۲۲٬۰۲۶
ویرایش
مجلس شورای اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
}} | }} | ||
'''مجلس شورای اسلامی''' یکی از ارکان جمهوری اسلامی ایران است که نمایندگان آن هر چهار یک‌بار به صورت مستقیم و با رأی مخفی مردم برای دوره نمایندگی به مدت چهارسال انتخاب می‌شود. این مجلس تاکنون یازده دوره را سپری کرده که از خرداد ماه سال 1403 ش، دوره دوازدهم را آغاز کرده است. وضع و تفسیر قوانین عادی و نظارت بر اجرای قوانین از مهمترین ویژگی‌های این نهاد است. | '''مجلس شورای اسلامی''' یکی از ارکان جمهوری اسلامی ایران است که نمایندگان آن هر چهار یک‌بار به صورت مستقیم و با رأی مخفی مردم برای دوره نمایندگی به مدت چهارسال انتخاب می‌شود. این مجلس تاکنون یازده دوره را سپری کرده که از خرداد ماه سال 1403 ش، دوره دوازدهم را آغاز کرده است. وضع و تفسیر قوانین عادی و نظارت بر اجرای قوانین از مهمترین ویژگی‌های این نهاد است. | ||
==تاریخچه مجلس در ایران== | ==تاریخچه مجلس در ایران== | ||
نخستین مفهوم اصطلاحی و رسمی از مجلس در دوران اشکانی وارد حکومت‌های ایرانی شد که مشهورترین این مجلس‌ها، مجلس مهستان بوده است. مهستان مجلسی متشکل از مجموعه اعضای دو مجلس دیگر به نام مجلس خانوادگی، از اعضای مذکر خانواده سلطنتی، و مجلس متشکل از مردان پیر و مجرب و روحانیون بلند مرتبه قوم پارت بود که پادشاهان اشکانی برای اداره امور مملکت با اعضای آن مشورت می‌کردند. از زمان حکومت قاجار تاکنون نیز مجالس گوناگونی به ترتیب زیر ایجاد شده است<ref>[https://parliran.ir/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%20%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 تاریخچه مجلس در ایران، پایگاه اطلاع‌رسانی جامع مجلس شورای اسلامی]</ref>: | نخستین مفهوم اصطلاحی و رسمی از مجلس در دوران اشکانی وارد حکومت‌های ایرانی شد که مشهورترین این مجلس‌ها، مجلس مهستان بوده است. مهستان مجلسی متشکل از مجموعه اعضای دو مجلس دیگر به نام مجلس خانوادگی، از اعضای مذکر خانواده سلطنتی، و مجلس متشکل از مردان پیر و مجرب و روحانیون بلند مرتبه قوم پارت بود که پادشاهان اشکانی برای اداره امور مملکت با اعضای آن مشورت می‌کردند. از زمان حکومت قاجار تاکنون نیز مجالس گوناگونی به ترتیب زیر ایجاد شده است<ref>[https://parliran.ir/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%20%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 تاریخچه مجلس در ایران، پایگاه اطلاع‌رسانی جامع مجلس شورای اسلامی]</ref>: | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۶: | ||
==ساختار مجلس== | ==ساختار مجلس== | ||
بخشی از ساختار مجلس مربوط به ساختار پارلمانی و قسمتی دیگر مربوط به تشکیلات مجلس است. | بخشی از ساختار مجلس مربوط به ساختار پارلمانی و قسمتی دیگر مربوط به تشکیلات مجلس است. | ||
===ساختار پارلمانی مجلس=== | ===ساختار پارلمانی مجلس=== | ||
