۸۷٬۱۹۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'شخصیتها' به 'شخصیتها') |
جز (جایگزینی متن - ' فرقه ای' به ' فرقهای') |
||
خط ۸: | خط ۸: | ||
حضور نظامی سوریه برای بیش از سی سال در لبنان را نیز باید یکی دیگر از عوامل تکامل جنبشهای اسلامگرای لبنان به حساب آورد. بسیاری از گروههای اسلامگرا به استثنای الاحباش خود را در دوره حضور نظامی سوریه تحت محاصره میدانستند و بسیاری از آنها دیدگاههایی ضد سوری داشتند. ازاین رو شمار زیادی از گروههای مذکور به فعالیتهای پنهانی روی آوردند که در نتیجه اعضای آنها دستگیر شدند و مدارس مذهبی شان تحت نظر قرار گرفت. با عقبنشینی نیروهای سوری از لبنان، فعالیت اسلامگرایان در استانهای شمالی لبنان به سرعت شکوفا گردید. آنها عرصه و آزادی عمل بیشتری یافتند هرچند که ادعا میکنند مقامات لبنانی به خاطر میراث خصمانه گذشته و رژیم امنیتی آن همچنان دشمن تمام گروههای اسلامگرای سنی میباشند. | حضور نظامی سوریه برای بیش از سی سال در لبنان را نیز باید یکی دیگر از عوامل تکامل جنبشهای اسلامگرای لبنان به حساب آورد. بسیاری از گروههای اسلامگرا به استثنای الاحباش خود را در دوره حضور نظامی سوریه تحت محاصره میدانستند و بسیاری از آنها دیدگاههایی ضد سوری داشتند. ازاین رو شمار زیادی از گروههای مذکور به فعالیتهای پنهانی روی آوردند که در نتیجه اعضای آنها دستگیر شدند و مدارس مذهبی شان تحت نظر قرار گرفت. با عقبنشینی نیروهای سوری از لبنان، فعالیت اسلامگرایان در استانهای شمالی لبنان به سرعت شکوفا گردید. آنها عرصه و آزادی عمل بیشتری یافتند هرچند که ادعا میکنند مقامات لبنانی به خاطر میراث خصمانه گذشته و رژیم امنیتی آن همچنان دشمن تمام گروههای اسلامگرای سنی میباشند. | ||
نوعی رابطه دوگانه بین گروههای اسلامگرا و نیروهای امنیتی لبنان یعنی ارتش و نیروهای امنیت داخلی وجود دارد. درحالی که ارتش از سال ۱۹۹۹ با گروههای مذکور درگیر است، «نیروهای امنیت داخلی» طرفدار حریری روابط نزدیکی با اسلامگرایان دارند. درگیری با «فتح الاسلام» را باید آخرین و بزرگترین درگیری در فهرست زدوخوردهای ارتش با اسلامگرایان سنی به حساب آورد. البته چنین درگیریهایی مسبوق به سابقه است. اولین شورش این چنینی در سال ۱۹۹۹ وقتی گروهی به نام «مجموعه الدینیه» متشکل از سلفیها و خلافکاران با ارتش به زدوخورد پرداخت، روی داد. رهبر «مجموعه الدینیه» کشته شد و گروه مذکور متلاشی گردید. این سناریو بار دیگر بارها در اردوگاه آوارگان فلسطینی عین الحلوه در صیدا که واحدهای ارتش در آن مستقر میباشند، رخ داد. درگیری با «فتح الاسلام» به خوبی نشان داد که دستگاه امنیتی لبنان و جریان اصلی جنبش اسلامگرا نتوانستهاند به ظرفیت مناسبی که از بروز چنین شورشهایی جلوگیری کند، دست یابند. بهطور کلی تنش سیاسی و | نوعی رابطه دوگانه بین گروههای اسلامگرا و نیروهای امنیتی لبنان یعنی ارتش و نیروهای امنیت داخلی وجود دارد. درحالی که ارتش از سال ۱۹۹۹ با گروههای مذکور درگیر است، «نیروهای امنیت داخلی» طرفدار حریری روابط نزدیکی با اسلامگرایان دارند. درگیری با «فتح الاسلام» را باید آخرین و بزرگترین درگیری در فهرست زدوخوردهای ارتش