جاهلیت: تفاوت میان نسخه‌ها

جاهلیت (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۴۱

۵۵ بایت اضافه‌شده ، ‏۳ آوریل ۲۰۲۲

بدون خلاصۀ ویرایش

Hoosinrasooli

confirmed، مدیران

۳۷٬۲۱۴

ویرایش

@@ خط ۴۳: / خط ۴۳: @@
 از نظر زمانی دوران قبل از بعثت رسول اكرم [[حضرت محمد(ص)]] تا حدود 150 حداكثر 200 سال را دوران جاهلی می نامند<ref>رسول جعفریان، سیره ی رسول خدا، قم ،انتشارات موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت، ج 1، ص 153-156 / تاریخ الادب العربی، العصر الجاهلی، ص38.</ref>. قرآن كریم نه تنها اطلاق عنوان جاهلیت بر این دوره را نفی نمی‏كند بلكه با ارائه ی تعابیری این عنوان را مورد تأكید قرار می‏دهد. از جمله آنجا كه می‏فرماید: «یَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَیْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِیَّةِ»<ref>آل عمران/154</ref> یا در جای دیگری می فرماید: «أَفَحُکْمَ الْجاهِلِیَّةِ یَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُکْماً لِقَوْمٍ یُوقِنُونَ»<ref>مائده/50</ref> همین طور: «لاتبرّجن تبرّج الجاهلیة الاولی»<ref>احزاب/33</ref>.
-با این گونه تعابیر، قرآن كریم تصریح دارد كه در دوران جاهلیت، جهل و باطل حاكمیت داشته است و قرآن با كوتاه ترین و رساترین عبارت ها اوضاع قبل از بعثت را به تصویر می‏كشد.بر این اساس می توان گفت از نظر قرآن و روایات، عصر جاهلیت اولی دوران متصل به ظهور اسلام بوده است. چون در آن مقطع زمانی در تمام زمینه ها به جای حق (لا اله- الا الله)، باطل حاكمیت داشته است، یعنی مردم تابع قوانین ساختگی خود بودند و اشخاص و چیزهایی را واسطه و شفیع خود قرارداده و گذران زندگی آنها اغلب از راه چپاول و غارت اموال دیگران تداوم پیدا می‏كرد. افتخار و فضیلت‏های آنها در خونریزی بیشتر، حمیت و تعصب كوركورانه و پایمال سازی حقوق دیگران خلاصه می‏شد. اموری چون قماربازی، شراب خواری، [[زنا]] و بی عفتی و... قبیح به حساب نمی‏‌آمدند.
+با این گونه تعابیر، قرآن كریم تصریح دارد كه در دوران جاهلیت، جهل و باطل حاكمیت داشته است و قرآن با كوتاه ترین و رساترین عبارت ها اوضاع قبل از بعثت را به تصویر می‏كشد.بر این اساس می توان گفت از نظر قرآن و روایات، عصر جاهلیت اولی دوران متصل به ظهور اسلام بوده است. چون در آن مقطع زمانی در تمام زمینه ها به جای حق (لا اله- الا الله)، باطل حاكمیت داشته است، یعنی مردم تابع قوانین ساختگی خود بودند و اشخاص و چیزهایی را واسطه و شفیع خود قرارداده و گذران زندگی آنها اغلب از راه چپاول و غارت اموال دیگران تداوم پیدا می‏كرد. افتخار و فضیلت‏‌های آنها در خونریزی بیشتر، حمیت و تعصب كوركورانه و پایمال سازی حقوق دیگران خلاصه می‌‏شد. اموری چون قماربازی، شراب خواری، [[زنا]] و بی عفتی و... قبیح به حساب نمی‏‌آمدند.
 پس در اصل این واقعیت كه اعراب پیش از اسلام در جاهلیت به سر می بردند تردیدی وجود ندارد اما بحث بر سر این است كه آیا جاهلیت از ریشه ی جهل و در مقابل علم و دانش تجربی قرار دارد یا به معنای دیگری است؟
@@ خط ۷۵: / خط ۷۵: @@
 * وَلَقَدْ بَعَثْنا فی‏کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ<ref>نحل/36</ref> ما به میان هر ملّتی پیغمبری را فرستاده‌ایم (و محتوای دعوت همه‌ی پیغمبران این بوده است) كه خدا را بپرستید و از طاغوت دوری كنید.
