۱٬۷۴۱
ویرایش
نتایج انقلاب اسلامی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Mollahashem (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Mollahashem (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo"> | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:Jeld5.jpg|بندانگشتی|فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5]] | [[پرونده:Jeld5.jpg|بندانگشتی|فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5]] | ||
| خط ۴۰: | خط ۲۸: | ||
'''نتایج انقلاب اسلامی''' عنوان مقاله‌‌ای با تحلیلی غرب‌گرایانه است که در بخش گزارشی از یک کتاب در [[فصلنامه اندیشه تقریب]] است این مقاله توسط دکتر مرتضی شیرودی نگارش و در [[فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5|شماره پنجم]]، فصل زمستان، سال 1384 منتشر شده‌است.</div> | '''نتایج انقلاب اسلامی''' عنوان مقاله‌‌ای با تحلیلی غرب‌گرایانه است که در بخش گزارشی از یک کتاب در [[فصلنامه اندیشه تقریب]] است این مقاله توسط دکتر مرتضی شیرودی نگارش و در [[فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5|شماره پنجم]]، فصل زمستان، سال 1384 منتشر شده‌است.</div> | ||
=چکیده= | =چکیده= | ||
نیکى کدى کتابش را با این جمله‌ها آغاز مى‌کند: امسال (2003 / 1382) بیست و پنجمین سالگرد انقلاب ایران خواهد بود؛ بنابراین، زمان مناسبى براى مرور کردن پیشینه تاریخى انقلاب ایران و هم تحول ناشى از سال 1357 است؛ البته نگارش هر تاریخى در مورد ایران، به ناچار تفسیرها و انتقادهایى را در بر دارد؛ از این رو هر چه مى‌نوشتم، اختلاف نظرهایى را برمى‌انگیخت. اکنون(2003 / 1382) که در امریکا مشغول نوشتن در این باره هستم، متوجه این نکته‌ام که بسیارى از ویژگى‌هاى بدى که در امریکا موجود است، در ایران کمتر به چشم مى‌خورد؛ از جمله شکاف عظیم در توزیع و درآمد، عنایت به ثروتمندان، تکبر در مورد گذشته و آینده کشور و غیره. با آگاهى از این مسأله، وى به تحریر حوادث پس از انقلاب اسلامى مى‌نشیند. افزون بر این، همه اطلاعات و نقد او از جامعه پس از انقلاب، مطابق واقع نیست که به برخى از اساسى‌ترین آن‌ها در بخش نقد مى‌پردازیم. قبل از نقد، ارائه خلاصه‌اى از کتاب، به همان صورتى که نگاشته شده، براى فهم نقدى که بر آن آورده ام، لازم به نظر مى‌رسد.<br> | نیکى کدى کتابش را با این جمله‌ها آغاز مى‌کند: امسال (2003 / 1382) بیست و پنجمین سالگرد انقلاب ایران خواهد بود؛ بنابراین، زمان مناسبى براى مرور کردن پیشینه تاریخى انقلاب ایران و هم تحول ناشى از سال 1357 است؛ البته نگارش هر تاریخى در مورد ایران، به ناچار تفسیرها و انتقادهایى را در بر دارد؛ از این رو هر چه مى‌نوشتم، اختلاف نظرهایى را برمى‌انگیخت. اکنون(2003 / 1382) که در [[امریکا]] مشغول نوشتن در این باره هستم، متوجه این نکته‌ام که بسیارى از ویژگى‌هاى بدى که در امریکا موجود است، در [[ایران]] کمتر به چشم مى‌خورد؛ از جمله شکاف عظیم در توزیع و درآمد، عنایت به ثروتمندان، تکبر در مورد گذشته و آینده کشور و غیره. با آگاهى از این مسأله، وى به تحریر حوادث پس از [[انقلاب اسلامى]] مى‌نشیند. افزون بر این، همه اطلاعات و نقد او از جامعه پس از انقلاب، مطابق واقع نیست که به برخى از اساسى‌ترین آن‌ها در بخش نقد مى‌پردازیم. قبل از نقد، ارائه خلاصه‌اى از کتاب، به همان صورتى که نگاشته شده، براى فهم نقدى که بر آن آورده ام، لازم به نظر مى‌رسد.<br> | ||
=مقدمه= | =مقدمه= | ||
متنى که پیش رو دارید، تلخیص و نقدى است از نتایج انقلاب ایران، نیکى آر. کدى، ترجمه مهدى حقیقت خواه | متنى که پیش رو دارید، تلخیص و نقدى است از نتایج انقلاب ایران، نیکى آر. کدى، ترجمه مهدى حقیقت خواه <ref>تهران: ققنوس، 1383، 174 ص.</ref> این کتاب در سال 2003 / 1382 در امریکا و ترجمه آن، یک سال بعد، در شمارگان 3300 نسخه در ایران منتشر شد. کتاب شامل بخش‌هاى پیشگفتار، سیاست و اقتصاد در ایرانِ قبل و پس از امام خمینى(قدس سره)، جامعه، جنسیت و فرهنگ است.<br> | ||
=خلاصه کتاب = | =خلاصه کتاب = | ||
==سیاست و اقتصاد در دوره آیت‌اللّه خمینى== | ==سیاست و اقتصاد در دوره آیت‌اللّه خمینى== | ||
پس از پیروزى انقلاب در سال 1357، آیت‌اللّه خمینى، مهدى بازرگان غیرروحانى را به نخستوزیرى منصوب کرد. امام | پس از پیروزى انقلاب در سال 1357، آیت‌اللّه خمینى، مهدى بازرگان غیرروحانى را به نخستوزیرى منصوب کرد. [[امام خمینی(ره)|امام خمینى]]، براى هر شهر امام جمعه منصوب کرد؛ نوعى دولت موازى به نام شوراى انقلاب اسلامى پدید آورد و شاگردانش بهشتى و آیت‌اللّه منتظرى نیز وى را یارى دادند. گروه‌هاى فراوانى در اواخر سال 1357، با برنامه‌هاى بسیار متفاوت پا به عرصه گذاشتند که برخى از آن‌ها اجازه راهیابى به دولت را یافتند. نهضت آزادى، حزبى لیبرال، ملى گرا و اسلامى، و حزب جمهورى خلق مسلمان، از جمله آن احزاب بودند؛ در حالى که چپ گرایان چنین اجازه‌اى نیافتند. نهضت آزادى قوى بود، و رهبرى آن را مهدى بازرگان در اختیار داشت. جبهه ملى، جبهه دموکراتیک ملى، مجاهدین خلق نیز در صحنه حاضر بودند. پیروان امام خمینى، در حزب جمهورى اسلامى متمرکز بودند. چهره برجسته آن، بهشتى به شمار مى‌رفت. این حزب، با سپاه پاسداران و گروه خشونت طلب حزب اللّه، پیوند داشت. <br> | ||
زمان | زمان نخست وزیرى بازرگان، اقتدار دولت تقریباً وجود نداشت. گروه‌هاى قومى و چپ گرایان در حال شورش بودند. تولید نفت پایین بود. بیکارى و تورم بالا بود. افراد آموزش دیده گریخته بودند، و.... کمیته‌ها که در نیمه دوم 1357 در همه جا سر برآوردند، و اعتصاب و تظاهرات را هماهنگ مى‌کردند، حضورى فعال داشت. بنیاد نوپاى مستضعفان، دارایى‌هاى پهلوى در غرب را دریافت، و از آن‌ها براى استخدام کارگران، از توده مردم استفاده کرد. جهاد سازندگى، بسیج را به مناطق روستایى اعزام کرد تا به نیازمندان کمک کنند. <br> | ||
آیت‌اللّه خمینى بر برگزارى رفراندوم اولیه که به مردم اجازه دهد به نفع یا ضد برپایى جمهورى اسلامى رأى دهند، پاى مى‌فشرد. سرانجام آراى مثبت 98 درصد اعلام شد. وظیفه بعدى تهیه پیش نویس قانون اساسى بود. ابتدا پیش نویس تهیه، سپس از سوى مجلس خبرگان با73 عضو بازبینى شد. در آغاز کار مجلس، 55 کرسى در اختیار روحانیان بود، و چند سکولاریست هم انتخاب شدند. در قانون اساسى جدید، اصل پنجم در مورد ولایت فقیه بود، و اصول بعدى اختیارهاى او را برمى شمرد. و همچنین آموزش و پرورش رایگان، اصول ریشه کن کردن فقر و جلوگیرى از سلطه بیگانگان و... در آن آمده بود. <br> | آیت‌اللّه خمینى بر برگزارى رفراندوم اولیه که به مردم اجازه دهد به نفع یا ضد برپایى جمهورى اسلامى رأى دهند، پاى مى‌فشرد. سرانجام آراى مثبت 98 درصد اعلام شد. وظیفه بعدى تهیه پیش نویس قانون اساسى بود. ابتدا پیش نویس تهیه، سپس از سوى مجلس خبرگان با73 عضو بازبینى شد. در آغاز کار مجلس، 55 کرسى در اختیار روحانیان بود، و چند سکولاریست هم انتخاب شدند. در قانون اساسى جدید، اصل پنجم در مورد ولایت فقیه بود، و اصول بعدى اختیارهاى او را برمى شمرد. و همچنین آموزش و پرورش رایگان، اصول ریشه کن کردن فقر و جلوگیرى از سلطه بیگانگان و... در آن آمده بود. <br> | ||
