confirmed
۳٬۹۰۲
ویرایش
محمد علی جناح: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
=فعالیت سیاسی= | =فعالیت سیاسی= | ||
جناح، هم زمان با بازگشت به هند، عضو کنگره ملی شد و از این طریق به عرصه سیاست هند راه یافت. او در ۱۹۰۶م نخستین بار به عنوان منشی مخصوص رئیس کنگره ملی هند (دادا بهای ناروجی) در نشست سالانه کنگره در کلکته شرکت کرد<ref>احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۶؛برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۵۲</ref> در ۱۹۰۹م و به نمایندگی از طرف شورای مسلمانان بمبئی در شورای قانونگذاری هند انتخاب شد <ref>منصوری، روز تولد قائد اعظم، ص۱۱۸</ref>. جناح اکتبر ۱۹۱۳م، با حفظ عضویت در کنگره، به مسلم لیگ(جامعه مسلمانان سراسر هند) پیوست و در رده بالای این حزب فعالیت کرد و با ایفای نقش میانجی، به برقراری سازش میان هندوها و مسلمانان پرداخت. در ۱۹۱۴م وی در رأس هیئت نمایندگی کنگره عازم انگلستان شد و پس از بازگشت، چند سالی برای ایجاد حسن‌تفاهم و همکاری بین حزب مسلم‌لیگ و کنگره کوشش کرد و در مذاکراتی که بین مسلم‌لیگ و کنگره در جریان بود و به پیمان لکهنو انجامید، نقش مؤثری ایفا کرد و با تلاش او برنامه اصلاح قانون اساسی، که شامل ضمانت‌هایی برای حقوق جامعه مسلمانان بود، پذیرفته شد<ref>احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۶ـ۷؛ اظهر، قائد اعظم پاکستان، در پاکستان، ص۱۱۵؛ منصوری، روز تولد قائد اعظم، ص۱۱۸</ref>. این پیمان از آن‌رو که رهبران هندو، مسلمانان را به عنوان موجودیتی سیاسی به رسمیت شناختند، برای مسلمانان شبه‌قاره نقطه عطفی بود | جناح، هم زمان با بازگشت به هند، عضو کنگره ملی شد و از این طریق به عرصه سیاست هند راه یافت. او در ۱۹۰۶م نخستین بار به عنوان منشی مخصوص رئیس کنگره ملی هند (دادا بهای ناروجی) در نشست سالانه کنگره در کلکته شرکت کرد<ref>احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۶؛برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۵۲</ref> در ۱۹۰۹م و به نمایندگی از طرف شورای مسلمانان بمبئی در شورای قانونگذاری هند انتخاب شد <ref>منصوری، روز تولد قائد اعظم، ص۱۱۸</ref>. جناح اکتبر ۱۹۱۳م، با حفظ عضویت در کنگره، به مسلم لیگ(جامعه مسلمانان سراسر هند) پیوست و در رده بالای این حزب فعالیت کرد و با ایفای نقش میانجی، به برقراری سازش میان هندوها و مسلمانان پرداخت. در ۱۹۱۴م وی در رأس هیئت نمایندگی کنگره عازم انگلستان شد و پس از بازگشت، چند سالی برای ایجاد حسن‌تفاهم و همکاری بین حزب مسلم‌لیگ و کنگره کوشش کرد و در مذاکراتی که بین مسلم‌لیگ و کنگره در جریان بود و به پیمان لکهنو انجامید، نقش مؤثری ایفا کرد و با تلاش او برنامه اصلاح قانون اساسی، که شامل ضمانت‌هایی برای حقوق جامعه مسلمانان بود، پذیرفته شد<ref>احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۶ـ۷؛ اظهر، قائد اعظم پاکستان، در پاکستان، ص۱۱۵؛ منصوری، روز تولد قائد اعظم، ص۱۱۸</ref>. این پیمان از آن‌رو که رهبران هندو، مسلمانان را به عنوان موجودیتی سیاسی به رسمیت شناختند، برای مسلمانان شبه‌قاره نقطه عطفی بود<ref>گریوال، محمدعلی جناح، قائد اعظم، ص۱۹</ref>. در نتیجه تلاش‌های جناح برای اتحاد هندوها و مسلمانان، به او لقبِ سفیر وحدت هندو ـ مسلمان‌داده شد<ref>احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۶ـ۷</ref>. | ||
