پرش به محتوا

روزه: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۰۳ بایت اضافه‌شده ،  ‏۵ دسامبر ۲۰۲۰
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۵: خط ۴۵:




==پیشینه روزه==
روزه افزون بر مسلمانان، بر امت‌هاى گذشته نیز واجب بوده است: « کُتِبَ عَلَیکُمُ الصّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِن قَبلِکُم ». ( بقره / 2، 183 ) به باور برخى آیه مى‌رساند که روزه در میان پیروان همه شرایع از زمان آدم علیه السلام بوده است .<ref>لكشاف، ج 1، ص 334؛ التفسير الكبير، ج 5 ، ص 76؛ جوامع الجامع، ج 1، ص 182</ref>.
روایات اسلامى و متونى از کتب مقدس نیز این دیدگاه را تأیید مى‌کنند. پیامبر صلى‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود که پس از خوردن آدم علیه السلام از درخت ممنوع و ماندن اثر آن به مدت 30 روز در بدن آن حضرت، خدا بر او و ذریه‌اش واجب کرد که 30 روز از خوردن و آشامیدن خوددارى کنند .<ref>علل الشرايع، ج 2، ص 379؛ من لا يحضره الفقيه، ج ، ص 74.</ref>
على علیه السلام نیز فرمود آدم علیه السلام نخستین روزه‌دار بوده است .<ref>الصافى، ج 1، ص 218؛ الكشاف، ج 1، ص 334.</ref>در احادیثى نیز از سفارش حضرت نوح به پیروان خود در مورد روزه گرفتن در نخستین روزى که بر کشتى سوار شدند <ref><ref>تهذيب، ج 4، ص 306؛ جامع الاحاديث، ج 9، ص 431.</ref> و روزه گرفتن آنان پس از فرود آمدن بر کوه جودى تهذيب، ج 4، ص 300؛ وسائل الشيعه، ج 10، ص 458.</ref> یاد شده است.
در روایتى دیگر از روزه گرفتن همه روزهاى سال جز عید فطر و قربان، از سوى حضرت نوح، روزه نصف ایام عمر از سوى حضرت داود علیه السلام و روزه سه روز از هر ماه از سوى حضرت ابراهیم علیه السلام سخن رفته است .<ref>سنن ابن ماجه، ج 1، ص 547 ؛ مستدرك الوسائل، ج ، ص 517 ؛ جامع احاديث الشيعه، ج 9، ص 411</ref>.بر پایه حدیثى دیگر، حضرت داود علیه السلام یک روز را روزه و روز دیگر را افطار مى‌کرد و حضرت سلیمان علیه السلام سه روز آغازین، میانه و پایان هر ماه را روزه مى‌گرفت و حضرت عیسى علیه السلام همه روزها را روزه بود و حضرت مریم علیهاالسلام دو روز را روزه مى‌گرفت و یک روز را افطار مى‌کرد .<ref>وسائل الشيعه، ج 10، ص 439؛ جامع احاديث الشيعه، ج 9، ص 410.</ref>
بر اساس روایتى از حضرت موسى علیه السلام از خدا در مورد پاداش روزه ماه رمضان پرسش شده است .<ref>مستدرك الوسائل، ج 7، ص 485</ref>. در تورات نیز از اقامت 40 شبانه روز حضرت موسى علیه السلام بى اینکه آب و غذایى خورد، یاد شده است .<ref>كتاب مقدس، سفر تثنيه: 9: 9.</ref>
افزون بر این، پیروان شریعت موسى علیه السلام نیز هنگام توبه و تضرع به درگاه الهى روزه مى‌گرفتند، تا از این رهگذر به گناهان خود اعتراف کنند و رضایت خدا را به دست آورند .<ref>قاموس كتاب مقدس، ص 428.</ref>
بر پایه نقل برخى منابع، در روزگار کنونى نیز روزه در میان متدینان از یهود وجود دارد .<ref>مقارنة الاديان، ص 150.</ref> در انجیل نیز هست که حضرت عیسى علیه السلام 40 شبانه‌روز روزه گرفت ؛<ref>كتاب مقدس، متى، 4: 2.</ref>
همچنین نقل شده است که شاگردان آن حضرت فراوان روزه مى‌گرفتند .<ref>كتاب مقدس، لوقا، 5: 33 - 35</ref>.در انجیل دستورهایى در مورد روزه و پرهیز از ریا در آن هست .(<ref>كتاب مقدس، متى: 6: 16.</ref>به گزارشى امام صادق علیه السلام فرمود که در انجیل تنها از وجوب روزه بر پیامبران امت‌هاى گذشته یاد شده است .<ref>من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 99 - 100؛ وسائل الشيعه، ج 10، ص 240.</ref>
سند این روایت ضعف دارد؛ نیز مخالف با مضمون آیه 183 بقره / 2 است که روزه را بر همه پیشینیان واجب دانسته، پس پذیرفتنى نیست .  <ref>الميزان، ج 2، ص 26</ref>.روزه در میان مجوسیان نیز رایج بوده، به گونه‌اى که به برخى از آنان به جهت روزه گرفتن فراوان، « الصیامیه » ( روزه‌داران ) اطلاق مى‌کردند .<ref>مقارنة الاديان، ص 149.</ref>در همانند بودن روزه پیروان شرایع اختلاف است: به باور برخى، از آیه مذکور فهمیده مى‌شود که روزه پیروان شرایع از همه جهات ـ اعم از وقت روزه و شمار روزهاى واجب ـ همانند هم بوده است . <ref>رسائل المرتضى، ج 2، ص 21 - 22؛ احكام القرآن، ابن عربى، ج 1، ص 74؛ تفسير قرطبى، ج 2، ص 274.</ref>مؤید این دیدگاه، روایتى است که در آن از روزه ماه رمضان در کلام حضرت موسى علیه السلام سخن به میان آمده است .<ref>الامالى، ص 277؛ مستدرك الوسائل، ج 7، ص 485.</ref>
بر این اساس، برخى گفته‌اند: یهودیان و مسیحیان نیز 30 روز ماه رمضان را روزه مى‌گرفتند؛ ولى به تدریج زمان و شمار روزهاى این تکلیف را تغییر دادند .<ref>مجمع البيان، ج 2، ص 6؛ احكام القرآن، ابن عربى، ج 1، ص 74 - 75؛ تفسير قرطبى، ج 2، ص 274 - 275.</ref>در روایتى از پیامبر صلى‌الله‌علیه‌و‌آله نیز به تغییر روزه ماه رمضان از 30 روز به 50 روز از سوى حاکمان نصارا اشاره شده است .<ref>مجمع الزوائد، ج 3، ص 139؛ كنزالعمال، ج 8 ، ص 483</ref>. به اعتقاد بسیارى از مفسران، مراد آیه تنها مشابهت در اصل تشریع روزه است ؛<ref>نك: التبيان، ج 2، ص 115؛ التفسير الكبير، ج 5 ، ص 76؛ الميزان، ج 2، ص 7</ref>.اما خصوصیات روزه آنان، از جهت زمان و عدد روزها، تفاوت داشته است.




