلسطین در کنار عشق به لبنان، زخمی عمیق و اندوهی جانکاه در قلب او بود که حاصلش اشعار ماندگاری در ترویج مقاومت و پایداری در برابر ظلم و وجود اسراییل است <ref>همان، ص 126 <ref>.

(ادبیات عرب در طول تاریخ در سرزمین‌های عربی شکل گرفت و ماهیت کاملاً بومی داشت، اما در دو مقطع زمانی این ادبیات خارج از محدودة کشورهای عربی شکل گرفت: اول در جریان مهاجرت به اندلس، قرطبه و اشبیلیه و دوم در ماجرای مهاجرت ادبای سوری و لبنانی به آمریکای شمالی و جنوبی. این مهاجرت تحول بزرگی در ادبیات معاصر عربی ایجاد کرد. «الرابطة العلمیه»، جریان ادبی مهجر شمالی را سازماندهی کرد. میشال نعمان معلوف با قدرت مالی خود و صرف آن در راه گسترش ادبیات مهجر جنوبی خدمت فراوان و شایان توجهی به ادبیات کرد. وی با تشکیل جلسات و نشست‌های متعدد، زمینة تشکیل یک انجمن ادبی را فراهم آورد و در نهایت انجمن ادبی مهجر جنوبی در سال 1933 میلادی در برزیل تأسیس شد<ref>کیهان فرهنگی، ش 222، ص 69 ـ 66 </ref>).

لبنانی ها از نظام كشورشان به عنوان 'نظام طایفه ای' نام می برند؛ البته این طایفه به معنی دینی و مذهبی است نه قومی و نژادی.

کشور لبنان یکی از زیباترین کشورهای حاشیه‌ی دریای مدیترانه است که بین سوریه و اسرائیل قرار دارد و پایتخت آن بیروت است. این کشور 79 کیلومتر با اسراییل و 375 کیلومتر با سوریه مرز مشترک دارد . کشور لبنان یکی از کشورهایی است که فرهنگ و آداب و رسوم مشترکی با ایران دارد.

 

 

نحوه‌ی خوشامدگویی لبنانی‌ها، ترکیب جالب‌توجهی از آداب معاشرت فرانسوی و فرهنگ مسلمانان است. خوشامدگویی به غریبه‌ها عبارت است از یک لبخند گرم و دوستانه و فشردن دست همزمان با گفتن کلمه‌ی مرحبا (سلام) که بسیار خوشایند است. دوستان نزدیک در هنگام ملاقات سه بار گونه‌ی یکدیگر را می‌بوسند که این کار شباهت زیادی به رسوم فرانسوی‌ دارد.

مردم لبنان هر سال بر اساس عادتی دیرینه عید سعید فطر را با بازیهای مختلف از جمله آتش بازی، توزیع عیدی میان کودکان، حضور در مجالس خانوادگی و محلی در راستای افزایش انس و الفت و تهیه غذاهای محلی جشن می گیرند.

آتش بازی که از مهمترین بازیها و پدیده های عید سعید فطر در لبنان به شمار می رود، از اهمیت خاصی برخوردار است که مردم به بر افروختن آتش می پردازند که یا به آن تماشا می کنند، یا از روی آن می پرند و یا دور آن می چرخند.

روز عید روز خوردن کیک و شیرینی هایی است که با گردو، پسته یا خرما به وسیله زنان خانه دار تهیه شده است. زنان خانه دار از مدتها قبل همه وسایل را خریده اند و در روز عید کیک و شیرینی طبخ می کنند. اما برخی از زنان کارمند که فرصت کافی برای تهیه این شیرینی ها ندارند، انها را به صورت آماده خریداری می کنند .

 

 

 

شب کریسمس مردم نزد بزرگ فامیل جمع می شوند و شام و شیرینی می خورند.

حکومت در لبنان، جمهوري (از نوع دموکراتيک پارلماني) است و اصل تفکيک قوا در قانون اساسي اين کشور مورد تاکيد است. تنوع مذاهب و طوائف در لبنان، در طول تاريخ مسبب بروز جنگ‌ها و درگيري‌هاي متعددي بوده که جنگ‌هاي داخلي 1975 تا 1990 مهم‌ترين و طولاني‌ترين جنگ داخلي در اين کشور محسوب مي‌گردد. اين تعدد طائفي و ناآرامي‌هاي ناشي از آن باعث شد تا نظام سياسي منحصر بفردي در اين کشور در قالب دموکراسي توافقي شکل بگيرد.

پس از حدود 15 سال جنگ‌هاي داخلي در لبنان، گروه‌هاي سياسي لبنان به دعوت عربستان سعودي در طائف گرد هم آمدند و در 30 سپتامبر 1989 توافقنامه طائف را امضاء کردند. بر اساس اين توافقنامه، نظام سياسي جديدي شکل گرفت و سعي شد براي همه طوائف لبناني جايگاهي در بدنه سياسي کشور در نظر گرفته شود. قواي سه گانه در کشور بين سه طائفه اصلي (مسيحي ماروني- سني- شيعه) تقسيم شد که طي آن منصب رياست جمهوري از آن ماروني ها، نخست وزيري از آن اهل‌سنت و رياست مجلس نيز از آن شيعيان گرديد. با توجه به اينکه مسيحيان ارتدکس از حيث عددي در درون طائفه مسيحي لبنان دومين طائفه محسوب مي‌شوند، لذا معاون نخست وزير و معاون رئيس مجلس از اين طائفه برگزيده مي‌شود.

در سال 2008 و در چارچوب توافق دوحه، معارضه يا اقليت سياسي وقت توانست 11 کرسي از 30 وزارتخانه را به عنوان «يک سوم ضامن» در دولت بدست آورد که با اين تعداد مي‌توانست هر زمان که بخواهد دولت را ساقط نمايد. اين حق به طور عملي در سال 2010 مورد بهره‌برداري قرار گرفت و موجب سقوط کابينه سعد حريري شد.

ساختار حكومت لبنان به طور کلی :

رئیس جمهوریباید مسیحی مارونی باشد.

این ترتیب قسمتی از میثاق ملی است که توافقی غیر کتبی است که در سال ۱۹۴۳ در ملاقاتی بین اولین رئیس جمهور لبنان (یک مارونی) و اولین نخست وزیر لبنان (یک سنی) حاصل شد، اگر چه این توافق در قانون اساسی لبنان تا سال ۱۹۹۰ به دنبال توافق طایف رسمی نشد. این میثاق شامل قول و قرار مسیحیان بود مبنی بر اینکه به دنبال جلب حمایت فرانسه نباشند و وجهه عربی لبنان را قبول داشته باشند و همچنین مسلمانان نیز قول دادند تا مشروعیت استقلال و دولت لبنان و همچنین مرزهای این کشور در سال ۱۹۲۰ را قبول داشته باشند و برای اتحاد با سوریه تلاش نکنند. این میثاق تا زمان تشکیل هویت ملی لبنان موقت ولی لازم‌الاجرا بود. به دلیل احساس نیاز شدید مسلمانان به اتحاد به کشورهای همتایی عرب خود این میثاق راه حلی موقت به نظر می‌رسید. از سویی دیگر مسیحیان این میثاق را رد کردند و بعداً برای جلب حمایت فدرالیسم را پیشنهاد دادند و با اسرائیل متحد شدند. لبنان به موجودیت خود ادامه داده و اثرات سوء جنگ‌های داخلی همچنان بر سیاست لبنان سایه افکنده‌است.

این میثاق همچنین تصریح می‌کرد که کرسی‌های پارلمان به تمامی مذاهب تعلق گیرد یعنی با نسبت ۶ مسیحی به ۵مسلمان که بر اساس آمارگیری سال ۱۹۳۲ بود که در آن زمان مسیحیان مقداری بیشتر بودند. توافق طایف آن نسبت را مساوی کرد تا هر دو گروه مذهبی حق مساوی داشته باشند. حال مسلمانان مخصوصا با احتساب حضور فلسطینی‌ها بیشتر شده‌اند ولی اکثر گروه‌ها در لبنان با این حق تساوی راضی هستند.

قانون اساسی لبنان به مردم این حق را می‌دهد تا دولت خود را عوض کنند. با این حال از اواسط دهه ۱۹۷۰ تا انتخابات پارلمانی ۱۹۹۲ جنگ داخلی لبنان از اجرای حقوق سیاسی ممانعت به عمل آورد. طبق قانون اساسی انتخابات مستقیم هر چهار سال یک بار باید برگزار شود. آخرین انتخابات پارلمانی بعد از ترور نخست وزیر حریری انجام شد و معادله قدرت با پیروزی مخالفان حضور سوریه در لبنان و تصاحب اکثر کرسی‌های پارلمان توسط آنها شاهد تغییرات بسیاری بود. ترکیب‌های پارلمان توسط آنها شاهد تغییرات بسیاری بود. ترکیب پارلمان بر اساس هویت مذهبی و قومی و برخلاف مسائل ایدئولوژیکی شکل گرفته‌است. پیمان طایف با پایان دادن جنگ داخلی تقسیمات کرسی‌های پارلمان را تغییر داد.طايفه گرايي نشانگر ساختار جامعه لبنان مي باشد. ساختار سنّتي قدرت سياسي در لبنان بر اساس توازن طايفه اي استوار مي باشد كه مجموعه اي از طوايف گوناگون، ساختار سياسي لبنان را شكل داده اند. لبنان داراي تعدد مذاهب و داراي هفده فرقه ديني به رسميت شناخته شده مي باشد: يازده فرقه مسيحي (ماروني، ارتدوكس، كاتوليك، ارمني‌هاي ارتدوكس، ارمني‌هاي كاتوليك، پروتستان ها، سرياني‌هاي ارتدوكس، سرياني‌هاي كاتوليك، لاتين ها، كلداني‌ها و نستوري ها)، پنج فرقه اسلامي (شيعيان، سنّيان، دروزيان، علويان و اسماعيليان) و يك فرقه يهودي، كه جزو كم اهميت ترين فرقه هاست. هسته اصلي بي ثباتي لبنان فرقه گرايي است كه بر اين كشور حاكم است.

