confirmed، مدیران
۳۷٬۲۰۱
ویرایش
اعتکاف: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
|- | |- | ||
|منشأ تاریخی | |منشأ تاریخی | ||
|از زمان [[رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم)]] | |از زمان [[حضرت محمد (ص)|رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم)]] | ||
|- | |- | ||
|ایام سفارش شده | |ایام سفارش شده | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
اعتکاف مخصوص دین اسلام نیست بلکه در [[ادیان الهی]] دیگر نیز وجود داشته و در اسلام استمرار یافته است، اگرچه ممکن است در شرع مقدس اسلام پاره‌ای از خصوصیات و احکام و شرایط آن تغییر یافته باشد. | اعتکاف مخصوص دین اسلام نیست بلکه در [[ادیان الهی]] دیگر نیز وجود داشته و در اسلام استمرار یافته است، اگرچه ممکن است در شرع مقدس اسلام پاره‌ای از خصوصیات و احکام و شرایط آن تغییر یافته باشد. | ||
درباره حدود و شرایط این عبادت در دیگر [[ادیان]]، اطلاعات قابل توجهی در اختیار ما نیست. مرحوم [[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار]] به نقل از [[طبرسی]] آورده است که: «[[حضرت سلیمان (علیه السلام)]] در [[مسجد بیت‌المقدس]] به مدت یک سال و دو سال، یک ماه و دو ماه و کمتر و بیشتر اعتکاف می‌کرد و آب و غذا برای آن حضرت فراهم می‌شد و او در همان جا به [[عبادت]] می‌پرداخت<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 14، ص 141. </ref>.» | درباره حدود و شرایط این عبادت در دیگر [[ادیان]]، اطلاعات قابل توجهی در اختیار ما نیست. مرحوم [[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار]] به نقل از [[طبرسی]] آورده است که: «[[حضرت سلیمان|حضرت سلیمان(علیه السلام)]] در [[مسجد بیت‌المقدس]] به مدت یک سال و دو سال، یک ماه و دو ماه و کمتر و بیشتر اعتکاف می‌کرد و آب و غذا برای آن حضرت فراهم می‌شد و او در همان جا به [[عبادت]] می‌پرداخت<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 14، ص 141. </ref>.» | ||
برخی از [[آیات قرآن]] دال بر این است که اعتکاف در ادیان الهی گذشته وجود داشته است. خداوند متعال می‌فرماید: | برخی از [[آیات قرآن]] دال بر این است که اعتکاف در ادیان الهی گذشته وجود داشته است. خداوند متعال می‌فرماید: | ||
«... و عهدنا الی ابراهیم و اسماعیل ان طهرا بیتی للطائفین والعاکفین والرکع السجود; <ref>بقره (2) آیه 125. </ref> به [[حضرت ابراهیم]] و [[اسماعیل (علیه السلام)]] سفارش نمودیم تا خانه‌ام را برای [[طواف]] کنندگان، معتکفان و نمازگزاران تطهیر کنند.» | «... و عهدنا الی ابراهیم و اسماعیل ان طهرا بیتی للطائفین والعاکفین والرکع السجود; <ref>بقره (2) آیه 125. </ref> به [[حضرت ابراهیم]] و [[حضرت اسماعیل|اسماعیل(علیه السلام)]] سفارش نمودیم تا خانه‌ام را برای [[طواف]] کنندگان، معتکفان و نمازگزاران تطهیر کنند.» | ||
از این آیه استفاده می‌شود که در زمان حضرت ابراهیم و اسماعیل (علیه السلام) عبادتی به نام اعتکاف وجود داشته و پیروان دین حنیف گرداگرد [[کعبه]] معتکف می‌شده‌اند. | از این آیه استفاده می‌شود که در زمان حضرت ابراهیم و اسماعیل (علیه السلام) عبادتی به نام اعتکاف وجود داشته و پیروان دین حنیف گرداگرد [[کعبه]] معتکف می‌شده‌اند. | ||