مؤید این دیدگاه روایتى دیگر از پیامبر صلى‌الله‌علیه‌و‌آله است که در آن کمتر بودن روزهاى روزه مسلمانان نسبت به پیروان شرایع گذشته یاد شده است .<ref>علل الشرايع، ج 2، ص 378 - 379؛ بحارالانوار، ج 9، ص 369</ref>. همچنین بر اساس برخى روایات، آمیزش با همسر در شب‌هاى روزه بر روزه‌دار، نیز خوردن و آشامیدن در شب حرام بوده است، اگر فرد پیش از افطار کردن به خواب مى‌رفت؛ ولى این احکام از مسلمانان برداشته شدند .<ref>وسائل الشيعه، ج 10، ص 114؛ جامع احاديث الشيعه، ج 9، ص156 - 157.</ref> ( همین مقاله، روزه در اسلام )


==پیشینه روزه==


روزه افزون بر مسلمانان، بر امت‌هاى گذشته نیز واجب بوده است: « کُتِبَ عَلَیکُمُ الصّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِن قَبلِکُم ». ( بقره / 2، 183 ) به باور برخى آیه مى‌رساند که روزه در میان پیروان همه شرایع از زمان آدم علیه السلام بوده است .(1) روایات اسلامى و متونى از کتب مقدس نیز این دیدگاه را تأیید مى‌کنند. پیامبر صلى‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود که پس از خوردن آدم علیه السلام از درخت ممنوع و ماندن اثر آن به مدت 30 روز در بدن آن حضرت، خدا بر او و ذریه‌اش واجب کرد که 30 روز از خوردن و آشامیدن خوددارى کنند .(2) على علیه السلام نیز فرمود آدم علیه السلام نخستین روزه‌دار بوده است .(3) در احادیثى نیز از سفارش حضرت نوح به پیروان خود در مورد روزه گرفتن در نخستین روزى که بر کشتى سوار شدند (4) و روزه گرفتن آنان پس از فرود آمدن بر کوه جودى (5) یاد شده است. در روایتى دیگر از روزه گرفتن همه روزهاى سال جز عید فطر و قربان، از سوى حضرت نوح، روزه نصف ایام عمر از سوى حضرت داود علیه السلام و روزه سه روز از هر ماه از سوى حضرت ابراهیم علیه السلام سخن رفته است .(6) بر پایه حدیثى دیگر، حضرت داود علیه السلام یک روز را روزه و روز دیگر را افطار مى‌کرد و حضرت سلیمان علیه السلام سه روز آغازین، میانه و پایان هر ماه را روزه مى‌گرفت و حضرت عیسى علیه السلام همه روزها را روزه بود و حضرت مریم علیهاالسلام دو روز را روزه مى‌گرفت و یک روز را افطار مى‌کرد .(7) بر اساس روایتى از حضرت موسى علیه السلام از خدا در مورد پاداش روزه ماه رمضان پرسش شده است .(8) در تورات نیز از اقامت 40 شبانه روز حضرت موسى علیه السلام بى اینکه آب و غذایى خورد، یاد شده است .(9) افزون بر این، پیروان شریعت موسى علیه السلام نیز هنگام توبه و تضرع به درگاه الهى روزه مى‌گرفتند، تا از این رهگذر به گناهان خود اعتراف کنند و رضایت خدا را به دست آورند .(10) بر پایه نقل برخى منابع، در روزگار کنونى نیز روزه در میان متدینان از یهود وجود دارد .