کلیسا: تفاوت میان نسخه‌ها

واژه "کلیسا"<ref>در زبان انگلیسی میان کلیساهای بزرگ و کوچک در نام‌گذاری تفاوت وجود دارد. کلیساهای بزرگ را معمولاً Church و کلیساهای کوچک را که معمولاً نمازخانه محسوب می‌شوند Chapel می‌نامند. New Catholic Encyclopedia, (Gale, 2003, 2nd ed.), vol.3, P.382</ref>، به گردهمایی و اجتماع انسان‌هایی که با یک‌دیگر جمع شده‌اند و عقاید مذهبی مشترکی دارند، اشاره می‌کند اما در اصطلاح به مکان عبادت [[مسیحیان]] اطلاق می‌شود.

کلمهٔ کلیسا دارای دو کاربرد رایج است: کاربرد اول آن که در [[عهد جدید]] بسیار استعمال شده به معنی "مجمع ایمانداران مسیحی" است و در حقیقت به جماعت مؤمنان، کلیسا اطلاق می‌شود. بنابر‌این مراد از کلیسای قرنتس، مجموعهٔ [[مسیحیان]] قرنتس و مراد از کلیسای انطاکیه، مجموعهٔ [[مسیحیان]] انطاکیه است.

البته بعدها و در پی بروز اختلافات میان کلیسای [[مسیحی]] (مجمع [[مسیحیان]])، کلمهٔ کلیسا در معنایی جدید یعنی "فرقه" به کار رفت؛ بنابر‌این مراد از [[کلیسای کاتولیک]]، فرقهٔ کاتولیک است و مراد از کلیسای لوتری، فرقهٔ لوتری است.

کاربرد دوم این واژه، در مورد ساختمانی است که [[مسیحیان]] در آن به انجام عبادت می‌پردازند.<ref>میلر، ویلیام؛ تاریخ کلیسای قدیم در امپراطوری روم و ایران؛ ترجمه علی نخستین، انتشارات اساطیر، 1382 ه‌ش، چاپ اول، ص 103 – 104</ref>

افزون بر این کلیسا که در [[اورشلیم]] به وجود آمده بود، کلیساهای دیگری نیز در مناطق مختلف یهودیه به وجود آمد. <ref>غلاطیان 1: 22، اول تسالونیکیان 2:‌14</ref> در شهر سامره یک کلیسا به وجود آمد. <ref>اعمال رسولان 8:‌1 – 24</ref> در انطاکیه نیز کلیسایی بنیان نهاده شد <ref>اعمال رسولان 11: 20 – 30 و 13: 1</ref> که البته به پایگاه مسافرت‌های تبشیری پولس تبدیل گردید. از این زمان به بعد، کلیساهای [[مسیحی]] رشد و توسعه یافت و در مناطق مختلفی از جمله [[آسیای صغیر]]، [[مقدونیه]]، [[یونان]]، [[ایتالیا]]، [[اسپانیا]] و بسیاری از نواحی ساحلی دریای مدیترانه، کلیسا تأسیس گردید. <ref>تیسن، هنری؛ الهیات مسیحی؛ ترجمه ط. میکائیلیان، انتشارات حیات ابدی، بی‌تا، ص 299 – 300</ref>

چند قرن پس از تشکیل کلیسا، نزاع مهمی در باب مفهوم کلیسا به وقوع پیوست و [[مسیحیان]] در مورد کاربرد صحیح این کلمه، دچار دو دستگی شدند.

ریشهٔ این نزاع به وقایعی باز می‌گشت که در ابتدای قرن چهارم یعنی در سال 303 میلادی، ‌ در زمان حکومت "دیوکلتیانوس" امپراتور روم (284 – 311. م) رخ داد. در این زمان، جفایی سخت بر ضد [[مسیحیان]] صورت پذیرفت. به دستور امپراتور تمامی کتاب‌های [[مسیحی]] می‌بایست سوزانده شده و کلیساها ویران می‌گردید.  

در این میان، برخی از عالمان [[مسیحی]]، به مقاومت در برابر امپراتور دست زدند؛ اما برخی دیگر راه مدارا را در پیش گرفته، کتاب‌هایشان را تحویل حکومت دادند تا سوزانده شود. این وضعیت تا سال 313 یعنی زمانی که قسطنطین سیاست مدارای با [[مسیحیان]] را در پیش گرفت ادامه یافت.

از این زمان به بعد، مناقشه‌ای مهم در مورد آن دسته از عالمان که در دوران جفا کتاب‌های خویش را تحویل داده بودند و به "خائنان" مشهور گردیده بودند، به وجود آمد. رهبران کلیسایی اعلام داشتند که خائنانی که توبه کرده‌اند می‌توانند همچنان در منصب خود باقی بمانند. در مقابل، برخی از [[مسیحیان]] که به "دوناتیان" شهرت یافتند از در مخالفت با کلیسا وارد شدند. از نظر آن‌ها، کلیسا عبارت از "مجمع مقدسان" بود و بنابر‌این اظهار داشتند که توبهٔ این افراد به هیچ عنوان مورد قبول نیست و آنها نمی‌توانند جزء کلیسا باشند. بر این اساس مفهوم کلیسا را نمی‌توان مجمع ایمانداران مسیحی دانست و کلیسایی که در کلمات حضرت عیسی به آن اشاره شده است، شامل غیر مقدسان نمی‌باشد.

