۸٬۲۰۰
ویرایش
تصوف در آسیای مرکزی و قفقاز: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
بهاءالدین نقشبند نیز در قصر عارفان ، روستایی در یک فرسنگی بخارا، به دنیا آمد و در همان‌جا نیز به خاک سپرده شد و آرام‌گاهش از همان تاریخ تا کنون مرکز تعالیم صوفیان و زیارت‌گاه هوادارانش بوده است. | بهاءالدین نقشبند نیز در قصر عارفان ، روستایی در یک فرسنگی بخارا، به دنیا آمد و در همان‌جا نیز به خاک سپرده شد و آرام‌گاهش از همان تاریخ تا کنون مرکز تعالیم صوفیان و زیارت‌گاه هوادارانش بوده است. | ||
==رواج نقشبندیه== | |||
سلسله نقشبندیه از همان ابتدا بسرعت در سرزمین‌های ماوراءالنهر و خراسان رواج یافت. [۳۷] | سلسله نقشبندیه از همان ابتدا بسرعت در سرزمین‌های ماوراءالنهر و خراسان رواج یافت. [۳۷] | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۴: | ||
==جانشینان بهاءالدین== | |||
پس از بهاءالدین نقشبند، خلافت این سلسله را علاءالدین عطار (متوفی ۸۰۲) و خواجه محمد پارسا و یعقوب چرخی (متوفی ۸۵۱) و خواجه عبیداللّه احرار (متوفی ۸۹۵) بر عهده گرفتند. [۴۱] | پس از بهاءالدین نقشبند، خلافت این سلسله را علاءالدین عطار (متوفی ۸۰۲) و خواجه محمد پارسا و یعقوب چرخی (متوفی ۸۵۱) و خواجه عبیداللّه احرار (متوفی ۸۹۵) بر عهده گرفتند. [۴۱] | ||
[۴۲] | [۴۲] | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۲: | ||
==دوران خواجه عبیدالله احرار== | |||
===دوران رونق=== | |||
نقشبندیه در دوره خلافت خواجه عبیداللّه احرار در تاشکند (چاچ/ شاش)، در حیات معنوی و در عرصه سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ماوراءالنهر به عنصری تعیین کننده بدل شد. | نقشبندیه در دوره خلافت خواجه عبیداللّه احرار در تاشکند (چاچ/ شاش)، در حیات معنوی و در عرصه سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ماوراءالنهر به عنصری تعیین کننده بدل شد. | ||
===قدرت مالی احرار=== | |||
خواجه عبیداللّه به سبب ارتباط مستمر با دیگر حاکمان و داشتن ثروت و املاک و موقوفات بسیار و اجرای قانون اِلْجاء (نوعی نظام حمایتی) برای کشاورزان و پیشه‌وران ثروتی فراهم آورد و در میان آنان نفوذی معنوی یافت. | خواجه عبیداللّه به سبب ارتباط مستمر با دیگر حاکمان و داشتن ثروت و املاک و موقوفات بسیار و اجرای قانون اِلْجاء (نوعی نظام حمایتی) برای کشاورزان و پیشه‌وران ثروتی فراهم آورد و در میان آنان نفوذی معنوی یافت. | ||
وی از این طریق بر شرایط اقتصادی و اجتماعی ماوراءالنهر، بویژه سمرقند و تاشکند و هرات، تأثیر گذاشت و حتی در رابطه میان مرید و شیخ تغییراتی پدید آورد. | وی از این طریق بر شرایط اقتصادی و اجتماعی ماوراءالنهر، بویژه سمرقند و تاشکند و هرات، تأثیر گذاشت و حتی در رابطه میان مرید و شیخ تغییراتی پدید آورد. | ||
===سرمشق شیوخ صوفی=== | |||