با اسلامگرایان سنی به حساب آورد. البته چنین درگیریهایی مسبوق به سابقه است. اولین شورش این چنینی در سال ۱۹۹۹ وقتی گروهی به نام «مجموعه الدینیه» متشکل از سلفیها و خلافکاران با ارتش به زدوخورد پرداخت، روی داد. رهبر «مجموعه الدینیه» کشته شد و گروه مذکور متلاشی گردید. این سناریو بار دیگر بارها در اردوگاه آوارگان فلسطینی عین الحلوه در صیدا که واحدهای ارتش در آن مستقر میباشند، رخ داد. درگیری با «فتح الاسلام» به خوبی نشان داد که دستگاه امنیتی لبنان و جریان اصلی جنبش اسلامگرا نتوانستهاند به ظرفیت مناسبی که از بروز چنین شورشهایی جلوگیری کند، دست یابند. بهطور کلی تنش سیاسی و فرقهای در کنار خلأ امنیتی ناشی از قتل رفیق حریری را دو دلیل عمده افزایش تأثیر گروههای اسلامگرا در دو سال گذشته میدانند. | ||
جنبشهای اسلامگرای سنی لبنان را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: الف) جنبشهای اصلی و سنتی و ب) جنبشهای سلفی. | جنبشهای اسلامگرای سنی لبنان را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: الف) جنبشهای اصلی و سنتی و ب) جنبشهای سلفی. | ||
خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
رشد جریان سلفیگری در لبنان تا حد زیادی به خاطر تغییر پایگاه مذهبی اهل سنت این کشور از الازهر مصر به عربستان سعودی میباشد. بااینحال واعظان لبنانی که تحصیلات خود را در مصر گذراندهاند همچنان در دستگاه مذهبی اهل سنت لبنان حضور دارند. تحصیل این واعظان در مصر اغلب به دوره ناصر بازمیگردد که بورسهای تحصیلی زیادی در اختیار لبنانیها گذاشته میشد. حال آنکه بعد از روی کار آمدن سادات این کمکها قطع شد و عربستان به محل جدید آموزش واعظان لبنانی تبدیل گردید. بدینشکل وهابیت به درون لبنان راه یافت و رفته رفته دارالفتوایی در لبنان شکل گرفت که بسیاری آن را مسئول خیزش اسلامگرایان افراطی در این کشور میدانند. | رشد جریان سلفیگری در لبنان تا حد زیادی به خاطر تغییر پایگاه مذهبی اهل سنت این کشور از الازهر مصر به عربستان سعودی میباشد. بااینحال واعظان لبنانی که تحصیلات خود را در مصر گذراندهاند همچنان در دستگاه مذهبی اهل سنت لبنان حضور دارند. تحصیل این واعظان در مصر اغلب به دوره ناصر بازمیگردد که بورسهای تحصیلی زیادی در اختیار لبنانیها گذاشته میشد. حال آنکه بعد از روی کار آمدن سادات این کمکها قطع شد و عربستان به محل جدید آموزش واعظان لبنانی تبدیل گردید. بدینشکل وهابیت به درون لبنان راه یافت و رفته رفته دارالفتوایی در لبنان شکل گرفت که بسیاری آن را مسئول خیزش اسلامگرایان افراطی در این کشور میدانند. | ||
ترور حریری و عقبنشینی نیروهای سوری از لبنان در آوریل ۲۰۰۵ دو عامل اصلی افزایش قدرت چشمگیر سلفیها هستند که سالها توسط نیروهای مذکور سرکوب میشدند. آنها نهتنها به رسم خود مبنیبر عدم مشارکت در انتخابات پایان دادند و «حسن الشهال» یک شخصیت سلفی معروف در شمال لبنان برای عضویت در پارلمان نامزد گردید، بلکه نیروهای خود را برای تقویت المستقبل بسیج نمودند. سلفیها متأثر از مرگ حریری و به خاطر نفرت عمیق از سوریه، طرفداران خود را تشویق به رأی دادن به فهرست سعد حریری نمودند که در آن حتی