۸۸٬۱۷۲
ویرایش
علویان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات فرق و مذاهب | |||
'''علویان''' جمع علوی به خاندان [[علی بن ابی طالب]] و [[مذهب شیعه|شیعیان]] ایشان گفته میشود. واژه علوی در لغت منسوب به [[علی بن ابی‌طالب|حضرت علی( | | عنوان = | ||
| تصویر = علویان.jpg | |||
| توضیح تصویر = | |||
| نام = | |||
| نام رایج = | |||
| تاریخ شکل گیری = | |||
| قرن شکل گیری = | |||
| مبدأ شکل گیری = به خاندان [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابی طالب]] و [[مذهب شیعه|شیعیان]] ایشان گفته میشود. | |||
| موسس = | |||
| عقیده = | |||
}} | |||
'''علویان''' جمع علوی به خاندان [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابی طالب]] و [[مذهب شیعه|شیعیان]] ایشان گفته میشود. واژه علوی در لغت منسوب به [[علی بن ابی‌طالب|حضرت علی (علیه‌السّلام)]] است اما در اصطلاح کاربردهای متعددی داشته است. | |||
== ریشه‌یابی لغت علوی == | == ریشه‌یابی لغت علوی == | ||
علوی در لغت منسوب به امام علی ( | علوی در لغت منسوب به امام علی (علیه‌السّلام) است. این واژه در اصطلاح در معانی متعددی به کار رفته است که از جمله آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد<ref>دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ماده علوی.</ref>: | ||
# کسی که از اولاد [[علی بن | # کسی که از اولاد [[علی بن ابی‌طالب|علی (علیه‌السّلام)]] و [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|فاطمه (سلام‌الله علیها)]] و یا از نسل آنان باشد. در این تعریف واژه علوی با سید مترادف میشود. | ||
# افرادی که پس از قتل [[عثمان]]، علی( | # افرادی که پس از قتل [[عثمان]]، علی (علیه‌السّلام) را در این قتل متهم ننموده و برای انتقام خون عثمان، از [[عایشه]] و [[معاویه]] حمایت نکردند. علوی در این تعریف در برابر عثمانی ([[عثمانیه]]) است<ref>هدایت پناه، بازتاب تفکر عثمانی در واقعه کربلا، قم، ۱۳۸۹ش، ص۲۵، ۳۱ و ۳۲.</ref>. | ||
# کسی که علی را برتر از سه [[خلیفه]] نخست میداند و پیرو او است. بر اساس این تعریف، اصطلاح علوی با اصطلاح [[مذهب شیعه|شیعه]] در یک معنا به کار میرود<ref>دائره المعارف میدان لاروس، استانبول، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۰۱.</ref>. | # کسی که علی را برتر از سه [[خلیفه]] نخست میداند و پیرو او است. بر اساس این تعریف، اصطلاح علوی با اصطلاح [[مذهب شیعه|شیعه]] در یک معنا به کار میرود<ref>دائره المعارف میدان لاروس، استانبول، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۰۱.</ref>. | ||
| خط ۱۱: | خط ۲۲: | ||
در بسیاری از منابع و گزارشهای تاریخی که سخن از علویان در قرون نخستین شده منظور از آن گروههای مختلف [[مذهب شیعه|شیعه]] اعم از امامیه و غیر آن نظیر [[زیدیه]] بوده است. | در بسیاری از منابع و گزارشهای تاریخی که سخن از علویان در قرون نخستین شده منظور از آن گروههای مختلف [[مذهب شیعه|شیعه]] اعم از امامیه و غیر آن نظیر [[زیدیه]] بوده است. | ||
علویان در طول تاریخ در مناطق مختلف [[خراسان]]، [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]]، [[عراق]]، [[حجاز]]، [[یمن]]، [[شام (شامات)|شام]] و [[شمال آفریقا]] می‌زیسته‌اند. | علویان در طول تاریخ در مناطق مختلف [[خراسان]]، [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]]، [[عراق]]، [[حجاز]]، [[یمن]]، [[شام (شامات)|شام]] و [[شمال آفریقا]] می‌زیسته‌اند. | ||