در دوره تیموری نقشبندیه نقش فعال سیاسی و اقتصادی داشت، اما در میان شیوخ این سلسله، خواجه عبیداللّه احرار را باید سرمشق شیوخ صوفی دانست، که با تأسیس ساختار سازمان یافته اقتصادی و به سبب اعتبار و نفوذ مذهبی‌اش توانست میان حاکمان و کشاورزان و پیشه‌وران واسطه شود و از میزان مالیات‌ها بکاهد. [۴۶] | در دوره تیموری نقشبندیه نقش فعال سیاسی و اقتصادی داشت، اما در میان شیوخ این سلسله، خواجه عبیداللّه احرار را باید سرمشق شیوخ صوفی دانست، که با تأسیس ساختار سازمان یافته اقتصادی و به سبب اعتبار و نفوذ مذهبی‌اش توانست میان حاکمان و کشاورزان و پیشه‌وران واسطه شود و از میزان مالیات‌ها بکاهد. [۴۶] | ||
[۴۷] | [۴۷] | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۱۰: | ||
===تأسیس مرکز تعلیم=== | |||
خواجه عبیداللّه احرار اولین شیخ نقشبندیه بود که مرکزی برای تعلیم و تربیت مریدان بنیان نهاد. | خواجه عبیداللّه احرار اولین شیخ نقشبندیه بود که مرکزی برای تعلیم و تربیت مریدان بنیان نهاد. | ||
این مرکز نزدیک سمرقند در محلی به نام « محوطه ملاّیان » ساخته شد که مزار خواجه عبیداللّه نیز در آن واقع شده است. [۵۱] | این مرکز نزدیک سمرقند در محلی به نام « محوطه ملاّیان » ساخته شد که مزار خواجه عبیداللّه نیز در آن واقع شده است. [۵۱] | ||
==ده بیدیه== | |||
===شیوخ جویباری=== | |||
در سده دهم، سلسله نقشبندیه در هیئت شیوخ جویباری (نام محله‌ای در بخارا) ــ که از نوادگان عبیداللّه احرار [۵۲] | در سده دهم، سلسله نقشبندیه در هیئت شیوخ جویباری (نام محله‌ای در بخارا) ــ که از نوادگان عبیداللّه احرار [۵۲] | ||
و از پیروان سلسله ده بیدیه بودند ــ گسترش بیشتری یافت. | و از پیروان سلسله ده بیدیه بودند ــ گسترش بیشتری یافت. | ||
===رهبر ده بیدیه=== | |||
رهبر ده بیدیه، مخدوم اعظم سیداحمد خواجگی کاسانی (متوفی ۹۴۹) سلسله خود را در ده بید ، دهکده‌ای در یازده کیلومتری سمرقند بنیان نهاد. | رهبر ده بیدیه، مخدوم اعظم سیداحمد خواجگی کاسانی (متوفی ۹۴۹) سلسله خود را در ده بید ، دهکده‌ای در یازده کیلومتری سمرقند بنیان نهاد. | ||
در ۱۰۲۸، یلنگتوش بی (متوفی ۱۰۶۶)، مرید خواجه محمد هاشم ، در جوار مقبره جدش (مخدوم اعظم) خانقاه و مسجدی بنا کرد. | در ۱۰۲۸، یلنگتوش بی (متوفی ۱۰۶۶)، مرید خواجه محمد هاشم ، در جوار مقبره جدش (مخدوم اعظم) خانقاه و مسجدی بنا کرد. | ||
===گسترس و نفوذ فراوان=== | |||
طرفداران سلسله ده بیدیه در بلخ و بدخشان و جوزان ( فیض آباد ) به فعالیت پرداختند و با عنوان خوجه‌های آق داغلیک و قره داغلیک در ترکستان شرقی و سرزمین چین نفوذ فراوان یافتند. | طرفداران سلسله ده بیدیه در بلخ و بدخشان و جوزان ( فیض آباد ) به فعالیت پرداختند و با عنوان خوجه‌های آق داغلیک و قره داغلیک در ترکستان شرقی و سرزمین چین نفوذ فراوان یافتند. | ||
==شرکت در قیام‌ها== | |||