(11) در انجیل نیز هست که حضرت عیسى علیه السلام 40 شبانه‌روز روزه گرفت ؛(12) همچنین نقل شده است که شاگردان آن حضرت فراوان روزه مى‌گرفتند .(13) در انجیل دستورهایى در مورد روزه و پرهیز از ریا در آن هست .(14) به گزارشى امام صادق علیه السلام فرمود که در انجیل تنها از وجوب روزه بر پیامبران امت‌هاى گذشته یاد شده است .(15) سند این روایت ضعف دارد؛ نیز مخالف با مضمون آیه 183 بقره / 2 است که روزه را بر همه پیشینیان واجب دانسته، پس پذیرفتنى نیست .(16) روزه در میان مجوسیان نیز رایج بوده، به گونه‌اى که به برخى از آنان به جهت روزه گرفتن فراوان، « الصیامیه » ( روزه‌داران ) اطلاق مى‌کردند .(17) در همانند بودن روزه پیروان شرایع اختلاف است: به باور برخى، از آیه مذکور فهمیده مى‌شود که روزه پیروان شرایع از همه جهات ـ اعم از وقت روزه و شمار روزهاى واجب ـ همانند هم بوده است .(18) مؤید این دیدگاه، روایتى است که در آن از روزه ماه رمضان در کلام حضرت موسى علیه السلام سخن به میان آمده است .(19) بر این اساس، برخى گفته‌اند: یهودیان و مسیحیان نیز 30 روز ماه رمضان را روزه مى‌گرفتند؛ ولى به تدریج زمان و شمار روزهاى این تکلیف را تغییر دادند .(20) در روایتى از پیامبر صلى‌الله‌علیه‌و‌آله نیز به تغییر روزه ماه رمضان از 30 روز به 50 روز از سوى حاکمان نصارا اشاره شده است .(21) به اعتقاد بسیارى از مفسران، مراد آیه تنها مشابهت در اصل تشریع روزه است ؛(22) اما خصوصیات روزه آنان، از جهت زمان و عدد روزها، تفاوت داشته است. مؤید این دیدگاه روایتى دیگر از پیامبر صلى‌الله‌علیه‌و‌آله است که در آن کمتر بودن روزهاى روزه مسلمانان نسبت به پیروان شرایع گذشته یاد شده است .(23) همچنین بر اساس برخى روایات، آمیزش با همسر در شب‌هاى روزه بر روزه‌دار، نیز خوردن و آشامیدن در شب حرام بوده است، اگر فرد پیش از افطار کردن به خواب مى‌رفت؛ ولى این احکام از مسلمانان برداشته شدند .(24) ( همین مقاله، روزه در اسلام ) براساس روایتى دیگر، برداشته شدن روزه در حال سفر، از احکامى است که خدا برخلاف امت‌هاى گذشته، آن را به مسلمانان هدیه داده است .(25) افزون بر این، در میان پیروان شرایع گذشته، روزه سکوت نیز وجود داشت، چنان که حضرت مریم علیهاالسلام پس از بچه‌دار شدن از راه اعجاز الهى، از سوى خدا دستور یافت روزه سکوت بگیرد :(26) « فَاِمّا تَرَیِنَّ مِنَ البَشَرِ اَحَدًا فَقولى اِنّى نَذَرتُ لِلرَّحمـنِ صَومـًا فَلَن اُکَلِّمَ الیَومَ اِنسیـّا » ( مریم / 19، 26 )، از این‌رو وقتى بنى‌اسرائیل از آن حضرت در باره فرزندش پرسیدند، با ترک سخن گفتن، به فرزند خود اشاره کرد که با او سخن بگویند: « فَاَشارَت اِلَیهِ قالوا کَیفَ نُکَلِّمُ مَن کانَ فِى المَهدِ صَبیـّا ». ( مریم / 19، 29 ) برخى گفته‌اند: در روزه سکوت، افزون بر خوددارى از سخن گفتن، از خوردن و آشامیدن نیز پرهیز مى‌کردند .