عبدالعزیز جوهری بصری بغدادی: تفاوت میان نسخه‌ها

احمد بن عبدالعزيز جوهري بصري بغدادي، (حدود 245 – 323ق) ابوبكر. دانشمند، اديب، مورخ، محدث و صاحب كتاب «السقيفه». وي در اواسط سده سوم حدود 245هجري در بصره چشم به جهان گشود زيرا بعضي از اساتيد او در 262هجري وفات يافته‏اند بنابراين وي در اين هنگام حداقل به سن جواني رسيده بود. وفات او به گفته معاصرش «ابوبكر صولي شطرنجي»(م335ق) در 323هجري در زادگاهش بصره اتفاق افتاده است. وي دوران كودكي و جواني را در بصره سپري كرد و پس از آن به بغداد آمد و نزد اساتيد آنجا شاگردي نمود و در علوم حديث و تاريخ تبحر يافت. وي همچنين سفري به سامراء داشته و نزد استاد خود «احمد بن اسحاق بن صالح»(م281ق) كه در اين شهر اقامت دائم داشت و در همين شهر درگذشته است، احاديثي فراگرفته است. اساتيد او عمدتاً از اهل‏سنت هستند و از استادان شيعي او تنها مي‏توان به «محمد بن زكريا بن دينار غلابي جوهري»(م298ق) اشاره نمود. از استادان سني او «ابوزيد عمر بن شبه»(م262ق)، «ابويوسف يعقوب بن شيبه»(م262ق)، «احمد بن منصور رمادي»(م265ق) و «احمد بن اسحاق بن صالح»(م281ق) هستند. از شاگردان شيعي و سني او «ابوالمفضل شيباني»(م387ق)، «ابوالفرج اصفهاني»(م356ق)، «ابوبكر دوري وراق»(شيعي متعصب و متوفا 379هجري)، «ابوعبيده محمد بن عمران مرزباني»(م385ق)، «سليمان بن احمد طبراني» و «ابواحمد حسن بن عبدالله عسكري»(م382ق) هستند. در باره اعتقاد او سخن قاطعي نمي‏توان گفت. از يك‏سو شيخ طوسي نام او را در فهرست خود ياد كرده و اشاره‏اي به فساد اعتقاد او ننموده است. روشن است كه بناي شيخ در اين كتاب بر آن است كه جز دانشمندان شيعي را ذكر نكند؛ و از سوي ديگر ابن‏ابي‏الحديد به صراحت وي را از عالمان سني برشمرده است. از احاديث و اخباري كه وي خود در كتاب «السقيفه» گزارش كرده نيز نمي‏توان به حقيقت اعتقاد او پي برد هر چند وي در اين كتاب بخش مهمي از تاريخ تشيع را بازگشايي نموده و به گفته ابن‏طاوس ظلم‏هايي كه در جريان انتخاب ابوبكر در شوراي سقيفه، بر بني‏هاشم روا داشته شده را بر ملا ساخته است. بسياري از دانشمندان شيعه، سخن شيخ طوسي را بر گفته ابن‏ابي‏الحديد ترجيح داده و وي را امامي معرفي كرده‏اند و شايد به همين دليل مورخان بزرگ اهل‏سنت مانند خطيب بغدادي، ابن‏حجر عسقلاني و ديگران متعرض شرح‏حال او نشده‏اند، چنانكه برخي از اخبار او در باره فضيلت علي(ع) و تنقيص معاويه و نيز گزارش او در باره تخلف خليفه اول از لشگر اسامه، مي‏تواند گواه تشيع او باشد. وي تأليفات بسياري داشته كه اكثر آنها از بين رفته است. از كتاب‏هاي مهم و معروف او كه اكنون در دست است كتاب «السقيفه و فدك» است كه در آن داستان سقيفه و خطبه حضرت زهراء(س) و ماجراي فدك گزارش شده است. اصل اين كتاب تا سده هفتم هجري موجود بوده است اما از آن پس «ابن ابي‏الحديد معتزلي»(م655ق) در شرح نهج‏البلاغه و «ابوالفتح اربلي»(م693ق) در كشف‏الغمه، از روي نسخه عتيقه‏اي كه در اختيار داشتند متن آن را در كتاب‏هايشان درج نموده و به آيندگان انتقال داده‏اند.