نقشبندیان در سده سیزدهم/ نوزدهم در اقدامات استقلال‌طلبانه در ماوراءالنهر شرکت داشتند؛ از جمله در قیام «دره چرچیک» در ۱۲۸۹/ ۱۸۷۲، به رهبری خوجه ایشان قول قَره؛ در نهضت ترکمانان در آخال تَکه در ۱۲۹۸/ ۱۸۸۱ به رهبری شیخ قربان مراد نقشبندی مشهور به قربان میرات یا دوکچی ایشان که به شکست انجامید؛ و در شورشی که در ۱۳۱۶/ ۱۸۹۸ به سرکردگی محمدعلی (مَدْلی) ایشان در اَنْدیجان به پا شد. [۵۳] | نقشبندیان در سده سیزدهم/ نوزدهم در اقدامات استقلال‌طلبانه در ماوراءالنهر شرکت داشتند؛ از جمله در قیام «دره چرچیک» در ۱۲۸۹/ ۱۸۷۲، به رهبری خوجه ایشان قول قَره؛ در نهضت ترکمانان در آخال تَکه در ۱۲۹۸/ ۱۸۸۱ به رهبری شیخ قربان مراد نقشبندی مشهور به قربان میرات یا دوکچی ایشان که به شکست انجامید؛ و در شورشی که در ۱۳۱۶/ ۱۸۹۸ به سرکردگی محمدعلی (مَدْلی) ایشان در اَنْدیجان به پا شد. [۵۳] | ||
[۵۴] | [۵۴] | ||
==قرقیزستان== | |||
تصوف ، بویژه سلسله نقشبندیه ، در اشاعه اسلام در قرقیزستان نیز نقش بسزایی داشته است. | تصوف ، بویژه سلسله نقشبندیه ، در اشاعه اسلام در قرقیزستان نیز نقش بسزایی داشته است. | ||
سابقه تصوف در این منطقه به دوره نفوذ خرقه‌پوشان ترکستان بازمی‌گردد. | سابقه تصوف در این منطقه به دوره نفوذ خرقه‌پوشان ترکستان بازمی‌گردد. | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۴۰: | ||
==نفوذ در میان رهبران== | |||
تصوف ماوراءالنهر ، بویژه سلسله نقشبندیه، در سده دوازدهم/ هجدهم به داغستان و قفقاز و در میان رهبران قیام‌های این مناطق نفوذ کرد و تفکر مسلط قیام‌های اقوام آن سامان بر ضد روس‌ها شد؛ چنان‌که گفته شده است که یک صوفی بخارایی نقشبندی، شیخ منصور اُشُرْمه (متوفی ۱۲۰۷ یا ۱۲۰۸/ ۱۷۹۳، رهبر نخستین قیام در داغستان) را در راه سفر به مکه به سلسله نقشبندیه در آورد. [۵۶] | تصوف ماوراءالنهر ، بویژه سلسله نقشبندیه، در سده دوازدهم/ هجدهم به داغستان و قفقاز و در میان رهبران قیام‌های این مناطق نفوذ کرد و تفکر مسلط قیام‌های اقوام آن سامان بر ضد روس‌ها شد؛ چنان‌که گفته شده است که یک صوفی بخارایی نقشبندی، شیخ منصور اُشُرْمه (متوفی ۱۲۰۷ یا ۱۲۰۸/ ۱۷۹۳، رهبر نخستین قیام در داغستان) را در راه سفر به مکه به سلسله نقشبندیه در آورد. [۵۶] | ||
| خط ۱۶۳: | خط ۱۴۸: | ||
==دوران شکوفایی== | |||
سده دوازدهم و سیزدهم/ هجدهم و نوزدهم دوره شکوفایی نقشبندیان در قفقاز و بخش شرقی آن و داغستان بود. | سده دوازدهم و سیزدهم/ هجدهم و نوزدهم دوره شکوفایی نقشبندیان در قفقاز و بخش شرقی آن و داغستان بود. | ||
شیوخ نقشبندی هم‌چون شیخ اسماعیل کردمیر در شروان، شیخ خالد کرد از سلیمانیه و شیخ محمد شروانی یا محمد یراقلار در جنوب داغستان نفوذ بسیار یافتند، چنان‌که در ۱۲۴۰ـ۱۲۴۱/ ۱۸۲۵ محمد یراقلار در خانات کُرَن اعلام جهاد کرد و جمال‌الدین قاضی قموقی را به سلسله نقشبندیه فرا خواند. | شیوخ نقشبندی هم‌چون شیخ اسماعیل کردمیر در شروان، شیخ خالد کرد از سلیمانیه و شیخ محمد شروانی یا محمد یراقلار در جنوب داغستان نفوذ بسیار یافتند، چنان‌که در ۱۲۴۰ـ۱۲۴۱/ ۱۸۲۵ محمد یراقلار در خانات کُرَن اعلام جهاد کرد و جمال‌الدین قاضی قموقی را به سلسله نقشبندیه فرا خواند. | ||