در صحنه سیاسی این کشور، دو حزب برجسته شیعه حضور دارند که آن دو حزب، «حزب‌الله لبنان» به رهبری سیدحسن نصرالله و «جنبش أمل» به رهبری نبیه بری است. مهم‌ترین احزاب و گروه‌های سیاسی اهل سنت جریان المستقبل به رهبری سعد حریری، جماعت اسلامی لبنان به رهبری ابراهیم مصری، حزب اتحاد به رهبری عبدالرحیم مراد، جنبش توحید اسلامی به رهبری بلال شعبان، جمعیت خیریه اسلامی به رهبری حسام قراقیره، جمعیت مقاصد خیریه به رهبری تمام سلام، جنبش امت به رهبری شیخ عبدالناصر جبری می باشد.

البته از فعال‌‌ترین احزاب و گروه‌های مسیحی نیز می‌توان جریان آزاد ملی به رهبری میشل عون، حزب  تائب به رهبری امین جمیل، قوات لبنان به رهبری سمیر جعجع و جریان المرده به رهبری سلیمان فرنجیه را نام برد.

در صحنه دروزی چهار گروه شاخص سیاسی شامل جریان سوسیالیست ترقی‌خواه لبنان به رهبری ولید جنبلاط، حزب دموکراتیک لبنان به رهبری طلال ارسلان ، حزب توحید عربی به رهبری وئام وهاب و حزب عربی لبنانی به رهبری فیصل داود ایفای نقش می‌نمایند. پس از واقعه ترور رفیق حریری درسال 2005، طرفداران مقاومت تحت عنوان ائتلاف 8 مارس و مخالفین آنها به ‌نام ائتلاف 14 مارس معروف شدند که البته ترکیب این هم‌پیمانی‌ها طی سال‌های گذشته تغییراتی داشته است.

جامعه لبنان پس از جنگ های داخلی (1975 تا 1990) کمتر تحت تاثیر احساسات قومی و فرقه ای قرار گرفته است و تلاش می‌کند در یک جامعه یکپارچه مشکلات خود را رفع کند و در این میان پارلمان  اثیرگذارترین نقش را در ایجاد همبستگی، اتحاد، رفع مخاصمات، افزایش ثبات و آرامش در جامعه را برعهده دارد.

مهمترین مشکل سعد حریری جریان ملی آزاد لبنان به ریاست جبران باسیل است که اکنون در پارلمان لبنان بزرگترین فراکسیون مسیحی را در دست دارد. جبران باسیل و حزب تحت امرش نگران آن هستند که عدم توافق با حریری منجر به ائتلافی سیاسی بین احزاب و سازمان‌های شیعی و سنی شود که وزرای هیئت دولت جدید از جمله وزرای مسیحی را بدون مشورت با جریان ملی آزاد لبنان انتخاب کنند، از همین رو تلاش‌هایی با وساطت نبیه بری در جریان است تا مسافت بین باسیل و حریری را کوتاه کنند تا راه تشکیل دولت جدید هموار شود.

آن چنانکه حریری اعلام کرده است او درصدد تشکیل کابینه‌ای است که وزرای آن را متخصصین و نه سیاسیین تشکیل دهند و به شکل طبیعی این دولت زیر سایه طرح فرانسه قرار خواهد گرفت که پس از انفجار بیروت و در جریان دیدار امانوئل ماکرون، رییس جمهور فرانسه مطرح و تصویب شد. براساس این طرح دولت جدید دولتی متشکل از متخصصین بدون وابستگی سیاسی است که وظیفه اصلی اش عبور دادن لبنان از بحران بزرگ اقتصادی ناشی از انفجار بیروت و شرایط خاص ناشی از بحران‌های اقتصادی این کشور در دوران کرونا است.از سوی دیگر این کابینه جدید باید راه گفتگو با صندوق بین‌المللی پول را به منظور کمک به لبنان باز کند.

این شروط کار را برای تشکیل کابینه سخت کرد و در نهایت حریری موفق به تشکیل دولت نشد. تقریبا شبیه به همین راه را نیز مصطفی ادیب رفت و او نیز به رغم فشار سنگین سیاسی فرانسه برای موفقیت ادیب، اما از میانه راه استعفایش را به رییس جمهور اعلام کرد. از همین رو به نظر می رسد کار تشکیل دولت جدید لبنان سخت است، این همه در حالی است که طرف هایی مثل آمریکا و عربستان سعودی ضمن تمایل به تشکیل چنین دولتی ، منتظر فرصت‌اند تا کابینه متخصصین را به وسیله ای دراز مدت برای دور ساختن حزب‌الله از هیکل سیاسی و اجرایی دولت لبنان کنند.

شرایط سیاسی لبنان با پاییز ۲۰۱۹ که حریری مکلف به تشکیل دولت شد کاملا متفاوت است. آمریکا در حال حاضر چماق تحریم‌ها را علیه لبنان به دست گرفته و عملا  آن را با تحریم دو وزیر سابق از میان شیعیان و مسیحیان به بهانه کمک به حزب‌الله آغاز کرده است. از سویی دیگر آمریکایی‌ها فشار سنگینی بر لبنان وارد کرده‌اند تا این کشور گفتگوهای تعیین چهارچوب مذاکرات حقوقی با اسرائیل بر سر مرزهای دریایی که به پرونده فازهای نفتی و گازی لبنان در دریای مدیترانه ارتباط دارد، آغاز کند. گفتگوهایی که دستور انجام آن صادر شده است و قرار است تحت نظارت سازمان ملل انجام شود و از نکات لطیف هم آن است که آمریکا می‌خواهد نقش واسطه عادل را بین دو طرف ایفاء کند!

از سویی دیگر اکنون علاوه بر بحران‌های اقتصادی شدید، لبنان با موج افزایش سطح انتشار کرونا مواجه است که علاوه بر خسارت‌های ناشی از انفجار بیروت، دست دولت لبنان را در پوست گردو گذاشته است.

احزاب سياسي لبنان عمدتاً بر اساس گرايش طايفه‌اي تقسيم‌بندي مي‌شوند. در صحنه سياسي اين كشور، دو حزب برجسته شيعه حضور دارند كه عبارتند از حزب‌الله لبنان (به رهبري سيدحسن نصراله) و جنبش أمل (به رهبري نبيه بري). مهم‌ترين احزاب و گروه‌هاي سياسي اهل سنت عبارتند از جريان المستقبل (سعد حريري)، جماعت اسلامي لبنان (ابراهيم مصري)، حزب اتحاد (عبدالرحيم مراد)، جنبش توحيد اسلامي (بلال شعبان)، جمعيت خيريه اسلامي (حسام قراقيره)، جمعيت مقاصد خيريه (تمام سلام)، جنبش امت (شيخ عبدالناصر جبري) و غيره. از فعال‌‌ترين احزاب و گروه‌هاي مسيحي نيز مي‌توان جريان آزاد ملي (ميشل عون)، حزب کتائب (امين جميل)، قوات لبنان (سمير جعجع) و جريان المرده (سليمان فرنجيه) را نام برد. در صحنه دروزي چهار گروه شاخص سياسي شامل جريان سوسياليست ترقي‌خواه لبنان (وليد جنبلاط)، حزب دموکراتيك لبنان (طلال ارسلان)، حزب توحيد عربي (وئام وهاب) و حزب عربي لبناني (فيصل داود) ايفاي نقش مي‌نمايند. احزاب و گروه‌هاي سياسي ديگري نيز با گرايش‌هاي غيرطايفه‌اي همچون حزب سوري قومي اجتماعي (اسعد حردان)، سازمان مردمي ناصري (اسامه سعد)، جنبش مردمي (نجاح واكيم)،‌ حزب بعث (فايز شكر)، كنگره مردمي لبنان (كمال شاتيلا) و غيره فعال مي‌باشند. پس از واقعه ترور رفيق حريري درسال 2005، طرفداران مقاومت تحت عنوان ائتلاف 8 مارس و مخالفين آنها به‌نام ائتلاف 14 مارس معروف شدند كه البته تركيب اين هم‌پيماني‌ها طي سال‌هاي گذشته تغييراتي داشته است[https://fa.alkawthartv.com/news/88618 (برای اطلاع بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید)].

این یک حزب سیاسی و شبه نظامی است که در سال 1976 توسط بشیر الجمیل بنیانگذار شد. شاخه نظامی این حزب در جریان موسوم به جبهه لبنان ریشه دارد. نیروهای لبنانی یکی از طرف‌های درگیر در جنگ‌های داخلی لبنان بود که در نبردهای زیادی علیه شبه نظامیان جنبش ملی لبنان و سازمان‌های فلسطینی مقیم این کشور شرکت کرد. بدنبال ترور بشیر جمیل در سال 1982 و تغییر در کادر رهبری نیروهای آزاد ملی، این حزب از جبهه لبنان جدا شد و پس از آن با یگان‌های ارتش لبنان به فرماندهی میشل عون وارد جنگ‌های خونین شدند.

لبنان همواره یکی از پایگاه‌های اصلی جریان‌های اسلام‌گرای شیعه و سنی در جهان اسلام بوده است. این کشور به دلیل نزدیکی به مرز فلسطین، سابقه اشغال از سوی رژیم صهیونیستی و تعدد طوایف و مذاهب مختلف از اهمیت بالایی در منطقه برخوردار بوده و همواره چشم طمع دشمنان غربی و عربی را به خود جلب کرده است. تلاش‌های امام موسی صدر برای پایان جنگ طوایف در این کشور و همچنین تأسیس مقاومت اسلامی از سوی وی موجب شد که جریان های علمایی شیعه و سنی نیز نقش بارزی را در مقابله با رژیم صهیونیستی و جنگ‌ طایفه ای ایفا کنند. در این کشور که تشکل‌ها، تجمع‌ها و گروه های علمایی به شدت فعال هستند، دشمنان جریان مقاومت و همچنین مزدوران عرب همواره سعی کرده اند با ایجاد درگیری بین علمای شیعه و سنی، مسلمانان این کشور را از مبارزه با رژیم صهیونیستی منحرف کنند[https://rasanews.ir/fa/news/278658/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8E%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%AA%D8%B3%D9%86%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 (برای اطلاع بیشتر به سایت خبرگزاری رسا مراجعه کنید)].