آیت‌اللّه خمینى، روحانیان را از نامزد شدن در انتخابات ریاست جمهورى در سال 1359 منع کرد. در این انتخابات، بنى صدر بیشترین رأى را آورد. بنى صدر به سبب عقایدش و طرفدارى از برنامه‌هایى نظیر ملى کردن صنایع، میان چپ گرایان پشتیبانى مى‌شد. ریاست مجلس در آن زمان به عهده‌هاشمى رفسنجانى بود. مجلس چندین کاندیداى بنى صدر را براى نخست وزیرى رد کرد، و سرانجام محمدعلى رجایى نخستوزیر شد. بعدها، مناقشاتى بین حزب جمهورى اسلامى به رهبرى بهشتى و بنى صدر رخ داد، و امام خمینى دو طرف را وادار به مصالحه کرد؛ اما در بهار 1360 از بنى صدر دست شست. <br> | آیت‌اللّه خمینى، روحانیان را از نامزد شدن در انتخابات ریاست جمهورى در سال 1359 منع کرد. در این انتخابات، بنى صدر بیشترین رأى را آورد. بنى صدر به سبب عقایدش و طرفدارى از برنامه‌هایى نظیر ملى کردن صنایع، میان چپ گرایان پشتیبانى مى‌شد. ریاست مجلس در آن زمان به عهده‌هاشمى رفسنجانى بود. مجلس چندین کاندیداى بنى صدر را براى نخست وزیرى رد کرد، و سرانجام محمدعلى رجایى نخستوزیر شد. بعدها، مناقشاتى بین حزب جمهورى اسلامى به رهبرى بهشتى و بنى صدر رخ داد، و امام خمینى دو طرف را وادار به مصالحه کرد؛ اما در بهار 1360 از بنى صدر دست شست. <br> | ||
| خط ۵۵: | خط ۴۳: | ||
فعالیت مجاهدین به نفع عراق در جنگ ایران و عراق سبب شد. جبهه دموکراتیک ملى و بنى صدر، از شوراى ملى مقاومت خارج شدند، و در سال 1365 فرانسه آن‌ها را به ترک پاریس واداشت و بعد به بغداد رفتند و تا 1382 متحد دولت صدام بودند. اتحادیه کمونیست‌ها، حزب دموکرات کردستان و حتى حزب توده و فداییان اکثریت، تا اردیبهشت 1362 یا نابود، یا غیرقانونى اعلام شدند، و فقط حزب جمهورى اسلامى و نهضت آزادى، اجازه فعالیت داشتند. در فروردین 1361 قطب زاده به جرم این که براندازى حکومت را طرح ریزى کرده و شریعتمدارى به جرم آگاه بودن از این طرح، محکوم شدند. قطب زاده اعدام و شریعتمدارى تحت بازداشت قانونى قرار گرفت. <br> | فعالیت مجاهدین به نفع عراق در جنگ ایران و عراق سبب شد. جبهه دموکراتیک ملى و بنى صدر، از شوراى ملى مقاومت خارج شدند، و در سال 1365 فرانسه آن‌ها را به ترک پاریس واداشت و بعد به بغداد رفتند و تا 1382 متحد دولت صدام بودند. اتحادیه کمونیست‌ها، حزب دموکرات کردستان و حتى حزب توده و فداییان اکثریت، تا اردیبهشت 1362 یا نابود، یا غیرقانونى اعلام شدند، و فقط حزب جمهورى اسلامى و نهضت آزادى، اجازه فعالیت داشتند. در فروردین 1361 قطب زاده به جرم این که براندازى حکومت را طرح ریزى کرده و شریعتمدارى به جرم آگاه بودن از این طرح، محکوم شدند. قطب زاده اعدام و شریعتمدارى تحت بازداشت قانونى قرار گرفت. <br> | ||
دانشگاه‌ها پس از پاک سازى به تدریج بازگشایى مى‌شدند. در آذر 1361 مجلس خبرگان رهبرى، انتخاب شدند، و در آبان 1364 آیت‌اللّه منتظرى را در مقام جانشین امام خمینى برگزیدند. در اسفند 1364 خامنه‌اى دوباره رئیس جمهورى شد. نخبگان جدید در آن دوره سه جناح بودند: 1. چپ اسلامى؛ 2. راست اسلامى و بعدها 3. عمل گرایان یا راستِ مدرن؛ اما نخبگان متحد و کارآمد بودند و اصلاحات بسیارى در جهت خدمت به مردم انجام دادند. در مرداد 1361 شوراى عالى قضایى تمام قوانین حقوق مدرن غیراسلامى را بى اعتبار اعلام کرد. <br> | دانشگاه‌ها پس از پاک سازى به تدریج بازگشایى مى‌شدند. در آذر 1361 مجلس خبرگان رهبرى، انتخاب شدند، و در آبان 1364 آیت‌اللّه منتظرى را در مقام جانشین امام خمینى برگزیدند. در اسفند 1364 خامنه‌اى دوباره رئیس جمهورى شد. نخبگان جدید در آن دوره سه جناح بودند: 1. چپ اسلامى؛ 2. راست اسلامى و بعدها 3. عمل گرایان یا راستِ مدرن؛ اما نخبگان متحد و کارآمد بودند و اصلاحات بسیارى در جهت خدمت به مردم انجام دادند. در مرداد 1361 شوراى عالى قضایى تمام قوانین حقوق مدرن غیراسلامى را بى اعتبار اعلام کرد. <br> | ||
چپ اسلامى درون حزب جمهورى اسلامى بر قدرت خود افزود، و در سال‌هاى 67 ـ 1363 اکثریت مطلق را در مجلس در اختیار داشت. در ارتباط با غرب، على اکبر ولایتى وزیر امور خارجه کوشید به اروپا نزدیک‌تر شود. در اواسط آبان 1365 یک روزنامه کوچک بیروتى به نام الشراع، فروش جنگ افزارهاى امریکایى به ایران را فاش ساخت. ماجرا چه در ایران چه در امریکا با برآشفتگى عمومى مواجه شد. آثار جنگ، سقوط بهاى نفت و. . . مصیبت بار بود. افشاى ماجراى ایران گیت که رخداد اصلى در سیاست خارجى ایران در دهه 60 بود، به ایران آسیب رساند؛ چرا که ایالات متحده تصمیم گرفت موضع شدیدى در برابر ایران اتخاذ کند. در این جهت، جنگ افزار و مواد شیمیایى در اختیار دولت عراق قرار داد، و البته بعد به دروغ اعلام کرد در حملات با سلاح‌هاى شیمیایى به کردها، خود ایران تا حدى مسؤول است و از این داستان براى جلوگیرى از محکومیت | چپ اسلامى درون حزب جمهورى اسلامى بر قدرت خود افزود، و در سال‌هاى 67 ـ 1363 اکثریت مطلق را در مجلس در اختیار داشت. در ارتباط با غرب، على اکبر ولایتى وزیر امور خارجه کوشید به اروپا نزدیک‌تر شود. در اواسط آبان 1365 یک روزنامه کوچک بیروتى به نام الشراع، فروش جنگ افزارهاى امریکایى به ایران را فاش ساخت. ماجرا چه در ایران چه در امریکا با برآشفتگى عمومى مواجه شد. آثار جنگ، سقوط بهاى نفت و. . . مصیبت بار بود. افشاى ماجراى ایران گیت که رخداد اصلى در سیاست خارجى ایران در دهه 60 بود، به ایران آسیب رساند؛ چرا که ایالات متحده تصمیم گرفت موضع شدیدى در برابر ایران اتخاذ کند. در این جهت، جنگ افزار و مواد شیمیایى در اختیار دولت عراق قرار داد، و البته بعد به دروغ اعلام کرد در حملات با سلاح‌هاى شیمیایى به کردها، خود ایران تا حدى مسؤول است و از این داستان براى جلوگیرى از محکومیت بین‌المللى عراق استفاده کرد. از شهریور 1366 تا فروردین 1367 ایالات متحده چند کشتى و سکوى نفتى ایران را از بین برد، و در 12 تیر، هواپیماى مسافربرى ایران را به اشتباه، اما با توجه به اطلاعات در دسترس ناخدا با بى پروایى هدف قرار داد، و 290 نفر کشته شدند. <br> | ||