 *
-* فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیُؤْمِنْ بِاللَّهِ فقداستَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقی‏لاَانْفِصامَ لَها<ref>بقره/256</ref> كسی كه از طاغوت نافرمانی كند و به خدا ایمان بیاورد، به محكم‌ترین دستاویز درآویخته است (و او را از سقوط و هلاكت می‌رهاند و) اصلاً گسستن ندارد. از آنجایی که هدف از [[بعثت]] پیامبر خاتم همچون سایر پیامبران ابتدا دوری از طاغوت و به دنبال آن ایمان و عبادت برای الله بوده است (لا اله- الا الله)، دانسته می شود كه مسأله بر سر باسواد بودن یا نبودن یا بهره مند بودن یا نبودن از علوم تجربی نیست بلکه مسأله به منهج و جهانبینی و قانون بر می گردد.
+* فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیُؤْمِنْ بِاللَّهِ فقداستَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقی‏لاَانْفِصامَ لَها<ref>بقره/256</ref> كسی كه از طاغوت نافرمانی كند و به خدا ایمان بیاورد، به محكم‌ترین دستاویز درآویخته است (و او را از سقوط و هلاكت می‌رهاند و) اصلاً گسستن ندارد. از آنجایی که هدف از [[بعثت]] پیامبر خاتم همچون سایر پیامبران ابتدا دوری از طاغوت و به دنبال آن ایمان و عبادت برای الله بوده است (لا اله- الا الله)، دانسته می شود كه مسأله بر سر باسواد بودن یا نبودن یا بهره مند بودن یا نبودن از علوم تجربی نیست بلکه مسأله به منهج و جهان‌بینی و قانون بر می گردد.
 ===معجزه ی پیامبر خاتم(ص)===
-تناسب نوع معجزه با احوال عمومی عصر بعثت [[انبیاء]] مؤیّد این نظر است که زمان بعثت پیامبر اکرم(ص) با توجه به [[معجزه]] ی پیامبر یعنی قرآن کریم، القای خطبه ها و شعر و سخن غلبه داشت؛ پس«عصر جاهلیت» عصر رواج ادب و بلكه عصر اوج آن بوده است،‌ نه عصر نادانی و بی خردی<ref> علی اکبر حسنی،دنباله ی بررسی واژه ی جاهلیت و مفهوم آن، ماهنامه ی درس هایی از مکتب اسلام 10: 1375، ص56</ref>.
+تناسب نوع معجزه با احوال عمومی عصر بعثت [[انبیاء]] مؤیّد این نظر است که زمان بعثت پیامبر اکرم(ص) با توجه به [[معجزه]] ی پیامبر یعنی قرآن کریم، القای خطبه ها و شعر و سخن غلبه داشت؛ پس«عصر جاهلیت» عصر رواج ادب و بلكه عصر اوج آن بوده است،‌ نه عصر نادانی و بی خردی<ref> علی اکبر حسنی،دنباله‌ی بررسی واژه‌ی جاهلیت و مفهوم آن، ماهنامه‌ی درس هایی از مکتب اسلام 10: 1375، ص56</ref>.
 ==ادله ی نقلی==
@@ خط ۸۵: / خط ۸۵: @@
 ===جاهلیت در لغت===
-با بررسی واژه ی جاهلیت در لغت نامه و دایره المعارف های عربی و فارسی درمی یابیم که جملگی بر این نظرند که جاهلیت یک مفهوم است، نه یک دوره ی زمانی محدود و یک سرشت اجتماعی است، نه یک مرحله ی معین و محدود به زمان خاص<ref> محمد قطب، جاهلیت قرن بیستم، ترجمه صدرالدین بلاغی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چهارم: 1360، ص 23.</ref>.
+با بررسی واژه ی جاهلیت در لغت نامه و دایره المعارف های عربی و فارسی درمی یابیم که جملگی بر این نظرند که جاهلیت یک مفهوم است، نه یک دوره‌ی زمانی محدود و یک سرشت اجتماعی است، نه یک مرحله ی معین و محدود به زمان خاص<ref> محمد قطب، جاهلیت قرن بیستم، ترجمه صدرالدین بلاغی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چهارم: 1360، ص 23.</ref>.
 ===جاهلیت در روایات===