| خط ۱۷۶: | خط ۱۶۰: | ||
==تشدید احساسات ضدروسی== | |||
در سده سیزدهم/ نوزدهم، جنبش صوفیه بین تاتارها در اوج قدرت بود و در ناآرامی‌هایی که پس از آزادی تاتارهای سِرْف (دهقانان روسیه) در ۱۲۷۷ـ ۱۲۷۸/ ۱۸۶۱ در منطقه رخ داد، نقشبندیان احساسات ضدروسی را میان تاتارها تشدید کردند [۶۴] | در سده سیزدهم/ نوزدهم، جنبش صوفیه بین تاتارها در اوج قدرت بود و در ناآرامی‌هایی که پس از آزادی تاتارهای سِرْف (دهقانان روسیه) در ۱۲۷۷ـ ۱۲۷۸/ ۱۸۶۱ در منطقه رخ داد، نقشبندیان احساسات ضدروسی را میان تاتارها تشدید کردند [۶۴] | ||
ازین‌رو، بسیاری از چهره‌های فرهنگی تاتار بویژه در اِرنْبورگ تمایلات نقشبندی خود را آشکار کردند، از جمله ابونصرکَرْسَوی (متوفی ۱۲۲۹/ ۱۸۱۴)، شهاب‌الدین مرجانی (متوفی ۱۳۱۷/ ۱۸۹۹)، شیخ زین‌الدین رسولی (متوفی ۱۳۳۵/ ۱۹۱۷) و شیخ عالم‌جان بارودی (متوفی ۱۳۰۰ ش/ ۱۹۲۱). [۶۵] | ازین‌رو، بسیاری از چهره‌های فرهنگی تاتار بویژه در اِرنْبورگ تمایلات نقشبندی خود را آشکار کردند، از جمله ابونصرکَرْسَوی (متوفی ۱۲۲۹/ ۱۸۱۴)، شهاب‌الدین مرجانی (متوفی ۱۳۱۷/ ۱۸۹۹)، شیخ زین‌الدین رسولی (متوفی ۱۳۳۵/ ۱۹۱۷) و شیخ عالم‌جان بارودی (متوفی ۱۳۰۰ ش/ ۱۹۲۱). [۶۵] | ||
==شاخه التقاطی نقشبندیه== | |||
یکی از شیوخ نقشبندی به نام بهاءالدین واسیوف (واعظ اف ؟، متوفی ۱۳۱۰ یا ۱۳۱۱/ ۱۸۹۳) شاخه‌ای از نقشبندیه را در قازان بنیان نهاد که طرز تفکر آنان آمیزه‌ای از سوسیالیسم و اندیشه‌های تولستوی بود. [۶۶] | یکی از شیوخ نقشبندی به نام بهاءالدین واسیوف (واعظ اف ؟، متوفی ۱۳۱۰ یا ۱۳۱۱/ ۱۸۹۳) شاخه‌ای از نقشبندیه را در قازان بنیان نهاد که طرز تفکر آنان آمیزه‌ای از سوسیالیسم و اندیشه‌های تولستوی بود. [۶۶] | ||
| خط ۱۸۹: | خط ۱۷۱: | ||
==شرکت در قیام باسماچیان== | |||
نقشبندیان در قیام باسماچیان ــ که در ۱۳۳۶/ ۱۹۱۸ آغاز شد و تا ۱۳۴۹ (۱۳۰۹ ش) / ۱۹۳۰ ادامه داشت ــ شرکت کردند. | نقشبندیان در قیام باسماچیان ــ که در ۱۳۳۶/ ۱۹۱۸ آغاز شد و تا ۱۳۴۹ (۱۳۰۹ ش) / ۱۹۳۰ ادامه داشت ــ شرکت کردند. | ||
دو تن از رهبران این نهضت، شیرمحمدبیگ یا کور شیرمت و جنیدخان نقشبندی بودند. [۶۸] | دو تن از رهبران این نهضت، شیرمحمدبیگ یا کور شیرمت و جنیدخان نقشبندی بودند. [۶۸] | ||
| خط ۲۰۱: | خط ۱۸۲: | ||
رونق گرفتن سلسله قادریه | =رونق گرفتن سلسله قادریه= | ||
با سرکوبی متوالی قیام‌های نقشبندیان در قفقاز، اندک اندک سلسله قادریه رونق گرفت. | با سرکوبی متوالی قیام‌های نقشبندیان در قفقاز، اندک اندک سلسله قادریه رونق گرفت. | ||
سلسله یسویه | =سلسله یسویه= | ||
