برداشت‌های ناصحیح از تقریب مذاهب (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

'''برداشت های ناصحیح از تقریب بین مذاهب''' مدخلی است به زبان فارسی که در [[پژوهشگاه مطالعات تقریبی]] [[مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]] با هدف تبیین و ترویج گفتمان تقریب بین مذاهب اسلامی و رفع سوء فهم ها از مفهوم تقریب بین مذاهب نگاشته شده است.از زمانی که ایده تقریب مذاهب به عنوان یک دعوت رسمی از سوی دلسوزان امّت اسلامی و [[پیشگامان تقریب]] مطرح شد و درباره آن کتابها و مقالات متعدّد نگاشته شد تا به امروز قریب به یک قرن می‌گذرد. در این بین تلقی های نادرستی از مفهوم تقریب بین مذاهب در اذهان شکل گرفته که گاه همین برداشتهای ناصحیح موجب سوء ظن به دعوت مبارک تقریب بین مذاهب اسلامی شده است که در این مقاله به برخی از این برداشتهای ناصحیح اشاره می‌شود.

یک برداشت از تقریب بین مذاهب اسلامی این است  که تقریب را به معنای ادغام همه مذاهب اسلامی و تولید یک مذهب مشترک و مختلط از مجموعه آموزه های مذاهب بدانیم، مذهبی که بتواند نظر همه صاحبان مذاهب را جلب کرده و همه را حول محور خودش جمع کند. در واقع این نگاه به تقریب، نظر به نوعی تفاهم مذهبی و معامله و سازش بر سر اصول و تصالح مسلمانان بر پیروی از یک مذهب مورد تفاهم دارد .

استاد شهید [[مرتضی مطهّری]] که از منادیان وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی بود در این باره می گوید:

در تلقّی ادغام مذاهب، نظر به حفظ مذاهب موجود و ادغام مشترکات آنها و تصالح و تفاهم بر مذهبی متشکل از همه مذاهب است تا صاحبان همه مذاهب را راضی کند و همه بر طبق آن مشترکات ادغام شده رفتار کنند اما در این تلقّی، سخن بر سر دست برداشتن از همه مذاهب موجود و تأسیس مذهبی جدید است، مذهبی که ممکن است  از آموزه های همه مذاهب سرچشمه نگرفته باشد.

این تفسیر از تقریب، افزون بر این که خلاف تصریح منادیان تقریب هست  اشکالش از تلقّی ادغام مذاهب و تلقّی تأسیس مذهب جدید بیشتر است زیرا روشن است که طرفداران مذاهب به هیچ وجه حاضر نیستند که دست از مذهب خود و اصول حاکم بر آن کشیده و مذهب دیگر را بپذیرند. چنین طرحی نه تنها موجب تقریب و همدلی بین پیروان مذاهب نمی‌شود بلکه سبب بروز اختلافات و درگیری های بیشتر می‌گردد.

«آیا ممکن است اقدامى بشود که یک وحدت مذهبى به وجود بیاید؟ این عملى نیست، لااقل به این زودی ها عملى نیست. ما خودمان که شیعه هستیم هنوز نتوانسته‏ ایم در امر [[تقلید|تقلید]]، وحدت به وجود بیاوریم و کارى بکنیم که مجتهدین [[شوراى‏ فتوایى|شوراى‏ فتوایى]]‏ تشکیل دهند و در هر زمانى مردم یک رساله عملى بیشتر نداشته باشند، آن‏ وقت توقع داریم که [[حنفى]] و [[شافعى]] و [[مالکی]] و [[حنبلى]] و [[وهابى]] و [[زیدى|زیدى]] همه بیایند شیعه [[اثناعشرى]] بشوند؟»<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج20، ص90</ref>  

یکی از طرفداران این دیدگاه، [[اهل سنّت سلفی]] می‌باشند. این گروه به پیروی از [[ابن تیمیه]] معتقدند که ملاک فهم اسلام، فهم [[صحابه]] رسول اکرم«صلّی اللّه علیه و آله و سلّم» در مرحله اوّل و سپس [[تابعان]] صحابه در مرحله بعد و تابعانِ تابعان در مرحله سوّم است بنابراین اولویت برای فهم آموزه های دین نه امامان مذاهب بلکه سلف صالح،که همان صحابه و تابعان آنها و تابعانِ تابعان هستند می‌باشد.  

وجه تسمیه این گروه به سلفیه هم همین است زیرا سلف به معنای پیشینیان در مقابل خلف، مرجع فهم دین در نگاه این گروه هستند و برخلاف اکثریت اهل سنّت که تنها اجماع سلف را حجّت می‌دانند و به فهم سلف از دین کمتر اهمیّت می‌دهند، سلفیان، تمام آموزه هایی که در مذاهب اهل سنّت بعد از سه نسل صحابه و تابعان و تابعانِ تابعان وجود دارد را در صورتی که معارض با آموزه های سلف باشد به کنار می گذارند و به نوعی خود را وابسته به مذهب خاصی نمی‌دانند.<ref>ر.ک: مهدی فرمانیان، جریان شناسی سلفی گری معاصر، ص 17-14</ref>  

در نادرست بودن این تلقّی نیز همین بس که این ایده به عنوان راهی برای تقریب بین پیروان مذاهب از همان اشکالات تلقّی های نادرست قبلی برخوردار است چرا که پیروان مذاهب هیچ گاه راضی نمی‌شوند که دست از آموزه های مذهب خویش بردارند و این که بخواهیم همه را ملزم به پذیرش چنین ایده ای بکنیم در عمل امکان پذیر نیست. [[شهید مطهّری]] از منادیان وحدت و تقریب بین مسلمین در این باره می گوید:

مقام معظم رهبری حضرت [[آیت اللّه خامنه ای]]  در این باره می فرمایند:

بنابراین از بین بردن مذاهب به منظور تقریب، در واقع خروج از موضوع مسأله و پاک کردن صورت مسأله است زیرا موضوع تقریب، نزدیک سازی پیروان مذاهب اسلامی با حفظ مذهب خویش است و ما باید به دنبال طرح هایی باشیم که در عین اینکه اصول هر مذهب را حفظ می کنیم بین پیروان آنها تقریب ایجاد کنیم.

==پانویس==