-از بررسی [[آیات]] و [[احادیث]] برمی آید که ماده ی «جهل» بیش تر به رذیلت اخلاقی معنا شده است تا به نادانی و ضد سواد و علوم تجربی؛ لذا این بحث نیز همچون دیگر بحث های گذشته ثابت می كند كه واژه ی «جهل» در دوره ی «جاهلیت» به معنای بی خردی و بی سوادی نبوده است؛ بلكه این صفت و حالت مخصوص قبل از بعثت بوده است كه از رذایل اخلاقی شمرده می شود<ref>محمد علی مجرب، معناشناسی واژه ی جاهلیت در قرآن، مجله صحیفه مبین 24، 1379، ص62</ref>.
+از بررسی [[آیات]] و [[احادیث]] برمی آید که ماده‌ی «جهل» بیش تر به رذیلت اخلاقی معنا شده است تا به نادانی و ضد سواد و علوم تجربی؛ لذا این بحث نیز همچون دیگر بحث های گذشته ثابت می كند كه واژه ی «جهل» در دوره ی «جاهلیت» به معنای بی خردی و بی سوادی نبوده است؛ بلكه این صفت و حالت مخصوص قبل از بعثت بوده است كه از رذایل اخلاقی شمرده می شود<ref>محمد علی مجرب، معناشناسی واژه ی جاهلیت در قرآن، مجله صحیفه مبین 24، 1379، ص62</ref>.
 ===جاهلیت در سخنان اهل ادب===
-با نگاهی به اشعار شعرا درمی یابیم که واژه ی «جهل» در اینجا به معنای ستیزه جویی و خشونت است<ref>یحیی نوری، اسلام و عقائد و آراء بشری یا جاهلیت و اسلام، تهران،انتشارات  مجمع معارف اسلامی،1357، ص 249</ref>.
+با نگاهی به اشعار شعرا درمی یابیم که واژه‌ی «جهل» در اینجا به معنای ستیزه جویی و خشونت است<ref>یحیی نوری، اسلام و عقائد و آراء بشری یا جاهلیت و اسلام، تهران،انتشارات  مجمع معارف اسلامی،1357، ص 249</ref>.
 ===جاهلیت در سوره های قرآن===
-معانی به دست آمده از ماده ی جهل در آیات قرآن به تهی بودن از علم و آگاهی و راه و روشی که رودرروی اسلام قرار گرفته، منحصر است<ref> سید عبدالحسین طیب،اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران،انتشارات اسلام، 1378، ج 4، ص390</ref> و در قرآن ماده ی «جهل» با این معنی در دو بخش از آیات آمده است:
+معانی به دست آمده از ماده‌ی جهل در آیات قرآن به تهی بودن از علم و آگاهی و راه و روشی که رودرروی اسلام قرار گرفته، منحصر است<ref> سید عبدالحسین طیب،اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران،انتشارات اسلام، 1378، ج 4، ص390</ref> و در قرآن ماده ی «جهل» با این معنی در دو بخش از آیات آمده است:
-* آیاتی که در زمینه ی رویارویی بین رسالت های پیامبران و پیروان شان از یک سو و جاهلان از سوی دیگر می باشند:با نگاهی به آیات 27 و 29 سوره ی هود، 138سوره ی اعراف، 21- 23 سوره ی احقاف، 54 و 55 سوره ی نمل، 198و 199 سوره ی اعراف، 63 سوره ی فرقان، 52 و 53 و 55 سوره ی قصص درمی یابیم که این آیات مظاهر روشنی از موضع گیری های جاهلیت در برابر اسلام را به همراه دارد.
+* آیاتی که در زمینه‌ی رویارویی بین رسالت های پیامبران و پیروان شان از یک سو و جاهلان از سوی دیگر می باشند:با نگاهی به آیات 27 و 29 سوره‌ی هود، 138سوره‌ی اعراف، 21- 23 سوره‌ی احقاف، 54 و 55 سوره‌ی نمل، 198و 199 سوره‌ی اعراف، 63 سوره‌ی فرقان، 52 و 53 و 55 سوره‌ی قصص درمی یابیم که این آیات مظاهر روشنی از موضع گیری های جاهلیت در برابر اسلام را به همراه دارد.
 *
-* آیاتی که شامل واژه ی «جاهلیت» می باشند: از كلمه ی «جاهلیت» در چهار [[سوره ی مدنى]] قرآن كریم یاد شده است: آل عمران، مائده، احزاب و فتح. حال به موارد استعمال جاهلیت در قرآن كریم می‌پردازیم:
+* آیاتی که شامل واژه‌ی «جاهلیت» می باشند: از كلمه ی «جاهلیت» در چهار [[سوره ی مدنى]] قرآن كریم یاد شده است: آل عمران، مائده، احزاب و فتح. حال به موارد استعمال جاهلیت در قرآن كریم می‌پردازیم:
-# ظنّ جاهلى در پندار در آیه ی 154 سوره ی آل عمران
+# ظنّ جاهلى در پندار در آیه ی 154 سوره‌ی آل عمران
-# حكم جاهلى در قانون‏گذارى در آیه ی 50 سوره ی مائده
+# حكم جاهلى در قانون‏گذارى در آیه ی 50 سوره‌ی مائده
-# جاهلیت به معنى خُلق و رفتار و نمودن زینت‏ها در آیه ی 33 سوره ی احزاب
+# جاهلیت به معنى خُلق و رفتار و نمودن زینت‏ها در آیه‌ی 33 سوره ی احزاب
-# جاهلیت به معنى حمیّت و تعصّب در آیه ی 26 سوره ی فتح
+# جاهلیت به معنى حمیّت و تعصّب در آیه ی 26 سوره‌ی فتح
 ===در کلام الله جاهلیت یعنی===
-قانون و حکم و برنامه ی زندگی. با این وجود، نکته ای که برای من جالب است و می تواند مفهوم جاهل و جاهلیت را عینی تر گرداند به کار بردن کلمه ی عالم و علماء برای [[مسلمانان]] اهل توحیدی چون [[سمیه]] و [[یاسر]] و [[عمار]] و غیره است که تمام این عزیزان از خواندن و نوشتن بی بهره و در واقع بی سواد بودند، و در مقابل، به کار بردن کلمه ی جاهل برای کسی چون ابوالحکم است که سرآمد سواد و دانش‌های آن روزگار بود.
+قانون و حکم و برنامه‌ی زندگی. با این وجود، نکته ای که برای من جالب است و می تواند مفهوم جاهل و جاهلیت را عینی تر گرداند به کار بردن کلمه‌ی عالم و علماء برای [[مسلمانان]] اهل توحیدی چون [[سمیه]] و [[یاسر]] و [[عمار]] و غیره است که تمام این عزیزان از خواندن و نوشتن بی بهره و در واقع بی سواد بودند، و در مقابل، به کار بردن کلمه ی جاهل برای کسی چون ابوالحکم است که سرآمد سواد و دانش‌های آن روزگار بود.
-علاوه بر آن آشکار است که پیامبر خاتم(ص) بی سواد بود و طبیعی است که مانند اکثر عرب نسبت به علوم تجربی رایج آن زمان از آگاهی چندانی برخوردار نبود. پس جاهلیت نمی تواند در برابر سواد علوم تجربی قرار گیرد بلکه جاهلیت حکم و قانونی است که در برابر حکم و قانون اسلام قرار گرفته است. به همین دلیل اسلام مرگ جاهلیت را مقدمه ی ظهور و غالب شدن اسلام می داند. در این جا جاهلیت در برابر اسلام  قرار می گیرد.
+علاوه بر آن آشکار است که پیامبر خاتم(ص) بی سواد بود و طبیعی است که مانند اکثر عرب نسبت به علوم تجربی رایج آن زمان از آگاهی چندانی برخوردار نبود. پس جاهلیت نمی تواند در برابر سواد علوم تجربی قرار گیرد بلکه جاهلیت حکم و قانونی است که در برابر حکم و قانون اسلام قرار گرفته است. به همین دلیل اسلام مرگ جاهلیت را مقدمه‌ی ظهور و غالب شدن اسلام می داند. در این جا جاهلیت در برابر اسلام  قرار می گیرد.
 پیامبرخاتم(ص) هنگامی كه [[معاذ بن جبل]] را به [[یمن]] اعزام نمود، به او چنین دستور داد: «وَ اَمِت اَمرَ الجاهِلیهِ الا ما سَنَّهُ الاِسلامُ وَ اَظهَر اَمرَ الاِسلامِ كُلَّه صغیرَه و كبیرَه<ref> حسن بن علی ابن شعبه، تحف العقول، مترجم صادق حسین زاده، قم، انتشارات ال علی،1382، ص 25؛نیز:ابن هشام -السیرة النبویة، انتشارات دار احیاء التراث، چاپ دوم، 1013هـ/1333م. ج3 ، ص 412.</ref>؛ او در برابر توده های زیادی از عرب كه سالیان درازی افكار جاهلی و عقاید خرافی بر آنها حكومت كرده بود؛ چنین می گفت: «كل مأثره فی الجاهلیه تحت قدمی»<ref> همان </ref>.