وحدت گرایی اسلامی در قرن بیستم: دانشگاه الازهر و تشیع بین همگرایی و واگرایی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''وحدت گرایی اسلامی در قرن بیستم: دانشگاه [[الازهر]] و [[تشیع]] بین همگرایی و واگرایی''' عنوان کتابی<ref>Rainer Brunner, ISLAMIC ECUMENISM IN THE 20TH CENTURY: The Azhar and Shiism Between Rapprochement and Restraint, Brill, Leiden,    Boston (2004)</ref> از راینر برونر در زمینه وحدت گرایی در قرن بیستم است گه گزارشی از آن در زیر می‌آید.

قرن بیستم ، به گفته بسیاری ، شکوفایی [[وحدت گرایی مسیحی]] را تجربه کرده است. در مقابل ، موفقیت جنبش های وحدت گرای اسلامی غیرممکن به نظر می‌رسد. نویسنده در این کتاب به این جنبه مهم از مطالعات اسلامی پرداخته و یک مرور تاریخی جالب و مفید ارائه داده است. در این کتاب برونر جنبه های نهادی (سازمانی) و علمی وحدت گرایی اسلامی را بررسی کرده است ، بدون اینکه از نظر فلسفی خیلی به سازگاری مفهوم آن با اسلام نگاه کند. اکومنیسم یا وحدت گرایی بر اساس تجربه مسیحیت برای کارکرد خود به یک مرجع دینی نیاز دارد در حالی که چنین مقامی در فرقه اقلیت شیعه اسلام وجود دارند ، اما در فرقه سنی اکثریت تقریبا نیست. به نظر می‌رسد که از همان ابتدا این کتاب تصور می کند که ازهر از چنین اختیاری برخوردار است ، در حالی که شاید این آگاهی عمومی باشد که چنین مرجعی مدتها قبل از زمان رئیس جمهور جمال عبدالناصر از بین رفته است. برای جامع بودن این نوع مطالعه ، باید استقبال توده ها از چنین مفهومی را بررسی کرد. به همین دلیل است که شلتوت هنگامی که می خواست وحدت گرایی اسلامی طرح کند ، به مردم مراجعه کرد <ref>(نگاه کنید به صفحه 287)</ref>.  

تحقیق درباره دیدگاه مسلمانان درباره وحدت گرایی ممکن است دشوار باشد و شاید فراتر از محدوده این کار باشد ، اما این همان چیزی است که برای اندازه گیری واقع گرایانه مفهوم وحدت گرایی بدان نیاز است و نه منحصراً نگرش یا اقدامات علما ، که اغلب تحت تأثیر سیاست های محلی است. نکته دوم این است که نویسنده رویکردی روایی را اتخاذ کرده است که باعث عدم تعادل در طول فصل ها شده است. این کتاب شامل یک مقدمه، ده فصل، یک سخن آخر با یک خلاصه بسیار مفید ؛ کتابشناسی و یک نمایه مفید می باشد. مقدمه با بحث و جدال شدیدی که میان مورخان آلمانی در رابطه با همبستگی بحث تاریخی و هویت ملی به وجود آمده است ، آغاز می شود. برونر این را به "تاریخ گرایش اسلامی در قرن بیستم" و دیدگاه های متناقض درباره آن تشبیه می کند. بلكه وی به طور غیرقابل قانع كننده ای این مشاهده را به ایده همگرایی جهانی در میان فرقه‌های اسلامی مرتبط می كند. او معتقد است که این یک پدیده متاخر است ، موضوعی که می تواند در آن متفاوت باشد.  

مفهوم تقریب بین مذاهب را می توان در گفتمان اسلامی دوره اولیه نهفته دید. این امر به ویژه هنگامی اتفاق می افتد که ما شیعه گرایی را مانند یک مذهب یا مکتب فقه اسلامی مثل چهار مکتب دیگر اهل سنت در نظر بگیریم که در آن فقها می توانند از نظرات یکدیگر بهره بگیرند. اگر از همگرایی جهانی به عنوان ایجاد پل بین دیدگاه های مختلف فهمیده شود ، بحث در مورد آن به زمان عباس و عمر بر می‌گردد.

در مقدمه همچنین شیعه گرایی به گونه‌ای ارائه شده و مورد بحث قرار گرفته است که گویی یک شیعه "بلوک واحد " از پیروان همان آموزه و آیین‌ها است. نقطه ضعف دیگر ارائه واقعیت وقایع تاریخی نامشخص مانند "دخالت غیرمستقیم علی در قتل عثمان" است ، ادعایی که برای تأیید آن به شدت نیاز به شواهد دارد.   

در فصل 1 ، اولین تلاش برای حل مناقشه سنی و شیعه ، تلاش نادر شاه با انگیزه سیاسی برای همگرایی سنی گرایی و تشیع گرایی با هم است ، تلاشی که برونر آن را بی هدف و بی نتیجه می داند. وی اظهار داشت (ص 34) که در جنبش پان اسلامی به طور آشکار سنی گرایی حاکم بود. اما این را می توان به دلیل این واقعیت فهمید که اهل سنت همیشه از نظر سیاسی حرف اول را می زدند و شیعه ، از ترس از جذب شدن در جامعه اهل سنت ، نسبت به اهداف آن بدبین بودند.  