با توجه به اهمیت شناخت جریان‌های علمایی اهل تسنن حامی مقاومت و مخالف جریان مقاومت در اینجا به بررسی مهم‌ترین علما و گروه‌های اهل تسنن لبنان و همچنین تلاش عربستان برای سیطره بر دارالافتاء لبنان می‌پردازیم.

این جمعیت به ریاست شیخ احمد الزین، یکی از علمای اهل تسنن این کشور از مهم‌ترین جمعیت‌های علمایی لبنان متشکل از روحانیان شیعه و سنی است. این جمعیت که رویکرد تقریب بین مذاهب اسلامی دارد، همواره با صدور بیانیه هایی خواستار مبارزه با جریان‌های تکفیری و تروریستی بوده است.  از آخرین موضع‌گیری‌های جمعیت علمای مسلمان لبنان می‌توان به بیانیه شدید اللحن این جمیعت در محکومیت حمله عربستان به یمن اشاره کرد. این جریان همچنین بر لزوم آزادسازی سرزمین‌های اشغالی از دست رژیم صهیونیستی و بازگشت فلسطینیان به سرزمین خود همیشه تأکید داشته است.

احمد القطان، رییس این جمعیت از علمای معتدل اهل تسنن لبنان است. القطان دیدارهای مستمری را با علمای شیعه لبنان دارد و همواره بر لزوم حمایت از خط مقاومت اسلامی در برابر تهدیدهای صهیونیستی و تکفیری تأکید داشته است. وی از جمله علمای میانسال لبنان است که تلاش بسیاری را برای آگاه سازی جوانان سنی مذهب نسبت به واقعیت‌های مختلف از جمله خطر تکفیر و تروریسم برای جهان اسلام به کار گرفته است.

این جبهه به ریاست شیخ زهیر الجعید، فعالیت‌های تأثیرگذاری را در کنگره‌ها و همایش‌های تقریبی در تهران و سایر مناطق جهان اسلام دارد. جبهه العمل المقاوم علاوه بر تلاش فرهنگی برای مقابله با گروه‌های تکفیری و تندرو، به طور مستمر خواستار حمایت مردم لبنان از ارتش و مقاومت این کشور برای مقابله با رژیم صهیونیستی است.

این حزب از دیگر احزاب حامی جریان مقاومت و مخالف تلاش‌های سعودی در لبنان است. شیخ مصطفی ملص، رییس این حزب از حامیان جمهوری اسلامی ایران در لبنان و مخالفان تشکل‌های اسلامگرای تندروی لبنان است. این حزب همچنین موضعی انتقادی نسبت به اقدامات کشورهای عربی در سوریه دارد.

جنبش اصلاح و الوحده لبنان از دیگر جریان‌های اسلامگرایی است که به شدت با رویکرد سیاسی جریان المستقبل لبنان مخالف است. گروه‌های تندرو نیز به دلیل حمایت‌های شیخ ماهر عبدالرزاق، رییس این جمعیت از سیدحسن نصرالله، دبیرکل مقاومت اسلامی و همچنین انتقادهای وی از برخی علمای تندروی لبنانی برای ترور این عالم اقدام کردند که بی نتیجه ماند. مسأله فلسطین و لزوم حمایت از مقاومت مسلحانه در برابر اسرائیل از دیگر رویکردهای این جنبش است.

ماهر حمود را می‌توان یکی از برجسته ترین علمای اهل سنت لبنان برشمرد. وی که دبیرکل اتحادیه علمای حامی مقاومت است از گذشته تا کنون در انتقاد از علمای تندروی اهل سنت، جریان‌های اسلام گرا مانند اخوان المسلمین و عربستان سعودی سخنرانی‌های بی پروایی را انجام داده است. حمایت شدید وی از جریان مقاومت و همچنین جمهوری اسلامی ایران سبب شده است که تکفیری‌ها علاوه بر تکفیر وی چند بار برای ترور این شخصیت لبنانی اقدام کنند. خطبه های نماز جمعه و سخنرانی های وی به شدت از سوی رسانه های مختلف مورد توجه قرار می‌گیرد.

مهم‌ترین شخصیت‌ سلفی که در چند سال اخیر و به ویژه پس از بحران سوریه به اقدام علیه حزب الله لبنان پرداخت احمد الاسیر، شیخ فتنه بود. وی که از تندرو ترین مخالفان ایران و حزب الله لبنان است ابتدا با اظهارات تند و تحریک آمیز، تلاش داشت اهل سنت را علیه مقاومت اسلامی بسیج کند. وی و یارانش پس از مدتی با بستن خیابان‌ها بر لزوم کنار گذاشتن سلاح از سوی حزب الله لبنان تأکید کرده و دست به اعتصاب زدند. احمد الاسیر که تلاش‌های خود را در بین مردم و حکومت بی ثمر می‌دید پس از تحریک طرفدارانش علیه ارتش لبنان و مقاومت اسلامی دست به سلاح برد که این امر به کشته شدن چند سرباز ارتش لبنان انجامید. با بالاگرفتن درگیری‌ها، ارتش لبنان شمار بسیاری را از طرفدرانش را به هلاکت رساند و دستگیر کرد. این شخصیت لبنانی پس از آن درگیری‌ها از انظار عموم غایب شد و بیش از یکسال است که خبری موثق از محل اختفای وی در محافل رسانه ای لبنان وجود ندارد.در این باره به نظر می‌رسد برخی کشورهای خارجی تلاش داشتند از الاسیر برای وارد کردن حزب الله به جنگی داخلی در لبنان استفاده کنند که با ناکام شدن این تلاش، احمد الاسیر دیگر برای آنها یک برگ سوخته بیش نیست.

اظهارات این دسته از علما جنبه تبلیغاتی دارد که در رسانه‌ها مانور زیادی روی آن صورت می‌پذیرد. از جلمه علمایی که با اظهارات خود از عربستان سعودی حمایت کرده و ایران را باعث و بانی همه مشکلات منطقه عنوان می‌کند می‌توان به محمد علی جوزو، مفتی جبل لبنان اشاره کرد. وی همواره جمهوری اسلامی ایران را حامی اصلی "ترورسیم شیعی و سنی" توصیف کرده و از حزب الله لبنان به عنوان "اشغالگر سوریه" یاد می‌کند. رسانه های مخالف محور مقاومت نیز با استفاده از اظهارات وی، به تشویش اذهان عمومی علیه حزب الله و ایران استفاده می‌کند.

سلیم سوسان، مفتی اهل سنت صیدا نیز از دیگر شخصیت‌های هم‌سو با جریان المستقبل و نزدیک به دار الافتاء لبنان است که اظهاراتی علیه جریان‌های سیاسی حامی مقاومت اسلامی لبنان دارد. این شخصیت لبنانی با نادیده گرفتن اقدامات گروه های تندرو، جریان مقاومت را افراطی معرفی می‌کند.

لبنان از دیگر جریان‌های اسلام‌گرای متشکل از برخی مفتی سلفی است که از هر فرصتی برای دامن زدن به شیعه هراسی و ایران هراسی در این کشور استفاده می‌کنند. این جریان که مخالف حزب الله لبنان است، از دیگر ابزارهای تبلیغاتی رسانه های لبنانی و عربی برای ضربه به ایران و جریان مقاومت است. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های این هیأت حمایت از گروه‌های مسلح مانند جبهه النصره در مناطق مختلف لبنان از جمله عرسال است که با هدف تطهیر آنان از مفهوم تروریسم و ایجاد مرزبندی بین جبهه النصره و داعش صورت می‌پذیرد.

دسته دیگری از علمای لبنان نیز هستند که به عربستان گرایش دارند اما آنها مواضع معتدل تری نسبت به سایرین دارند. از مهم ترین شخصیت‌های معتدل سنی مذهب لبنان می‌توان به محمد رشید قبانی، مفتی سابق لبنان و عبدالطیف دریان مفتی کنونی لبنان اشاره کرد.

از سوی دیگر عبدالطیف دریان که نزدیک به یک سال است در دارالافتاء لبنان مستقر شده است نسبت به قبانی نزدیکی بیشتری با عربستان و المستقبل دارد اما رابطه خود با علمای مختلف شیعه و همچنین سنی حامی مقاومت را حفظ کرده است.

نکته قابل توجه این است که حمایت از علمای افراطی اهل سنت بیش از همه به سود رژیم صهیونیستی است. این رژیم که از قدرت روز افزون مقاومت به هراس افتاده و از همگرایی علمای شیعه و سنی بر محور مقاومت علیه اسرائیل خسته شده است امید دارد با ایجاد تنش بین جریان‌های دینی سنی و شیعه جلوی فراگیر شدن استراتژی مقاومت در بین گروه‌های اسلام گرا را گرفته و با ایجاد درگیری داخلی در لبنان خود را در وضعیت بهتری قرار دهد. این درحالی است که بخش عظیمی از علما و شخصیت‌های دینی اهل تسنن رابطه بسیار خوبی با حزب الله دارند و از حامیان اصلی مقاومت اسلامی به حساب می‌آیند. امری که به نظر می‌رسد از اساسی ترین چالش های دشمنان مقاومت است.

درپایان باید گفت نظر به اینکه  سابقه جنگ سی و سه روزه نشان داده است که عربستان سعودی و جریان المستقبل از هیچ تلاشی برای تضعیف حزب الله فروگذاری نمی‌کنند و همچنین با توجه به شرایط منطقه عربستان و هم پیمانان لبنانی آن عزم خود را برای استفاده از دارالافتاء و مراکز دینی در لبنان به منظور مقابله با حزب الله جزم کرده اند. در این بین فعالیت‌هایی با رویکرد تقریب بین مذاهب و همچنین روشنگری علمای اهل تسنن می‌تواند نقش مهمی را برای خنثی کردن این نقشه ایفا کند[https://rasanews.ir/fa/news/278658/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8E%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%AA%D8%B3%D9%86%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 (برای اطلاع بیشتر به سایت خبرگزاری رسا مراجعه کنید)].