ساختار پارلمانی مجلس شواری اسلامی از رئیس، هیات رئیسه و شعب و کمیسیون‌ها تشکیل شده است<ref>[https://parliran.ir/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%20%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8% ساختار پارلمانی مجلس، پایگاه اطلاع‌رسانی جامع مجلس شورای اسلامی]</ref>. | ساختار پارلمانی مجلس شواری اسلامی از رئیس، هیات رئیسه و شعب و کمیسیون‌ها تشکیل شده است<ref>[https://parliran.ir/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%20%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8% ساختار پارلمانی مجلس، پایگاه اطلاع‌رسانی جامع مجلس شورای اسلامی]</ref>. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۶: | ||
===ساختار تشکیلاتی مجلس=== | ===ساختار تشکیلاتی مجلس=== | ||
از لحاظ تشکیلاتی چهار نهاد مرکز | از لحاظ تشکیلاتی چهار نهاد مرکز پژوهشهای مجلس، دیوان محاسبات کشور، مرکز تحقیقات اسلامی و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، جزو زیرمجموعه مجلس شورای اسلامی است. علاوه بر نهادهای فوق الذکر، مجلس دارای سه معاونت نظارت، قوانین و اجرایی است<ref>[https://parliran.ir/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%20%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8% ساختار تشکیلاتی مجلس، پایگاه اطلاع‌رسانی جامع مجلس شورای اسلامی]</ref>. | ||
====معاونت نظارت==== | ====معاونت نظارت==== | ||
اگرچه وظیفه نظارت طبق قانون اساسی، بر عهده نمایندگان مجلس گذاشته شده، اما به دلیل حجم اشتغال وقت نمایندگان از قبیل پیگیری مسائل متعدد حوزه‌های انتخابیه و حل مشکلات مردم، ملاقات‌های مردمی، دیدار با مسؤلان و حضور الزامی در صحن و کمیسیون‌های تخصصی موجب می‌شود تا فرصت کمتری برای پرداختن تخصصی به مقوله نظارت برای نمایندگان فراهم بیاید. با این استدلال مجلس دارای معاونت نظارت است تا مسائل را به صورت تخصصی‌تر پیگیری کند. | اگرچه وظیفه نظارت طبق قانون اساسی، بر عهده نمایندگان مجلس گذاشته شده، اما به دلیل حجم اشتغال وقت نمایندگان از قبیل پیگیری مسائل متعدد حوزه‌های انتخابیه و حل مشکلات مردم، ملاقات‌های مردمی، دیدار با مسؤلان و حضور الزامی در صحن و کمیسیون‌های تخصصی موجب می‌شود تا فرصت کمتری برای پرداختن تخصصی به مقوله نظارت برای نمایندگان فراهم بیاید. با این استدلال مجلس دارای معاونت نظارت است تا مسائل را به صورت تخصصی‌تر پیگیری کند. | ||
====معاونت قوانین==== | ====معاونت قوانین==== | ||
فرایند قانونگذاری در مجلس شورای اسلامی با ارائه طرح و لایحه در صحن علنی مجلس آغاز شده و با انتشار قوانین ابلاغی به دولت در روزنامه رسمی خاتمه می‌یابد. سلسله اقداماتی که در این فرایند وجود دارد، در معاونت نظارت انجام می‌گیرد. این معاونت دارای ۳ اداره کل به نام‌های اداره‌کل تدوین قوانین، اداره‌کل کمیسیون‌ها، صحن و مشاورین، و اداره کل اسناد و تنقیح قوانین است. | فرایند قانونگذاری در مجلس شورای اسلامی با ارائه طرح و لایحه در صحن علنی مجلس آغاز شده و با انتشار قوانین ابلاغی به دولت در روزنامه رسمی خاتمه می‌یابد. سلسله اقداماتی که در این فرایند وجود دارد، در معاونت نظارت انجام می‌گیرد. این معاونت دارای ۳ اداره کل به نام‌های اداره‌کل تدوین قوانین، اداره‌کل کمیسیون‌ها، صحن و مشاورین، و اداره کل اسناد و تنقیح قوانین است. | ||
====معاونت اجرایی==== | ====معاونت اجرایی==== | ||