فصل 2 "اصلاحات جامعه الازهر و تشیع در آغاز قرن بیستم" یک مرور تاریخی مفید و مرجع است که در آن دوره ، در آغاز قرن بیستم ، هنگامی که به نظر می‌رسد علمای شیعه و در واقع الازهر یکدیگر را پذیرفته اند ، که برای ایشان توافقات کلامی و عقیدتی فراتر از سیاست کوتاه مدت بود.  

فصل 3 "نامه نگاری بحث برانگیز (36/1911)" از ضعیف ترین کتاب ها است. این بنا بر مباحثه ای است که بین حسین شرف الدین العاملی و شیخ الازهر در کلام اهل سنت و شیعه رخ داده است. برونر نتیجه گرفت که مکاتبات یک نسخه کاملاً ساختگی و یا تلقی کامل از بحث نیست - نه آنطور که در واقع اتفاق افتاده بلکه برای رسیدن به هدف مورد نظر خود باید اتفاق می افتاده است. در جایی که متن به آن استناد می شود ، چند اشتباه در ترجمه وجود دارد ، به عنوان مثال جمله گمراه کننده زیر - در ص. 65: " که صفحات پنهان بودند."

در فصل 4 ، "خلافت و وحدت گرایی (1924–1939)" ، نه به خود خلافت بلکه به تاریخچه آن در این مدت کوتاه در ترکیه و موقعیت فرقه‌های اسلامی در مورد موقعیت خلافت پس از ابطال مصطفی کمال از آن اشاره می کند. این بحث بین دانشمندان اهل سنت و شیعه در این زمینه را می پردازد ، مانند شیخ الازهر که یک دانشمند به نام محمد ابوالفضل الجیزاوی را ترغیب کرده که یک کنگره بین المللی اسلامی را فراخوانده تا تعمداً خلافت را ابطال و خلیفه جدید را انتخاب نمایند. همانطور که از چنین کنفرانسی با انگیزه سیاسی انتظار می‌رفت قادر به توافق در مورد هیچ موضوعی نبود و هرگز از سر گرفته نشد. متأسفانه ، مانند بسیاری از روایات مشابه در کتاب ، نویسنده در ارائه زمینه انتقادی به قدر کافی موفق نیست ، به طوری که ممکن است شخص واقعه مربوطه را درک کند. در این مورد ، همانطور که گزارش شد ، توافق در مورد آنچه باید انجام می شد ، مدیون این واقعیت بود که مسئله خلافت در سالن های سیاسی و مذهبی منحصر به فرد ، به دور از توده مردم مورد بحث قرار گرفت. علاوه بر این ، بحث در مورد احیای خلافت تحت سلطنت فواد پادشاه مصر بود ، که به خوبی می تواند شکست چنین فراخوانی را توضیح دهد. "

نهادینه سازی تفکر وحدت گرایی" عنوان تا حدودی گمراه کننده  

فصل 5 است ، که در واقع در مورد چگونگی استفاده توده ها توسط گروه های خاص مانند سلفیه و اخوان المسلمین برای تأثیرگذاری بر مفهوم وحدت طبق استراتژی های خود است. این همان چیزی است که قبلاً گفته شد تأیید می کند که توده ها در واقع ریشه هایی هستند که در آن باید وحدت گرایی را کشف کرد.  

اولین "نهادی" که به وحدت گرایی اسلامی اختصاص داده شد ، جماعه الاخوه الاسلامیه بود که در بهار 1938 در قاهره تاسیس شد. نیروی محرکه و رئیس آن دیپلمات معروف مصری ،عبدالوهاب بود. فعالیت های آن با آغاز جنگ جهانی دوم متوقف شد. تلاش برای راه‌اندازی مجدد جماعت در کراچی در سال 1949 نیز ناکام ماند. ابتکارات متعددی ، به ویژه در خارج از جهان عرب ، به طور مداوم برای وحدت گرایی فراخوانده می شود اما همه ناموفق بودند و بسیار کم به دست آوردند. این فصل سهم ارزنده ای در تاریخچه موضوع دارد ، اما متأسفانه ، بحث در مورد دلایل احتمالی این شکستهای چشمگیر را ارائه نمی‌دهد

فصل 6 ، "شبکه علمی جنبش تقریب (1947–1960)" ، به تعبیری ، ادامه همان دوره قبلی است ، با همان تأکید نهادی از زاویه تاریخی متفاوت ، و دوباره ، یک تاریخی جالب و ارزشمند

حوزه و محدودیت های بحث وحدت»  

(فصل 7) یکی از بهترین قسمت های کتاب است. در واقع ، نویسنده می توانست پس از یک مقدمه تاریخی ، در این مرحله شروع کند. او مشاهده می کند که وحدت گرایی در اسلام در اواسط قرن بیستم همان نگرانی هایی را داشت که در پایان قرن نوزدهم داشت. در آن زمان تلاش‌ها "قدم زدن در قلمرو سنگلاخ و ثبت نشده" بود. اما پس ، چرا تلاش‌های وحدت اقتصادی اواسط قرن بیستم نیز نتوانست به موفقیت های زیادی دست یابد؟ سوال پاسخ روشنی دارد.