[[حضرت مریم (سلام الله علیه)]] آنگاه که به افتخار ملاقات با فرشته الهی نایل آمد، از مردم فاصله گرفت و در خلوت به سر برد تا در مکانی خالی و فارغ از هر گونه دغدغه به راز و نیاز با خدای خود بپردازد و چیزی او را از یاد محبوب غافل نکند. | [[حضرت مریم|حضرت مریم(سلام الله علیه)]] آنگاه که به افتخار ملاقات با فرشته الهی نایل آمد، از مردم فاصله گرفت و در خلوت به سر برد تا در مکانی خالی و فارغ از هر گونه دغدغه به راز و نیاز با خدای خود بپردازد و چیزی او را از یاد محبوب غافل نکند. | ||
به همین جهت طرف شرق [[بیت‌المقدس]] را که شاید محلی آرام‌تر و یا از نظر تابش آفتاب پاک‌تر و مناسب‌تر بود برگزید<ref> تفسیر نمونه، ج 13، ص 33. </ref>. | به همین جهت طرف شرق [[بیت‌المقدس]] را که شاید محلی آرام‌تر و یا از نظر تابش آفتاب پاک‌تر و مناسب‌تر بود برگزید<ref> تفسیر نمونه، ج 13، ص 33. </ref>. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
[[علامه حلی]] در کتاب «تذکرة الفقهاء» به مشروعیت اعتکاف در ادیان پیشین تصریح نموده است<ref> علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج 6، کتاب اعتکاف، ص 239. </ref>. | [[علامه حلی]] در کتاب «تذکرة الفقهاء» به مشروعیت اعتکاف در ادیان پیشین تصریح نموده است<ref> علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج 6، کتاب اعتکاف، ص 239. </ref>. | ||
از زمانی که [[پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم)]] اعتکاف را به مسلمانان آموزش داد، این سنت اسلامی در میان مسلمانان رواج پیدا کرد. | از زمانی که [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله وسلم)]] اعتکاف را به مسلمانان آموزش داد، این سنت اسلامی در میان مسلمانان رواج پیدا کرد. | ||
در حال حاضر مراسم اعتکاف در دهه پایانی [[ماه مبارک رمضان]] در بسیاری از [[کشورهای اسلامی]] از جمله [[عربستان]] ([[مکه]]) با شکوه خاصی برگزار می‌شود. همه ساله خیل عظیم مسلمانان، که بخش قابل توجهی از آنان را جوانان تشکیل می‌دهند، از سراسر جهان به سوی [[مسجدالحرام]] می‌شتابند و در کنار [[خانه خدا]] معتکف می‌شوند و حتی بسیاری از زائران خانه خدا به منظور دست یابی به فضیلت اعتکاف در دهه آخر [[ماه رمضان]]، این ایام پربرکت را برای انجام [[عمره مفرده]] برمی گزینند. | در حال حاضر مراسم اعتکاف در دهه پایانی [[ماه مبارک رمضان]] در بسیاری از [[کشورهای اسلامی]] از جمله [[عربستان]] ([[مکه]]) با شکوه خاصی برگزار می‌شود. همه ساله خیل عظیم مسلمانان، که بخش قابل توجهی از آنان را جوانان تشکیل می‌دهند، از سراسر جهان به سوی [[مسجدالحرام]] می‌شتابند و در کنار [[خانه خدا]] معتکف می‌شوند و حتی بسیاری از زائران خانه خدا به منظور دست یابی به فضیلت اعتکاف در دهه آخر [[ماه رمضان]]، این ایام پربرکت را برای انجام [[عمره مفرده]] برمی گزینند. | ||
شبیه این مراسم در [[مسجدالنبی]] و در کنار مرقد مطهر [[پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم)]] برگزار می‌شود. [[مسجد کوفه]] در [[عراق]] نیز سال‌های متمادی، محل برپایی مراسم اعتکاف در دهه آخر ماه مبارک رمضان بوده است. انبوه [[شیعیان]] و پیروان مکتب [[اهل بیت (علیه السلام)]] در این مسجد مقدس معتکف می‌شده‌اند و بسیاری از عالمان بزرگ [[شیعه]] نیز همراه با مردم در این مراسم شرکت می‌کرده‌اند. | شبیه این مراسم در [[مسجدالنبی]] و در کنار مرقد مطهر [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم)]] برگزار می‌شود. [[مسجد کوفه]] در [[عراق]] نیز سال‌های متمادی، محل برپایی مراسم اعتکاف در دهه آخر ماه مبارک رمضان بوده است. انبوه [[شیعیان]] و پیروان مکتب [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بیت(علیه السلام)]] در این مسجد مقدس معتکف می‌شده‌اند و بسیاری از عالمان بزرگ [[شیعه]] نیز همراه با مردم در این مراسم شرکت می‌کرده‌اند. | ||
اعتکاف در کشور [[ایران]] تاریخچه‌ای پرفراز و نشیب دارد در هر عصری که عالمان برجسته دینی به اعتکاف اهتمام ورزیده اند، مردم مسلمان نیز از آنان پیروی کرده و به اعتکاف بها داده‌اند. | اعتکاف در کشور [[ایران]] تاریخچه‌ای پرفراز و نشیب دارد در هر عصری که عالمان برجسته دینی به اعتکاف اهتمام ورزیده اند، مردم مسلمان نیز از آنان پیروی کرده و به اعتکاف بها داده‌اند. | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
== اعتکاف در قرآن == | == اعتکاف در قرآن == | ||
از کلام [[وحی]] استفاده می‌شود که در میان [[بنی اسرائیل]] نوعی [[روزه]] همراه با سکوت «صمت» رایج بوده است. | از کلام [[وحی]] استفاده می‌شود که در میان [[بنی اسرائیل]] نوعی [[روزه]] همراه با سکوت «صمت» رایج بوده است<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه; ج 7، ص 116. </ref>. [[حضرت موسی|حضرت موسی (علیه السلام)]] با آن که مسئولیت سنگین رهبری و هدایت امت را بر دوش داشت، برای مدت زمانی آنان را رها کرد و برای خلوت کردن با محبوب خویش به خلوتگاه [[کوه طور]] شتافت. او در پاسخ به پرسش پروردگار فرمود: | ||
«... و عجلت الیک رب لترضی<ref>طه (20) آیه 84. </ref>; پروردگارا به سوی تو آمدم تا از من راضی شوی. | «... و عجلت الیک رب لترضی<ref>طه (20) آیه 84. </ref>; پروردگارا به سوی تو آمدم تا از من راضی شوی. | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
«... و رهبانیة ابتدعوها ما کتبناها علیهم الا ابتغاء رضوان الله فما رعوها حق رعایتها...<ref>حدید (57) آیه 27. </ref>; و رهبانیتی را که خود ابداع نمودند از این رو برایشان مقرر نمودیم تا خشنودی خداوند را کسب کنند. پس حق آن را چنان که باید مراعات نکردند.» | «... و رهبانیة ابتدعوها ما کتبناها علیهم الا ابتغاء رضوان الله فما رعوها حق رعایتها...<ref>حدید (57) آیه 27. </ref>; و رهبانیتی را که خود ابداع نمودند از این رو برایشان مقرر نمودیم تا خشنودی خداوند را کسب کنند. پس حق آن را چنان که باید مراعات نکردند.» | ||
مفسر بزرگ قرآن، علامه طباطبائی (ره) فرموده است: «لحن آیه شریفه نشان می‌دهد که خداوند، ابتدائا رهبانیت را بر پیروان [[حضرت عیسی (علیه السلام)]] مقرر ننموده، ولی آن را مورد تایید قرار داده است<ref>المیزان، ج 19، ص 173. </ref>.» هر چند آنان به دلیل این که در رهبانیت زیاده روی نمودند و حد و مرز آن را مراعات نکردند، مورد نکوهش خداوند قرار گرفتند. | مفسر بزرگ قرآن، علامه طباطبائی (ره) فرموده است: «لحن آیه شریفه نشان می‌دهد که خداوند، ابتدائا رهبانیت را بر پیروان [[حضرت عیسی|حضرت عیسی(علیه السلام)]] مقرر ننموده، ولی آن را مورد تایید قرار داده است<ref>المیزان، ج 19، ص 173. </ref>.» هر چند آنان به دلیل این که در رهبانیت زیاده روی نمودند و حد و مرز آن را مراعات نکردند، مورد نکوهش خداوند قرار گرفتند. | ||