در سال ۱۹۳۰ تاسیس و در ۱۹۸۲ مجمد حبشی را به رهبری خود برگزید. طرفداران حبشی به خاطر اینکه جزء سلفیون و اشعریون بود دائم با هواداران فتحی یکن که یک معتزله بود نزاع داشته اند. آنها با استقرار جامعه اسلامی مخالف اند چون آنها راعامل تفرقه بین مسلمانان می دانند. به سوریه تمایل زیادی دارند و استدلالات سلفی جدی نیز پیدا کرده اند<ref>روزنامه رسالت، دوشنبه11 تیر 1386،شماره6185،ص8</ref>.

تفاوت اصلی این جریان سیاسی اسلامی با جماعت اسلامی این است که با توجه به اینکه هر ۲ دارای رهبری کاریزماتیک هستند اما جماعت اسلامیه به صورت رهبری جنعی روحانی اداره می شود. علی رغم اختلافاتی که با شیعه دارد، همراه حزب الله علیه شکست اسرائیل شرکت داشت و از ایران حمایت می کرد. این حرکت در ۱۹۸۲ توسط شیخ سعید شعبان در طرابلس پایه گذاری شد. شیخ سعید شعبان هر چند سنی مذهب بود لکن در تفکرات و ایدئولوژی خود تمایلات شیعه گرایانه داشت و چند بار به ایران نیز سفر کرده بود. او فارغ التحصیل الازهر بود که در سال ۸۳ و ۸۴ با بعضی ها و سوسیالیست ها و... درگیر شد و علیه آنان به پیروزی رسید. او در صیدا فعالیت جدی داشت و در نبرد با اسرائیل در ۱۹۸۸ نیز به طور فعالانه شرکت داشت. ایدئولوژی وی آمیزه ای از چند اصل مهم بود: ۱) مبارزه ۲) مخالف جدایی دین از سیاست ۳) ناسیونالیسم عربی ۴) کثرت گرایی. وی دشمن جدی با مسیحیان داشت. روابط متفاوت وی با حزب الله و دولت ایران قدری کار را مشکل کرده بود. وی از طرفی طرفدار حزب الله بود اما از طرفداری یک رژیمی مانند ایران در لبنان ممانعت می کرد. وی مذاکره با اسرائیل را نیز به طور جدی رد می کرد. او در سال ۱۹۹۷ فوت کرد و ماهر حمود دبیر کلی جنبش را به عهده گرفت <ref>همان</ref>.

حزب‌ الله لبنان بزرگترین و تاثیرگذارترین جنبش لبنانی است که نقش بسیار مهمی در ساختار سیاسی این کشور دارد. به هرحال بدنبال حمله رژیم صهیونیستی به لبنان در سال 1982 تعدادی از جوانان لبنانی در کنار یکدیگر قرار گرفتند و با هدف بیرون راندن متجاوزین یک گروه مقاومت تشکیل دادند. جنگ‌های چریکی و فعالیت سیاسی این جوانان سبب شد تا افسانه شکست ناپذیری ارتش صهیونیستی نابود شود و این ارتش اولین طعم تلخ شکست را در سال 2000 بچشد و دست از پا درازتر از جنوب لبنان عقب نشینی کند.

به تدریج توطئه‌های داخلی علیه حزب‌الله و گروه مقاومت شکل گرفت اما با درایت مقامات این جنبش آنها یکی پس از دیگری خنثی شدند اما مهم‌ترین توطئه‌ای که علیه این جنبش با هدف خلع سلاح و حذف آن از عرصه تحولات سیاسی لبنان رخ داد پس از ترور رفیق حریری در سال 2004 صورت گرفت. بدنبال این ترور انگشت اتهام غرب و همپیمانان داخلی آن به طرف سوریه و نیروهای مقاومت نشانه رفت و قطعنامه 1701 شورای امنیت به تصویب رسید. در این قطعنامه بر خروج نیروهای سوری و خلع سلاح تمام گروه‌های لبنانی تصریح شده است.

در پی شکست توطئه‌های آمریکا و اسرائیل علیه مقاومت اسلامی لبنان و تقویت بیش از بیش جایگاه این جریان سرانجام رژیم صهیونیستی تصمیم به حمله گرفت و در تابستان 2006 به لبنان حمله کرد اما مقاومت 33 روزه نیروهای مقاومت اسلامی جنوب بار دیگر بزرگ‌ترین شکست ارتش صهیونیستی را رقم زد و تل‌آویو مجبور شد با خفت و خواری به جنگ 33 پایان دهد و پذیرفت که در این جنگ شکست خورده است و به شروط حزب‌الله تن داد. از جمله اینکه در جریان تبادل اسیران و اجساد نظامیان اسرائیلی با نیروهای لبنان، حزب‌الله موفق شد تمام لبنانی‌های در بند رژیم صهیونیستی را آزاد کند. این پیروزی‌ها و موفقیت‌ها سبب شد تا جایگاه حزب‌الله و مقاومت هر روز مستحکم‌تر شود بطوریکه ائتلاف 14 مجبور شد از موضع خود درباره خلع سلاح مقاومت دست بکشد و در مذاکرات آشتی ملی گروه‌های لبنانی که در سال 2007 در قطر برگزار شد آن را نادیده بگیرد[https://fa.alkawthartv.com/news/88796 (برای اطلاع بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید)].

انفجار بندر بیروت این معضل را تشدید کرده است. هنوز مشخص نیست که واکنش بازیگران اصلی داخلی و منطقه ای چه خواهد بود. در میان همه این بازیگران، ایران در شرایط حساس تری قرار دارد و منافع ژئواستراتژیک آن در گرو محافظت از روابطش با حزب الله است. حزب الله و ایران در برابر فشارهای روزافزون داخلی و بین المللی باید با یک چالش اساسی مقابله کنند و آن، چگونگی محافظت از روابطشان و حذر از هر گونه اقدامی که اعتبار داخلی حزب الله را از بین ببرد، است. شیوه عملکرد این دو نقشی پررنگ در شکل گیری نظم لبنان خواهد داشت.

ظرفیت رهبران فرقه ای لبنان برای حفظ نظام حاکم به شدت به روابط مالی، سیاسی و ژئواستراتژیک آنها با بازیگران خارجی وابسته است. در این میان، حزب الله که روابطی فراتر از نظامی و ژئواستراتژیک با ایران دارد، از ماه مارس 2019 شماری از نهادهای کلیدی اقتصادی و دولتی از جمله وزارت بهداشت را تحت کنترل درآورده. همین مساله، محافظت از روابط مالی، سیاسی و استراتژیک خود با تهران و دمشق و در عین حال، ایفای نقش به عنوان یک بازیگر ملی متعهد به حاکمیت لبنان را برای رهبران حزب الله چالش برانگیز کرده است. تحریم های دولت دونالد ترامپ علیه اعضای حزب الله (در کل 50 نفر از سران این گروه) نیز مطرح است. اگرچه نمی توان هزینه ای که این تحریم ها برای حزب الله و بر اقتصاد لبنان داشته را به طور دقیق برآورد کرد، اما می توان گفت که این هزینه سنگین بوده و شواهد آن در آسیب ها به بخش بیمار بانکداری لبنان و کاهش ارزش ارز قابل مشاهده است.

به رغم تظاهرات عمومی در لبنان پس از انفجار بیروت، سید حسن نصرالله هیچ سخنی در حمایت از معترضان یا خواسته آنها مبنی بر تغییرات جامع سیاسی به میان نیاورد چرا که چنین کاری به معنای همراه شدن او با خواسته ای خواهد بود که نظام سیاسی حاکم و تضمین کننده قدرت حزب الله را به خطر می اندازد و در عین حال، تمرکز زیادی در پایگاه اجتماعی حزب الله ایجاد می کند. در حال حاضر، حامیان این گروه اگرچه اصلاحات در کشور را خواستار هستند، اما به دوام آن به عنوان قدرتمندترین گروه شبه نظامی و جنبش سیاسی، متعهدند.

ایران نیز همانند حزب الله می خواهد هم حامی و مدافع جامعه لبنان باشد و هم از باقی ماندن متحد اصلی خود در جایگاه قدرت سیاسی و نظامی غالب این کشور اطمینان حاصل کند. پس از انفجار، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هشدار داد که «برخی از کشورها» در تلاشند انفجار را برای منافع خود سیاسی کنند و نباید از این انفجار به عنوان بهانه ای برای اهداف سیاسی استفاده شود. پیام اصلی او این بود که چنین تلاش هایی با هدف تحت تاثیر قرار دادن دوستان لبنانی ایران صورت می گیرند. اظهارات حسن روحانی و جواد ظریف، رئیس جمهوری و وزیر خارجه ایران، درباره آمادگی برای ارسال کمک های بشردوستانه به لبنان نیز تلاشی هوشمندانه برای همین سخن گفتن «فراتر از سیاست» بود. در حقیقت، روحانی و ظریف احتمالا بحران کنونی در لبنان را فرصتی برای بازتعریف نقش و سیاست ایران در این کشور می دانند، اما با توجه به فشارهای داخلی علیه آنها و فشار مضاعف تنش ها با آمریکا، فضای کمی برای مانور دارند.

در همین حال، سفر امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، به بیروت بلافاصله پس از انفجار نشان دهنده تناقض اصلاحات در لبنان است. او در این بازدید چند ساعته اعلام کرد که کل نظام سیاسی باید دگرگون شود. ماکرون با همه رهبران جناح های کلیدی گفت و گو کرد. در لبنان نیز مانند سایر جوامعی که چند دستگی در آنها وجود دارد، مسیر تغییر توسط روسای سیاسی کنترل می شود که نظم حاکم را برقرار کرده اند. امکان دور زدن این رهبران وجود ندارد و تعامل با آنها هم به معنای متوقف شدن تغییرات است.