(27) به گفته برخى حضرت زکریا علیه السلام نیز پس از فرزنددار شدن همسرش، از سوى خدا مأمور شد که سه روز روزه سکوت بگیرد و جز ذکر الهى سخنى نگوید و با مردم تنها با اشاره گفت و گو کند :(28) « قالَ ءایَتُکَ اَلاَّ تُکَلِّمَ النّاسَ ثَلـثَةَ اَیّامٍ اِلاّ رَمزًا واذکُر رَبَّکَ کَثیرًا وسَبِّح بِالعَشِىِّ والاِبکـر » ( آل‌عمران / 3، 41؛ نیز مریم / 19، 10 )؛ ولى بیشتر مفسران سکوت حضرت زکریا را به اعجاز الهى و عدم توانایى او بر سخن گفتن در این سه روز دانسته‌اند .(29) روزه گرفتن به پیروان شرایع الهى اختصاص نداشته، بلکه روزه در میان ملل و ادیان غیر الهى نیز همچون مصریان و یونانیان قدیم، هندیان و برخى ملت‌هاى دیگر، بوده است .(30) مصریان در روزهاى عید، از جمله روز وفاى نیل و برداشت کشت‌هاى خود روزه مى‌گرفتند و روحانیان آنان، افزون بر آن، 7 هفته از سال را روزه بودند. رومیان پیش از جنگ براى طلب پیروزى روزه مى‌گرفتند. برخى عالمان دین نیز در برخى مناطق این سرزمین همه روزهاى سال را روزه‌دار بودند .(31) روزه در میان هندیان حتى پیش از میلاد بوده و زاهدان آنان در روزه گرفتن و کشتن نفس افراط مى‌کردند، به گونه‌اى که بر مذهب برخى از فرقه‌هاى آنان، دین انتحار اطلاق مى‌گردید، زیرا پیروان خود را در سراسر زندگى به روزه گرفتن ترغیب مى‌کردند .(32) برخى بت‌پرستان نیز با هدف خشنود کردن خدایان یا خاموش کردن آتش خشم خدایان به هنگام ارتکاب به گناه روزه مى‌گرفتند .(33) در روایاتى نیز از وجود روزه روزهایى خاص در زمان جاهلیت یاد شده است .(34)
براساس روایتى دیگر، برداشته شدن روزه در حال سفر، از احکامى است که خدا برخلاف امت‌هاى گذشته، آن را به مسلمانان هدیه داده است .<ref>علل الشرايع، ج 2، ص 382؛ وسائل الشيعه، ج 10، ص 177.</ref> افزون بر این، در میان پیروان شرایع گذشته، روزه سکوت نیز وجود داشت، چنان که حضرت مریم علیهاالسلام پس از بچه‌دار شدن از راه اعجاز الهى، از سوى خدا دستور یافت روزه سکوت بگیرد :<ref>التبيان، ج 7، ص</ref> 121. « فَاِمّا تَرَیِنَّ مِنَ البَشَرِ اَحَدًا فَقولى اِنّى نَذَرتُ لِلرَّحمـنِ صَومـًا فَلَن اُکَلِّمَ الیَومَ اِنسیـّا » ( مریم / 19، 26 )، از این‌رو وقتى بنى‌اسرائیل از آن حضرت در باره فرزندش پرسیدند، با ترک سخن گفتن، به فرزند خود اشاره کرد که با او سخن بگویند: « فَاَشارَت اِلَیهِ قالوا کَیفَ نُکَلِّمُ مَن کانَ فِى المَهدِ صَبیـّا ». ( مریم / 19، 29 ) برخى گفته‌اند: در روزه سکوت، افزون بر خوددارى از سخن گفتن، از خوردن و آشامیدن نیز پرهیز مى‌کردند .<ref>التبيان، ج 7، ص 121؛ جامع البيان، ج 16، ص 94.</ref>
 