در اواخر جنگ، فرماندهى نیروهاى مسلح از خامنه‌اى به رفسنجانى انتقال داده شد. سرانجام ایران قطعنامه 598 را پذیرفت. در 29 تیر 1367 امام خمینى گفت: این تصمیم براى او از زهر تلخ‌تر است؛ اما براى نجات انقلاب ضرورت دارد. منتظرى در سال 1367 از حمایت از صدور انقلاب دست کشید. او مى‌گفت: ایران باید فقط یک نمونه و الگو باشد. امام خمینى در بهمن 1367 منتظرى را مورد انتقاد قرار داد و در اسفندماه، منتظرى از مقامش عزل شد. امام خمینى در بهمن 1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام را براى حل اختلاف دائم بین مجلس و شوراى نگهبان تشکیل داد. در اردیبهشت 1368، قانون اساسى مورد بازبینى قرار گرفت. در حالى که در 14 خرداد 1368، امام خمینى درگذشته بود، مجلس خبرگان در 15 خرداد خامنه‌اى را به ولایت فقیه برگزید و رفسنجانى فقط در مقابل یک رقیب، برنده قاطع رئیس جمهورى شد. <br> | در اواخر جنگ، فرماندهى نیروهاى مسلح از [[خامنه‌ای، سید علی|خامنه‌اى]] به رفسنجانى انتقال داده شد. سرانجام ایران قطعنامه 598 را پذیرفت. در 29 تیر 1367 امام خمینى گفت: این تصمیم براى او از زهر تلخ‌تر است؛ اما براى نجات انقلاب ضرورت دارد. منتظرى در سال 1367 از حمایت از صدور انقلاب دست کشید. او مى‌گفت: ایران باید فقط یک نمونه و الگو باشد. امام خمینى در بهمن 1367 منتظرى را مورد انتقاد قرار داد و در اسفندماه، منتظرى از مقامش عزل شد. امام خمینى در بهمن 1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام را براى حل اختلاف دائم بین مجلس و شوراى نگهبان تشکیل داد. در اردیبهشت 1368، قانون اساسى مورد بازبینى قرار گرفت. در حالى که در 14 خرداد 1368، امام خمینى درگذشته بود، مجلس خبرگان در 15 خرداد خامنه‌اى را به ولایت فقیه برگزید و رفسنجانى فقط در مقابل یک رقیب، برنده قاطع رئیس جمهورى شد. <br> | ||
==سیاست و اقتصاد در ایران پس از آیت‌اللّه خمینى== | ==سیاست و اقتصاد در ایران پس از آیت‌اللّه خمینى== | ||
این مقطع، شامل 2 دوره اصلى است: اول از 1368 تا بهار 1376: ریاست جمهورى رفسنجانى | این مقطع، شامل 2 دوره اصلى است: اول از 1368 تا بهار 1376: ریاست جمهورى رفسنجانى عمل‌گرا که با رهبرى خامنه‌اى، متحد بود. دوم، در سال 1376 به بعد خاتمى و دیگر اصلاح طلبان که با اکثریت عظیم پیروز شده بود. <br> | ||
در مرداد 1368هاشمى رفسنجانى به ریاست جمهورى انتخاب شد و مهدى کروبى جاى او را در ریاست مجلس گرفت. ایران با خسارت‌ها و کمبودهاى عظیم حاصل از جنگ مواجه بود. هدف رفسنجانى بازسازى ویرانه‌هاى جنگ، بهبود زیر ساخت‌ها، افزایش تولید رشد از طریق سرمایه گذارى خصوصى و جارى بود. اقدام‌ها شامل بازگشایى بورس تهران، خصوصى شدن برخى از کارخانه‌هاى دولتى، ایجاد مناطق آزاد تجارى در کیش و قشم، کاهش یارانه‌هاى دولتى، تک نرخى کردن ارز، کاهش پول در گردش، ترویج صادرات کشاورزى و. . . بود. <br> | در مرداد 1368هاشمى رفسنجانى به ریاست جمهورى انتخاب شد و مهدى کروبى جاى او را در ریاست مجلس گرفت. ایران با خسارت‌ها و کمبودهاى عظیم حاصل از جنگ مواجه بود. هدف رفسنجانى بازسازى ویرانه‌هاى جنگ، بهبود زیر ساخت‌ها، افزایش تولید رشد از طریق سرمایه گذارى خصوصى و جارى بود. اقدام‌ها شامل بازگشایى بورس تهران، خصوصى شدن برخى از کارخانه‌هاى دولتى، ایجاد مناطق آزاد تجارى در کیش و قشم، کاهش یارانه‌هاى دولتى، تک نرخى کردن ارز، کاهش پول در گردش، ترویج صادرات کشاورزى و. . . بود. <br> | ||
کلینتون در اردیبهشت 1374 ایران را تحریم اقتصادى کرد. این قانون جلو برخى از سرمایه گذارى‌هاى مورد نیاز را گرفت. ایران در بحران کویت و جنگ خلیج فارس در سال 1370 موضع بى طرفى اعلام کرد که به بازسازى روابط با چندین دولت غربى انجامید. تا سال 1371 بهاى نفت بالا بود و پیشرفت اقتصادى حاصل آمد؛ اما در آزادى‌هاى سیاسى هیچ افزایشى به وقوع نپیوست. <br> | کلینتون در اردیبهشت 1374 ایران را تحریم اقتصادى کرد. این قانون جلو برخى از سرمایه گذارى‌هاى مورد نیاز را گرفت. ایران در بحران کویت و جنگ خلیج فارس در سال 1370 موضع بى طرفى اعلام کرد که به بازسازى روابط با چندین دولت غربى انجامید. تا سال 1371 بهاى نفت بالا بود و پیشرفت اقتصادى حاصل آمد؛ اما در آزادى‌هاى سیاسى هیچ افزایشى به وقوع نپیوست. <br> | ||
| خط ۶۸: | خط ۵۶: | ||
در کابینه، خاتمى هیچ زنى را به مقام وزارت منصوب نکرد؛ اما معصومه ابتکار را به معاونت ریاست جمهورى برگزید. او مجبور شد کاندیداى محافظه کاران را در جایگاه وزارت اطلاعات بپذیرد. در دوره خاتمى آزادى مطبوعات، بهبود روابط با غرب و کشورهاى عربى، برگزارى اجلاس سران سازمان کنفرنس اسلامى تهران در آذر 1376، سفر به پایتخت‌هاى خارجى نظیر رم و پاریس، پایان دادن به مسأله سلمان رشدى، افزایش روابط اقتصادى و تجارى با اروپا و روسیه پدید آمد، و روسیه جنگ افزار و فن آورى انرژى هسته‌اى را در اختیار ایران قرار داد. دولت خاتمى گام‌هایى در جهت بهبود اقتصاد برداشت. حقوق کارکنان دولت را افزایش داد. او یارانه‌ها را فقط به کالاهاى ضرور محدود کرد. با تمام اصلاحات و تلاش، نفت هنوز 40 تا 50 درصد مستقیم درآمد دولت و 80 درصد درآمد صادراتى را تأمین مى‌کرد. <br> | در کابینه، خاتمى هیچ زنى را به مقام وزارت منصوب نکرد؛ اما معصومه ابتکار را به معاونت ریاست جمهورى برگزید. او مجبور شد کاندیداى محافظه کاران را در جایگاه وزارت اطلاعات بپذیرد. در دوره خاتمى آزادى مطبوعات، بهبود روابط با غرب و کشورهاى عربى، برگزارى اجلاس سران سازمان کنفرنس اسلامى تهران در آذر 1376، سفر به پایتخت‌هاى خارجى نظیر رم و پاریس، پایان دادن به مسأله سلمان رشدى، افزایش روابط اقتصادى و تجارى با اروپا و روسیه پدید آمد، و روسیه جنگ افزار و فن آورى انرژى هسته‌اى را در اختیار ایران قرار داد. دولت خاتمى گام‌هایى در جهت بهبود اقتصاد برداشت. حقوق کارکنان دولت را افزایش داد. او یارانه‌ها را فقط به کالاهاى ضرور محدود کرد. با تمام اصلاحات و تلاش، نفت هنوز 40 تا 50 درصد مستقیم درآمد دولت و 80 درصد درآمد صادراتى را تأمین مى‌کرد. <br> | ||