در حال حاضر بهترین چیزی که می توان به آن امیدوار بود، تلاش گسترده جامعه جهانی برای کمک به لبنان در عبور از بحران انسانی پیش آمده است. انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر نیز می تواند از طریق احیای گفت و گوهای ایران، ایالات متحده و جامعه بین المللی، در ببود وضعیت لبنان موثر باشد. با این حال نظم منطقه ای و سایر کشورهایی که نقشی در محافظت از نظام سیاسی کنونی لبنان دارند نیز، مطرح خواهد بود[http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/1994875/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AD%D8%B2%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%AA (برای اطلاع بیشتر به سایت تحلیلی دیپلماسی ایرانی مراجعه کنید)].

حادثه بیروت، موج گسترده ابراز همدردی بین المللی را به دنبال داشت؛ اکنون باید دید که چگونه می توان این موج همدلی را به عمل درآورد و آن را تبدیل به یک حرکت عملی برای اصلاح اوضاع کرد. کنفرانس بین المللی حمایت از لبنان برگزار شد و در مراسم افتتاحیه، امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه ضمن دعوت به آرامش و پرهیز از خشونت و هرج و مرج، گفت که کمک های بین المللی باید تحت نظر سازمان ملل صورت گیرد.

این تحولات در حالی صورت می گیرد که تحقیقات در محل وقوع انفجار در بندر بیروت برای بررسی عوامل و اسباب این فاجعه همچنان ادامه دارد و به تازگی ابعاد جدیدتری از حجم این فاجعه روشن شده است؛ به گفته تیم تحقیقات فرانسه، در این انفجار، حفره ای به عمق 45 متر ایجاد شده و بخش عمده ای از این بندر از جمله انبار شماره 12 به کلی ویران شده است.

وزارت دفاع لبنان نیز از پایان مرحله اول از جستجو برای یافتن کسانی که از این انفجار جان به در برده اند خبر داده و گفته است که احتمال یافتن افراد زنده بسیار ضعیف است. این وزارت خارجه همچنین اعلام کرد که حجم انبوهی آوار هنوز در این بندر وجود دارد.

امام موسی صدر یکی از شخصیت‌های اسلامی است که نقش برجسته‌ای در تاریخ سیاسی و اجتماعی لبنان بجای گذاشت. وی که در سال 1960 وارد شهر صور شد تا به امور شیعیان لبنانی بپردازد. در آن زمان فقر در میان شیعیان لبنانی بیداد می‌کرد به همین دلیل آنان از وضعیت اجتماعی مناسبی برخوردار نبودند. امام موسی صدر برای رهایی شیعیان از فقیر و بیسوادی کوشید با راه اندازی موسسات خیریه سطح زندگی آنان را بهبود بخشد. تلاش‌های او سبب شد تا در مرحله اول شیعیان و در مرحله دوم سایر اقشار فقیر لبنانی از خدمات موسسات بهداشتی، اقتصادی و آموزشی شیعیان بهره‌مند شوند و سطح زندگی آنان ارتقا یابد. دهه‌ها تلاش محرومیت زدایی از شیعیان به تقویت جایگاه اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی آنان کمک چشم گیری کرد.

حملات هر از گاهی رژیم صهیونیستی به لبنان برای سرکوبی فلسطینیان مقیم این کشور و بی‌ثباتی و ناامنی لبنان، امام موسی صدر را به اندیشه وادار ساخت تا برای دفاع از شیعیان گروهی را تاسیس کند. انفجار در اردوگاه آموزشی جنبش فتح در نزدیکی روستای عین‌البینه در نزدیکی بعلبک این فرصت را برای امام موسی صدر بوجود آورد تا در نشست مطبوعاتی 1975/07/06 موجودیت شاخه نظامی جنبش محرومین موسوم به امل را اعلام کند. نیروهای وابسته به امل نقش برجسته‌ای در دفاع از شیعیان در جریان جنگ‌های داخلی لبنان داشتند. پس از این جنگ به عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان طائف در استقرار ثبات و امنیت لبنان نقش مثبتی ایفا کردند. با وجود این پس از حمله ارتش صهیونیستی در سال 1982 به لبنان نیروهای جنبش امل در جنوب این کشور و اطراف بیروت، دره بقاع و چند نقطه دیگر مستقر شدند. در این جنگ خسارت زیادی به نظامیان اسرائیلی وارد کردند بطوریکه یگان ویژه چترباز ارتش صهیونیستی را در ساحل خلده تارو مال ساختند و رشادت‌های جوانان این جنبش آنان را به سمبلی از مبارزه علیه اسرائیل تبدیل کرد بویژه اینکه سالیان متمادی علیه این رژیم دوشاش رزمندگان حزب‌الله در جنوب لبنان جنگید.

این روحیه مقاومت و مبارزه علیه رژیم صهیونیستی در میان تمام اعضای جنبش امل و کادر رهبری آن به چشم می‌خورد . تجاوزات اسرائیل به لبنان و مواضع ضد صهیونیستی ، نبیه‌بری و تاکید او بر مقاومت در برابر تجاوزات سبب شد تا در نشست سراسری جنبش امل در سال 1983 وی به ریاست این جنبش انتخاب شود. این جنبش در کنار حزب‌الله لبنان و در پیروزی‌های او سهیم است.

عده‌ای دیگر از اساس با دخالت یک روحانی در امور اجتماعی و سیاسی مخالف بودند. فئودال‌های شیعه هم نگران به خطر افتادن موقعیت و نفوذ خود بودند. حق هم داشتند؛ در‌‌ همان سال‌های حضور امام در لبنان فعالیت‌ها و حرف‌های او آنقدر در دل مردم جا باز کرده بود که سفیر آمریکا در لبنان در آبان ۴۵ به روسای خود از شخصیت جذاب، زیرک و محبوبی گفت که رهبر یکه تاز شیعیان شده و در نفوذ و محبوبیت رقیب جمال عبدالناصر است.

امام صدر بعد از این انتخاب بیانیه‌ای خطاب به مردم لبنان صادر کرد و همه را به وحدت و همکاری برای نجات جنوب لبنان از بحران و درگیری فراخواند. بخشی از بیانیه این است: «مجلس اعلاى شیعیان، که جدیداً تأسیس شده است و امروزه نقش سازنده‏اى در مسائل داخلى دارد، براى این به وجود نیامده که در قالب فرقه‏اى جدید باعث دردسر بیشتر شود و از نو تفرقه‏اى در میان ملت اندازد. این مجلس براى این به وجود نیامده که جایگزینى براى مسئولین در سطوح مختلف باشد و وظایف آن‌ها را انجام دهد.

براساس قانون تصویب شده در مجلس مدت ریاست شش سال بود. سال ۱۳۵۲ هیات رئیسه مجلس این مدت را تا سن ۶۵ سالگی امام صدر تمدید کرد. دوره‌ای که ۱۵ سال آن، از ۱۳۵۷ در اسارت و غیبت گذشت. اما تا سال ۱۳۷۲ که امام ۶۵ ساله شد، همچنان رییس مجلس اعلای شیعیان بود. در این سال امام رئیس افتخاری انتخاب شد و شیخ محمد مهدی شمس‌الدین که قبلا نایب رئیس مجلس بود، به طور رسمی رییس مجلس شد[http://www.imam-sadr.com/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/tabid/113/articleid/5547/Default.aspx?dnnprintmode=true&mid=463&SkinSrc=%5BG%5DSkins%2F_default%2FNo+Skin&ContainerSrc=%5BG%5DContainers%2F_default%2FNo+Container (برای اطلاع بیشتر به سایت موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر مراجعه کنید)].

تارنمای «بوابه الحرکات الاسلامیة» مصر در گزارش ۳۰ آگوست سال ۲۰۱۹ میلادی خود شمار دروزی‌های لبنان را ۱۲۱ هزار تن ذکر می‌کند که در ۷۳ روستای این کشور سکونت دارند. در لبنان رهبر دینی دروزی‌ها «نعیم حسن» معروف به «شیخ عقل» و رهبر سیاسی شان «ولید جنبلاط» رییس حزب سوسیالیست ترقی‌خواه است.

حزب دروزی «سوسیالیست ترقی‌خواه» در سال ۱۹۴۹ تاسیس شد. از بارزترین موسسان آن می‌توان به «کمال جنبلاط»، «فرید حیران»، «آلبرت ادیب»، «عبدالله العلایلی»، «فواد رزق» و «جورج حنا» اشاره کرد. رهبر کنونی این حزب «ولید جنبلاط» است. پایه‌های حزب بر مبنای سکولاریسم و سوسیالیسم و بر مبنای اکثریت دروز شکل گرفته است. «تیمور جنبلاط»، «اکرم شهیب»، «هادی ابوالحسن»، «وائل ابوفاعور»، «فیصل الصایغ» و «بلال عبدالله»، ۶ عضو حزب سوسیالیست ترقی خواه هستند که اکنون در پارلمان لبنان از طریق ائتلاف با دو نماینده احزاب دیگر فراکسیون «گردهمایی دموکراتیک» را تشکیل دارند. «جریان توحید» از دیگر گروه‌های سیاسی دروزی است که ریاست آن را «وئام وهاب» از سیاستمداران شناخته شده دروزی لبنان برعهده دارد و اکنون یکی از نمایندگان دروزی‌ها در پارلمان این کشور است. حزب دموکراتیک لبنان به ریاست «طلال ارسلان» وزیر ورزش و جوانان سابق لبنان و جنبش مبارزه عربی لبنان به ریاست «فیصل الداود» نیز از جمله احزاب دروزی لبنان هستند[https://www.irna.ir/news/83830487/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B3%D9%87%D9%85-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA (برای اطلاع بیشتر به سایت ایرنا مراجعه کنید)].

پس از ترور رفیق حریری نخست وزیر سابق لبنان در سال 2005 جورج حاوی یکی از رهبران حزب سوسیالیست ترقی خواه در گفت‌وگو با شبکه الجزیره بشار

اسد رئیس جمهور سوریه را متهم به دخالت در این ترور کرد. این مسئله به تنش میان لبنان و سوریه دامن زد و در عرصه تحولات داخلی لبنان حزب سوسیالیست ترقی خواه به ائتلاف 14مارس پیوست. مواضع ضد مقاومتی که ولید جنبلاط در پیش گرفت حزب او را به یکی از مهم‌ترین گروه‌های سیاسی ائتلاف 14مارس تبدیل کرد[https://fa.alkawthartv.com/news/88796 (برای اطلاع بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید)].