==استقلال پاکستان== | ==استقلال پاکستان== | ||
جناح به برنامه خود برای بازسازی تشکیلات و گسترش پایگاه مردمی حزب مسلم‌لیگ در میان مسلمانان شبه قاره ادامه داد و حزب را به جایگاهی رساند که در انتخابات دسامبر ۱۹۴۵ ـ ژانویه ۱۹۴۶ تقریباً همه کرسی‌های مسلمانان را به دست آورد. | جناح به برنامه خود برای بازسازی تشکیلات و گسترش پایگاه مردمی حزب مسلم‌لیگ در میان مسلمانان شبه قاره ادامه داد و حزب را به جایگاهی رساند که در انتخابات دسامبر ۱۹۴۵ ـ ژانویه ۱۹۴۶ تقریباً همه کرسی‌های مسلمانان را به دست آورد<ref>رجوع کنید به گریوال، محمدعلی جناح، قائد اعظم، ص۱۸ـ۱۹؛ عایشه جلال، ص۳۵ـ۱۷۳</ref>. او فعالانه در مذاکرات استقلال شرکت کرد و در ۱۴ـ۱۵ اوت ۱۹۴۷، تأسیس دولت پاکستان اعلام شد و جناح فرمانداری کل و ریاست مجمع مؤسسان پاکستان را برعهده گرفت. زمانِ کوتاه ریاست و اقتدار وی در دولت پاکستان ۱۵ اوت ۱۹۴۷ ـ ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۸م صرف نظارت بر استقرار نهادهای حکومتی شد<ref>برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۲۳ـ۲۶؛ احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۰ـ ۱۱؛ گریوال، محمدعلی جناح، قائد اعظم، ص۲۲ـ۲۳؛ لودی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۵ـ۱۶</ref>. | ||
جناح در ۱۹۱۹م در اعتراض به تصویب لایحه رولات در شورای قانونگذاری، دایر بر محاکمه شورشیان بدون دادرسی، از این شورا استعفا کرد. در سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۰م، شاخص سیاست هند، خشونت و تندروی میان هندوها و مسلمانان بود. اما جناح می‌کوشید با پرهیز از آمیختگی مسائل سیاسی با مذهب، بین هندوها و مسلمانان تفاهم ایجاد کند. در ۱۹۲۰م جناح با انتقاد از تصویب قطعنامه گاندی، به نام «عدم همکاری» با دولت، جلسه عمومی کنگره را، که رهبری آن به دست هندوهای تندرو افتاده بود، ترک کرد و از حزب کنگره کناره گرفت. | جناح در ۱۹۱۹م در اعتراض به تصویب لایحه رولات در شورای قانونگذاری، دایر بر محاکمه شورشیان بدون دادرسی، از این شورا استعفا کرد. در سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۰م، شاخص سیاست هند، خشونت و تندروی میان هندوها و مسلمانان بود. اما جناح می‌کوشید با پرهیز از آمیختگی مسائل سیاسی با مذهب، بین هندوها و مسلمانان تفاهم ایجاد کند. در ۱۹۲۰م جناح با انتقاد از تصویب قطعنامه گاندی، به نام «عدم همکاری» با دولت، جلسه عمومی کنگره را، که رهبری آن به دست هندوهای تندرو افتاده بود، ترک کرد و از حزب کنگره کناره گرفت<ref>رجوع کنید به کامران‌‌مقدّم، جناح حماسه‌یی در تاریخ، ۱۳۶۰ش، ص۲۰ـ ۲۸؛برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۱۶۶ـ۱۶۷، ۲۰۳ـ۲۰۴؛ عایشه جلال، ص۱۰ـ۱۱</ref>. | ||