سلسله دیگر در ماوراءالنهر یَسَویه است که بنیان‌گذار آن شیخ احمد یسوی (متوفی ۵۶۲) در شهر یسی (واقع در ترکستان کنونی) به دنیا آمد. [۷۱] | سلسله دیگر در ماوراءالنهر یَسَویه است که بنیان‌گذار آن شیخ احمد یسوی (متوفی ۵۶۲) در شهر یسی (واقع در ترکستان کنونی) به دنیا آمد. [۷۱] | ||
[۷۲] | [۷۲] | ||
==مناسبات یسویه و نقشبندیه== | |||
شیخ احمد سومین خلیفه بعد از خواجه یوسف همدانی و از خواجگان بود. [۷۳] | شیخ احمد سومین خلیفه بعد از خواجه یوسف همدانی و از خواجگان بود. [۷۳] | ||
ازین‌رو، میان سلسله یسویه و سلسله خواجگان اشتراک‌هایی وجود داشت و چون خواجگان، سَلَف نقشبندیه نیز بودند، میان دو سلسله یسویه و نقشبندیه مناسبات تنگاتنگی برقرار بود، چنان‌که میراث صوفیانه سلسله خواجگان در میان یسویان قبایل ترک و طوایف چادرنشین آسیای مرکزی حفظ شد و در ادبیات و متون ترکی یسویه تجلی یافت و در میان شهرنشینان و ایرانیان نقشبندی آن سامان نیز در ادبیات و متون فارسی نقشبندیه منعکس شد. | ازین‌رو، میان سلسله یسویه و سلسله خواجگان اشتراک‌هایی وجود داشت و چون خواجگان، سَلَف نقشبندیه نیز بودند، میان دو سلسله یسویه و نقشبندیه مناسبات تنگاتنگی برقرار بود، چنان‌که میراث صوفیانه سلسله خواجگان در میان یسویان قبایل ترک و طوایف چادرنشین آسیای مرکزی حفظ شد و در ادبیات و متون ترکی یسویه تجلی یافت و در میان شهرنشینان و ایرانیان نقشبندی آن سامان نیز در ادبیات و متون فارسی نقشبندیه منعکس شد. | ||
==تفاوت یسویه با نقشبندیه== | |||
مهم‌ترین وجه تمایز یسویه با اخلاف خواجگانی و معاصران نقشبندی خود در نحوه برگزاری مراسم ذکر بوده است. | مهم‌ترین وجه تمایز یسویه با اخلاف خواجگانی و معاصران نقشبندی خود در نحوه برگزاری مراسم ذکر بوده است. | ||
یسویه هوادار ذکر جلی ( جهری ) بوده‌اند و به همین سبب آنان را « علانیه » یا « جهریه » نیز گفته‌اند، حال آن‌که نقشبندیه و خواجگان بیش‌تر بر ذکر خفی تأکید داشته‌اند. | یسویه هوادار ذکر جلی ( جهری ) بوده‌اند و به همین سبب آنان را « علانیه » یا « جهریه » نیز گفته‌اند، حال آن‌که نقشبندیه و خواجگان بیش‌تر بر ذکر خفی تأکید داشته‌اند. | ||
همین اختلاف نظر بعدها به خصومت و تعارض میان صوفیان کاشغر و چین انجامید. | همین اختلاف نظر بعدها به خصومت و تعارض میان صوفیان کاشغر و چین انجامید. | ||
==محدوده نفوذ== | |||
سلسله یسوی در مسلمان کردن قبایل کوچ‌نشین دورترین بخش‌های آسیای مرکزی، در طول سیردریا در قزاقستان و قرقیزستان امروزی بیشترین نقش را داشته است. [۷۴] | سلسله یسوی در مسلمان کردن قبایل کوچ‌نشین دورترین بخش‌های آسیای مرکزی، در طول سیردریا در قزاقستان و قرقیزستان امروزی بیشترین نقش را داشته است. [۷۴] | ||
[۷۵] | [۷۵] | ||
| خط ۲۳۹: | خط ۲۰۹: | ||
با این‌همه، میراث معنوی یسویه در بیرون از آسیای مرکزی غالباً نادیده گرفته شده و این سلسله به اقوام ترک آسیای مرکزی محدود شده است. | با این‌همه، میراث معنوی یسویه در بیرون از آسیای مرکزی غالباً نادیده گرفته شده و این سلسله به اقوام ترک آسیای مرکزی محدود شده است. | ||