این حزب در ژوئیه ۲۰۰۱ و پس از انشعاب از جریان سوسیالیست ترقیخواه رسمیت یافت و رئیس آن طلال ارسلان وزیر ورزش و جوانان حکومت وحدت ملی لبنان می باشد. این جریان پیش از تمایل اخیر ولید جنبلاط رئیس جریان سوسیالیت ترقی خواه به جریان ۸ مارس شاخص ترین جریان دروز همپیمان حزب الله است. این حزب البته در پارلمان فعلی لبنان صاحب هیچ کرسی نیست <ref>روزنامه کیهان، دوشنبه4 آبان 1388،شماره19495،ص12</ref>.

در زمان حاضر برخی احزاب مهم و رسانه‌های لبنان نگاه و رویکرد انتقادی و برخی نیز نگاه مثبت به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارند.

احزاب و رسانه های وابسته به جریان ۸ مارس شامل گروه های شیعه، سنی و مسیحی نگاه و رویکرد مثبتی نسبت به سیاست ایران در منطقه و در لبنان دارند. آنها ایران را مدافع مقاومت و تمامیت ارضی لبنان می دانند و حامی سیاست ایران در تقابل با رژیم صهیونیستی هستند.

حزب مسیحی «آزاد ملی» به ریاست «جبران باسیل» وزیر پیشین امور خارجه، جنبش های شیعی اَمَل به رهبری «نبیه بری» رییس مجلس و حزب الله به دبیرکلی سید حسن نصرالله، حزب مسیحی «المرده» به رهبری «سلیمان فرنجیه» نماینده پیشین مجلس، حزب مسلمان «گردهمایی برای مشورت» به ریاست «عبدالرحیم مراد» و حزب «سوری قومی – اجتماعی» به ریاست «اسعد حردان» و رسانه های آنان نگاه مثبت به ایران دارند.

یکی از نکات مهم در این ارتباط فضای ضد اسراییلی حاکم بر احزاب و رسانه های لبنان است و همه طیف های سیاسی و رسانه‌ای این کشور اسراییل را دشمن اصلی لبنان می دانند. این موضوع ظرف یک هفته گذشته در محکومیت «معامله قرن» از طرف همه مقام ها، احزاب و رسانه های لبنان خود را نشان داد[https://www.irna.ir/news/83662966/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%AD%D8%B2%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 (برای اطلاع بیشتر به سایت خبرگزاری ایرنا مراجعه کنید)].

در مقدمه قانون اساسي لبنان، علاوه بر اشاره به پايبندي اين كشور به منشور ملل متحد، هويت «عربي» و التزام آن به منشور اتحاديه عرب نيز مورد تأكيد قرار گرفته است. بر اين اساس لبنان روابط خوب و عادي با بيشتر کشورهاي عربي دارد. لبنان ازجمله كشورهايي است كه رژيم غاصب صهيونيستي را به رسميت نمي‌شناسد.

سابقه حضور و سلطه فرانسه در لبنان، موجب شد تا فرهنگ و سياست فرانسه در اين کشور به خصوص در جامعه مسيحي رواج و سيطره پيدا کند. لذا زبان فرانسوي به عنوان زبان دوم در اين کشور رايج گرديده و فرهنگ فرانسوي توانسته همچنان سيطره خود را بر بخش عظيمي از جامعه لبنان حفظ نمايد. بر همين اساس لبنان اکنون کشوري فرانکوفون محسوب مي‌گردد.

بواسطه سياست حمايت همه‌جانبه آمريكا از منافع سياسي، نظامي و امنيتي رژيم صهيونيستي، و همچنين حفاظت از منافع نفتي خود در منطقه، لبنان به مرکز مهمي براي حضور و نفوذ آمريکا تبديل شده است.

روابط لبنان با سوريه به دليل پيوندهاي تاريخي و طايفه‌اي، مرز مشترك، سي سال حضور نيروهاي سوري در لبنان (از سال 1975 تا سال 2005)، و وجود دشمن مشترك صهيونيستي، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و معمولاً تحولات اين دو كشور بر يكديگر اثرگذار هستند.

كشور ما به لحاظ حمايت از مقاومت اين کشور در برابر تجاوزات مستمر رژيم صهيونيستي، حضوري گسترده در صحنه لبنان دارد و از مقبوليت وسيعي نه تنها در صحنه شيعه بلکه در جامعه اهل‌سنت، مسيحيان و ساير طوايف لبنان نيز برخوردار مي‌باشد[https://fa.alkawthartv.com/news/88618 (برای اطلاع بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید)].

پیروزی انقلاب اسلامی ایران نشان داد که اسلام با گذشت زمان،توسعه و مدرنیزاسیون در جوامع، اثرات و بازتاب های پایداری در سطوح منطقه ای ـ جهانی و بین المللی داشته است. قرآن و آیات آن در دنیای پس از انقلاب اسلامی، معنا و مفهوم جدیدی یافت. پیروزی انقلاب اسلامی موجب احیای افکار و اندیشه های اسلامی در سراسر جهان وافزایش روحیه و تقویت بنیادهای فکری گردید. به گونه ای که از حالت تدافعی در آمده و حالت تهاجمی به خود گرفته است. انقلاب اسلامی ایران گفتمان و ذهنیت جدیدی در مسلمانان به وجود آورد. از این روبررسی ابعاد منطقه ای و جهانی انقلاب اسلامی، به ویژه در جهان اسلام که محمل اصلی شعار و پیام انقلاب اسلامی است و در رابطه با دولت ها وملت ها امری مهم تلقی می گردد که از لحاظ آکادمیک نیز به توجه بیشتری نیاز دارد. در این میان، لبنان یکی از مهم ترین و جدی ترین کشورها برای بررسی است که نزدیک ترین رابطه را با جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی داشته است. محدوده زمانی تحقیق از پیروزی انقلاب اسلامی تا زمان حال را در بعد کلی در بر می گیرد.

فرضیه تحقیق آن است که بیشترین و مؤثرترین تأثیر و باز تاب راانقلاب اسلامی در لبنان بوده است و در سه بخش سیاست، اهداف ووسایل بیشترین همخوانی و نزدیکی را با انقلاب اسلامی در لبنان شاهدیم ؛ به گونه ای که تغییرات در هر یک از این سه بخش در ایران تأثیرات قابل ملاحظه ای در صحنه سیاسی لبنان داشته است.

در چارچوب نظری پژوهش، به صورت تلفیقی از دیدگاه های نظری وروشی مقالات کتاب (انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن) بهره گرفته شده است. اسپوزتیو معتقد است که صدور انقلاب، هدف دوم نظام بوده است <ref>انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، جان.ال. اسپوزیتو، مترجم، محسن میرشانه چی، تهران مرکز بازشناسی اسلام و ایران، 1382، ص 17</ref> و به شکل مستقیم یا الهام بخش عمل کرده است. روح الله رمضانی، سه گانه سیاست، اهداف و وسایل (ابزارها) را در طرح خود به کار برده است <ref>همان، ص 55</ref> که ما نیز ذیل این سه مفهوم، در باره لبنان به بحث خواهیم پرداخت.

رجایی با توجه به سر مقاله ها، روزنامه و خطبه های نماز جمعه، بر آن است که در نخستین روزهای انقلاب، فکر صدور انقلاب نزد مردم زنده بود؛ اما رمضانی اجرای سیاست صدور انقلاب را پس از بر کناری بنی صدر می داند.<ref>انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، رمضانی، ص 56</ref> سیاست صدور انقلاب ارتباط وثیقی با ایدئولوژی حاکم بر انقلاب دارد.

ایدئولوژی ای که حاوی اصول جدی، از جمله تأکید مجددبر اسلام، به مثابه شیوه تمام عیار زندگی، عدم اعتقاد به جدایی دین ازسیاست، اعتقاد به اینکه قدرت مسلمانان نیازمند حاکمیت اسلام است،معرفی دوباره شریعت به مثابه طرح اسلامی جامعه مطلوب، و تمایل به نبرد (جهاد) علیه تمام ناراستی ها، حتی اگر به شهادت منجر شود.

به همین پایه است که بندهایی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به مقوله صدور انقلاب پرداخته است.در مقدمه قانون اساسی، انقلاب اسلامی مدلی برای پیروزی همه مستضعفان بر مستکبران دانسته شده و از امت واحد جهانی و نجات ملل محروم سخن می گوید. همچنین در اصل سوم بند 16، از حمایت بی دریغ از مستضعفان جهان و تعهد برادری نسبت به همه مسلمانان سخن به میان آمده است. در اصول 152و 153 نیز بر حمایت از مبارزه حق طلبانه مستضعفان در برابر مستکبران تأکید شده است.<ref>انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، جان.ال. اسپوزیتو، مترجم، محسن میرشانه چی، تهران مرکز بازشناسی اسلام و ایران، 1382، ص 48</ref>.قانون اساسی ایران، نشانگر وجهه اسلامی سیاست خارجی پویا ومبارزه جویانه ای است که هدف آن اتحاد دنیای اسلام و گسترش حاکمیت خداوند بر روی زمین است.

نکته دیگری که در راستای سیاست صدور انقلاب باید بدان توجه شود، این است که امام خمینی (ره) بر غیر فرقه ای بودن و جهانی بودن اسلام تأکید داشتند، از این رو به از بین بردن شکاف شیعه ـ سنی توجه خاصی داشتند.

همچنین امام (ره) بر انگیزه الهی انقلاب در برابر انقلاب های ملهم ازانگیزه های مادی تأکید داشت که این مسئله در نامه 1367/9/11ایشان به گورباچف نمود می یابد<ref>همان، ص 63</ref>. رمضانی بر این پایه، سه هدف اصلی صدور انقلاب را چنین بر می شمارد:

2. وسیله ای برای تأمین امنیت بین المللی جمهوری اسلامی، به ویژه در خلیج فارس است.