آنان بیشتر از فرزندان [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن ( | آنان بیشتر از فرزندان [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن (علیه‌السّلام)]]، [[علی بن الحسین (زین العابدین)|علی بن الحسین]] [[علی بن الحسین (زین العابدین)|زین العابدین]] (علیه‌السّلام) و [[محمد حنفیه]] بودند<ref>کحالة، عمر رضا، معجم قبائل العرب القدیمة و الحدیثة، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ هفتم، 1414ق، ج5، ص344.</ref>. | ||
این واژه از قرون میانه درباره شیعیان ساکن در منطقه [[شام (شامات)|شامات]] و آناتولی ([[ترکیه]] امروزی) و [[مراکش|مغرب]] عربی به کار رفت. | این واژه از قرون میانه درباره شیعیان ساکن در منطقه [[شام (شامات)|شامات]] و آناتولی ([[ترکیه]] امروزی) و [[مراکش|مغرب]] عربی به کار رفت. | ||
علویان شام به [[نصیریه]] و علویان سوریه شهرت دارند و علویان ترکیه به [[بکتاشیه]] نیز معروف هستند. | علویان شام به [[نصیریه]] و علویان سوریه شهرت دارند و علویان ترکیه به [[بکتاشیه]] نیز معروف هستند. | ||
| خط ۲۳: | خط ۳۴: | ||
انتقام از قاتلان [[حسین بن علی (سید الشهدا)]]، اعتقاد به حقانیت خلافت خاندان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)]]، روحیه تسلیم‌ناپذیری در برابر ظلم و فشار بیش از حد خلفای [[بنی امیه|اموی]] و [[عباسیان|عباسی]] بر [[مذهب شیعه|شیعیان]]، علویان را بر آن داشت تا برای مقابله با خلفای جور دست به قیام بزنند. | انتقام از قاتلان [[حسین بن علی (سید الشهدا)]]، اعتقاد به حقانیت خلافت خاندان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)]]، روحیه تسلیم‌ناپذیری در برابر ظلم و فشار بیش از حد خلفای [[بنی امیه|اموی]] و [[عباسیان|عباسی]] بر [[مذهب شیعه|شیعیان]]، علویان را بر آن داشت تا برای مقابله با خلفای جور دست به قیام بزنند. | ||
علویان در دوره [[بنی امیه|امویان]] دارای دو شاخه علویان حسنی (از نسل امام حسن( | علویان در دوره [[بنی امیه|امویان]] دارای دو شاخه علویان حسنی (از نسل امام حسن (علیه‌السّلام)) و علویان حسینی (از نسل امام حسین (علیه‌السّلام)) بودند و قیامهای متعددی را برپا کردند. | ||
آنها موفق شدند در برخی از مناطق [[جهان اسلام]] از جمله [[طبرستان]] در شمال [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]]، [[یمن]] و [[مراکش|مغرب]] حکومت برپا کنند. | آنها موفق شدند در برخی از مناطق [[جهان اسلام]] از جمله [[طبرستان]] در شمال [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]]، [[یمن]] و [[مراکش|مغرب]] حکومت برپا کنند. | ||
== حکومت شیعی آل بویه با نهضت علویان == | == حکومت شیعی آل بویه با نهضت علویان == | ||
بیشتر مورخان [[آل بویه]] را پیرو مذهب [[مذهب شیعه|تشیع]] امامیه و دوستدار [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیهمالسّلام)]] می‌دانند، اما چون محیط رشد و قدرت‌یابی آل‌بویه قلمرو قدرت [[زیدیه|مذهب زیدیه]] یعنی علویان [[طبرستان]] بوده، برخی آنان را شیعه زیدی دانسته‌اند. | |||
[[ابن خلدون]] درباره مذهب آل بویه چنین می‌گوید: در سطح کلان، اعتقاد شیعه مبنی بر حقانیت خلافت خاندان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر ( | [[ابن خلدون]] درباره مذهب آل بویه چنین می‌گوید: در سطح کلان، اعتقاد شیعه مبنی بر حقانیت خلافت خاندان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله)]]، عامل احیای حرکت انقلابی علویان و شیعیان بر ضد حاکمیت را تشکیل داد و در درجه دوم، این حرکت‌ها، بازتابی روشن از سیاست‌ها و برنامه‌های سرکوب‌گرانه [[عباسیان]] بود. | ||