فصل هشتم تک قطبی و وحدت گرایی و سیاست انقلابی (1952–1957) نگرانی های فصل 5 و 6 ، با نگاه منطقه ای ، و تمرکز ویژه بر مصر و رابطه الازهر با عراق و ایران را مطرح می کند. نتیجه گیری در این فصل جالب و مفید است.

فصل 9 ، "پیروزی و شکست تفکر وحدت گرایی ( 1958–1961) با شرح دوره محمد شلتوت آغاز می شود. قبل از شلتوت هیچ دانشمند رسمی اهل سنت از هر درجه ای ، چه رسد به شیخ بزرگ الازهر تا آنجا پیش نرفته بود که شیعه گرایی را با مکاتب اهل سنت برابر بداند. گروه تقریب بین المذاهب پس از چندین سال زوال در زمان شلتوت بازسازی شد. حتی بحث جدی در مورد تاسیس کرسی فقه جعفری در الازهر وجود داشت. با این حال ، هیچ یک از اینها مدت طولانی طول نکشید و گفتگوی جهانی به نظر نمی‌رسد که موقعیت دائمی را تضمین کند ، و در واقع توسط طرفداران آن یعنی شلتوت و المیطانی. این امر در درجه اول به دلیل هزینه سیاسی زیادی بود که باید برای آن پرداخت شود ، که ممکن است به منافع دانشگاه الازهر آسیب برساند. قسمت بعدی فصل (مصر ، عراق و ایران 1958–1960) به سیاست و الهیات اختصاص دارد. این تأیید می کند که دعوت شلتوت برای نزدیک شدن به الازهر و شیعه گرایی مبتنی بر الهیات نبوده بلکه اقدامی تاکتیکی برای پیروی از سیاست های رئیس جمهور ناصر بوده است. نتیجه گیری نویسنده در این مرحله (ص 311) بسیار جالب است ، به ویژه اگر در متن امروز عراق خوانده شود ، که البته او اشاره ای به آن نمی کند. این همکاری آشکار (و مبتنی بر سیاست) بین سنی ها و شیعیان در درازمدت تأثیرات منفی جدی برای اتحادیه تقریب به اثبات رساند ، که در آن زمان مورد توجه قرار نگرفت. نمی‌توان تعجب کرد که آیا درک جدی الهیاتی بین دو بال اسلام می تواند از کشتار در عراق جلوگیری کند و این امر امکان ارائه یک جبهه مشترک را چه قبل و چه بعد از حمله / اشغال 2003 فراهم می کند؟

در فصل 10 ، "از نزدیک شدن به مهار" ، دلایل اصلی ضعف تقریب وجود دارد ؛ بسیار روشن تر ، یعنی تعارض بین دولت یا قدرت حاکمیت و مرجع دینی. این با رویکرد موجود در فصل 4 که در آن قدرت مرجعیت و اقتدار ایمان به عنوان یک کل در ارزیابی مفهوم رفتار می شد ، مغایرت دارد. در این فصل ، تعارض بین این دو برای کنترل به عنوان یک دلیل اصلی ، در میان چند دلیل دیگر ، باعث تضعیف جنبش و احتمالاً صدمات جدی شده است. این درگیری از زمان شاه (63-1982) با تلاش وی برای کنترل اوقاف مشاهده شده است ، تا پادشاه فیصل درعربستان سعودی و سادات در مصر. سرانجام با انقلاب ایران ، که روابط دیپلماتیک با مصر را قطع کرد و به این ترتیب گروه وحدت گرای اسلامی "جماعه التقریب بین المذاهب" پایان یافت. این گروه "تنها اتحادیه اسلامی قرن بیستم بود که حداقل در یک دهه و نیم اول با وجود خود چشم انداز صلح اسلامی را نشان می داد". فصل پایانی آینده بحث های وحدت گرایی در رابطه بین دانشمندان را کمتر از رابطه بین حاکمان به می داند. این امر تا حدود زیادی درست است ، اما نباید از قدرت مردمی كه در این كتاب بدان اشاره شد توجه كمی چشم پوشی كرد. چنین قدرتی همان دلیلی است که باعث شده جامعه امروز عراق علی رغم همه شانس ها ، کاملاً پاره نشود. به طور کلی ، این کتاب تلاش خوبی برای مستندسازی موضوع به روشی عادلانه و عینی است. اکثر خوانندگان احتمالاً احساس می‌کنند که این کار می تواند به روزرسانی وضعیت پس از حمله آمریکا به عراق و آینده اسلام در منطقه باشد.