اسلام با پیش بینی عبادتی به نام «اعتکاف» که در واقع نوعی خلوت و درون‌گرایی است، برای ساختن انسان‌ها و جلوگیری از فت خدافراموشی و خودفراموشی چاره اندیشی نموده است. این‌ها همه نشان می‌دهد با آن که روح تعالیم ادیان، دعوت به جمع و اجتماع است، انسان به برنامه‌هایی که او را با درون خود پیوند دهد نیز محتاج است. | اسلام با پیش بینی عبادتی به نام «اعتکاف» که در واقع نوعی خلوت و درون‌گرایی است، برای ساختن انسان‌ها و جلوگیری از فت خدافراموشی و خودفراموشی چاره اندیشی نموده است. این‌ها همه نشان می‌دهد با آن که روح تعالیم ادیان، دعوت به جمع و اجتماع است، انسان به برنامه‌هایی که او را با درون خود پیوند دهد نیز محتاج است. | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۲: | ||
با این حال، آن حضرت با وجود مسئولیت بزرگ اجتماعی که بر دوش داشت، خود را از اعتکاف بی نیاز نمی‌دانست. | با این حال، آن حضرت با وجود مسئولیت بزرگ اجتماعی که بر دوش داشت، خود را از اعتکاف بی نیاز نمی‌دانست. | ||
چنان که در حدیثی از [[امام صادق (علیه السلام)]] آمده است: «کان رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) اذا کان العشر الاواخر اعتکف فی المسجد و ضربت له قبة من شعر و شمر المیزر و طوی فراشه<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 7، ص 397، روایت 1. </ref>; رسول خدا در دهه آخر ماه مبارک رمضان در مسجد معتکف می‌شدند و برای آن حضرت خیمه‌ای که از مو بافته شده بود، در مسجد برپا می‌شد. پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) برای اعتکاف آماده می‌شدند و بستر خویش را جمع می‌کردند.» | چنان که در حدیثی از [[امام جعفر صادق|امام صادق(علیه السلام)]] آمده است: «کان رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) اذا کان العشر الاواخر اعتکف فی المسجد و ضربت له قبة من شعر و شمر المیزر و طوی فراشه<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 7، ص 397، روایت 1. </ref>; رسول خدا در دهه آخر ماه مبارک رمضان در مسجد معتکف می‌شدند و برای آن حضرت خیمه‌ای که از مو بافته شده بود، در مسجد برپا می‌شد. پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) برای اعتکاف آماده می‌شدند و بستر خویش را جمع می‌کردند.» | ||
در حدیث دیگری از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «کانت بدر فی شهر رمضان و لم یعتکف رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) فلما ان کان من قابل اعتکف عشرین. عشرا لعامه و عشرا قضاء لما فاته<ref> همان، روایت 2. </ref>; [[جنگ بدر]] در ماه رمضان رخ داد، از این رو [[رسول خدا]] موفق به اعتکاف نشدند. آن حضرت در ماه رمضان سال آینده یک دهه را به عنوان همان سال اعتکاف نمودند و یک دهه را نیز به عنوان قضای سال قبل.» | در حدیث دیگری از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «کانت بدر فی شهر رمضان و لم یعتکف رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) فلما ان کان من قابل اعتکف عشرین. عشرا لعامه و عشرا قضاء لما فاته<ref> همان، روایت 2. </ref>; [[جنگ بدر]] در ماه رمضان رخ داد، از این رو [[رسول خدا]] موفق به اعتکاف نشدند. آن حضرت در ماه رمضان سال آینده یک دهه را به عنوان همان سال اعتکاف نمودند و یک دهه را نیز به عنوان قضای سال قبل.» | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۱: | ||