در فروردین 1377 قوه قضائیه، کرباسچى شهردار اصلاح‌طلب تهران را به فساد مالى متهم کرد. در تیر 1378 قوه قضائیه گفت: مطبوعات از آزادى سوءاستفاده مى‌کنند و برخى از روزنامه‌ها بسته شدند. در بهمن 1377 خاتمى نخستین انتخابات شوراى شهر و روستا را برگزار کرد. در سال 1378 مقام‌هاى قضایى، روزنامه سلام را به سبب انتشار سندى که لایحه مطبوعات را با قتل‌هاى زنجیره‌اى مرتبط مى‌کرد، توقیف کرد. در 17 تیر بسیارى از دانشجویان دانشگاه تهران تظاهراتى را برپا کردند. شب پلیس به خوابگاه دانشجویان حمله برد. یک دانشجو کشته و بسیارى مجروح و عده‌اى بازداشت شدند. به دنبال این حادثه تظاهراتى سازماندهى شد و به شهرهاى دیگر از جمله تبریز نیز سرایت کرد. در 21 تیر، تظاهرات ممنوع اعلام شد. رهبرى، رئیس تندروى قوه قضائیه، یعنى یزدى را با یک محافظه کار مشهور به واقع بینى، آیت‌اللّه محمود‌هاشمى شاهرودى عوض کرد.<br> | در فروردین 1377 قوه قضائیه، کرباسچى شهردار اصلاح‌طلب تهران را به فساد مالى متهم کرد. در تیر 1378 قوه قضائیه گفت: مطبوعات از آزادى سوءاستفاده مى‌کنند و برخى از روزنامه‌ها بسته شدند. در بهمن 1377 خاتمى نخستین انتخابات شوراى شهر و روستا را برگزار کرد. در سال 1378 مقام‌هاى قضایى، روزنامه سلام را به سبب انتشار سندى که لایحه مطبوعات را با قتل‌هاى زنجیره‌اى مرتبط مى‌کرد، توقیف کرد. در 17 تیر بسیارى از دانشجویان دانشگاه تهران تظاهراتى را برپا کردند. شب پلیس به خوابگاه دانشجویان حمله برد. یک دانشجو کشته و بسیارى مجروح و عده‌اى بازداشت شدند. به دنبال این حادثه تظاهراتى سازماندهى شد و به شهرهاى دیگر از جمله تبریز نیز سرایت کرد. در 21 تیر، تظاهرات ممنوع اعلام شد. رهبرى، رئیس تندروى قوه قضائیه، یعنى یزدى را با یک محافظه کار مشهور به واقع بینى، آیت‌اللّه محمود‌هاشمى شاهرودى عوض کرد.<br> | ||
در دور دوم انتخابات در اردیبهشت 1379 پیروزى اصلاح‌طلبان تثبیت شد. رفسنجانى با دریافت این نکته که نمى‌تواند رئیس مجلس شود، کناره گیرى کرد. مهدى کروبى از اصلاح‌طلبان | در دور دوم انتخابات در اردیبهشت 1379 پیروزى اصلاح‌طلبان تثبیت شد. رفسنجانى با دریافت این نکته که نمى‌تواند رئیس مجلس شود، کناره گیرى کرد. مهدى کروبى از اصلاح‌طلبان میانه‌رو رئیس مجلس شد. بهزاد نبوى و محمدرضا خاتمى، معاونان رئیس مجلس شدند. خاتمى در خرداد 1380 دوباره رأى آورد. شاید بزرگ‌ترین دستاورد خاتمى کمک به رواج اندیشه دموکراسى و تا حدى بازتر کردن دولت بوده است. زنان نقش فزاینده در جامعه کسب کردند. خاتمى بحث پیشین درباره اسلام امریکایى، در برابر اسلام ناب را به بحث تمایز اسلام مسالمت جو و اسلام سرکوب گر طرفدار خشونت تغییر داد. اخیراً همه پرسى‌هاى انجام شده نشان مى‌دهد ایرانیان خواستار تغییر و اصلاح در حکومت هستند. خلاصه تحولات اجتماعى و سیاسى نشان مى‌دهد که در درازمدت، نیروهاى مردمى آن قدر نیرومند خواهند بود که باعث تغییرات قابل توجه شوند. <br> | ||
==جامعه، جنسیت، فرهنگ و زندگى فکرى== | ==جامعه، جنسیت، فرهنگ و زندگى فکرى== | ||
جامعه، آموزش، بهداشت: برخى تغییرات اجتماعى مهم بر اثر تلاش‌هاى عمدتاً توفیق آمیز در جهت بهبود زندگى جمعیت روستاى صورت گرفته است؛ از جمله مراقبت‌هاى بهداشتى، گسترش تمام سطوح آموزش براى هر دو جنس به سراسر کشور، گسترش شهرنشینى، کاهش رشد جمعیت، | جامعه، آموزش، بهداشت: برخى تغییرات اجتماعى مهم بر اثر تلاش‌هاى عمدتاً توفیق آمیز در جهت بهبود زندگى جمعیت روستاى صورت گرفته است؛ از جمله مراقبت‌هاى بهداشتى، گسترش تمام سطوح آموزش براى هر دو جنس به سراسر کشور، گسترش شهرنشینى، کاهش رشد جمعیت، جاده‌سازى، لوله‌کشى آب، تأمین برق، درمانگاه، مدرسه و کانال‌هاى آبیارى و... . <br> | ||
آموزش و بهداشت عمومى در عرصه آموزشى مدارس از بودجه دولتى، یارانه دریافت مى‌کردند. ساخت مدارس در روستاها و نواحى فقیرنشین، افزایش تعداد زنان تحصیل کرده، افزایش دختران پذیرفته شده در دانشگاه‌ها، سوادآموزى بزرگسالان، ایجاد شبکه مراقبت‌هاى بهداشتى اولیه براى توده مردم، کاهش نرخ مرگ و میر مادران و نوزادان، تنظیم خانواده رایگان از نو برقرار شد، و کمى پس از آن مجاز شدن عقیم سازى و بسیارى موارد دیگر از جمله کارها و اصلاحاتى بود که انجام شد. مشکلات ناشى از ایدز و مواد مخدر قابل توجه است که با برنامه‌هاى مختلف و مراکز ترک اعتیاد و اطلاع رسانى بیشتر به مردم ضد این دو مورد، مبارزه ادامه دارد. <br> | آموزش و بهداشت عمومى در عرصه آموزشى مدارس از بودجه دولتى، یارانه دریافت مى‌کردند. ساخت مدارس در روستاها و نواحى فقیرنشین، افزایش تعداد زنان تحصیل کرده، افزایش دختران پذیرفته شده در دانشگاه‌ها، سوادآموزى بزرگسالان، ایجاد شبکه مراقبت‌هاى بهداشتى اولیه براى توده مردم، کاهش نرخ مرگ و میر مادران و نوزادان، تنظیم خانواده رایگان از نو برقرار شد، و کمى پس از آن مجاز شدن عقیم سازى و بسیارى موارد دیگر از جمله کارها و اصلاحاتى بود که انجام شد. مشکلات ناشى از ایدز و مواد مخدر قابل توجه است که با برنامه‌هاى مختلف و مراکز ترک اعتیاد و اطلاع رسانى بیشتر به مردم ضد این دو مورد، مبارزه ادامه دارد. <br> | ||
انقلاب فرهنگى در سال 62 ـ 1359 باعث ضعیف شدن ایران در علم و فن آورى شد که براى توسعه مورد نیاز بود. از جمله جداسازى جنسى در مکان‌هاى عمومى، مقررات لباس پوشیدن، سانسور و برخى محدودیت‌ها در رابطه با فیلم و...؛ البته اکنون آزادى‌هاى بیشترى وجود دارد. مشارکت فعال زنان در عرصه سیاست‌هاى انقلابى خودآگاهى بسیارى از زنان طبقه عامه را درباره توانایى سیاسى خود بیدار کرد. تحصیل دختران مورد تشویق قرار گرفت. مخالفت‌هاى صریح با سیاست و قوانینى که تبعیض بین زن و مرد شمرده مى‌شد، سیاست چند همسرى، ازدواج موقت، حق طلاق براى مردان، واگذارى صیانت فرزند به پدران و خانواده آن‌ها، عدم امکان ورود به برخى مشاغل از جمله قضا، گرایش تازه زنان به تفسیر اسلام در جهت مساوات طلبانه‌تر به لحاظ جنسیتى، اهمیت یافت. درهاى آموزش عالى دینى به روى زنان گشوده شد. در مجله زنان | انقلاب فرهنگى در سال 62 ـ 1359 باعث ضعیف شدن ایران در علم و فن آورى شد که براى توسعه مورد نیاز بود. از جمله جداسازى جنسى در مکان‌هاى عمومى، مقررات لباس پوشیدن، سانسور و برخى محدودیت‌ها در رابطه با فیلم و...؛ البته اکنون آزادى‌هاى بیشترى وجود دارد. مشارکت فعال زنان در عرصه سیاست‌هاى انقلابى خودآگاهى بسیارى از زنان طبقه عامه را درباره توانایى سیاسى خود بیدار کرد. تحصیل دختران مورد تشویق قرار گرفت. مخالفت‌هاى صریح با سیاست و قوانینى که تبعیض بین زن و مرد شمرده مى‌شد، سیاست چند همسرى، ازدواج موقت، حق طلاق براى مردان، واگذارى صیانت فرزند به پدران و خانواده آن‌ها، عدم امکان ورود به برخى مشاغل از جمله قضا، گرایش تازه زنان به تفسیر اسلام در جهت مساوات طلبانه‌تر به لحاظ جنسیتى، اهمیت یافت. درهاى آموزش عالى دینى به روى زنان گشوده شد. در مجله زنان <ref>سردبیر: شهلا شرکت</ref> مقاله‌هاى گوناگونى در دفاع از زن به چاپ مى‌رسید که از جمله نتایج آن، اجازه یافتن زن در مقام قاضى مشاور بود. این پیشرفت‌ها ناشى از همکارى زنان سکولار و مذهبى بود. زنان عشایرى و روستایى نقش مهمى در امرار معاش زندگى به عهده داشتند. ورزش از نظر اسلامى مشروع بود، در جایى که فقط زن حضور داشته باشد. در بعضى ورزش‌ها چنانچه پوشش داشته باشند، حضور مرد هم بلامانع است. روابط بین اعضاى خانواده رابطه خشک پدرسالارى نبود؛ بلکه روابط دوستانه بود. در ازدواج جوانان، گفت و گو بین والدین و فرزندان صورت مى‌گیرد و در اغلب موارد حق انتخاب با جوانان است. <br> | ||
