۸۷٬۶۴۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
فقه مقارن از جمله دانشهای ارزشمند و اساسی فقهی است که در اجتهاد نقش عظیمی دارد، به گونهای که اجتهاد بدون آن ناقص است. سیر تاریخی این علم گویای آن است که فقیهان [[سنی]] و [[شیعه]] بدان اهتمام فراوانی داشته و دارند و کتابهای مهمی در این زمینه از ناحیه آنان تدوین شده است. | |||
==تعریف فقه مقارن== | |||
== تعریف فقه مقارن == | |||
فقه مقارن یا فقه تطبیقی که مرحله تکامل یافته علم الخلاف است، به دانشی اطلاق میگردد که در آن، آراء تمامی عالمان مذاهب، ملاحظه شده و آنگاه برترین آنها بدون تعصبات فرقهای گزینش میگردد. | فقه مقارن یا فقه تطبیقی که مرحله تکامل یافته علم الخلاف است، به دانشی اطلاق میگردد که در آن، آراء تمامی عالمان مذاهب، ملاحظه شده و آنگاه برترین آنها بدون تعصبات فرقهای گزینش میگردد. | ||
== تطورات در تعریف فقه مقارن == | ==تطورات در تعریف فقه مقارن== | ||
تطورتاتی که نسبت به تعاریف فقه مقارن از گذشته تا کنون تحقق یافته است به شرح ذیل می باشد : | تطورتاتی که نسبت به تعاریف فقه مقارن از گذشته تا کنون تحقق یافته است به شرح ذیل می باشد : | ||
خط ۳۳: | خط ۳۰: | ||
== تاریخچه پیدایش فقه مقارن == | ==تاریخچه پیدایش فقه مقارن== | ||
خط ۵۱: | خط ۴۸: | ||
به عنوان نمونه گفتار برخی از رهبران و عالمان اهلسنت را که فقه مقارن و جستجوی منابع ادله و اقوال را تنها راه رسیدن به قول حق و صواب میدیدند، بیان می گردد: | به عنوان نمونه گفتار برخی از رهبران و عالمان اهلسنت را که فقه مقارن و جستجوی منابع ادله و اقوال را تنها راه رسیدن به قول حق و صواب میدیدند، بیان می گردد: | ||
: ابوحنیفه میگوید: «جایز نیست کسی بدون آنکه منابع و ادله فتاوای ما را بداند، آنها را بپذیرد» (مروان خلیفات، ص33، نقل از: الانتفاء ابنعبدالبر، ص145؛ اعلام الموقعین ابنالقیم، ج2، ص309). | :ابوحنیفه میگوید: «جایز نیست کسی بدون آنکه منابع و ادله فتاوای ما را بداند، آنها را بپذیرد» (مروان خلیفات، ص33، نقل از: الانتفاء ابنعبدالبر، ص145؛ اعلام الموقعین ابنالقیم، ج2، ص309). | ||
خط ۸۷: | خط ۸۴: | ||
== اهمیت و ضرورت فقه مقارن در ارتقای شریعت == | ==اهمیت و ضرورت فقه مقارن در ارتقای شریعت== | ||
از آنجا که حقیقت فقه تلاش گسترده و جامع در بررسی ادله و اقوال فقیهان با قطع نظر از گرایشات مذهبی و فرقهای خاص در جهت استنباط حکم شرعی است، بنابراین باید اذعان کرد که چنین اجتهادی جامع بدون به کارگیری روش فقهی مقارن ممکن نیست؛ چون تنها در چنین شیوهای مجتهد خود را مکلف میبیند که اقوال و مستندات فقیهان و کارشناسان دینی را ملاحظه نموده و با نقد و بررسی منصفانه آنها قول احسن را برگزیند، بنابراین روش فقهی مقارن را باید مقتضای طبیعی و عقلی اجتهاد حقیقی دانست. | از آنجا که حقیقت فقه تلاش گسترده و جامع در بررسی ادله و اقوال فقیهان با قطع نظر از گرایشات مذهبی و فرقهای خاص در جهت استنباط حکم شرعی است، بنابراین باید اذعان کرد که چنین اجتهادی جامع بدون به کارگیری روش فقهی مقارن ممکن نیست؛ چون تنها در چنین شیوهای مجتهد خود را مکلف میبیند که اقوال و مستندات فقیهان و کارشناسان دینی را ملاحظه نموده و با نقد و بررسی منصفانه آنها قول احسن را برگزیند، بنابراین روش فقهی مقارن را باید مقتضای طبیعی و عقلی اجتهاد حقیقی دانست. | ||
== گفتار برخی از عالمان شیعی و سنی را در اهمیت و ضرورت روش فقهی مقارن == | ==گفتار برخی از عالمان شیعی و سنی را در اهمیت و ضرورت روش فقهی مقارن== | ||
امام فخررازی در کتاب جامع العلوم یکی از | [[امام فخررازی]] در کتاب جامع العلوم یکی از دانشهای حوزههای علمیه اسلامی را علم الخلافیات ـ که فقه مقارن مرحله تکامل یافته آن است ـ ذکر کرده و مینویسد: | ||
