ضراریه: تفاوت میان نسخه‌ها

ضرار‌بن‌عمرو غطفانی ضبّی کوفی قاضی (م حدود 230 هـ) از فقها و از سران [[معتزله]] بوده که بعدا به جبریه گرویده و فرقه ضراریه به او منسوب است. <ref>ابن‌حزم، علی‌بن‌احمد، جمهره انساب‌العرب، ص249</ref> <ref>ذهبی، محمد‌بن‌احمد، سیر اعلام النبلا، ج10, ص544</ref> ضرار از شاگردان و اصل‌بن‌عطا بود و در ادامه با وی مخالفت کرد<ref>مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 323 با ویرایش و اصلاح در عبارات.</ref> و به جبریه گروید<ref>.سید مرتضی، رسائل‌المرتضی, ج2, ص182.</ref>ابن‌تیمیه ضراریه را از جَهمیه به‌حساب آورده است. <ref>ابن‌تیمیه، الرسالة البعلبکیة، ص391</ref>احمد‌بن‌یحیی‌بن‌مرتضی و ابوالقاسم بلخی نیز ایشان را از زمره مجبّره محسوب کرده‌اند.<ref>بلخی، ابوالقاسم، بیان‌الادیان، ص85</ref> <ref>مقریزی احمد‌بن‌علی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج2، ص349</ref> <ref>احمد‌بن‌یحیی‌بن‌مرتضی، المنیة و الامل فی شرح‌الملل و النحل، ص34</ref>

این فرقه معتقدند که پس از رسول خدا صلوات الله علیه، «حجت» منحصر به «اجماع» است و آنچه در احکام دین از اخبار آحاد منقول شده است را جایز نمی‌شمرند. به عقیده ضرار، امامت غیر‌قرشی جایز است و اگر قرشی و نبطی هر دو باشند، نبطی را بر قرشی برتری می‌دهد و می‌گوید که چون پیروان نبطی کمترند، پس اگر امام با شرع مخالفت کند، او را می‌توان آسان‌تر خلع کرد. حفص الفرد از بزرگان «مجبره» که ابوعمر کنیه داشت و اهل مصر بود، این عقیده را که در قیامت می‌توان با حس ششم خدا را مشاهده کرد، از ضرار بن عمرو گرفته است. مقریزی در «الخطط» این فرقه را تحت عنوان مجبره که همان «جبریه» و مخالفان «قدریه» باشند آورده است و می‌گوید آنان کسانی بودند که در نفی استطاعت و توانایی از بندگان خدا در افعال شان زیاده‌روی کردند. <ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 324 با ویرایش و اصلاح در عبارات.</ref> ضرار بن عمرو همچنین در ایمان عموم مسلمانان شک داشته و معتقد بود که ما نمی‌دانیم شاید در باطن آنان، شرک و کفر باشد. <ref>مقدسی مطهر، البدء و التاریخ، ج5، ص146</ref> <ref>اسفرایینی شهفور، التبصیر فی الدین، ص105</ref> <ref>بغدادی عبدالقاهر، الفرق بین الفرق، ص</ref> 223 <ref>اشعری ابوالحسن، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ج1، ص339</ref> <ref>شهرستانی محمد، الملل و النحل، ج1، ص82</ref> <ref>مقریزی احمد بن علی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج2، ص343</ref>

ضرار بن عمرو همچنین معتقد است که ذاتا در آتش گرما و در برف سرما و در زیتون چربی و در عسل شیرینی و در صبر تلخی و در عروق خون نیست ولی خداوند آنها را در هنگام لمس کردن چشیدن و بریدن خلق می‌کند.

<ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 324 با ویرایش و اصلاح در عبارات.</ref>، <ref>ذهبی محمد بن احمد، تاریخ اسلام، ج16, ص475.</ref>

<ref>ر. ک، ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۱۵.</ref>

نقل شده است که احمد بن حنبل نزد سعید بن عبدالرحمان قاضی به انحراف ضرار شهادت داد، از این‌رو سعید فرمان قتل وی را صادر کرد، اما ضرار به یحیی بن خالد برمکی پناه برد. <ref>عسقلانی، احمد بن علی, لسان المیزان, ج3, ص203.</ref> <ref>ذهبی محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج2, ص328.</ref> <ref>زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج3، ص215.</ref> ضرار در حدود 230 هجری قمری <ref>فدی خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج16, ص210.</ref> و در نود سالگی درگذشت.<ref>ابن‌حزم، علی بن احمد، جمهره انساب العرب، ص249.</ref>