فعالیت‌های اداری مجلس زیر نظر این معاونت قرار دارد. | فعالیت‌های اداری مجلس زیر نظر این معاونت قرار دارد. | ||
====اداره کل بین‌الملل==== | ====اداره کل بین‌الملل==== | ||
با توجه به گستره فعالیت‌های دیپلماتیک قوه مقننه و پیگیری مباحث مرتبط با دیپلماسی پارلمانی، اداره‌کل بین‌الملل مجلس تشکیل شده است. | با توجه به گستره فعالیت‌های دیپلماتیک قوه مقننه و پیگیری مباحث مرتبط با دیپلماسی پارلمانی، اداره‌کل بین‌الملل مجلس تشکیل شده است. | ||
==وظایف واختیارات مجلس شوری اسلامی== | ==وظایف واختیارات مجلس شوری اسلامی== | ||
مهمترین بحث درباره مجلس شورای اسلامی، مربوط به حدود وظایف و اختیارات و یا به تعبیری دیگر، صلاحیت های این نهاد مردمی است؛ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به مجلس شورای اسلامی وظایف | مهمترین بحث درباره مجلس شورای اسلامی، مربوط به حدود وظایف و اختیارات و یا به تعبیری دیگر، صلاحیت های این نهاد مردمی است؛ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به مجلس شورای اسلامی وظایف و اختیاراتی واگذار كرده است كه عبارتند از: | ||
===وضع و تفسیر قوانین عادی=== | ===وضع و تفسیر قوانین عادی=== | ||
بر اساس اصول 71 و 73 قانون اساسی، قانونگذاری و تصویب قوانین عادی و تفسیر آن درنظام جمهوری اسلامی ایران ازجمله وظایف مجلس شورای اسلامی است. | بر اساس اصول 71 و 73 قانون اساسی، قانونگذاری و تصویب قوانین عادی و تفسیر آن درنظام جمهوری اسلامی ایران ازجمله وظایف مجلس شورای اسلامی است. | ||
| خط ۱۲۷: | خط ۱۳۴: | ||
====نظارت استصوابی==== | ====نظارت استصوابی==== | ||
[[پرونده:مجلس شورای اسلامی 3.jpg|بی‌قاب|چپ|]] | |||
یعنی این كه برخی اعمال حقوقی زیرنظر مستقیم و با تصویب و صلاحدید ناظر انجام می گیرد و بدون موافقت ناظر اعتبار قانونی ندارد. این موارد عبارتنداز<ref>نظرپور، مهدی، کتاب آشنایی با نظام جمهوری اسلامی ایران، ص62.</ref>: | یعنی این كه برخی اعمال حقوقی زیرنظر مستقیم و با تصویب و صلاحدید ناظر انجام می گیرد و بدون موافقت ناظر اعتبار قانونی ندارد. این موارد عبارتنداز<ref>نظرپور، مهدی، کتاب آشنایی با نظام جمهوری اسلامی ایران، ص62.</ref>: | ||
# نظارت تأسیسی: یک نوع نظارت استصوابی مجلس شورای اسلامی برقوّه مجریه،نظارت تأسیسی برشروع كار دولت است؛ بدین معنا كه رییس جمهور پس ازانتخاب وزیران وپیش ازهرگونه اقدامی باید برای تك تك آنان رأی اعتماد مجلس را به دست آورد.به عبارت دیگر،نمایندگان مجلس باید برتشكیل دولت نظارت داشته باشند وبا توجّه به برنامه های هریك ازافراد معرّفی شده، شایستگی های اخلاقی،عملی وتجربی وصلاحیتهای علمی به آنان رأی مثبت یا منفی بدهند. | # نظارت تأسیسی: یک نوع نظارت استصوابی مجلس شورای اسلامی برقوّه مجریه،نظارت تأسیسی برشروع كار دولت است؛ بدین معنا كه رییس جمهور پس ازانتخاب وزیران وپیش ازهرگونه اقدامی باید برای تك تك آنان رأی اعتماد مجلس را به دست آورد.به عبارت دیگر،نمایندگان مجلس باید برتشكیل دولت نظارت داشته باشند وبا توجّه به برنامه های هریك ازافراد معرّفی شده، شایستگی های اخلاقی،عملی وتجربی وصلاحیتهای علمی به آنان رأی مثبت یا منفی بدهند. | ||