روحیه تسلیم‌ناپذیری علویان در برابر ستم از یک‌سو و فشار بیش از حد [[عباسیان]] بر شیعیان و نسل‌کشی آنها از سوی دیگر، چهره‌های برجسته و ممتاز علوی را بر آن داشت تا برای احقاق حق امامان خود و پایان دادن بر اعمال ننگین دستگاه، دست به قیام بزنند. | روحیه تسلیم‌ناپذیری علویان در برابر ستم از یک‌سو و فشار بیش از حد [[عباسیان]] بر شیعیان و نسل‌کشی آنها از سوی دیگر، چهره‌های برجسته و ممتاز علوی را بر آن داشت تا برای احقاق حق امامان خود و پایان دادن بر اعمال ننگین دستگاه، دست به قیام بزنند. | ||
سردمداران این قیام‌ها، خود از فرزندان ائمه اطهار و نوادگان آنان بودند که به انگیزه براندازی نظام ستم پیشه عباسی با شعار لرضا من آل محمد با شخص برگزیده‌ای از خاندان پیامبر ( | سردمداران این قیام‌ها، خود از فرزندان ائمه اطهار و نوادگان آنان بودند که به انگیزه براندازی نظام ستم پیشه عباسی با شعار لرضا من آل محمد با شخص برگزیده‌ای از خاندان پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله)، قیام خود را آغاز کردند. | ||
علت انتخاب این شعار، ابتدا زیر سوال بردن مشروعیت خلافت عباسیان و غاصبانه بودن حکومت آنها و در گام دوم، حفظ جان امامشان بود که در آن زمان تحت مراقبت نظامی قرار داشت؛ زیرا اگر آنها نام شخص خاصی را بر نهضت خود می‌گذاشتند، که بی‌شک، آن شخص [[علی بن محمد (هادی)|امام هادی ( | علت انتخاب این شعار، ابتدا زیر سوال بردن مشروعیت خلافت عباسیان و غاصبانه بودن حکومت آنها و در گام دوم، حفظ جان امامشان بود که در آن زمان تحت مراقبت نظامی قرار داشت؛ زیرا اگر آنها نام شخص خاصی را بر نهضت خود می‌گذاشتند، که بی‌شک، آن شخص [[علی بن محمد (هادی)|امام هادی (علیه‌السّلام)]] بود دستگاه به آسانی با از بین بردن آن فرد، قیام را سرکوب می‌کرد. | ||
== اسفهبدان طبرستان و پذیرش اسلام == | == اسفهبدان طبرستان و پذیرش اسلام == | ||
از سوى دیگر، چون اسفهبدان طبرستان و ملوک باوند اسلام را پذیرفته بودند و حتى به روایت منابع، گرایش تشیع داشتند، [[سادات]] راحتتر مىتوانستند در این مناطق زندگى کنند. | از سوى دیگر، چون اسفهبدان طبرستان و ملوک باوند اسلام را پذیرفته بودند و حتى به روایت منابع، گرایش تشیع داشتند، [[سادات]] راحتتر مىتوانستند در این مناطق زندگى کنند. | ||
این از علل دیگر ورود سادات به طبرستان است. [[سید ظهیرالدین مرعشى]] در تأیید آن مىنویسد: "چون اسفهبدان مازندران در اوایل که [[اسلام]] قبول کردند، شیعه بودند و با اولاد [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول ( | این از علل دیگر ورود سادات به طبرستان است. [[سید ظهیرالدین مرعشى]] در تأیید آن مىنویسد: "چون اسفهبدان مازندران در اوایل که [[اسلام]] قبول کردند، شیعه بودند و با اولاد [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول (صلّی‌الله علیه وآله)]] حسن اعتقاد داشتند، سادات را در این ملک مقام آسانتر بود". | ||
== زهد و پارسایى علویان == | == زهد و پارسایى علویان == | ||
| خط ۴۸: | خط ۵۹: | ||
* [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابی طالب]] | * [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابی طالب]] | ||
* [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|فاطمه (سلام‌الله علیها)]] | * [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|فاطمه (سلام‌الله علیها)]] | ||
* [[ | * [[شیعه]] | ||
* [[زیدیه]] | * [[زیدیه]] | ||
* [[بکتاشیه]] | * [[بکتاشیه]] | ||
| خط ۵۵: | خط ۶۵: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
{{فرق و مذاهب}} | |||
[[رده:فرق و مذاهب]] | [[رده:فرق و مذاهب]] | ||