نزاعی که پیشتر مطرح شد، بعدها از سوی "جان کالون" که از رهبران نهضت [[پروتستان]] در قرن شانزدهمبود، مورد کنکاش قرار گرفت و کالون، با ارائهٔ نظریه‌ای جدید، به نوعی دو دیدگاه مخالف یعنی دیدگاه دوناتیان و مخالفانشان را با یکدیگر پیوند داد. بر اساس تعالیم کالون، کلیسا به دو بخش مرئی و نامرئی تقسیم می‌شود. او اظهار می‌دارد که کلیسای مرئی، ‌ همان اجتماع [[مسیحیان]] (عموم ایمان‌داران [[مسیحی]]) است. در سطحی دیگر، کلیسای نامرئی وجود دارد که متشکل از برگزیدگان و قدیسان است و این بُعد از کلیسا تنها بر خداوند آشکار است و بنابر‌این برای مردم قابل دیدن نیست و در حقیقت نامرئی است. از نگاه وی، ‌ اگر چه کلیسای مرئی متشکل از افراد قدیس و افراد گناهکار است اما [[مسیحیان]] می‌بایست کلیسای مرئی را به خاطر کلیسای نامرئی حرمت نهاده، به آن وفادار باشند. <ref>مک گراث، الستر؛ در آمدی بر الهیات مسیحی؛ ترجمه عیسی دیباج، کتاب روشن، 1385 ه‌ش، چاپ اول، ص 524</ref>

در مقابل این دیدگاه کالون، ‌ برخی از اصلاح‌طلبان افراطی قرار داشتند که منکر وجود کلیسای حقیقی بر روی زمین بودند.  

«برای مرتدان، امیدی باقی مگذار و پادشاهی متکبران را به سرعت در روزگار ما برانداز. همهٔ نصرانیان و بدعتگذاران در یک لحظه هلاک شوند. نامشان از کتاب حیات محو شود و همراه نام پارسایان ثبت نگردد. مبارک باشی توای خدایی که متکبران را خوار می‌کنی»

گنجانده شدن این دعای تازه در مراسم عبادی کنیسه، [[مسیحیان]] را از شرکت در مراسم کنیسه باز می‌داشت زیرا می‌بایست در مراسمی شرکت می‌کردند که در آن مورد لعنت قرار می‌گرفتند. در حقیقت، افزودن این دعا به مراسم عبادی کنیسه، نوعی طرد [[مسیحیان]] از کنیسه به شمار می‌آمد و به مرور، ارتباط [[مسیحیان]] با کنیسه‌ها قطع گردید و همین مسأله به تأسیس مکان‌های عبادی مختص به [[مسیحیان]] انجامید. <ref>پیترز، اف ئی؛ یهودیت مسیحیت و اسلام؛ ترجمه حسین توفیقی، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان ومذاهب، 1384 ه‌ش، ج 1، ص 423 – 424</ref>

معمولاً در کلیساها مراسم عبادی و نمازها انجام می‌شود. [[مراسم عشای ربانی]] از جمله آیین‌هایی است که معمولاً در کلیسا انجام می‌شود. همچنین [[مراسم غسل تعمید]] و تأیید (تدهین با روغن مقدس) نیز در اکثر فرقه‌های [[مسیحی]] در کلیسا انجام می‌پذیرد هر چند تعداد اندکی از کلیساها همانند کلیساهای تعمیدی که تعمید را در نهر و آب‌های جاری انجام می‌دهند، این آیین را بیرون از کلیسا انجام می‌دهند. <ref>میشل، توماس؛ کلام مسیحی؛ ترجمه حسین توفیقی، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، 1387 ه‌ش، چاپ سوم، ص 93</ref> همچنین آیین توبه که در کلیساهای کاتولیک، [[ارتدوکس]] و انگلیکن رواج دارد در کلیسا انجام می‌شود. مراسم ازدواج نیز از دیگر آیین‌هایی است که معمولاً در ساختمان کلیسا صورت می‌پذیرد.

در برخی از کلیساها از جمله در بسیاری از کلیساهای آفریقایی، رقص و حرکات موزون نیز در کلیساها انجام می‌شود که هدف از آن، ‌ ایجاد تنوع و شور و نشاط و جذابیت برای مراسم عبادی عنوان شده است. <ref> A. Salamone, Frank (ed.), Encyclopedia of religious rites, rituals, and festivals, (Routledge, 2004), p.16

کلیساها دارای یک شکل خاص نیستند و از نظر اندازه، نوع معماری و ساختار آن بسیار متفاوت هستند. البته ساختار کلیساها در بسیاری از موارد دارای شباهت‌هایی با یکدیگر است. روشن است که پرداختن به ساختار کلیساهای تمامی فرقه‌های [[مسیحی]] از عهدهٔ این نوشتار خارج است اما به اختصار، مطالبی کلی را از شکل و ساختار کلیسا بیان می‌کنیم.

به طور کلی در تمامی کلیساها یک تالار که محل استقرار مردم است وجود دارد. معمولاً در هر تالار یک [[محراب]] قرار دارد که نان و [[شراب]] مخصوص مراسم [[عشای ربانی]] در آن قرار داده می‌شود. البته در برخی از کلیساها، [[محراب]] وجود ندارد و نان و [[شراب]] بر روی یک میز قرار داده می‌شود. همچنین در اکثر کلیساها، یک سکو نیز وجود دارد که [[کشیش]] بر آن ایستاده و [[موعظه]] را انجام می‌دهد. شکل ظاهری تالار در کلیساهای مختلف متفاوت است. در برخی از کلیساها برای حاضران، صندلی قرار داده شده است در حالی که در برخی از کلیساها از صندلی خبری نیست و یا فقط تعدادی صندلی برای افراد بیمار و یا کهنسال وجود دارد. همچنین در برخی از کلیساها میان مردم عادی و روحانیان پرده‌ای قرار داده شده است و روحانیان در پشت پرده و به دور از دید مردم عادی به انجام مراسم می‌پردازند در حالی که در برخی از کلیساها چنین حائلی وجود ندارد و تمامی حاضران اعم از مردم عادی و روحانیان در یک محل حضور دارند.