محمد بن علی (جواد): تفاوت میان نسخه‌ها

آن بزرگوار در [[ماه مبارک رمضان]] سال ۱۹۵ هجری قمری در شهر [[مدینه منوره|مدینة النبی]] دیده به جهان گشود. پدر بزرگوار آن حضرت، [[امام علی بن موسی الرضا|امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام)]] امام هشتم شیعیان می‌باشند. نام مادر ایشان «سَبیکه» بود که از خاندان [[ماریه قِبطیه]] همسر [[پیامبر اکرم (ص)|پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم)]] به شمار می‌رفت و از نظر [[اخلاق|فضائل اخلاقی]] در درجه والایی قرار داشت و برترین زنان زمان خود بود؛ به طوری که [[امام رضا (علیه‌السلام)]] از او به‎عنوان بانویی منزه و پاک‌دامن و با‌فضیلت یاد می‌کرد. [[کلینی|کلینی]]، [[شیخ مفید]]<ref>ر. ک: مقاله شیخ مفید.</ref> و [[شیخ طوسی]]<ref>ر. ک: مقاله شیخ طوسی.</ref> تولد آن حضرت را در [[ماه رمضان]] دانسته‏‌اند<ref>الکافی، ج ۱، ص ۴۹۲؛ الارشاد، ص ۲۹۷؛ التهذیب، ج ۶، ص ۹۰.</ref>. ولی در مصباح کفعمی آمده است که: ''ابن عیاش'' گفت توقیعی توسط شیخ بزرگوار أبوالقاسم با این جملات خارج شد: «اللهم انی اسألک بالمولودین فی رجب: محمّد بن علی الثانی و ابنه علی بن محمّد المنتخب». ''ابن عیاش'' می‌گوید ولادت حضرت جواد (علیه‌السلام) در دهم [[ماه رجب]] بود<ref>زندگانی حضرت جواد و عسکریین(علیه‌السلام)، ترجمه بحار الانوار، ص:۱۳</ref>.

بر اساس گزارش مورخان، امام جواد (علیه‌السلام) در سال ۱۹۵ ق در [[مدینه]]<ref>ر. ک:مقاله مدینه</ref> به دنیا آمد. اما درباره روز و ماه ولادت او اختلاف است. بیشتر منابع تولد او را در ماه رمضان دانسته‌اند<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۳</ref>. برخی روز آن را [[15 ماه رمضان|۱۵ رمضان]]<ref>اشعری، المقالات و الفرق، ۱۳۶۱ش، ص۹۹</ref> و برخی دیگر [[19 رمضان|۱۹ رمضان]]<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۸۶۷؛ مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۲۶ق، ص۲۱۶</ref> گفته‌اند<ref>ابن فتال، روضه الواعظین، ۱۳۷۵ق، ج۱، ص۲۴۳</ref>. شیخ طوسی در مِصْباحُ الْمُتَهَجِّد، تاریخ ولادت او را ۱۰ رجب ذکر کرده است<ref>طوسی، مصباح المتهجد، المکتبه الاسلامیه، ص۸۰۵</ref>.

از برخی روایات برمی‌آید که قبل از تولد جواد الائمه، برخی از [[واقفیه]] می‌گفتند علی بن موسی، نسلی از خود باقی نمی‌گذارد و با مرگ او سلسله امامت قطع می‌شود<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۲۰</ref>. از این‌رو وقتی که جواد الأئمه به دنیا آمد، امام رضا (علیه‌السلام) او را مولودی بابرکت برای [[شیعیان]] توصیف کرد<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۰، ص۲۰،۲۳،۳۵</ref>. با این حال حتی پس از تولد او نیز برخی از واقفیان انتساب او به امام رضا (علیه‌السلام) را منکر شدند. آنان می‌گفتند [[جواد الائمه|جواد الأئمه]] از نظر چهره به پدرش شباهت ندارد، تا اینکه قیافه‌شناسان را حاضر کردند و آنان نسبت بین امام جواد و امام رضا را تأیید نمودند<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۲۳</ref>.