رمضانی از دو مفهوم وسایل قهرآمیز و وسایل مسالمت آمیز بهره می جوید<ref>همان، ص 66ـ67</ref>؛ در حالی که اسپورتیو از مفهوم تأثیر مستقیم و الهام بخش استفاده می کند که اشتراکات و اختلافاتی با هم دارند که ما از هر دومفهوم پردازی بهره خواهیم برد. رمضانی در میان راه های صدورمسالمت آمیز انقلاب، راهکارهایی را بر می شمارد که محمدی نیز به آنهااشاره دارد:

با توجه به عدم استقرار کامل نهادهای سیاسی، نقش احزاب در لبنان،همواره تعیین کننده بوده است. پس از توافق طائف و با افزایش نسبی قدرت سوریه در صحنه داخلی این کشور، نقش احزاب در این کشورکاهش یافت ؛ اما پس از ترور رفیق حریری، این نقش دوباره تقویت شده است.

در زمان حکومت صفویه و در حالی که شیعیان لبنان تحت حکومت سنی مذهب و متعصب عثمانی قرار داشتند، عده ای از علمای جبل عامل به ایران آمدند. ایشان با استقبال صفویان مواجه شده و به همکاری متقابل با حکومت صفوی پرداختند. در دوران معاصر، باعزیمت امام موسی صدر (که اصالتٹ لبنانی بود)، از حوزه علمیه قم به لبنان، رابطه تنگاتنگی میان شیعیان ایران و لبنان برقرار شد. در آن زمان شیعه ضعیف ترین قشر جامعه لبنان بود؛ به گونه ای که بسیاری جوانان شیعه برای رهایی از این وضعیت، جذب احزاب چپ شده بودند.امام موسی صدر، با ایجاد مجلس اعلای شیعیان و اتحاد نسبی میان آنان، بر قدرت شیعیان در صحنه داخلی لبنان افزود. وی در سال 1972تشکیلاتی سیاسی به نام حرکه للمحرومین را به وجود آورد و در سال 1975 شاخه نظامی آن را با عنوان افواج المقاومه اللبنانیه، با نام اختصاری امل تأسیس کرد. این نخستین بار در تاریخ لبنان است که شیعه در چارچوب یک تشکیلات نظامی مستقل و غیر وابسته به دیگران، حضور خود را به اثبات می رساند.

فروپاشی اقتصاد لبنان، سر خوردگی از میانه روی سیاسی و افزایش سطح عمومی فقر، تبدیل اسلام به عنوان جایگزین منحصر به فرد وبدیلی انسانی برای جنگ و پناهگاهی برای گریز از اضطراب ها. این گونه است که انقلاب اسلامی ایران توانسته است، به الگو سازی و عینی سازی نمود خود در جامعه لبنان دست زند. در این مقاله در چارچوب نظری پیش گفته، به بررسی این تأثیرات می پردازیم.

محمل تأثیر انقلاب اسلامی در لبنان به طور طبیعی شیعیان این کشورند. در زمان وقوع پیروزی انقلاب، سازمان امل، مهم ترین حزب شیعیان در عرصه سیاسی لبنان بود. انقلاب اسلامی در جریان امل نقشی دوگانه ایفا کرد. طبیعتٹ پیروزی انقلاب اسلامی ایران برای جنبش امل برانگیزاننده بود. چنان که ریچارد نورتون می نویسد که سقوط شاه ثابت کرد که حکومتی نا مشروع را نباید تحمل کرد<ref>انقلاب اسلامی و بازتاب جهانی آن، ص 130</ref>.

جنبش امل به مثابه جنبش شیعی موفق، از جریان پر شور فراهم شده از طریق انقلاب سود برد. به هر حال این جنبش که جنبشی میانه رو ومحافظه کار به حساب می آمد، نمی توانست حامل اندیشه های ایدئولوژیک و پرشور انقلاب اسلامی باشد، از این رو به سرعت دچارانشقاق و ریزش نیرو گردید. هنگامی که (نبیه بری) رهبر جنبش امل،همزمان با اشغال لبنان توسط اسرائیل (1982)، در گردهمایی کمیته نجات ملی که به دعوت الیاس سرکیس، رئیس جمهور وقت لبنان شرکت کرد، سید ابراهیم امین مسئول دفتر جنبش امل در تهران، بابرگزاری کنفرانسی مطبوعاتی به کمیته نجات ملی و شرکت کنندگان درآن حمله کرد و آن را کمیته ای امریکایی نامید. سید حسین موسوی،جانشین رهبر جنبش امل نیز در این زمان به سوی منطقه بقاع به حرکت در آمد و تأسیس جنبش امل اسلامی را در آنجا اعلام کرد که بعدها به حزب الله پیوست <ref>احزاب سیاسی لبنان، نهاد حشیشو، مترجم سید حسین موسوی، تهران، مرکزمطالعات استراتژیک خاورمیانه، 1380ش، ص 44</ref>.  

همچنین امل کسانی چون زکریا حمزه،علی محمد الحسینی، مصطفی دیرانی، محمد عباسی، علی جابر، احمدخلیل فقیه و محمد مبارک را اخراج کرد که آنها هم بلافاصله مقاومت مؤمنه را بنیاد نهادند<ref>همان، ص 70</ref>.

در این میان مهم ترین جنبش (جنبش حزب الله) که تبلور عینی انقلاب اسلامی در لبنان به شمار می آید. در حالی که رهبران جنبشسید شرف الدیتن امل، علاقه چندانی به گفتمان و ایدئولوژی اسلام گرایی با قرائت انقلاب اسلامی لبنان نشان نمی دادند، جنبش حزب الله که متشکل از اسلام گرایان مبارز بود، به پرشورترین و مطمئن ترین حامل این گفتمان تبدیل شد<ref>از مقاومت تا پیروزی، مسعود اسد اللهی، تهران، ذکر، 1379؛ چنبش حزب الله لبنان، گذشته و حال، مسعود اسد اللهی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1382؛حقیقه المقاومه، عبد المنعم شفیق، بیروت، حزب الله، 2000م ؛ حزب الله من التحریرالی الردع، عبد الله بلقزیز، بیروت، مرکز الدراسات الوحده الاسلامیه، 2006م</ref>.

پای فشاری بر عدم جدایی دین از سیاست، خصیصه مشترک دیگراست. سید حسن نصر الله در این باره و الگوگیری از ایران چنین می گوید: (اسلام برای ما دین مسجد و مدرسه و خیابان و دولت ونهادهای آن است. دین قادر به برپایی انقلاب و اقامه دولت است...همان گونه که در ایران ثابت شد که اسلام قادر است، در مشکل ترین شرایط و بدترین تهدیدها، انقلاب بر پا و دولت اقامه کند)<ref>جنبش حزب الله لبنان، گذشته و حال، ص 172، به نقل از ضمیمه روزنامه النهار،4 اکتبر 1995م</ref>.

در بعد دیگر از این قضیه و مشابهت میان انقلاب اسلامی و حزب الله،باید به محوریت روحانیت در عمل سیاسی توجه کرد. جایگاه ویژه روحانیون در حزب الله به نفوذ روز افزون این حزب در میان شیعیان لبنان انجامید. این در حالی است که اساسٹ بخش زیادی از نفوذروحانیون شیعه در لبنان از تأثیراتی است که شیعیان لبنان از انقلاب اسلامی ایران پذیرا شدند. چنان که اسد اللهی بیان می کند، روحانیون شیعه نقش مهم در حزب الله ایفا می کنند<ref>همان، ص 181</ref>.ارتباط میان ولی فقیه وپیروان لبنانی وی و پوشش اعمال و مواضع حزب الله ضمن حفاظت وصیانت از ماهیت اسلامی آن.

نکته مهم دیگر در زمینه تأثیرپذیری، تأثیر منطقی تحولات وتطورات انقلاب اسلامی بر حزب الله لبنان است. در این باره باید گفت که اگر چه تحولات حزب الله عمدتٹ درون زا است و همان شرایطی که تطورات انقلاب اسلامی را رقم می زند، در باره حزب الله نیز صادق است ؛ اما نمی توان از سهم بالای تحولات انقلاب اسلامی بر حزب الله لبنان فروکاست. حزب الله لبنان در خلال دهه 60 شمسی و 80 میلادی،متأثر از فضای داخلی لبنان و سیاست های ایران، رویکردی کاملا مبارزه جویانه و انقلابی داشت ؛ اما در اواخر دهه 80 میلادی با قبول قطعنامه 598 از سوی ایران و پایان جنگ عراق، و رحلت حضرت امام (ره)فضای جدیدی حاکم گشت. مجموعه تحولات ایران و اوضاع جهانی وداخلی لبنان، حزب الله را به سمت واقع گرایی سوق داد که آثاری بر جای گذاشت. حزب الله که در آغاز با پیمان طائف به شدت مخالفت ورزیده بود، به تدریج از روند مخالفت خود کاست و به همکاری با نظام سیاسی حاصل از پیمان طائف و نخست وزیر آن رفیق حریری پرداخت <ref>جنبش حزب الله لبنان، گذشته و حال، ص 196</ref>.

درهمین راستا، راهبرد سیاسی را در کنار راهبرد نظامی در دستور کار خودقرار داد که نتیجه آن اصلاح در کادر رهبری و اخراج شیخ صبحی طفیلی از شورای رهبری حزب بود که همچنان بر مواضع رادیکال پای می فشرد<ref>همان، ص 199</ref>.

همچنین به آزادی گروگان های خارجی کمک کرد که همراه باشناسایی و به رسمیت شناخته شدن حزب الله از سوی دولت و حفظسلاح در جنوب بود. بدین ترتیب حزب الله به مشارکت در نظام سیاسی لبنان پرداخت.

حزب الله که تا پیش از پیمان طائف از سرنگونی نظام سیاسی لبنان وپیوستن آن به یک وطن بزرگ اسلامی سخن می گفت، پس از دهه 60شمسی با توسل به قواعد فقهی اسلامی، نظیر اضطرار و اصل تزاحم، به سمت واقع بینی حرکت کرد. همچنین از ادعای ادامه جنگ پس از عقب نشینی ارتش اسرائیل از جنوب لبنان، به نحو زیرکانه ای دست کشید وآن را به صورت یک آرمان بیان کرد. از سوی دیگر، رهبران حزب الله مقاومت اسلامی را با تفاسیر وطن خواهانه و ملی پیوند دادند تا گستره بیشتری به خود بگیرد.