==دیوان حکمت== | |||
تعالیم احمد یسوی در اثری منسوب به او به نام دیوان حکمت آمده است. [۷۷] | تعالیم احمد یسوی در اثری منسوب به او به نام دیوان حکمت آمده است. [۷۷] | ||
==گسترش یسویه== | |||
پس از درگذشت احمد یسوی، خلفای وی [۷۸] | پس از درگذشت احمد یسوی، خلفای وی [۷۸] | ||
[۷۹] | [۷۹] | ||
| خط ۲۵۶: | خط ۲۲۴: | ||
اما پس از مدتی بار دیگر سر بر آورد. | اما پس از مدتی بار دیگر سر بر آورد. | ||
==دو شاخه افراطی یسویه== | |||
دو شاخه افراطی یسویه ( لاچی‌ها و ایشان‌های درازگیسو ) در دره فرغانه فعالیت داشته‌اند. [۸۴] | دو شاخه افراطی یسویه ( لاچی‌ها و ایشان‌های درازگیسو ) در دره فرغانه فعالیت داشته‌اند. [۸۴] | ||
==سلسله لاچی‌ها== | |||
===بنیان‌گذار=== | |||
در نیمه دوم سده سیزدهم/ نیمه دوم سده نوزدهم، شیخی یسوی به نام سنور سلسله لاچی‌ها را بنیان نهاد. | در نیمه دوم سده سیزدهم/ نیمه دوم سده نوزدهم، شیخی یسوی به نام سنور سلسله لاچی‌ها را بنیان نهاد. | ||
===اعدام سنور=== | |||
خان خوقند بعدها سنور را به اتهام ارتداد به دار آویخت. | خان خوقند بعدها سنور را به اتهام ارتداد به دار آویخت. | ||
===احیاء دوباره=== | |||
پس از شکست حکومت‌های محلی از روس‌ها، لاچی‌ها که مخفی شده بودند، بار دیگر به رهبری قرقیزی از شهر مَرکَلان به نام باباجان خلف رحمان قلی به عرصه آمدند. | پس از شکست حکومت‌های محلی از روس‌ها، لاچی‌ها که مخفی شده بودند، بار دیگر به رهبری قرقیزی از شهر مَرکَلان به نام باباجان خلف رحمان قلی به عرصه آمدند. | ||
باباجان خلف به شرق فرغانه مهاجرت کرد و طریقت خود را در اُچ/ اُش رواج داد. | باباجان خلف به شرق فرغانه مهاجرت کرد و طریقت خود را در اُچ/ اُش رواج داد. | ||
===اعمال افراطی=== | |||
لاچی‌ها به سبب آن‌که مراسم ذکر جلی را در شب و با حضور زنان ، همراه با خواندن بخش‌هایی از دیوان حکمت احمد یسوی و رقص و سماع ، برگزار می‌کردند و به برپایی ارجی (ازدواج جمعی) متهم بودند، در میان مسلمانان منزوی شدند؛ ازین‌رو، از انقلاب اکتبر استقبال کردند. | لاچی‌ها به سبب آن‌که مراسم ذکر جلی را در شب و با حضور زنان ، همراه با خواندن بخش‌هایی از دیوان حکمت احمد یسوی و رقص و سماع ، برگزار می‌کردند و به برپایی ارجی (ازدواج جمعی) متهم بودند، در میان مسلمانان منزوی شدند؛ ازین‌رو، از انقلاب اکتبر استقبال کردند. | ||
به نوشته بن یگسن و ویمبوش ، [۸۵] | به نوشته بن یگسن و ویمبوش ، [۸۵] | ||
ده‌کده‌های لاچی‌نشین عمدتاً قرقیزند و لاچی‌ها جوامعی کاملاً بسته‌اند که نظام ازدواج درون همسری دارند. | ده‌کده‌های لاچی‌نشین عمدتاً قرقیزند و لاچی‌ها جوامعی کاملاً بسته‌اند که نظام ازدواج درون همسری دارند. | ||
==ایشان‌های درازگیسو== | |||