او در ۱۹۳۱م چند سال به لندن رفت. | او در ۱۹۳۱م چند سال به لندن رفت <ref>برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۱۹۸</ref>. جناح از سال ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴م در لندن به وکالت اشتغال داشت. در این مدت، سفرهای کوتاهی نیز به هند کرد. در ۱۹۳۵م او به اصرار و تشویق اقبال لاهوری و لیاقت علی‌خان، به هند بازگشت و رهبری حزب مسلم‌لیگ را، که دچار ضعف و اختلافات درونی شده بود، بر عهده گرفت. با وجود تلاش برای بازسازی و ساماندهی مسلم‌لیگ، این حزب نتوانست در انتخابات مجلس قانونگذاری در سال ۱۹۳۷م، اکثریت کرسی‌های مسلمانان را به دست آورد و عملاً کنگره قدرت را به دست گرفت و هیچ یک از اعضای مسلم‌لیگ را به هیئت دولت راه نداد<ref>رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۹؛ عایشه جلال، ص۱۵ـ۴۰؛ کامران مقدّم، جناح حماسه‌یی در تاریخ، ۱۳۶۰ش، ص۲۹</ref> | ||
خشونت و درگیری بین هندوها و مسلمانان در سال‌های ۱۹۳۷ـ۱۹۳۹م شدت یافت. هم‌زمان تجربه ناخوشایند مسلمانان از حکومت هندوها در ایالت‌هایی که کنگره ملی هند قدرت را در دست داشت، جناح را به پذیرش «نظریه دو ملت» اقبال لاهوری مجاب کرد و به این نتیجه رساند که اگر مسلمانان بخواهند بر پایه دین و فرهنگ خود آزادانه زندگی کنند، ناگزیرند کشوری مستقل داشته باشند | خشونت و درگیری بین هندوها و مسلمانان در سال‌های ۱۹۳۷ـ۱۹۳۹م شدت یافت. هم‌زمان تجربه ناخوشایند مسلمانان از حکومت هندوها در ایالت‌هایی که کنگره ملی هند قدرت را در دست داشت، جناح را به پذیرش «نظریه دو ملت» اقبال لاهوری مجاب کرد و به این نتیجه رساند که اگر مسلمانان بخواهند بر پایه دین و فرهنگ خود آزادانه زندگی کنند، ناگزیرند کشوری مستقل داشته باشند<ref>رجوع کنید به برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۵۸، ۲۲۲ـ ۲۳۵.</ref> اقبال ۲۱ ژوئن ۱۹۳۷ در نامه‌ای، جناح را تنها مصداق رهبری مسلمانان شبه‌قاره خواند. نظریه دو ملت در قالب «قطعنامه پاکستان» ۲۳ مارس ۱۹۴۰م در نشست مسلم‌لیگ به تصویب رسید. از آن پس درخواست قطعنامه برای تشکیل کشور مستقل پاکستان هدف اصلی و علنی وی شد و او تلاش خود را صرف تحقق آن کرد<ref>اقبال لاهوری، مقدمه سروش، ص چهل‌وشش؛ برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۱۸۵؛ احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱</ref>. | ||
==جناح و جماعت خوجه اثناعشری== | ==جناح و جماعت خوجه اثناعشری== | ||
برخی نویسندگان شیعه، جناح را در شمار شخصیت‌های سیاسی خوجه اثناعشری ذکر | برخی نویسندگان شیعه، جناح را در شمار شخصیت‌های سیاسی خوجه اثناعشری ذکر کرده‌اندز<ref>هرا روغنی، شیعیان خوجه در آئینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۱؛ عرب‌احمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۳۵۶-۳۶۲</ref>. زیرا جناح به مذهب تشیع اثناعشری پیوست <ref>روغنی، شیعیان خوجه در آینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۱</ref>. و عضو جماعت خوجه اثناعشری بمبئی شد و به عنوان یکی از اعضای کمیته مشورتی این جماعت برگزیده شد.[۲۳] | ||