در سال‌هاى اول پس از انقلاب، محدودیت‌هاى بسیارى براى فیلم و سینما وجود داشت، و براى این که یک فیلم ساخته و اکران شود، باید مراحلى را مى‌گذراند؛ از مرحله نوشتن سناریو تا مرحله بعد از ساخته شدن؛ اما بعدها در آذر 1366 امام خمینى مقررات اخلاقى را جایگزین کرد. بسیارى از فیلم‌ها مجوز گرفتند؛ حتى بعضى از آن‌ها در جشنواره‌هاى مختلف برنده جایزه شدند و ارز مورد نیاز خود را به دست آوردند. از جمله این فیلم‌ها دو زن، آدم برفى، زیر نور ماه، ارتفاع پست و خانه‌اى روى آب بود. فیلم سازان موفقى چون مهرجویى، بیضایى، کیارستمى، حاتمى کیا، بنى اعتماد و تهمینه میلانى را مى‌توان نام برد؛ البته هنر فقط به سینما محدود نمى‌شد؛ بلکه در زمینه‌هاى دیگر مثل رمان، شو، موسیقى و نقاشى و. . . نیز رو به پیشرفت و گسترش بودند. <br> | در سال‌هاى اول پس از انقلاب، محدودیت‌هاى بسیارى براى فیلم و سینما وجود داشت، و براى این که یک فیلم ساخته و اکران شود، باید مراحلى را مى‌گذراند؛ از مرحله نوشتن سناریو تا مرحله بعد از ساخته شدن؛ اما بعدها در آذر 1366 امام خمینى مقررات اخلاقى را جایگزین کرد. بسیارى از فیلم‌ها مجوز گرفتند؛ حتى بعضى از آن‌ها در جشنواره‌هاى مختلف برنده جایزه شدند و ارز مورد نیاز خود را به دست آوردند. از جمله این فیلم‌ها دو زن، آدم برفى، زیر نور ماه، ارتفاع پست و خانه‌اى روى آب بود. فیلم سازان موفقى چون مهرجویى، بیضایى، کیارستمى، حاتمى کیا، بنى اعتماد و تهمینه میلانى را مى‌توان نام برد؛ البته هنر فقط به سینما محدود نمى‌شد؛ بلکه در زمینه‌هاى دیگر مثل رمان، شو، موسیقى و نقاشى و. . . نیز رو به پیشرفت و گسترش بودند. <br> | ||
در سال‌هاى اخیر عقاید جدید سیاسى و دینى شکوفا شد، و دیدگاه‌هاى بسیارى وجود داشت. مطبوعات در توسعه فکرى و سیاسى به ویژه از سال 1368 به بعد یک نیروى عمده بود. سرکوب جدى مطبوعات در بهار سال 1379 پس از حمله حکومت به اصلاح‌طلبان و از پى کنفرانس برلین آغاز شد. برخى از روزنامه نگاران از جمله اکبر گنجى به انتقاد تند دست مى‌زدند و به سبب این انتقادها و کتاب‌هایش روانه زندان شد. اصلاح‌طلبانى که بر اسلام تأکید داشتند، به طور معمول راهى در پیش گرفتند که به مدرن گرایى اسلامى شهرت داشت، و بر این ادعا مبتنى بود که همه ارزش‌هاى مثبتى که آن‌ها در غرب مشاهده مى‌کردند، مانند علم، حکومت انتخابى، وضعیت بهتر زنان و نظایر آن‌ها، در اسلام اگر به درستى درک شود، دریافت مى‌شود.<br> | در سال‌هاى اخیر عقاید جدید سیاسى و دینى شکوفا شد، و دیدگاه‌هاى بسیارى وجود داشت. مطبوعات در توسعه فکرى و سیاسى به ویژه از سال 1368 به بعد یک نیروى عمده بود. سرکوب جدى مطبوعات در بهار سال 1379 پس از حمله حکومت به اصلاح‌طلبان و از پى کنفرانس برلین آغاز شد. برخى از روزنامه نگاران از جمله اکبر گنجى به انتقاد تند دست مى‌زدند و به سبب این انتقادها و کتاب‌هایش روانه زندان شد. اصلاح‌طلبانى که بر اسلام تأکید داشتند، به طور معمول راهى در پیش گرفتند که به مدرن گرایى اسلامى شهرت داشت، و بر این ادعا مبتنى بود که همه ارزش‌هاى مثبتى که آن‌ها در غرب مشاهده مى‌کردند، مانند علم، حکومت انتخابى، وضعیت بهتر زنان و نظایر آن‌ها، در اسلام اگر به درستى درک شود، دریافت مى‌شود.<br> | ||
مجتهد شبسترى مى‌گوید: | مجتهد شبسترى مى‌گوید: تنها ارزش عام حکومت و جامعه باید با دین سازگار باشد؛ اما احکام خاص باید تغییر کند. او از بحث رو در رو با محافظه کاران اجتناب مىورزید. کدیور، عقیده شبسترى را قبول داشت و او ولایت فقیه را مغایر جمهورى خواهى مى‌داند، و خواستار جدایى دین و دولت است. آیت‌اللّه طاهرى امام جمعه اصفهان با بیانیه‌اى تند که حکومت روحانیان را مورد حمله قرار مى‌داد، استعفا کرد و از آیت‌اللّه منتظرى که در بازداشت خانگى بود، پیروى مى‌کرد. صانعى فتواهاى روشن‌بینانه در مورد زن و تبعیض قومى و جنسى صادر کرد. همچنین یوسفى اشکورى به سبب شرکت در کنفرانس برلین و اظهارات او به ویژه در مخالفت با حجاب اجبارى، بازداشت شد. <br> | ||
در ایران اقلیت‌هاى مختلف وجود دارند که قانون اساسى نیز یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان را به رسمیت مى‌شناسد. یهودیان که گاه آن‌ها را طرفدار اسرائیل مى‌پنداشتند، در رنج بودند و اکثریت به اسرائیل یا امریکا در سال‌هاى پس از انقلاب گریختند. بهایى‌ها که مرتد از اسلام به شمار مى‌آمدند، و تعداد آن‌ها خیلى کم بود، در سال 1364 تجربیات تلخى از اعدام و سرکوب را دیدند. افراد سنى که در زاهدان در غرب بین کردها، ترکمن و... زندگى مى‌کردند و مى‌کنند، گاه مورد تبعیض واقع مى‌شدند؛ براى مثال در ساختن مجلس، داشتن نماینده و... قومیت‌هایى از قبیل کرد و ترک و لر و... تا قبل از انقلاب حتى استفاده از زبان محلى ممنوع بود؛ اما دولت خاتمى از همان ابتدا به حمایت از آن‌ها پرداخت. زبان محلى آزاد شد. روزنامه، نوار، موسیقى، کتاب و برنامه‌هاى مختلف به زبان‌هاى محلى مى‌توانست وجود داشته باشد، و تغییرات در سال‌هاى اخیر تا حدى در جهت برآوردن خواست‌هاى اقلیت‌ها حرکت کرده است.<br> | در ایران اقلیت‌هاى مختلف وجود دارند که قانون اساسى نیز یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان را به رسمیت مى‌شناسد. یهودیان که گاه آن‌ها را طرفدار [[اسرائیل]] مى‌پنداشتند، در رنج بودند و اکثریت به اسرائیل یا امریکا در سال‌هاى پس از انقلاب گریختند. بهایى‌ها که مرتد از اسلام به شمار مى‌آمدند، و تعداد آن‌ها خیلى کم بود، در سال 1364 تجربیات تلخى از اعدام و سرکوب را دیدند. افراد سنى که در زاهدان در غرب بین کردها، ترکمن و... زندگى مى‌کردند و مى‌کنند، گاه مورد تبعیض واقع مى‌شدند؛ براى مثال در ساختن مجلس، داشتن نماینده و... قومیت‌هایى از قبیل کرد و ترک و لر و... تا قبل از انقلاب حتى استفاده از زبان محلى ممنوع بود؛ اما دولت خاتمى از همان ابتدا به حمایت از آن‌ها پرداخت. زبان محلى آزاد شد. روزنامه، نوار، موسیقى، کتاب و برنامه‌هاى مختلف به زبان‌هاى محلى مى‌توانست وجود داشته باشد، و تغییرات در سال‌هاى اخیر تا حدى در جهت برآوردن خواست‌هاى اقلیت‌ها حرکت کرده است.<br> | ||