دربارۀ زندگی حضرت جواد (علیه‌السلام) اطلاعات چندانی در منابع تاریخی نیامده است. دلیل آن را محدودیت‌های سیاسی [[حکومت عباسی]]، [[تقیه]] و عمر کوتاه ایشان دانسته‌اند<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۴۷۶-۴۷۷</ref>. حضرت در مدینه زندگی می‌کرد. بنا بر گزارش ابن بیهق، یک بار برای دیدار پدر به [[خراسان]] سفر کرد<ref>بیهقی، تاریخ بیهق، ۱۳۶۱ش، ص۴۶</ref>. و پس از امامت نیز چندین بار از سوی خلفای عباسی به [[بغداد]] احضار شد.

[[مأمون عباسی]] در سال ۲۰۲ ق<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۵۶۶</ref> یا ۲۱۵ ق <ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۳</ref> دختر خود ام‌فضل را به عقد امام جواد (علیه‌السلام) در آورد. برخی گفته‌اند: احتمالاً در دیداری که جواد الأئمه با پدر در [[طوس]] داشت<ref>بیهقی، تاریخ بیهق، ۱۳۶۱ش، ص۴۶</ref> مأمون، ام‌فضل را به عقد او درآورد. [[ابن کثیر]]<ref>ر. ک:مقاله ابن کثیر</ref> بر این باور است که خطبه عقد او با دختر مأمون در زمان حیات علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) خوانده شد، اما ازدواج آنها در سال ۲۱۵ ق. در [[تکریت]] بوده است<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۲۹۵.</ref>.

ازدواج جواد الأئمه با ام‌فضل، به درخواست مأمون صورت گرفت<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۸۱</ref>. مأمون هدف خود را این می‌دانست که پدر بزرگ کودکی از نسل [[حضرت محمد (ص)|پیامبر (صلی‌الله علیه وآله وسلم)]] و [[امام علی(علیه‌السلام)|امام علی (علیه‌السلام)]]<ref>ر. ک:مقاله امام علی</ref> باشد<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۵۵</ref>. شیخ مفید در کتاب الارشاد آورده است، مأمون به دلیل شخصیت علمی محمد بن علی و شوق و شعفی که نسبت به او داشت، ام فضل دختر خود را به ازدواج آن حضرت درآورد<ref>مفید، الارشاد، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۲۸۱-۲۸۲</ref>،<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۸۱</ref>.  

اما برخی از پژوهش‌گران بر این باورند که این ازدواج با انگیزه و اهداف سیاسی انجام شده است از جمله اینکه مأمون می‌خواست از این راه، امام جواد و ارتباط او با شیعیان را کنترل کند<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۴۷۸</ref>. یا خود را علاقمند به علویان نشان دهد و آنان را از قیام علیه خود باز دارد<ref>پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۷۹ش، ص۵۵۸</ref>. این ازدواج اعتراض برخی اطرافیان مأمون را در پی داشت؛ زیرا بیم آن داشتند که خلافت از عباسیان به علویان منتقل شود.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۸۱؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، نشر علامه، ج۴، ص۳۸۰-۳۸۱</ref> امام جواد (علیه‌السلام) مهریه ام‌فضل را معادل مهریه [[حضرت زهرا(س)|حضرت زهرا (سلام‌الله علیها)]]<ref>ر. ک:مقاله حضرت زهرا(س)</ref> (۵۰۰ درهم) تعیین کرد<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۸۵</ref>.

همسر دیگر جواد الأئمه، سمانه مغربیه است <ref>قمی، منتهی الامال، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۴۹۷</ref> که کنیز بود و به دستور خود ایشان خریداری شد<ref>حسّون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۵۱۷</ref>. امام جواد، از ام‌فضل صاحب فرزندی نشد<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، نشر علامه، ج۴، ص۳۸۰</ref> و همۀ فرزندان او از سمانه بودند<ref>قمی، منتهی الامال، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۴۹۷</ref>.

بنابر نقل [[شیخ مفید]]<ref>ر. ک:مقاله شیخ مفید</ref> امام جواد (علیه‌السلام) ۴ فرزند به نام‌های علی، موسی، فاطمه و امامه داشت<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۹۵.</ref>. برخی دختران امام را ۳ تن به نام‌های حکیمه، خدیجه و ام‌کلثوم می‌دانند<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، نشر علامه، ج۴، ص۳۸۰؛ طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۳۹۷</ref>. در برخی از منابع متأخر از ام‌محمد و زینب نیز به‌عنوان دختران آن حضرت یاد شده است<ref>محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۴، ص۳۱۶؛ شیخ عباس قمی، منتهی الامال، ج۲، ص۴۳۲</ref>.