پرش به محتوا

مجمع تشخیص مصلحت نظام: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۳: خط ۱۳:
| وبگاه =[https://maslahat.ir/ پایگاه اطلاع‌رسانی مصلحت]
| وبگاه =[https://maslahat.ir/ پایگاه اطلاع‌رسانی مصلحت]
}}
}}
'''مجمع تشخیص مصلحت نظام'''، نهادی است که با فرمان و ابتکار [[امام خمینی (ره)|امام خمینی]] برای رفع اختلاف بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان در برخی مصوبات مجلس، در سال 1366 ش، تأسیس گردید. سپس جایگاه، وظایف، اختیارات و اعضای این نهاد در بازنگری قانون اساسی در سال 1368 ش، مطابق اصول ۱۱۲، ۱۱۱، ۱۱۰ و ۱۷۷ تبیین شد و کیفیت و کمیت اعضای آن (رئیس، دبیر، اعضای حقوقی، حقیقی و مدت دوره مجمع) به [[رهبر جمهوری اسلامی ایران|رهبری]] تفویض گردید. تشخیص مصلحت میان نظرات [[مجلس شورای اسلامی]] و [[شورای نگهبان]]، تهیه و پیشنهاد پیش‌نویس سیاست‌های کلی نظام، حل معضلات نظام با ارجاع از سوی مقام رهبری و مشاوره در امور ارجاع شده توسط رهبری؛ از وظایف این نهاد است.  
'''مجمع تشخیص مصلحت نظام'''، نهادی است که با فرمان و ابتکار [[امام خمینی (ره)|امام خمینی]] برای رفع اختلاف بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان در برخی مصوبات مجلس، در سال 1366 ش، تأسیس گردید. سپس جایگاه، وظایف، اختیارات و اعضای این نهاد در بازنگری قانون اساسی در سال 1368 ش، مطابق اصول: «۱۱۰، ۱۱۱، ۱۱۲ و ۱۷۷» تبیین شد و کیفیت و کمیت اعضای آن (رئیس، دبیر، اعضای حقوقی، حقیقی و مدت دوره مجمع) به [[رهبر جمهوری اسلامی ایران|رهبری]] تفویض گردید. تشخیص مصلحت میان نظرات [[مجلس شورای اسلامی]] و [[شورای نگهبان]]، تهیه و پیشنهاد پیش‌نویس سیاست‌های کلی نظام، حل معضلات نظام با ارجاع از سوی مقام رهبری و مشاوره در امور ارجاع شده توسط رهبری؛ از وظایف این نهاد است.  