=واقعه نگارى حوادث پس از انقلاب اسلامى بر اساس مطالب کتاب= | =واقعه نگارى حوادث پس از انقلاب اسلامى بر اساس مطالب کتاب= | ||
==سیاست و اقتصاد در دوره آیت‌اللّه خمینى(قدس سره)== | ==سیاست و اقتصاد در دوره آیت‌اللّه خمینى(قدس سره)== | ||
انقلاب 1357 ایران مثل بسیارى از انقلاب‌ها با ائتلاف چندین گروه و حزب ناهمگون که مخالف رژیم پهلوى بودند، به پیروزى رسید که این ائتلاف پس از پیروزى چندان دوام نیاورد. این احزاب که پس از انقلاب به فعالیت‌هاى کوتاه مدت و بلندمدت پرداختند، عبارت بودند از: <br> | انقلاب 1357 ایران مثل بسیارى از انقلاب‌ها با ائتلاف چندین گروه و حزب ناهمگون که مخالف رژیم پهلوى بودند، به پیروزى رسید که این ائتلاف پس از پیروزى چندان دوام نیاورد. این احزاب که پس از انقلاب به فعالیت‌هاى کوتاه مدت و بلندمدت پرداختند، عبارت بودند از: <br> | ||
حزب نهضت آزادى: این حزب را مهدى بازرگان با اهداف دموکراسى، ملى‌گرایى و مخالفت با حکومت عالمان تشکیل داد. در دولت پس از انقلاب نقاط مهمى از جمله یک سوم وزارتخانه‌ها را تحت تصدى داشتند. عدم اختیار کافى و ضعیف شدن و کناره‌گیرى و مرگ افراد مؤثر، اصرار به داشتن روابط با امریکا و سرپیچى دانشجویان از تخلیه سفارت امریکا که به | حزب نهضت آزادى: این حزب را مهدى بازرگان با اهداف دموکراسى، ملى‌گرایى و مخالفت با حکومت عالمان تشکیل داد. در دولت پس از انقلاب نقاط مهمى از جمله یک سوم وزارتخانه‌ها را تحت تصدى داشتند. عدم اختیار کافى و ضعیف شدن و کناره‌گیرى و مرگ افراد مؤثر، اصرار به داشتن روابط با امریکا و سرپیچى دانشجویان از تخلیه سفارت امریکا که به کناره‌گیرى دولت موقت انجامید، باعث ضعیف شدن حزب شد.<br> | ||
حزب جمهورى خلق مسلمان: این حزب را شریعتمدارى با اهداف دموکراسى، ملى گرایى، مخالفت با حکومت عالمان تشکیل داد. این حزب در دولت جدید جایى نداشت. سرکوب شورش این حزب در تبریز در 1358 باعث شد که از صحنه سیاسى ایران خارج، و در سال 1361 منحل شود. <br> | حزب جمهورى خلق مسلمان: این حزب را شریعتمدارى با اهداف دموکراسى، ملى گرایى، مخالفت با حکومت عالمان تشکیل داد. این حزب در دولت جدید جایى نداشت. سرکوب شورش این حزب در تبریز در 1358 باعث شد که از صحنه سیاسى ایران خارج، و در سال 1361 منحل شود. <br> | ||
جبهه ملى: این حزب با اهداف | '''جبهه ملى''': این حزب با اهداف ملى‌گرایى، لیبرال‌گرایى و غیردینى تشکیل شد. افراد این حزب یک سوم وزارتخانه‌هاى دولتى را در اختیار داشتند. علل انحلال این حزب، تحریم رفراندوم 1358 و متهم شدن به کودتا ضد دولت است.<br> | ||
جبهه دموکرات ملى: این حزب را هدایت‌اللّه متین دفترى تشکیل داد. در دولت جایى نداشت و به علت تحریم رفراندوم 1358 و حمایت از درخواست‌هاى قوم‌هاى مختلف ایران و فرار متین دفترى از ایران، منحل شد. <br> | '''جبهه دموکرات ملى''': این حزب را هدایت‌اللّه متین دفترى تشکیل داد. در دولت جایى نداشت و به علت تحریم رفراندوم 1358 و حمایت از درخواست‌هاى قوم‌هاى مختلف ایران و فرار متین دفترى از ایران، منحل شد. <br> | ||
مجاهدین خلق: این حزب پیش از انقلاب هم در ایران فعالیت داشت و در اواخر حکومت رژیم پهلوى به علت پیگیرى‌هاى ساواک، بسیار ضعیف شد. بعد از انقلاب هم، به علل حمایت از شورش کردها، مخالفت با ولایت فقیه، تحریم رفراندوم و قانون اساسى، مظنون بودن به بمب گذارى و ترور پیروانش، قلع و قمع و از صحنه سیاسى ایران حذف شد. این حزب پس از نابودى در ایران به پاریس رفت و شوراى ملى مقاومت را تشکیل داد، و بعد از آن، به بغداد رفت و تا قبل از اشغال عراق از متحدان حکومت صدام بود. | '''مجاهدین خلق''': این حزب پیش از انقلاب هم در ایران فعالیت داشت و در اواخر حکومت رژیم پهلوى به علت پیگیرى‌هاى ساواک، بسیار ضعیف شد. بعد از انقلاب هم، به علل حمایت از شورش کردها، مخالفت با ولایت فقیه، تحریم رفراندوم و قانون اساسى، مظنون بودن به بمب گذارى و ترور پیروانش، قلع و قمع و از صحنه سیاسى ایران حذف شد. این حزب پس از نابودى در ایران به پاریس رفت و شوراى ملى مقاومت را تشکیل داد، و بعد از آن، به بغداد رفت و تا قبل از اشغال عراق از متحدان حکومت صدام بود. | ||
چپ غیرمذهبى: یکى از آن‌ها حزب توده بود که به اتهام جاسوسى براى شوروى در سال 1361 منحل شد. <br> | چپ غیرمذهبى: یکى از آن‌ها حزب توده بود که به اتهام جاسوسى براى شوروى در سال 1361 منحل شد. <br> | ||
فداییان خلق: این حزب به دو دسته اقلیت و اکثریت تقسیم شد: دسته اکثریت از امام خمینى حمایت مى‌کرد، و تا سال 1362 به کار خود ادامه دادند که در آن سال غیر قانونى اعلام شد. دسته اقلیت به علت حمایت از شورش‌هاى مختلف در ایران سرکوب، و از صحنه سیاسى کشور حذف شد.<br> | # فداییان خلق: این حزب به دو دسته اقلیت و اکثریت تقسیم شد: دسته اکثریت از امام خمینى حمایت مى‌کرد، و تا سال 1362 به کار خود ادامه دادند که در آن سال غیر قانونى اعلام شد. دسته اقلیت به علت حمایت از شورش‌هاى مختلف در ایران سرکوب، و از صحنه سیاسى کشور حذف شد.<br> | ||
انجمن حجتیه: هدف از تشکیل حزب قبل از انقلاب، مبارزه ضد بهاییان بود که تا سال 1362 بعد از انقلاب هم به کار خود ادامه داد؛ ولى در سال 1362 از صحنه سیاسى حذف شد. <br> | '''انجمن حجتیه''': هدف از تشکیل حزب قبل از انقلاب، مبارزه ضد بهاییان بود که تا سال 1362 بعد از انقلاب هم به کار خود ادامه داد؛ ولى در سال 1362 از صحنه سیاسى حذف شد. <br> | ||
اتحادیه کمونیست: این حزب در سال 1360 تشکیل و به سرعت هم نابود شد. <br> | '''اتحادیه کمونیست''': این حزب در سال 1360 تشکیل و به سرعت هم نابود شد. <br> | ||
گروه دمکرات کردستان: این حزب نیز به سبب ایجاد مشکل براى حکومت مرکزى به داخل مرزهاى عراق رانده شد. <br> | '''گروه دمکرات کردستان''': این حزب نیز به سبب ایجاد مشکل براى حکومت مرکزى به داخل مرزهاى عراق رانده شد. <br> | ||
حزب جمهورى اسلامى: این حزب بعد از انقلاب به حمایت از حکومت مرکزى(اسلامى)تشکیل شد. | '''حزب جمهورى اسلامى''': این حزب بعد از انقلاب به حمایت از حکومت مرکزى(اسلامى)تشکیل شد. دبیرکل آن، شهید آیت‌اللّه بهشتى بود. در سال‌هاى بعد از 1362 به علت منفعل شدن به سبب نبودن رقیب، مسکوت ماند. بعد این حزب به دسته راست اسلامى، و چپ اسلامى تقسیم شد، و در سال‌هاى بعد این دسته به علت منحل شدن حزب به جامعه روحانیت مبارز و مجمع روحانیون مبارز تبدیل شد که اکنون هم وجود دارند. از دیگر نکات برجسته در دوره آیت‌اللّه خمینى روند قدرت گرفتن حزب جمهورى اسلامى و به تبع آن دولت مرکزى است. این روند را مى‌توان در مراحل ذیل خلاصه کرد. <br> | ||