محمدعلی در ۱۹۱۸م با راتان بای، دختر سردینشادپتی، بازرگان پارسی مقیم بمبئی ازدواج کرد. به پیشنهاد او، راتان بای اسلام آورد. بنا بر سند دست‌نویس ازدواج او، عقد آن دو را شیخ ابوالقاسم نجفی، رهبر وقت شیعیان خوجه بمبئی خوانده است. راتان بای ۱۱ سال بعد درگذشت و با توصیه محمدعلی جناح در قبرستان آرام باغ شیعیان خوجه اثناعشری دفن شد. | محمدعلی در ۱۹۱۸م با راتان بای، دختر سردینشادپتی، بازرگان پارسی مقیم بمبئی ازدواج کرد. به پیشنهاد او، راتان بای اسلام آورد. بنا بر سند دست‌نویس ازدواج او، عقد آن دو را شیخ ابوالقاسم نجفی، رهبر وقت شیعیان خوجه بمبئی خوانده است. راتان بای ۱۱ سال بعد درگذشت و با توصیه محمدعلی جناح در قبرستان آرام باغ شیعیان خوجه اثناعشری دفن شد<ref>عرب‌احمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۳۵۹</ref>. | ||
=اظهارنظرهای گوناگون= | =اظهارنظرهای گوناگون= | ||
بیشتر پژوهشگران و نویسندگان پاکستانی از جناح تصویری از یک اسطوره خلل‌ناپذیر و قهرمان ملی ارائه می‌دهند، اما روشنفکران و نویسندگان هندی، جناح را ابزار سیاست استعماری انگلیسی می‌دانند که به پشتیبانی استعمار، هندوستان یکپارچه را دو پاره کرد. | بیشتر پژوهشگران و نویسندگان پاکستانی از جناح تصویری از یک اسطوره خلل‌ناپذیر و قهرمان ملی ارائه می‌دهند، اما روشنفکران و نویسندگان هندی، جناح را ابزار سیاست استعماری انگلیسی می‌دانند که به پشتیبانی استعمار، هندوستان یکپارچه را دو پاره کرد<ref>رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۹ـ۳۲</ref>. | ||
هم‌چنین عده‌ای با استناد به شواهدی از سال‌های نخست زندگی او، به‌ویژه در غرب، جناح را سکولار و غرب‌گرا معرفی کرده و برخی با تکیه بر سخنرانی‌ها و رفتار وی در سال‌های پایانی زندگی‌اش، او را مسلمانی معتقد به شریعت و فراتر از آن، مدافع آمیختگی دین با سیاست و حتی اصولگرا خوانده‌اند. دسته‌ای از متشرعان نیز، با تکیه بر پاره‌ای مستنداتِ نه چندان قوی از زندگی او در غرب، به سبب سستی در عمل به شریعت اسلام و داشتن اندیشه سیاسی التقاطی (آمیختن اسلام با دموکراسی و تأکید بر حقوق اقلیت‌های غیرمسلمان)، به راه افراط رفته و او را کافر قلمداد کرده‌اند. | هم‌چنین عده‌ای با استناد به شواهدی از سال‌های نخست زندگی او، به‌ویژه در غرب، جناح را سکولار و غرب‌گرا معرفی کرده و برخی با تکیه بر سخنرانی‌ها و رفتار وی در سال‌های پایانی زندگی‌اش، او را مسلمانی معتقد به شریعت و فراتر از آن، مدافع آمیختگی دین با سیاست و حتی اصولگرا خوانده‌اند. دسته‌ای از متشرعان نیز، با تکیه بر پاره‌ای مستنداتِ نه چندان قوی از زندگی او در غرب، به سبب سستی در عمل به شریعت اسلام و داشتن اندیشه سیاسی التقاطی (آمیختن اسلام با دموکراسی و تأکید بر حقوق اقلیت‌های غیرمسلمان)، به راه افراط رفته و او را کافر قلمداد کرده‌اند<ref>رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۹۳ـ۲۰۲</ref>. | ||
=پانویس= | =پانویس= | ||