در ارزیابی تأمین این اهداف در رابطه با لبنان، به نظر می رسد که همانند بخش سیاست ها، در این عرصه نیز یکی از موفق ترین عرصه هالبنان بوده است ؛ اگر چه هزینه هایی برای ایران داشته است ؛ اما فواید آن به مراتب بیشتر بوده است.

در زمینه تأمین هدف نخست می توان گفت که حضور حزب الله درلبنان، به مثابه ایران کوچکی در منطقه عربی است. گروهی که نظرنهایی را در چار چوب ولایت فقیه اتخاذ می کنند و خود را تابع دستورات ولی فقیه می دانند. چنان که پس از رحلت آیت الله العظمی خویی (ره)، درحالی آیت الله سید محمد حسین فضل الله از آیت الله سیستانی حمایت می کرد، حزب الله به ترویج و تبلیغ مرجعیت آیت الله خامنه ای پرداخت،از این رو موفقیت های حزب الله در عرصه سیاسی لبنان، چون اخراج اسرائیل از جنوب لبنان، پیروزی در مبارزات پارلمانی، ایفای نقش مهم در عرصه اجتماعی و سیاسی لبنان، و پیروزی در جنگ 33 روزه، همگی در بالا بردن مشروعیت مواضع نظام و تحکیم موقعیت نظام اسلامی درداخل ایران مؤثر محسوب می شود و اعتماد عمومی را نسبت به سیاست ها و آرمان های مطرح شده توسط نظام جلب می کند و به همگرایی بیشتر مردم با نظام می انجامد. به طور طبیعی ناکامی حزب الله در عرصه لبنان می تواند، اثرات نامطلوب در عرصه سیاسی ایران داشته باشد و سیاست های نظام را به خصوص در عرصه سیاست خارجی با پرسش مواجه سازد.

در تأمین هدف دوم نیز حزب الله لبنان، یک سپر دفاعی، خارج ازمرزهای ملی برای ایران به شمار می رود. حضور حزب الله لبنان و دیگرگروه های شیعی چون امل، و گروه های مؤتلف سنی، چون جنبش توحیداسلامی، توان ایران را در پیشبرد اهداف منطقه ای و بین المللی افزایش می دهد و به تقویت مؤتلفان منطقه ای همچون سوریه می انجامد. به ویژه با تثبیت حزب الله در عرصه سیاسی لبنان، با حفظ ابزار مقاومت،عرصه بازیگری و تأثیرگذاری ایران را افزایش داده، از این منظر، موجب ارتقای امنیت، پیرامونی ایران شده است. از سوی دیگر، از آنجا که اسرائیل اساسی ترین دشمن وجودی حاکمیت در ایران محسوب می شودو رقیب ژئوپولتیک و راهبردی ایران نیز هست، مقاومت حزب الله درلبنان، در کنار گروه های مؤثر فلسطینی، و مبارزه با اسرائیل در جنوب لبنان <ref>حمله اسرائیل به لبنان، محمد رضا شمس دولت، تهران، وزارت امور خارجه،1379ش ؛ هزیمه اسرائیل فی لبنان، الیاس مسوقانی، بن دار عطیه،2001م ؛ دراسه تحلیله فی العملیات الاستشهادیه فی جنوب لبنان، سعد ابودنیه، عمان، 1986م ؛الجنوب اللبنانی فی مواجهه اسرائیل، محمود سوبد، بیروت، مؤسسه الدراسات،1998م ؛ المجهول و المهمل من تاریخ الجنوب اللبنانی، حسن الامین، بیروت، دارالحداثه، 1999م</ref> ضربه پذیری ایران را کاهش داده، در مقابل ضربه پذیری اسرائیل را افزایش می دهد. از این رو نفوذ ایران در حزب الله و گروه های شیعیان لبنان، به ابزاری در جهت رفع تهدیدات منطقه ای در خاورمیانه و خلیج فارس تبدیل شده است.

اما هدف سوم که استقرار نظم جهانی، زیر چتر عدالت اسلامی است،آرمانی ترین هدف و سخت ترین آنهاست. این هدف با نگاه موعودگرایانه و منجی گرایانه ایدئولوژی اسلامی گره خورده است. این هدف هیچ گاه از سیاست ایران خط نخورده است ؛ گر چه نگاه به آن متفاوت بوده است. آن گونه که امام خمینی (ره) نیز از همان ابتدا به ماهیت استدراجی و تحقق تدریجی آن تأکید کرده بود. در این راستا به نظرمی آید که رائه الگوی موفق از حزب الله، به عنوان جنبش اسلامی ـمیهنی و کار آمد توانسته و می تواند بیش از پیش به دست یابی به سوی این هدف و حرکت به سوی آن تأثیر بگذارد. برای نمونه پس از پیروزی حزب الله در جنگ 33 روزه و با اخراج اسرائیل از جنوب، نقش آفرینی حزب الله لبنان در جهت این هدف و معطوف کردن توجه امت اسلامی وآزادی خواهان جهان بیشتر گریده است.

در زمینه صدور انقلاب چنان که محمدی نیز بدان اشاره می کند، سه پارادایم در میان انقلابیون ایران وجود داشته است که در طول تاریخ دیپلماسی انقلاب اسلامی، همواره در نوسان و تطور بوده است. افزون برآنکه در هر دوره پارادایم غالبی وجود داشته است. پارادایم نخست برارزش های انقلاب در درون مرزهای ملی و عدم تعرض به محیطپیرامون باور داشته است. پارادایم دوم بر عدم تقید به مرزهای ملی وهدم این مرزها و عدم تعهد به پذیرش قوانین بین المللی تأکید داشته است. پارادایم سوم، به ساختن امت نمونه و سیاست کلی مسالمت آمیز باجهان خارج، ضمن ضربه زدن به منافع استکبار در شرایط مناسب وحفظ مصالح نظام معتقد بوده است. در سال های ابتدایی انقلاب هنگام نخست وزیری مهندس بازرگان، پارادایم نخست بر دولت حاکم بوده است. افزون بر آنکه گروه های قومی خارج از دولت، بر پارادایم دوم و سوم تأکید می کرده اند. دیپلماسی دهه دوم انقلاب، تلفیقی از پارادایم دوم وسوم است که گاه یکی بر دیگری غلبه داشته است. پارادایم سوم را نیزمی توان، به دو استراتژی حفظ محور و رشد محور تقسیم کرد که استراتژی حفظ محور در دوره سوم جنگ تحمیلی و پارادایم رشد محورپس از جنگ پی گیری شده است.

طبیعی است که در پارادایم دوم، تمامی ابزارهای قهرآمیز به کار برده می شود. پارادایم سوم تلفیقی از ابزار قهرآمیز و مسالمت آمیز است ؛ البته استراتژی رشد محور ابزارهای مسالمت آمیز اولویت اساسی دارند.همچنین در نگاهی دیگر، همانند اسپورتیو، می توان به دو گانه تأثیرمستقیم، اعم از فعالیت های سیاسی، دیپلماتیک، مالی و نظامی، وتأثیرات الهام بخش قائل شد. به نظر می رسد که مورد لبنان تنهاموضوعی است که بازتاب انقلاب بر آن، از تمامی شیوه ها و وسایل بهره برده است ؛ بدین معنا که بازتاب انقلاب در لبنان هم مستقیم و هم الهام بخش و برانگیزاننده بوده است ؛ هم از ابزار قهرآمیز و هم از ابزار مسالمت جویانه استفاده شده است.

حضور عمرانی ایران نیز قابل توجه است و جهاد سازندگی، فعالیت گسترده ای را در لبنان آغاز کرد که هم اکنون نیز ادامه دارد. کمیته امداد وبنیاد شهید نیز، از جمله بنیادهای فعال در عرصه لبنان به شمار می آیندکه خانواده ها را تحت پوشش گرفته اند. افزون بر آنکه نمی توان ازگزارش های مبتنی بر ارسال سلاح از سوی ایران برای حزب الله چشم پوشید.

شیخ نعیم قاسم اعلام کرد: امکان ائتلاف با تمام احزابی که با اسرائیل ارتباط ندارند وجود دارد<ref>همان، ص 209، به نقل از السفیر، 20 اکتبر 1995</ref>.همچنان که حزب الله به مشارکت درفعالیت های سندیکایی شوراهای شهر و روستا وارد شد؛<ref>همان، ص 213-215</ref> اما وجه دیگر حضور ایران، در صحنه دیپلماتیک بوده است که در برقراری تماس میان حزب الله با دولت لبنان و دولت های عربی منطقه پایان دادن به درگیری های امل و حزب الله با همکاری سوریه، توافق میان شیخ سعید شعبان و سوریه تبلور یافته است <ref>انقلاب ایران و باز تاب جهانی آن، ص 131</ref>.این تلاش ها هم حضور نیروهای معتقد به انقلاب اسلامی ایران را در لبنان تحکیم کرده است و هم در حمایت از نظام سیاسی لبنان بوده است.

خلاصه و نتیجه گیری

 

پژوهش حاضر، به ارزیابی بازتاب انقلاب اسلامی در لبنان، ذیل سه مفهوم سیاست، اهداف و وسایل می پردازد. مفهوم سیاست صدورانقلاب در جنبه های نرم افزاری را بیشتر مد نظر دارد و با ایدئولوژی پیوندیافته است. بر این اساس، شاهد حضور جدی ایدئولوژی انقلاب اسلامی در صحنه سیاسی لبنان که در جنبش حزب الله تبلور یافته هستیم.ولایت فقیه، همگرایی امت اسلامی، رهایی بخشی اسلام، جهان شمولی، وحدت، احیاگری، عدم جدایی دین از سیاست از جلوه های مشترک این ایدئولوژی در ایران و حزب الله لبنان است.