ضراریه: تفاوت میان نسخه‌ها

ضراريه‏ پيروان ضرار بن عمرو كوفى هستند.

ضرار بن عمرو غطفاني ضبّي کوفي قاضي (م حدود 230 هـ), از فقها و از سران معتزله بوده که بعدا به جبریه گرویده و فرقه ضراریه به او منسوب است. <ref>ابن‌حزم، علی بن احمد، جمهره انساب العرب, ص249</ref> <ref>ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلا،  ج10, ص544</ref> ضرار از شاگردان و اصل بن عطا بود و در ادامه با وی مخالفت کرد.<ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 323 با ویرایش و اصلاح در عبارات.</ref> و به جبریه گروید<ref>.سید مرتضی، رسائل المرتضی, ج2, ص182.</ref>ابن تیمیه ضراریه را از جَهمیه به حساب آورده است. <ref>ابن تیمیه، الرسالة البعلبکیة، ص391</ref>احمد بن یحیی بن مرتضی و ابوالقاسم بلخی نیز ایشان را از زمره مجبّره محسوب کرده اند.<ref>بلخی ابو القاسم، بیان الادیان، ص85</ref> <ref>مقریزی احمد بن علی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج2، ص349</ref> ا<ref>حمد بن یحیی بن مرتضی،المنیة و الامل فی شرح الملل و النحل، ص34</ref>

ضرار بن عمرو  همه كارها را آفريده خدا مى ‏دانست و اختيار و استطاعت را پيش از «فعل» و پس از فعل و با فعل جایز مى ‏شمرد و مى‏ گفت: انسان غير از حواس پنج‏ گانه، حس ششمى هم دارد كه در روز قيامت خداوند را با آن حس مى ‏بيند و ماهيت او را در مى ‏يابد.

این فرقه معتقدند که پس از رسول خدا صلوات الله علیه، «حجت» منحصر به «اجماع» است و آن چه در احكام دين از اخبار آحاد منقول شده است را جایز نمی شمرند. به عقيده ضرار، امامت غير قرشى جايز است و اگر قرشى و نبطى هر دو باشند، نبطى را بر قرشى برترى می دهد و می گوید که چون پيروان نبطى كمترند، پس اگر امام با شرع مخالفت کند،او را می توان آسان تر خلع کرد. حفص الفرد از بزرگان «مجبره» كه ابو عمر كنيه داشت و اهل مصر بود، این عقیده را که در قیامت می توان با حس ششم خدا را مشاهده کرد، از ضرار بن عمرو گرفته است. مقريزى در «الخطط» اين فرقه را تحت عنوان مجبره كه همان «جبريه» و مخالفان «قدريه» باشند آورده است و می گوید آنان كسانى بودند كه در نفى استطاعت و توانايى از بندگان خدا در افعال شان زیاده روی کردند. <ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 324 با ویرایش و اصلاح در عبارات.</ref> ضرار بن عمرو همچنین در ایمان عموم مسلمانان شک داشته و معتقد بود که ما نمی دانیم شاید در باطن آنان، شرک و کفر باشد. <ref>مقدسی مطهر، البدء و التاریخ، ج5، ص146</ref> <ref>اسفرایینی شهفور، التبصیر فی الدین، ص105</ref> <ref>بغدادی عبد القاهر، الفرق بین الفرق، ص</ref> 223 <ref>اشعری ابوالحسن،  مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ج1، ص339</ref> <ref>شهرستانی محمد،الملل و النحل، ج1، ص82</ref> <ref>مقریزی احمد بن علی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج2، ص343</ref>

ضرار بن عمرو همچنین معتقد است که ذاتا در آتش گرما و در برف سرما و در زیتون چربی و در عسل شیرینی و در صبر تلخی و در عروق خون نیست ولی خداوند آن ها را در هنگام لمس کردن  چشيدن و بريدن خلق مى ‏كند.

<ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 324 با ویرایش و اصلاح در عبارات.</ref>،  <ref>ذهبی محمد بن احمد، تاریخ اسلام، ج16, ص475.</ref>

نقل شده است که احمد بن حنبل نزد سعید بن عبدالرحمان قاضی به انحراف ضرار شهادت داد، از این‌رو سعید فرمان قتل وی را صادر کرد، اما ضرار به یحیی بن خالد برمکی پناه برد. <ref>عسقلانی، احمد بن علی, لسان المیزان, ج3, ص203.</ref> <ref>ذهبی محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج2, ص328.</ref> <ref>زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج3، ص215.</ref> ضرار در حدود 230 هجری قمری ص<ref>فدی خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج16, ص210.</ref> و در نود سالگی درگذشت.<ref>ابن‌حزم، علی بن احمد، جمهره انساب العرب، ص249.</ref>

ضرار آثار بسیاری از خود بر جای گذاشت که نام برخی از آن عبارت است از: الرّد علی المشبهه، الرّد علی الملحدین،  الرّد علی اهل الملل،  کتاب فی انّ الاسماء لا تقاس، الرّد علی الواقفة و الجهمیة و الغیلانیه، رساله الصوفیین و.....

<ref>ر. ک، ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۱۵.</ref>