 
 
به گفته برخى حضرت زکریا علیه السلام نیز پس از فرزنددار شدن همسرش، از سوى خدا مأمور شد که سه روز روزه سکوت بگیرد و جز ذکر الهى سخنى نگوید و با مردم تنها با اشاره گفت و گو کند :<ref>تفسير ثعلبى، ج 3، ص 66؛ مجمع البيان، ج 2، ص 290.</ref> « قالَ ءایَتُکَ اَلاَّ تُکَلِّمَ النّاسَ ثَلـثَةَ اَیّامٍ اِلاّ رَمزًا واذکُر رَبَّکَ کَثیرًا وسَبِّح بِالعَشِىِّ والاِبکـر » ( آل‌عمران / 3، 41؛ نیز مریم / 19، 10 )؛ ولى بیشتر مفسران سکوت حضرت زکریا را به اعجاز الهى و عدم توانایى او بر سخن گفتن در این سه روز دانسته‌اند .<ref>مجمع البيان، ج 2، ص 290؛ التفسير الكبير، ج 8 ، ص 43.</ref>
 
 
روزه گرفتن به پیروان شرایع الهى اختصاص نداشته، بلکه روزه در میان ملل و ادیان غیر الهى نیز همچون مصریان و یونانیان قدیم، هندیان و برخى ملت‌هاى دیگر، بوده است .<ref>الميزان، ج 2، ص 7؛ مقارنة الاديان، ص 149 - 150.</ref> مصریان در روزهاى عید، از جمله روز وفاى نیل و برداشت کشت‌هاى خود روزه مى‌گرفتند و روحانیان آنان، افزون بر آن، 7 هفته از سال را روزه بودند. رومیان پیش از جنگ براى طلب پیروزى روزه مى‌گرفتند. برخى عالمان دین نیز در برخى مناطق این سرزمین همه روزهاى سال را روزه‌دار بودند .<ref>مقارنة الاديان، ص 149.</ref>
 