== زمان اعتکاف == | == زمان اعتکاف == | ||
اعتکاف از نظر زمان محدود به وقت خاص نیست، تنها از آن رو که لازمه اعتکاف، روزه گرفتن است، باید در زمانی اعتکاف شود که شرعا بتوان روزه گرفت. پس هر گاه روزه گرفتن صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است، ولی بهترین زمان برای اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان، و ایام البیض [[ماه رجب]] است. اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان، با آماده سازی انسان برای درک [[لیلة القدر]] و بهره برداری از فیض این [[شب قدر]]، بی ارتباط نیست. در کشور ما اکنون اعتکاف در سه روز از ماه رجب بیش از اعتکاف در دهه پایانی ماه رمضان رواج دارد. و این سه روز از چند نظر حائز اهمیت است: | اعتکاف از نظر زمان محدود به وقت خاص نیست، تنها از آن رو که لازمه اعتکاف، روزه گرفتن است، باید در زمانی اعتکاف شود که شرعا بتوان روزه گرفت. پس هر گاه روزه گرفتن صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است، ولی بهترین زمان برای اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان، و ایام البیض [[ماه رجب]] است. اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان، با آماده سازی انسان برای درک [[شب قدر|لیلة القدر]] و بهره برداری از فیض این [[شب قدر]]، بی ارتباط نیست. در کشور ما اکنون اعتکاف در سه روز از ماه رجب بیش از اعتکاف در دهه پایانی ماه رمضان رواج دارد. و این سه روز از چند نظر حائز اهمیت است: | ||
'''اولا:''' آن که ماه رجب، ماه حرام است و از روایات استفاده می‌شود که اعتکاف در ماه‌های [[حرام]]، نسبت به دیگر ماه‌ها از ضیلت بیشتری برخوردار است. | '''اولا:''' آن که ماه رجب، ماه حرام است و از روایات استفاده می‌شود که اعتکاف در ماه‌های [[حرام]]، نسبت به دیگر ماه‌ها از ضیلت بیشتری برخوردار است. | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
اعتکاف از نظر مکان محدودیت خاص دارد. نظریه معروف آن است که اعتکاف تنها در یکی از مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و [[مسجد بصره]]) | اعتکاف از نظر مکان محدودیت خاص دارد. نظریه معروف آن است که اعتکاف تنها در یکی از مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و [[مسجد بصره]]) | ||
جایز است. [[امام رضا (علیه السلام)]] فرموده اند: «اعتکاف لیلة فی مسجد الرسول و عند قبره یعدل حجة و عمرة<ref>بحارالانوار، ج 98، ص 151. </ref>; یک شب اعتکاف در مسجد پیامبر و نزد قبر او معادل یک حج و یک عمره است.» | جایز است. [[علی بن موسی بن جعفر|امام رضا(علیه السلام)]] فرموده اند: «اعتکاف لیلة فی مسجد الرسول و عند قبره یعدل حجة و عمرة<ref>بحارالانوار، ج 98، ص 151. </ref>; یک شب اعتکاف در مسجد پیامبر و نزد قبر او معادل یک حج و یک عمره است.» | ||
ولی گروهی از فقها اعتکاف در [[مسجد جامع]] هر شهر و منطقه را نیز روا دانسته‌اند<ref>سید محمد کاظم طباطبائی، العروة الوثقی، کتاب الاعتکاف، ص 399. </ref>. | ولی گروهی از فقها اعتکاف در [[مسجد جامع]] هر شهر و منطقه را نیز روا دانسته‌اند<ref>سید محمد کاظم طباطبائی، العروة الوثقی، کتاب الاعتکاف، ص 399. </ref>. | ||