علویان طبرستان: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:مقامات حریری1.png|جایگزین=|بندانگشتی|ترجمه‌ای از مقامات حریری به زبان طبری توسط پیروان زیدیه در دیلم.]]

پیروان مذهب زیدیه، در دوره‌ای در شمال ایران کنونی و دارای اکثریت نسبی بودند. در طبرستان و دیلم چند قرن حکومت در دست دولت‌هایی زیدی بود و آنها دارای کتابت و صاحب قلم نیز بودند. از آنجا که اکثر آنان تباری عرب داشتند، به زبان عربی آثاری نگاشتند؛ که سرآمد این افراد ناصر کبیر بوده‌است. با این حال از قرون هشتم و نهم هجری به بعد، در آثار ایشان، زیان عربی با با زبان مناطق طبرستان و دیلم با عربی آمیخته‌است<ref>عمادی، «مقدمه»، تفسیر کتاب‌الله، صص ۱۱و۱۳</ref>. یکی از این آثار، تفسیر کتاب‌الله است که در قرون هشتم، نهم یا دهم هجری نوشته شده‌است. نوشته‌های به جا مانده از این قرون، اغلب دو زبانه و مخلوطی از عربی، فارسی و زبان‌های منطقه‌ای هستند. نویسندگان از کلمات و عباراتِ زبان منطقه‌ای برای توضیح کلمات دشوار فارسی و عربی استفاده می‌کرده‌اند<ref>همان، صص13و15</ref>. بنا بر مطالبی که در تفسیر کتاب‌الله آمده‌است، مشخص است که نویسندهٔ کتاب مذکور، یعنی ابوالفضل دیلمی، یک شیعه زیدی بوده‌است؛ چنان‌که علاقه ویژه‌ای به زید بن علی نشان داده‌است و آرا و روایاتش را بیان می‌کند، وی تنها یکی از فرزندان علی بن ابی‌طالب را جانشین او می‌داند، پس از نام ائمه زیدی «ع» (کوتاه‌شدهٔ علیه‌السلام) می‌گذارد و در مسائلی چون «خالی نبودن زمانه از حجت» و [[رجعت]] نظرات شیعیان امامی را مردود می‌داند و همچنین توجه خاصی به ناصر کبیر دارد. از آخرین مورد می‌توان حدس زد که وی از زیدیان ناصری بوده‌است<ref>همان، صص۱۹–۲۰</ref>.ترجمه‌هایی که از [[زبان عربی]] به زبان طبری انجام شده‌اند، مانند [[قرآن]] و مقامات الحریری، از میراث مکتوب مهم مازندرانی به‌شمار می‌روند<ref>برجیان، «ترجمه‌های طبری از عربی»، صص۱۴و۱۵</ref> جدول زیر، ترجمهٔ آیهٔ چهارم سوره قارعه در تفسیر کتاب‌الله است:<ref>ابراهیمی، ویژگی‌های آوایی ترجمه قرآن کریم به زبان طبری قدیم، صص۱۲و۲۷</ref>