روزه در میان هندیان حتى پیش از میلاد بوده و زاهدان آنان در روزه گرفتن و کشتن نفس افراط مى‌کردند، به گونه‌اى که بر مذهب برخى از فرقه‌هاى آنان، دین انتحار اطلاق مى‌گردید، زیرا پیروان خود را در سراسر زندگى به روزه گرفتن ترغیب مى‌کردند .<ref>مقارنة الاديان، ص 150</ref>. برخى بت‌پرستان نیز با هدف خشنود کردن خدایان یا خاموش کردن آتش خشم خدایان به هنگام ارتکاب به گناه روزه مى‌گرفتند .<ref>الميزان، ج 2، ص 8</ref>. در روایاتى نیز از وجود روزه روزهایى خاص در زمان جاهلیت یاد شده است .<ref>مسند احمد، ج 2، ص 143؛ صحيح البخارى، ج 2، ص 226.</ref>


1. الكشاف، ج 1، ص 334؛ التفسير الكبير، ج 5 ، ص 76؛ جوامع الجامع، ج 1، ص 182.
2. علل الشرايع، ج 2، ص 379؛ من لا يحضره الفقيه، ج ، ص 74.
3. الصافى، ج 1، ص 218؛ الكشاف، ج 1، ص 334.
4. تهذيب، ج 4، ص 306؛ جامع الاحاديث، ج 9، ص 431.
5. تهذيب، ج 4، ص 300؛ وسائل الشيعه، ج 10، ص 458.
6. سنن ابن ماجه، ج 1، ص 547 ؛ مستدرك الوسائل، ج ، ص 517 ؛ جامع احاديث الشيعه، ج 9، ص 411.
7. وسائل الشيعه، ج 10، ص 439؛ جامع احاديث الشيعه، ج 9، ص 410.
8. مستدرك الوسائل، ج 7، ص 485.
9. كتاب مقدس، سفر تثنيه: 9: 9.
10. قاموس كتاب مقدس، ص 428.
11. مقارنة الاديان، ص 150.
12. كتاب مقدس، متى، 4: 2.
13. كتاب مقدس، لوقا، 5: 33 - 35.
14. كتاب مقدس، متى: 6: 16.
15. من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 99 - 100؛ وسائل الشيعه، ج 10، ص 240.
16. الميزان، ج 2، ص 26.
17. مقارنة الاديان، ص 149.
18. رسائل المرتضى، ج 2، ص 21 - 22؛ احكام القرآن، ابن عربى، ج 1، ص 74؛ تفسير قرطبى، ج 2، ص 274.
19. الامالى، ص 277؛ مستدرك الوسائل، ج 7، ص 485.
20. مجمع البيان، ج 2، ص 6؛ احكام القرآن، ابن عربى، ج 1، ص 74 - 75؛ تفسير قرطبى، ج 2، ص 274 - 275.
21. مجمع الزوائد، ج 3، ص 139؛ كنزالعمال، ج 8 ، ص 483.
22. نك: التبيان، ج 2، ص 115؛ التفسير الكبير، ج 5 ، ص 76؛ الميزان، ج 2، ص 7.
23. علل الشرايع، ج 2، ص 378 - 379؛ بحارالانوار، ج 9، ص 369.
24. وسائل الشيعه، ج 10، ص 114؛ جامع احاديث الشيعه، ج 9، ص156 - 157.
25. علل الشرايع، ج 2، ص 382؛ وسائل الشيعه، ج 10، ص 177.
26. التبيان، ج 7، ص 121.
27. التبيان، ج 7، ص 121؛ جامع البيان، ج 16، ص 94.
28. تفسير ثعلبى، ج 3، ص 66؛ مجمع البيان، ج 2، ص 290.
29. مجمع البيان، ج 2، ص 290؛ التفسير الكبير، ج 8 ، ص 43.
30. الميزان، ج 2، ص 7؛ مقارنة الاديان، ص 149 - 150.
31. مقارنة الاديان، ص 149.
32. مقارنة الاديان، ص 150.
33. الميزان، ج 2، ص 8.
34. مسند احمد، ج 2، ص 143؛ صحيح البخارى، ج 2، ص 226.


==روزه در اسلام==
==روزه در اسلام==
۸۷۵

ویرایش