==تاریخچه==
==تاریخچه==
در اوایل [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] و تا قبل از تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام، بر اساس قانون اساسی، مرجع نهایی تشخیص مغایرت مصویات مجلس با موازین شرعی و قانون اساسی، [[شورای نگهبان]] بود. به دلیل بروز اختلاف بین [[مجلس شورای اسلامی]] و [[شورای نگهبان]] در برخی مصوبات مجلس، که نخستین بار در بحث تصویب اراضی شرعی اتفاق افتاد و این شورا تملک دولت بر تمام زمین‌های بایر را با برخی ادلۀ شرعی مغایر دانست، ریاست وقت مجلس شورای اسلامی ([[اکبر هاشمی رفسنجانی]]) برای حل این اختلاف و جلوگیری از وقوع چنین مواردی در آینده، در پنجم مهر ۱۳۶۰ ش، طی نامه‌ای از [[امام خمینی (ره)|امام خمینی]] درخواست کرد که راه حلی ارائه دهد. ایشان طی نامه‌ای به مجلس اجازه داد تا موارد مصلحتی را با اکثریت اعضا نمایندگان و قید موقت به تصویب برسانند؛ اما با وقوع اختلافات بیشتر در این زمینه و باقی بودن مشکلات، سرانجام پس از مکاتباتی بین مقامات عالی‌رتبه و ذی‌ربط وقت کشور، درخواستی در بهمن ماه ۱۳۶6 ش، به امضای رئیس‌جمهور وقت، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی، رئیس وقت دیوان عالی کشور، نخست وزیر وقت و [[سید احمد خمینی]] به امام خمینی برای چاره‌جویی در این باره ارسال شد. امام خمینی در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۶۶ ش، با صدور فرمانی، '''«مجمع تشخیص مصلحت نظام»''' را برای رسیدگی به این امور تأسیس کردند. این مجمع که در آغاز تأسیس، صرفاً به‌منظور تشخیص مصلحت در موارد اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان تأسیس شده بود، وقتی [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] در سال ۱۳۶۸ ش، مورد بازنگری قرار گرفت پس از بحث‌های مشروح دربارۀ جایگاه مجمع تشخیص مصلحت، وظایف آن مستند به اصول ۱۱۲، ۱۱۱، ۱۱۰ و ۱۷۷ برعهده‌اش قرار گرفت، تا به‌عنوان حلقۀ تکمیلی در حاکمیت نظام جمهوری اسلامی و در شرایط مختلف ایفای نقش کند<ref>راجی و ابریشمی راد، تأملی بر حدود صلاحیت مجمع تشخیص مصلحت نظام در تأیید مصوبات مغایر با قانون اساسی، فصلنامه مطالعات حقوق دانشگاه تهران، سال 1397 ش، شماره 3، ص 511 - 510.</ref>.
در اوایل [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] و تا قبل از تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام، بر اساس قانون اساسی، مرجع نهایی تشخیص مغایرت مصویات مجلس با موازین شرعی و قانون اساسی، [[شورای نگهبان]] بود. به دلیل بروز اختلاف بین [[مجلس شورای اسلامی]] و [[شورای نگهبان]] در برخی مصوبات مجلس، که نخستین بار در بحث تصویب اراضی شرعی اتفاق افتاد و این شورا تملک دولت بر تمام زمین‌های بایر را با برخی ادلۀ شرعی مغایر دانست، ریاست وقت مجلس شورای اسلامی ([[اکبر هاشمی رفسنجانی]]) برای حل این اختلاف و جلوگیری از وقوع چنین مواردی در آینده، در پنجم مهر ۱۳۶۰ ش، طی نامه‌ای از [[امام خمینی (ره)|امام خمینی]] درخواست کرد که راه حلی ارائه دهد. ایشان طی نامه‌ای به مجلس اجازه داد تا موارد مصلحتی را با اکثریت اعضا نمایندگان و قید موقت به تصویب برسانند؛ اما با وقوع اختلافات بیشتر در این زمینه و باقی بودن مشکلات، سرانجام پس از مکاتباتی بین مقامات عالی‌رتبه و ذی‌ربط وقت کشور، درخواستی در بهمن ماه ۱۳۶6 ش، به امضای رئیس‌جمهور وقت، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی، رئیس وقت دیوان عالی کشور، نخست وزیر وقت و [[سید احمد خمینی]] به امام خمینی برای چاره‌جویی در این باره ارسال شد. امام خمینی در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۶۶ ش، با صدور فرمانی، '''«مجمع تشخیص مصلحت نظام»''' را برای رسیدگی به این امور تأسیس کردند. این مجمع که در آغاز تأسیس، صرفاً به‌منظور تشخیص مصلحت در موارد اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان تأسیس شده بود، وقتی [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] در سال ۱۳۶۸ ش، مورد بازنگری قرار گرفت پس از بحث‌های مشروح دربارۀ جایگاه مجمع تشخیص مصلحت، وظایف آن مستند به اصول: «۱۱۰، ۱۱۱، ۱۱۲ و ۱۷۷» برعهده‌اش قرار گرفت، تا به‌عنوان حلقۀ تکمیلی در حاکمیت نظام جمهوری اسلامی و در شرایط مختلف ایفای نقش کند<ref>راجی و ابریشمی راد، تأملی بر حدود صلاحیت مجمع تشخیص مصلحت نظام در تأیید مصوبات مغایر با قانون اساسی، فصلنامه مطالعات حقوق دانشگاه تهران، سال 1397 ش، شماره 3، ص 511 - 510.</ref>.


==ساختار مجمع==
==ساختار مجمع==
خط ۴۵: خط ۴۵:
# حکم: به فرمان [[امام خمینی (ره)|امام خمینی]] با انتصاب [[آیت‌الله خامنه‌ای]] به‌عنوان رئیس و سایر اعضای آن.
# حکم: به فرمان [[امام خمینی (ره)|امام خمینی]] با انتصاب [[آیت‌الله خامنه‌ای]] به‌عنوان رئیس و سایر اعضای آن.
# مدت: سه سال از سال 1366 ش، تا سال 1368 ش، مصادف با [[جنگ تحمیلی]] و شرایط خاص جنگی.
# مدت: سه سال از سال 1366 ش، تا سال 1368 ش، مصادف با [[جنگ تحمیلی]] و شرایط خاص جنگی.
# اعضا: فقهای شورای نگهبان،  [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] (رئیس‌جمهور وقت )، هاشمی رفسنجانی (رئیس مجلس وقت )، موسوی اردبیلی (رئیس شورای عالی قضائی )، محمدرضا توسلی، سید محمد موسوی خوئینی، میر حسین موسوی (نخست وزیر وقت )، سید احمد خمینی برای ارائه گزارش جلسات به حضرت امام خمینی (ره)
# اعضا: فقهای شورای نگهبان،  [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] (رئیس‌جمهور وقت)، [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] (رئیس مجلس وقت)، موسوی اردبیلی (رئیس شورای عالی قضایی)، محمدرضا توسلی، سید محمد موسوی خوئینی، میر حسین موسوی (نخست وزیر وقت)، [[سید احمد خمینی]] برای ارائۀ گزارش جلسات به حضرت امام خمینی.


