فضل‌الله نوری: تفاوت میان نسخه‌ها

مقام علمى شيخ فضل الله مورد توافق دوست و دشمن بود . او علاوه بر [[علوم اسلامى]] از دانشهاى ديگر هم اطلاع داشت و به مسائل چامعه و مقتضيات زمان آگاه بود . يكى از كسانى كه شيخ را ملاقات كرده است ، مى نويسد : (( مراتب علمى شيخ را هيچ كس از دوست و دشمن منكر نبود و لكن گمان مى كردند كه فقط معلومات او منحصر به همان [[فقه]] و [[اصول]] است . نگارنده در چند جلسه فهميدم قطع نظر از جنبه فقاهت از بقيه علوم هم اطلاع كافى دارند . )) <ref>مكتوبات ، اعلاميه ها ، ... و چند گزارش پيرامون نقش شيخ فضل الله نورى ، محمد تركمان ، ج 2 ، ص 326</ref>

[[ناظم الاسلام]] مى نويسد : (( نگارنده روزى كه مشار اليهه ( شيخ فضل الله ) در خانه آقاى طباطبايى بود ، در مجلس در ضمن مذاكره گفت ملاى سيصد سال قبل به كار امروز نمى خورد . شيخ در جواب گفت : خيلى دور رفتى بلكه ملاى سى سال قبل به درد امروز نمى خورد . ملاى امروز بايد عالم به مقتضيات وقت باشد ، بايد مناسبات دول را نيز بداند.)) <ref>تاريخ بيدارى ايرانيان ، ناظم الاسلام كرمانى ، ص 256</ref>

[[ادوارد براون]] ، محقق و تاريخ نويس نامدار مى نويسد : (( شيخ فضل الله از لحاظ علم و آراستگى به كمال معروف و [[فقيه]] جامع و كامل ... مجتهد سرشناس و عالمى متبحر ... و از لحاظ [[اجتهاد]] برتر از ديگران بود ...)) <ref> انقلاب ايران ، ادوارد براون ، ترجمه احمد پژوه ، ص 355</ref>مهديقلى هدايت چنين گفته است : (( مقام علمى اش بالاتر از ( دو سيد ) مسند نشين ( طباطبايى و بهبهانى ) است . طلاب و بيشتر اهل منبر دور او را دارند.)) <ref>خاطرات و خطرات ، مهديقلى هدايت ، ص 155</ref>

ابوالحسن علوى مى گويد : (( شيخ فضل الله از شاگردهاى نمره اول حاجى ميرزا حسن شيرازى معروف بود . در پايتخت مرجع امورات شرعى بود.)) <ref> رجال عصر مشروطيت ، ابوالحسن علوى ، ص 81 </ref>

فريدون آدميت نوشته است : (( متفكر مشروطيت مشروعه شيخ فضل الله نورى بود . از علماى طراز اول كه پايه اش را در اجتهاد اسلامى برتر از طباطبايى و [[بهبهانى]] شناخته اند.)) <ref>ايدئولوژى نهضت مشروطيت ، فريدون آدميت ، ص 429</ref>

احمد كسروى مى نويسد :

(( حاجى شيخ فضل الله نورى ... از مجتهدان بنام و با شكوه تهران شمرده مى شد. )) <ref> تاريخ مشروطه ايران ، احمد كسروى ، ص 31</ref>

و بالاخره يپرم خان ارمنى - كه خود عاقبت مجرى حكم اعدام شيخ شد - در يادداشتهاى خصوصى خود نوشته است :

(( شيخ فضل الله نورى ... روحانى عاليقدرى بود و گفته او براى توده خلق ، [[وحى]] منزل محسوب مى شد.)) <ref>يپرم خان سردار ، اسماعيل رائين ، ص 252</ref>

قرائن‌ و شواهد بسیار، حاكی است‌ كه‌ آخوند پس‌‌از قتل‌ شیخ، به‌ ماهیت‌ ضد‌ اسلام‌ جناحِ‌ تندرو پیبرده‌ و از طُرُق‌ گوناگون‌ به‌ ریشه‌ كن‌ كردن‌ آنان‌ كوشید، كه‌ از جمله‌ آنها حكم‌ به‌ انحراف‌ مسلك‌ تقیزاده‌ و یاران‌ وی از اسلام، و لزوم‌ عزل‌ و اخراج‌ او از مجلس‌ شورا بود. نهایتاً‌ هم‌ تصمیم‌ گرفت‌ كه‌ برای اصلاح‌ امر مشروطه، به‌ ایران‌ بیاید كه‌ او را [[شهید]] ساختند. در این‌ زمینه، نخست‌ به‌ گزارش‌ معتبر تاریخی زیر توجه‌ كنید:

بسیاری از علمای طرفدار مشروطه‌ وقتی نیرنگها را فهمیدند، با مشروطه‌ مخالفت‌ كردند و از طرفداریهای خود پشیمان‌ شدند. پس‌ از استقرار مشروطیت‌ و تشكیل‌ مجلس، نامه‌ای سر‌ی از طرف‌ مرحوم‌ آخوند خراسانی، حامیِ‌ مهمٍّ‌ مشروطیت، به‌ مشهد رسید... .