ایشان‌های درازگیسو شاخه دیگر یسویه و از فعال‌ترین و تندروترین سلسله‌های تصوف بوده‌اند، [۸۶] | ایشان‌های درازگیسو شاخه دیگر یسویه و از فعال‌ترین و تندروترین سلسله‌های تصوف بوده‌اند، [۸۶] | ||
اما در سال‌های اخیر فعالیتشان کاهش چشم‌گیری یافته است. | اما در سال‌های اخیر فعالیتشان کاهش چشم‌گیری یافته است. | ||
===بنیان‌گذار=== | |||
این سلسله را ابومطلب ساتیب‌الدیف ، که در ۱۳۱۵ ش/ ۱۹۳۶ اعدام شد، بنیان نهاد. | این سلسله را ابومطلب ساتیب‌الدیف ، که در ۱۳۱۵ ش/ ۱۹۳۶ اعدام شد، بنیان نهاد. | ||
===مرکز ایشان‌ها=== | |||
مرکز ایشان‌ها، چلگازی در قرقیزستان بود و در کوه‌های جنوب قرقیزستان و اچ و جلال‌آباد و ارسلان آباد، میان قرقیزها و اقلیتی از ازبک‌ها و تاجیک‌ها هوادارانی داشتند. [۸۷] | مرکز ایشان‌ها، چلگازی در قرقیزستان بود و در کوه‌های جنوب قرقیزستان و اچ و جلال‌آباد و ارسلان آباد، میان قرقیزها و اقلیتی از ازبک‌ها و تاجیک‌ها هوادارانی داشتند. [۸۷] | ||
| خط ۳۰۱: | خط ۲۶۰: | ||
===حلقه‌های زنانه=== | |||
شایان ذکر است که در هر دو شاخه یسویه حلقه‌هایی ویژه زنان وجود داشته است. [۸۹] | شایان ذکر است که در هر دو شاخه یسویه حلقه‌هایی ویژه زنان وجود داشته است. [۸۹] | ||
سلسله کبرویه | =سلسله کبرویه= | ||
کبرویه به لحاظ قدمت نخستین، و از حیث نفوذ (پس از نقشبندیه و یسویه) سومین سلسله در ماوراءالنهر ، بویژه خوارزم ، است. | کبرویه به لحاظ قدمت نخستین، و از حیث نفوذ (پس از نقشبندیه و یسویه) سومین سلسله در ماوراءالنهر ، بویژه خوارزم ، است. | ||
==گستره نفوذ== | |||
بنیان‌گذار آن نجم‌الدین کبری (متوفی ۶۱۸) بود که پس از کشته شدنش به دست مغولان ، دو مرید معروفش، سیف‌الدین باخرزی [۹۰] | بنیان‌گذار آن نجم‌الدین کبری (متوفی ۶۱۸) بود که پس از کشته شدنش به دست مغولان ، دو مرید معروفش، سیف‌الدین باخرزی [۹۰] | ||
در ماوراءالنهر و باباکمال جندی در ترکستان، تعالیم او را اشاعه دادند. [۹۱] | در ماوراءالنهر و باباکمال جندی در ترکستان، تعالیم او را اشاعه دادند. [۹۱] | ||
| خط ۳۲۲: | خط ۲۷۶: | ||
==از رونق افتادن== | |||
ظاهراً سلسله کبرویه در دوره‌هایی از رونق افتاد و اگرچه در سده سیزدهم/ نوزدهم احیا شد، پس از ۱۲۹۰/ ۱۸۷۳ هواداران آن به نقشبندیانی که از بخارا آمده بودند پیوستند. [۹۴] | ظاهراً سلسله کبرویه در دوره‌هایی از رونق افتاد و اگرچه در سده سیزدهم/ نوزدهم احیا شد، پس از ۱۲۹۰/ ۱۸۷۳ هواداران آن به نقشبندیانی که از بخارا آمده بودند پیوستند. [۹۴] | ||
| خط ۳۳۲: | خط ۲۸۵: | ||
در باره کبرویه منابع کمی وجود دارد. | در باره کبرویه منابع کمی وجود دارد. | ||
سلسله قادریه | =سلسله قادریه= | ||
دیگر سلسله صوفیانه معروف در این منطقه، قادریه ، منسوب به عبدالقادر جیلانی یا گیلانی (متوفی ۵۶۱) است. | دیگر سلسله صوفیانه معروف در این منطقه، قادریه ، منسوب به عبدالقادر جیلانی یا گیلانی (متوفی ۵۶۱) است. | ||