نفراتی از «حزب نیروهای لبنانی» (القوات اللبنانیه) حزب مسیحی افراطی به رهبری [[سمیر جعجع]] حضور داشتند. مهمترین نتیجه انتخابات این بود که حسن الشهال به پارلمان راه نیافت (سلفیها حریری را به او ترجیح دادند) و فهرست حریری ۲۸ کرسی شمال را از آن خود نمود. سلفیها از این راه توانستهاند در زمان بروز تنشهای سیاسی و | ترور حریری و عقبنشینی نیروهای سوری از لبنان در آوریل ۲۰۰۵ دو عامل اصلی افزایش قدرت چشمگیر سلفیها هستند که سالها توسط نیروهای مذکور سرکوب میشدند. آنها نهتنها به رسم خود مبنیبر عدم مشارکت در انتخابات پایان دادند و «حسن الشهال» یک شخصیت سلفی معروف در شمال لبنان برای عضویت در پارلمان نامزد گردید، بلکه نیروهای خود را برای تقویت المستقبل بسیج نمودند. سلفیها متأثر از مرگ حریری و به خاطر نفرت عمیق از سوریه، طرفداران خود را تشویق به رأی دادن به فهرست سعد حریری نمودند که در آن حتی نفراتی از «حزب نیروهای لبنانی» (القوات اللبنانیه) حزب مسیحی افراطی به رهبری [[سمیر جعجع]] حضور داشتند. مهمترین نتیجه انتخابات این بود که حسن الشهال به پارلمان راه نیافت (سلفیها حریری را به او ترجیح دادند) و فهرست حریری ۲۸ کرسی شمال را از آن خود نمود. سلفیها از این راه توانستهاند در زمان بروز تنشهای سیاسی و فرقهای دایره نفوذ خود را گسترش دهند. | ||
در حال حاضر یکی از شخصیتهای مهم سلفیگری در شمال لبنان یعنی داعی الاسلام الشهال، جنبش سلفی را چهره ناب اسلام مینامد. او به گفته خودش برنامه یا دیدگاهی سیاسی برای لبنان ندارد و تنها به دنبال گسترش دعوت در جامعه است. داعی الاسلام هدف خود را ازطریق مدارس مذهبی، سازمانهای خیریه، موسسات مذهبی و یک رادیو دنبال میکند که تحت هیچگونه نظارت دولتی قرار ندارند. حتی مدارس مذهبی آنها توسط «دارالفتوا» کنترل نمیگردد. | در حال حاضر یکی از شخصیتهای مهم سلفیگری در شمال لبنان یعنی داعی الاسلام الشهال، جنبش سلفی را چهره ناب اسلام مینامد. او به گفته خودش برنامه یا دیدگاهی سیاسی برای لبنان ندارد و تنها به دنبال گسترش دعوت در جامعه است. داعی الاسلام هدف خود را ازطریق مدارس مذهبی، سازمانهای خیریه، موسسات مذهبی و یک رادیو دنبال میکند که تحت هیچگونه نظارت دولتی قرار ندارند. حتی مدارس مذهبی آنها توسط «دارالفتوا» کنترل نمیگردد. | ||
خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
=== جریان المستقبل و سلفیها: ازدواج منافع === | === جریان المستقبل و سلفیها: ازدواج منافع === | ||
اتحاد سیاسی بخشهای بزرگی از جنبش سلفیگری با نیروهای تحت حمایت غرب ۱۴ مارس اگرچه تعجب آور است اما در چارچوب وابستگیهای | اتحاد سیاسی بخشهای بزرگی از جنبش سلفیگری با نیروهای تحت حمایت غرب ۱۴ مارس اگرچه تعجب آور است اما در چارچوب وابستگیهای فرقهای و به خصوص روابط با جریان المستقبل سعد حریری قابل درک میباشد. اول اینکه اکثریت اهل سنت لبنان سعد حریری را جانشین پدرش میدانند. سلفیها علیرغم عدم توافق با سعد بر سر مسائل کلیدی که به شکل خصوصی اعلام داشتهاند خواهان برهم خوردن سلسله مراتب سنی به خاطر مقابله با او نیستند. دوم اینکه هم سلفیها و هم حریری ادعا دارند که بنا به دلایل خود در برابر دشمن مشترکی به نام حزبالله قرار دارند. درحالیکه حریری آشکارا رابطه خود با سلفیها را اعلام نکردهاما هرگز متحدان خود را از استفاده ابزاری از گفتمان فرقهای برای بسیج اهل سنت به بهانه دفاع از سنت برحذر نداشته و حتی خود زمانی که دیگر راهها به نتیجه نینجامیده به استفاده از چنین ابزاری دست زدهاست. | ||