1. دارا بودن قدرت اقتصادى به سبب وصل بودن به بازار؛<br> | 1. دارا بودن قدرت اقتصادى به سبب وصل بودن به بازار؛<br> | ||
2. برخودارى از قدرت نظامى به سبب وصل بودن به سپاه پاسداران و حزب اللّه؛<br> | 2. برخودارى از قدرت نظامى به سبب وصل بودن به سپاه پاسداران و حزب اللّه؛<br> | ||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۱۸: | ||
33. بازنگرى قانون اساسى: افزایش ویژگى‌هاى سیاسى ولایت فقیه؛<br> | 33. بازنگرى قانون اساسى: افزایش ویژگى‌هاى سیاسى ولایت فقیه؛<br> | ||
34. درگذشت امام؛<br> | 34. درگذشت امام؛<br> | ||
35. جایگزین شدن آیت‌اللّه خامنه‌اى به جاى وى؛<br> | 35. جایگزین شدن [[آیت اللّه خامنه‌ای|آیت‌اللّه خامنه‌اى]] به جاى وى؛<br> | ||
درگذشت امام خمینى در خرداد 1368، ایران را با یک حکومت نسبتاً قدرتمند، اما با مشکلات عظیم اقتصادى، اجتماعى و بین‌المللى باقى گذاشت. <br> | درگذشت امام خمینى در خرداد 1368، ایران را با یک حکومت نسبتاً قدرتمند، اما با مشکلات عظیم اقتصادى، اجتماعى و بین‌المللى باقى گذاشت. <br> | ||
رابطه با امریکا در خلال این سال‌ها فرایند ذیل را پیموده است: <br> | رابطه با امریکا در خلال این سال‌ها فرایند ذیل را پیموده است: <br> | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۳۳: | ||
# روابط با عربستان بعد از حج 1366 تیره شد؛ | # روابط با عربستان بعد از حج 1366 تیره شد؛ | ||
# روابط با اروپا بعد از جریان سلمان رشدى تیره شد؛ | # روابط با اروپا بعد از جریان سلمان رشدى تیره شد؛ | ||
# روابط با شوروى و کشورهاى بلوک شرق کمى بهبود یافت؛ | # روابط با [[شوروى]] و کشورهاى بلوک شرق کمى بهبود یافت؛ | ||
# | # [[کویت]]، [[عربستان]] و [[امریکا]] همه به عراق ضد ایران کمک مى‌کردند. | ||
==سیاست و اقتصاد در ایران پس از خمینى== | ==سیاست و اقتصاد در ایران پس از خمینى== | ||
ایران بعد از سال 1368 روند رو به پیشرفتى را با دو رئیس جمهورى و رهبرى آیت‌اللّه خامنه‌اى احساس کرده است. | ایران بعد از سال 1368 روند رو به پیشرفتى را با دو رئیس جمهورى و رهبرى آیت‌اللّه خامنه‌اى احساس کرده است. <br> | ||
وضعیت اقتصادى در زمان ریاست جمهورى‌هاشمى رفسنجانى را مى‌توان به این شرح برشمرد: | وضعیت اقتصادى در زمان ریاست جمهورى‌هاشمى رفسنجانى را مى‌توان به این شرح برشمرد:<br> | ||
# خرابى‌هاى ناشى از جنگ؛ | # خرابى‌هاى ناشى از جنگ؛ | ||
# تورم، بیکارى، کسرى بودجه، وابستگى به نفت، کاهش خودکفایى کشاورزى؛ | # تورم، بیکارى، کسرى بودجه، وابستگى به نفت، کاهش خودکفایى کشاورزى؛ | ||
| خط ۱۵۶: | خط ۱۴۴: | ||
# بازگشایى بورس تهران؛ | # بازگشایى بورس تهران؛ | ||
# منطقه آزاد اعلان شدن جزایر کیش و قشم؛ | # منطقه آزاد اعلان شدن جزایر کیش و قشم؛ | ||
# گرفتن وام از صندوق | # گرفتن وام از صندوق بین‌المللى پول و اجراى سیاست‌هاى تعدیلى؛ | ||
# رسوایى در | # رسوایى در خصوصى‌سازى برنامه پنجساله اول(تعلیق برنامه‌ها)؛ | ||
# تصویب قوانین جدید در مجلس به نفع جانبازان؛ | # تصویب قوانین جدید در مجلس به نفع جانبازان؛ | ||
# بالا رفتن بدهى‌هاى ایران؛ | # بالا رفتن بدهى‌هاى ایران؛ | ||
| خط ۲۰۴: | خط ۱۹۲: | ||
# پیدایى خانه‌هاى بهداشت، با همکارى یک مرد و یک زن که اغلب زن و شوهر بودند؛ | # پیدایى خانه‌هاى بهداشت، با همکارى یک مرد و یک زن که اغلب زن و شوهر بودند؛ | ||
# بهبود وضع روستاها؛ | # بهبود وضع روستاها؛ | ||
# کنترل جمعیت: یک چرخش 180 | # کنترل جمعیت: یک چرخش 180 درجه در پایان دهه 60. مجاز شدن تنظیم خانواده با استفاده از فتواى مراجع در دستور کار دولت قرار گرفت؛ | ||
# کم شدن مرگ و میر میان مادران باردار و نوزادان؛ | # کم شدن مرگ و میر میان مادران باردار و نوزادان؛ | ||
# افزایش جمعیت؛ | # افزایش جمعیت؛ | ||
| خط ۲۲۴: | خط ۲۱۲: | ||
محققان و نویسندگانى چون تدااسکاچ پل، رابرت لونى، مایکل فیشر، جان فوران، میشل فوکو و بسیارى دیگر، اسامى غیرایرانى آشنا براى علاقه مندان به مطالعات در مورد انقلاب اسلامى هستند؛ البته جاى خالى ترجمه مطالعات نظرى دقیق محققان غیرایرانى در بازار کتاب درباره انقلاب اسلامى ایران، خبر از یک ارتباط متقابل میان سطح نازل عرضه این گونه مطالعات و تقاضاى نازل‌تر آن در بازار نشر دارد. کتاب نتایج انقلاب ایران یکى از جلوه‌هاى افول این مطالعات است که در ردیف آثار ترجمه شده محققان غیرایرانى قرار مى‌گیرد. کتاب مذکور، سومین کتابى است که از این نویسنده به فارسى ترجمه مى‌شود.<br> | محققان و نویسندگانى چون تدااسکاچ پل، رابرت لونى، مایکل فیشر، جان فوران، میشل فوکو و بسیارى دیگر، اسامى غیرایرانى آشنا براى علاقه مندان به مطالعات در مورد انقلاب اسلامى هستند؛ البته جاى خالى ترجمه مطالعات نظرى دقیق محققان غیرایرانى در بازار کتاب درباره انقلاب اسلامى ایران، خبر از یک ارتباط متقابل میان سطح نازل عرضه این گونه مطالعات و تقاضاى نازل‌تر آن در بازار نشر دارد. کتاب نتایج انقلاب ایران یکى از جلوه‌هاى افول این مطالعات است که در ردیف آثار ترجمه شده محققان غیرایرانى قرار مى‌گیرد. کتاب مذکور، سومین کتابى است که از این نویسنده به فارسى ترجمه مى‌شود.<br> | ||
وى به سال 1966/ 1355 پژوهشى در مورد انقلاب مشروطه و جنبش تنباکو در ایران انجام داد. این پژوهش با عنوان تحریم تنباکو در ایران، در سال 1356 با ترجمه شاهرخ قائم مقامى به وسیله انتشارات تیسفون و با همکارى مؤسسه انتشاراتى فرانکلین منتشر شد. وى در پژوهش خود از تحریم توتون و تنباکو در ایران به صورت جنبشى مردمى و موفق یاد کرده، و آن را متضمن نخستین اتحاد توفیق آمیز میان عالمان، اصلاح‌طلبان متجدد و جماعت ناراضى ایران تلقى کرد. آثار او در ایران پیش از انقلاب، چنان که خود اذعان دارد، به طور عمده با نقدها و بررسى‌هاى منفى روبه رو بود. کدى مخالفت‌ها و نقدها را به ملى گرایانى نسبت مى‌دهد که با عالمان مخالف پهلوى موافق نبودند. وى آورده است: چند سال پیش که ریشه‌هاى انقلاب ترجمه شد، به سبب آنچه درباره توسعه و مشکلات مدرن ایران مى‌گفت، به سرعت مورد بحث مثبت قرار گرفت. <br> | وى به سال 1966/ 1355 پژوهشى در مورد انقلاب مشروطه و جنبش تنباکو در ایران انجام داد. این پژوهش با عنوان تحریم تنباکو در ایران، در سال 1356 با ترجمه شاهرخ قائم مقامى به وسیله انتشارات تیسفون و با همکارى مؤسسه انتشاراتى فرانکلین منتشر شد. وى در پژوهش خود از تحریم توتون و تنباکو در ایران به صورت جنبشى مردمى و موفق یاد کرده، و آن را متضمن نخستین اتحاد توفیق آمیز میان عالمان، اصلاح‌طلبان متجدد و جماعت ناراضى ایران تلقى کرد. آثار او در ایران پیش از انقلاب، چنان که خود اذعان دارد، به طور عمده با نقدها و بررسى‌هاى منفى روبه رو بود. کدى مخالفت‌ها و نقدها را به ملى گرایانى نسبت مى‌دهد که با عالمان مخالف پهلوى موافق نبودند. وى آورده است: چند سال پیش که ریشه‌هاى انقلاب ترجمه شد، به سبب آنچه درباره توسعه و مشکلات مدرن ایران مى‌گفت، به سرعت مورد بحث مثبت قرار گرفت. <br> | ||