===ترکیب اعضای دوره دوم===
===ترکیب اعضای دورۀ دوم===
# حکم: به فرمان آیت‌الله خامنه‌ای (رهبر انقلاب اسلامی )، با انتصاب اکبر هاشمی رفسنجانی و سایر اعضای آن  
# حکم: به فرمان آیت‌الله خامنه‌ای (رهبر انقلاب اسلامی)، با انتصاب اکبر هاشمی رفسنجانی و سایر اعضای آن.
# مدت: به مدت سه سال در پایان جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۸ ش، که در این سال مجمع پس از بازنگری قانون اساسی، در این قانون با وظایف احصاء شده در بندها و اصول ۱۱۰ ،۱۱۱ ، ۱۱۲ و ۱۷۷ شکل گرفت.
# مدت: به مدت سه سال در پایان [[جنگ تحمیلی]] در سال ۱۳۶۸ ش، که در این سال مجمع پس از بازنگری قانون اساسی، در این قانون با وظایف احصا شده در بندها و اصول: «۱۱۰، ۱۱۱، ۱۱۲ و ۱۷۷» شکل گرفت.
# اعضای حقیقی: فقهاء شورای نگهبان، رؤسای سه قوه، وزیر یا رئیس دستگاه موضوع مورد بحث و رئیس کمیسیون مربوط مجلس شورای اسلامی  
# اعضای حقیقی: فقهای شورای نگهبان، رؤسای سه قوه، وزیر یا رئیس دستگاه موضوع مورد بحث و رئیس کمیسیون مربوط مجلس شورای اسلامی.
# اعضای حقوقی: محمد رضا مهدوی کنی، یوسف صانعی، سیداحمد خمینی، سید محمد موسوی خوئینی، محمدعلی موحدی کرمانی، محمدرضا توسلی، عبدالله نوری و میرحسین موسوی
# اعضای حقوقی: محمد رضا مهدوی کنی، یوسف صانعی، [[سید احمد خمینی]]، سید محمد موسوی خوئینی، [[محمدعلی موحدی کرمانی]]، محمدرضا توسلی، عبدالله نوری و میرحسین موسوی.


===ترکیب اعضای دوره سوم===
===ترکیب اعضای دورۀ سوم===
# حکم: به فرمان آیت‌الله خامنه‌ای (رهبر انقلاب اسلامی )، با انتصاب اکبر هاشمی رفسنجانی و سایر اعضای آن  
# حکم: به فرمان آیت‌الله خامنه‌ای (رهبر انقلاب اسلامی)، با انتصاب اکبر هاشمی رفسنجانی و سایر اعضای آن.
# مدت: به مدت سه سال
# مدت: به مدت سه سال.
# اعضای حقوقی: اعضاء دوره‌های قبل
# اعضای حقوقی: اعضای دوره‌های قبل.
# اعضای حقیقی: اکیر هاشمی رفسنجانی، محمد رضا مهدوی کنی، حسن صانعی، سیداحمد خمینی، سید محمد موسوی خوئینی‌ها، محمدعلی موحدی کرمانی، محمدرضا توسلی، عبدالله نوری، حسن روحانی، حسن حبیبی و میرحسین موسوی
# اعضای حقیقی: اکبر هاشمی رفسنجانی، محمدرضا مهدوی کنی، حسن صانعی، سید احمد خمینی، سید محمد موسوی خوئینی‌ها، محمدعلی موحدی کرمانی، محمدرضا توسلی، عبدالله نوری، حسن روحانی، حسن حبیبی و میرحسین موسوی.


===ترکیب اعضای دوره چهارم===  
===ترکیب اعضای دورۀ چهارم===  
# حکم: به فرمان آیت‌الله خامنه‌ای (رهبر انقلاب اسلامی)، با انتصاب اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس و سایر اعضای آن  
# حکم: به فرمان آیت‌الله خامنه‌ای (رهبر انقلاب اسلامی)، با انتصاب اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس و سایر اعضای آن  
# مدت: به مدت پنج سال از سال 1375 ش  
# مدت: به مدت پنج سال از سال 1375 ش