البته برخی از حامیان المستقبل با چنین دیدگاهی موافق نیستند و اتحاد با سلفیها را برخلاف برنامه سیاسی خود میدانند. این افراد مخالفت خود را با حزبالله را نه به خاطر دلایل مذهبی و طایفه ای بلکه به خاطر متحدان منطقهای آن عنوان میکنند. درحالیکه جریان المستقبل در ظاهر تلاش میکند تا فاصله خود را با سلفیها حفظ نماید اما نمایندگان پارلمانی وابسته به آن در شمال همواره در صدد هستند تا با جنبش سلفی ارتباط نزدیکی داشته باشند چراکه معتقدند جریان سلفی به خاطر پایگاه اجتماعی گسترده میتواند در خدمت منافع المستقبل در زمان انتخابات یا افزایش تنشهای سیاسی باشد. نمونههای زیادی از استفاده ابزاری المستقبل از دیدگاه ضدشیعی مفتیهای سلفی برای بسیج اهل سنت در طول مناقشه سیاسی با حزبالله وجود دارد که موید نظر فوق میباشد. | البته برخی از حامیان المستقبل با چنین دیدگاهی موافق نیستند و اتحاد با سلفیها را برخلاف برنامه سیاسی خود میدانند. این افراد مخالفت خود را با حزبالله را نه به خاطر دلایل مذهبی و طایفه ای بلکه به خاطر متحدان منطقهای آن عنوان میکنند. درحالیکه جریان المستقبل در ظاهر تلاش میکند تا فاصله خود را با سلفیها حفظ نماید اما نمایندگان پارلمانی وابسته به آن در شمال همواره در صدد هستند تا با جنبش سلفی ارتباط نزدیکی داشته باشند چراکه معتقدند جریان سلفی به خاطر پایگاه اجتماعی گسترده میتواند در خدمت منافع المستقبل در زمان انتخابات یا افزایش تنشهای سیاسی باشد. نمونههای زیادی از استفاده ابزاری المستقبل از دیدگاه ضدشیعی مفتیهای سلفی برای بسیج اهل سنت در طول مناقشه سیاسی با حزبالله وجود دارد که موید نظر فوق میباشد. | ||
خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
با این وجود اتحاد المستقبل با جنبش سلفی چندان بدون مشکل نبودهاست. درگیری ارتش لبنان با فتح الاسلام و این واقعیت که سه شخصیت برجسته اهل سنت یعنی فؤاد سینیوره، سعد حریری و مفتی رشید قبانی از این درگیری و پایان دادن به عمر گروهی که دیگر سلفیها آن را همکار خود میدانستند حمایت کردند، نارضایتی و تنشهایی بین آنها ایجاد کرد. برخی از سلفیها بر این باورند که آنها آلت دست المستقبل شدهاند. آنها از دو واقعه به عنوان دلیل گفتههای خود نام میبرند. واقعه اول به زمانی برمیگردد که سلفیها به دعوت دارالفتوا در اعتراض به کاریکاتورهای موهن یک روزنامه دانمارکی به خیابانها ریختند و ضمن آتش زدن سفارت این کشور به چندین کلیسا در اشرفیه، محله مسیحی نشین حومه بیروت، حمله نمودند. نیروهای امنیتی برای سرکوب این شورشها وارد عمل شدند و بسیاری از تظاهرکنندگان را که اغلب سلفی بودند دستگیر نمودند. سلفیها در این واقعه به خوبی احساس کردند که توسط حریری و دارالفتوا تنها گذاشته شدند و اقدامی برای آزادسازی آنها صورت نگرفت. واقعه دوم نیز به زمانی