کتاب ریشه‌هاى انقلاب، در واقع دومین کتابى بود که از او به فارسى ترجمه شد | کتاب ریشه‌هاى انقلاب، در واقع دومین کتابى بود که از او به فارسى ترجمه شد.<ref>ریشه‌هاى انقلاب: تاریخ تفسیرى ایران معاصر، نیکى آر. کدى، ترجمه عبدالکریم گواهى، نشر قلم، 1369.</ref> ریشه‌هاى انقلاب، کتابى مشتمل بر نه فصل بود که جریان مدرن سازى ایران را از قرن نوزدهم بررسى مى‌کرد ضمن این که به قاجاریه، رضاشاه و جنگ‌هاى ایران، فصول جداگانه‌اى اختصاص داده بود. این کتاب با فصل نهم که در مورد انقلاب بود، به پایان مى‌رسید. پس از گذشت 22 سال از انتشار آن، مدیران انتشارات دانشگاه ییل، تجدید چاپ و بازنگرى کتاب را به نیکى آر.کدى پیشنهاد کردند که کدى ضمن بازنگرى، سه فصل به کتاب پیشین اضافه کرد. کتاب نتایج انقلاب ایران، ترجمه فصول دهم، یازدهم و دوازدهم کتاب بازنگرى شده کدى است که فاقد اصلاحیه‌هاى کدى بر فصول دیگر است. ضمن این که داراى یک نتیجه‌گیرى تازه، پیشگفتار و کتاب‌شناسى و پانوشت‌هاى بازنگرى شده است. فصول الحاقى، ریشه‌هاى انقلاب، گزارشى از وضعیت سیاسى و اقتصادى ایران از سال 1357 تا 1368 است که به مسائل اجتماعى و فرهنگى ایران در دوران کنونى پیوند مى‌خورد. کدى با تشریح چگونگى تولد احزاب و گروه‌ها در انقلاب اسلامى، گزارش خود را آغاز مى‌کند و در ادامه به ارائه گزارشى از چگونگى شکل گیرى نهادهاى مهم پس از انقلاب اسلامى مى‌پردازد. تأثیر احزاب بر جنگ تحمیلى و حتى پیش و پس از آن، کانون تحقیق کدى را معین مى‌کند. با توجه به این که هر از گاه، گریزى به تحلیل‌هاى اقتصادى دارد. کدى در تحلیل خود، بحث انگیزترین مسأله اجتماعى را زنان مى‌داند و در فصل جامعه، جنسیت، فرهنگ و زندگى شهرى، به مسائل اجتماعى زنان و آثار انقلاب اسلامى بر آن، تا دوران سیدمحمد خاتمى تأکید مى‌کند. پیشرفت زنان در عرصه آموزش، ورزش و هنرها، مهم‌ترین موارد قابل اتکاى کدى براى بهبود وضعیت زنان، طى بررسى او از تاریخ ایران معاصر است. وى رشد جمعیت، مطبوعات و الگوهاى ازدواج شهرى را از عوامل مؤثر در تغییر و تحولات وضعیت زنان در ایران ارزیابى مى‌کند.<br> | ||
وضعیت ایران پس از 11 سپتامبر و سیاست خارجى آن، یکى دیگر از مباحث عمده کتاب است که به نتیجه گیرى نهایى او از وضع ایران معاصر مى‌انجامد. کدى معتقد است: خلاقیت و قابلیت‌هاى مبارزه جویانه اثبات شده مردم ایران، باعث امیدوارى است که آن‌ها قادر خواهند بود بدون هرگونه مداخله خارجى، تغییرات مطلوب خود را در نظام موجود به عمل آورند. کدى وضعیت حاضر ایران را به لحاظ سیاست‌هاى داخلى و خارجى، پیچیده ارزیابى و سیاست خارجى ایران را واقع بینانه و عمل گرا، وصف مى‌کند ضمن این که بر ناکامى اقدام‌هاى مداخله جویانه تأکید مى‌کند!<br> | وضعیت ایران پس از 11 سپتامبر و سیاست خارجى آن، یکى دیگر از مباحث عمده کتاب است که به نتیجه گیرى نهایى او از وضع ایران معاصر مى‌انجامد. کدى معتقد است: خلاقیت و قابلیت‌هاى مبارزه جویانه اثبات شده مردم ایران، باعث امیدوارى است که آن‌ها قادر خواهند بود بدون هرگونه مداخله خارجى، تغییرات مطلوب خود را در نظام موجود به عمل آورند. کدى وضعیت حاضر ایران را به لحاظ سیاست‌هاى داخلى و خارجى، پیچیده ارزیابى و سیاست خارجى ایران را واقع بینانه و عمل گرا، وصف مى‌کند ضمن این که بر ناکامى اقدام‌هاى مداخله جویانه تأکید مى‌کند!<br> | ||
نتایج انقلاب ایران، گزارشى از سیاست و اقتصاد تا سینما، روشنفکران و اقلیت‌هاى قومى را دربر مى‌گیرد، و از هر واقعه مهم، حتى در حد چند جمله صرف نظر نمى‌کند. کدى در مقدمه کتاب، مخالفت خود را با کتاب‌هاى ژورنالیستى مطالعات ایران معاصر ابراز مى‌کند و مى‌نویسد: چاپ کتاب‌هاى مهم در حوزه مطالعات ایران در دهه‌هاى اخیر، به طور عمده مرهون پژوهشگران ایرانى تبارى است که آثارشان به هیچ وجه نازل‌تر یا جانبدارانه‌تر از آثار پژوهشگران غربى نیست. من خود را بسیار وامدار چنین پژوهشگرانى مى‌دانم. <br> | نتایج انقلاب ایران، گزارشى از سیاست و اقتصاد تا سینما، روشنفکران و اقلیت‌هاى قومى را دربر مى‌گیرد، و از هر واقعه مهم، حتى در حد چند جمله صرف نظر نمى‌کند. کدى در مقدمه کتاب، مخالفت خود را با کتاب‌هاى ژورنالیستى مطالعات ایران معاصر ابراز مى‌کند و مى‌نویسد: چاپ کتاب‌هاى مهم در حوزه مطالعات ایران در دهه‌هاى اخیر، به طور عمده مرهون پژوهشگران ایرانى تبارى است که آثارشان به هیچ وجه نازل‌تر یا جانبدارانه‌تر از آثار پژوهشگران غربى نیست. من خود را بسیار وامدار چنین پژوهشگرانى مى‌دانم. <br> | ||
| خط ۲۳۷: | خط ۲۲۵: | ||
# مبارزه ادامه دارد. | # مبارزه ادامه دارد. | ||
اشاره‌هاى پیشین نشان از بررسى دقیق و جالب کدى از همزمانى نشر کتاب با موارد پیش گفته دارد و از این چهار موضوع، موضوعات سوم و چهارم، محورهاى نگارش کتاب واقع شده‌اند و از اصلى‌ترین محور با توجه به وضعیت فعلى ایران یعنى «مبارزه ادامه دارد»، به صورت قابل ملاحظه‌اى چشم پوشى شده است. با توجه به کاربرد لفظ مبارزه، به خوبى مى‌توان متوجه شد که افکار و نوشته‌هاى وى بیشتر ناشى از تبلیغات و اخبار رسانه‌هاى غربى در خصوص ایران است تا منابع داخلى، و حتى مى‌توان گفت: وى به شدت در این خصوص تحت تأثیر مخالفان و معاندان نظام است که در خارج از ایران به سر مى‌برند و این تأثیرپذیرى تا قبل از خوش بینى وى به آینده وضعیت ایران، در کتاب موج مى‌زند.<br> | اشاره‌هاى پیشین نشان از بررسى دقیق و جالب کدى از همزمانى نشر کتاب با موارد پیش گفته دارد و از این چهار موضوع، موضوعات سوم و چهارم، محورهاى نگارش کتاب واقع شده‌اند و از اصلى‌ترین محور با توجه به وضعیت فعلى ایران یعنى «مبارزه ادامه دارد»، به صورت قابل ملاحظه‌اى چشم پوشى شده است. با توجه به کاربرد لفظ مبارزه، به خوبى مى‌توان متوجه شد که افکار و نوشته‌هاى وى بیشتر ناشى از تبلیغات و اخبار رسانه‌هاى غربى در خصوص ایران است تا منابع داخلى، و حتى مى‌توان گفت: وى به شدت در این خصوص تحت تأثیر مخالفان و معاندان نظام است که در خارج از ایران به سر مى‌برند و این تأثیرپذیرى تا قبل از خوش بینى وى به آینده وضعیت ایران، در کتاب موج مى‌زند.<br> | ||
=پانویس‌ها= | |||
[[رده: مقالات]] | [[رده: مقالات]] | ||
[[رده: مجله ها]] | [[رده: مجله ها]] | ||