«علم خلاف علمی شریف و بزرگ است. حقایق و دقایق آن جز به تحریرات منقح و تقریرات ملخص و اعتراضات موجه و استدراکات وارد نتوان کرد»، آنگاه نه اصل برای این علم ذکر میکند (طلایهدار تقریب، ص142، به نقل از جامع العلوم، صص14-19). | «علم خلاف علمی شریف و بزرگ است. حقایق و دقایق آن جز به تحریرات منقح و تقریرات ملخص و اعتراضات موجه و استدراکات وارد نتوان کرد»، آنگاه نه اصل برای این علم ذکر میکند (طلایهدار تقریب، ص142، به نقل از جامع العلوم، صص14-19). | ||
ابنخلدون نیز در مقدمه تاریخ خود مینویسد: | [[ابنخلدون]] نیز در مقدمه تاریخ خود مینویسد: | ||
«مجتهدان در این دانش فقه (علمالخلاف یا فقه مقارن)، که از ادله شرعیه استنباط شده برحسب تفاوت افکار و مشاعر با یکدیگر اختلاف کردهاند و این اختلاف توسعه عظیمی یافته و مقلدان مختار بودهاند از هر مجتهدی که بخواهند تقلید کنند. میان پیروان مذاهب مناظراتی روی میداد که مآخذ پیشوایان و انگیزههای اختلاف و مواقع اجتهاد ایشان بیان میشد، اینگونه دانش را دانش خلافیات مینامند» (مقدمه ابنخلدون، ج2، صص929و930، با اندکی تصرف). | |||
خط ۱۲۲: | خط ۱۱۹: | ||
قیص بن عقبه میگوید: «فقیهی که از اقوال دیگران آگاه نیست، رستگار نخواهد شد» (فقه مقارن، ص154، به نقل از: الموافقات، ج4، صص104و105. نظیر این کلمات را در کتابهای دیگر اهلسنت بنگرید، از قبیل: الاحکام، ابنحزم، ج6، ص882؛ جامع بیان العلم و فضله، ابنعبدالبر، ج2، ص46؛ عمده القاری العینی، ج2، ص156 و ...). | قیص بن عقبه میگوید: «فقیهی که از اقوال دیگران آگاه نیست، رستگار نخواهد شد» (فقه مقارن، ص154، به نقل از: الموافقات، ج4، صص104و105. نظیر این کلمات را در کتابهای دیگر اهلسنت بنگرید، از قبیل: الاحکام، ابنحزم، ج6، ص882؛ جامع بیان العلم و فضله، ابنعبدالبر، ج2، ص46؛ عمده القاری العینی، ج2، ص156 و ...). | ||
== فواید فقه مقارن == | ==فواید فقه مقارن== | ||
بر روش فقهی مقارن فواید گستردهای مترتب است که برخی از آنها به شرح ذیل است: | بر روش فقهی مقارن فواید گستردهای مترتب است که برخی از آنها به شرح ذیل است: | ||
خط ۱۳۰: | خط ۱۲۷: | ||
2. کشف موافقات: در پرتو عمل به روش مقارن در فقه، علاوه بر کشف موارد اختلافی، نقاط اشتراک فقهی فراوانی نیز روشن میگردد و مشخص خواهد شد که بیشتر اختلافات آنها صغروی بوده و در این موارد نیز در بیش از 90 درصد احکام و عقاید بین تمام مسلمانان با قطع نظر از مذاهب خاصی که بدان معتقدند، اتحاد و اشتراک وجود دارد. | 2. کشف موافقات: در پرتو عمل به روش مقارن در فقه، علاوه بر کشف موارد اختلافی، نقاط اشتراک فقهی فراوانی نیز روشن میگردد و مشخص خواهد شد که بیشتر اختلافات آنها صغروی بوده و در این موارد نیز در بیش از 90 درصد احکام و عقاید بین تمام مسلمانان با قطع نظر از مذاهب خاصی که بدان معتقدند، اتحاد و اشتراک وجود دارد. | ||
3. تقریب و وحدت عملی بین پیروان مذاهب اسلامی | 3. [[تقریب مذاهب|تقریب]] و وحدت عملی بین پیروان مذاهب اسلامی | ||
4. تحول و تکامل در فقه مذاهب اسلامی | 4. تحول و تکامل در فقه مذاهب اسلامی | ||
خط ۱۳۹: | خط ۱۳۶: | ||
== موارد اختلاف مذاهب اسلامی == | ==موارد اختلاف مذاهب اسلامی== | ||
اختلافات بین مذاهب اسلامی در چند محور می باشد: | اختلافات بین مذاهب اسلامی در چند محور می باشد: | ||
خط ۱۴۸: | خط ۱۴۵: | ||
== اسباب اختلاف == | ==اسباب اختلاف== | ||
=== الف:اختلاف در محدوده قرآن === | ===الف:اختلاف در محدوده قرآن=== | ||
=== ب:اختلاف در محدوده سنت === | ===ب:اختلاف در محدوده سنت=== | ||
اما اسباب اختلاف در محدوده قرآن یکی از این عوامل میباشد: | اما اسباب اختلاف در محدوده قرآن یکی از این عوامل میباشد: | ||
خط ۱۷۲: | خط ۱۶۹: | ||
==منابع فقه مقارن== | |||
1) [[قیاس]] | |||
1) قیاس | |||
2) استحسان | 2) استحسان | ||
خط ۱۹۱: | خط ۱۸۷: | ||
8) استصحاب | 8) استصحاب | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
== منابع == | ==منابع== |