بازمیگردد که سلفیهای جوان در حمایت از المستقبل و علیه حزبالله و جنبش امل به خیابانها ریختند و ارتش برای سرکوب آنها وارد کار شد. در این واقعه نیز بسیاری از سلفیها بازداشت شدند اما باز حریری برای آزاد کردن آنها علیرغم اینکه افراد دستگیر شده به تحریک اعضای المستقبل و به بهانه تنش بین شیعه و سنی به خیابانها کشانده شده بودند اقدامی نکرد. چنین وقایعی به این باور فزاینده در بین سلفیها انجامیده که حریری به خوبی از حقوق اهل سنت لبنان دفاع نمیکند. | با این وجود اتحاد المستقبل با جنبش سلفی چندان بدون مشکل نبودهاست. درگیری ارتش لبنان با فتح الاسلام و این واقعیت که سه شخصیت برجسته اهل سنت یعنی فؤاد سینیوره، سعد حریری و مفتی رشید قبانی از این درگیری و پایان دادن به عمر گروهی که دیگر سلفیها آن را همکار خود میدانستند حمایت کردند، نارضایتی و تنشهایی بین آنها ایجاد کرد. برخی از سلفیها بر این باورند که آنها آلت دست المستقبل شدهاند. آنها از دو واقعه به عنوان دلیل گفتههای خود نام میبرند. واقعه اول به زمانی برمیگردد که سلفیها به دعوت دارالفتوا در اعتراض به کاریکاتورهای موهن یک روزنامه دانمارکی به خیابانها ریختند و ضمن آتش زدن سفارت این کشور به چندین کلیسا در اشرفیه، محله مسیحی نشین حومه بیروت، حمله نمودند. نیروهای امنیتی برای سرکوب این شورشها وارد عمل شدند و بسیاری از تظاهرکنندگان را که اغلب سلفی بودند دستگیر نمودند. سلفیها در این واقعه به خوبی احساس کردند که توسط حریری و دارالفتوا تنها گذاشته شدند و اقدامی برای آزادسازی آنها صورت نگرفت. واقعه دوم نیز به زمانی بازمیگردد که سلفیهای جوان در حمایت از المستقبل و علیه حزبالله و جنبش امل به خیابانها ریختند و ارتش برای سرکوب آنها وارد کار شد. در این واقعه نیز بسیاری از سلفیها بازداشت شدند اما باز حریری برای آزاد کردن آنها علیرغم اینکه افراد دستگیر شده به تحریک اعضای المستقبل و به بهانه تنش بین شیعه و سنی به خیابانها کشانده شده بودند اقدامی نکرد. چنین وقایعی به این باور فزاینده در بین سلفیها انجامیده که حریری به خوبی از حقوق اهل سنت لبنان دفاع نمیکند. | ||
حمایت مالی از سلفیها یکی از بحث انگیزترین مسائل کنونی لبنانی است. طبق چندین گزارش منتشر شده، حریری بارها از سلفیها برای جلب وفاداری آنها حمایت مالی نموده و مینماید. برخی حتی بر این باورند که حمایتهای مالی مذکور با انگیزههای | حمایت مالی از سلفیها یکی از بحث انگیزترین مسائل کنونی لبنانی است. طبق چندین گزارش منتشر شده، حریری بارها از سلفیها برای جلب وفاداری آنها حمایت مالی نموده و مینماید. برخی حتی بر این باورند که حمایتهای مالی مذکور با انگیزههای فرقهای و با هدف ایجاد یک ارتش سنی برای مقابله با حزبالله در صورت بروز یک درگیری احتمالی صورت میگیرد. رهبران سلفی همواره دریافت کمک ازسوی حریری را رد میکنند و تأکید میورزند که منابع مالی آنها ازسوی طرفدارانشان و انجمنهای خیریه خلیجفارس تأمین میشود تا سازمانهای دولتی. به عنوان مثال الشهال با چندین انجمن خیریه در عربستان سعودی مرتبط میباشد. | ||
=== سلفیهای الهام گرفته از القاعده === | === سلفیهای الهام گرفته از القاعده === |