سوره انسان

نام	سوره انسان
شماره سوره	۷۶
جزء	۲۹
ترتیب نزول	۹۸
مکی/مدنی	مدنی
تعداد آیات	۳۱
تعداد کلمات	۲۴۳
تعداد حروف	۱۰۸۹

سوره انسان یا هَلْ أَتَیٰ یا دَهْر هفتاد و ششمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن است که در جزء ۲۹ جای دارد و دارای ۳۱ آیه است. سوره انسان درباره خلقت و هدایت انسان، اوصاف ابرار (نیکوکاران) و نعمت‌هایی که خداوند به آنان می‌دهد و همچنین اهمیت قرآن و مشیت پروردگار سخن می‌گوید. برخی از مفسرین شیعه از جمله علامه طباطبایی بر اساس روایات متعدد معتقدند این سوره در شأن اهل بیت نازل شده‌است. بنابر نظر برخی از مفسرین اهل سنت از جمله جلال‌الدین سیوطی در کتاب الاتقان فی علوم القرآن نقل می‌کند که آیه و يطعمون الطعام علی حبه… در شأن علی بن ابی طالب و فاطمه دختر رسول‌الله نازل شده‌است.

انسان

كلمۀ انسان شصت‌وپنج بار در قرآن مجيد به كار رفته است، با مراجعه به موارد آن معلوم می‌شود كه از آن جسد ظاهرى و صورت ظاهرى مراد نيست چنانكه در بشر مراد است، بلكه باطن و نهاد و استعداد و انسانيت و عواطف او در نظر است.

مفهوم کلی سوره

• يادآورى رستاخيز؛
• بهشت و نعمت هاى آن؛
• سرمشق ايثار (نذر امام على(ع) و خانواده اش).

اسامی سوره

سوره انسان، سوره دهر، سوره هل أتی، سوره ابرار، سوره امشاج.

علت نام‌گذاری

1. «سوره انسان»؛ به جهت ذکر نام انسان در آیۀ اول و بیان اینکه خداوند متعال انسان را از عدم خلق نموده است.
3. «سوره دهر»؛ به خاطر وجود واژۀ دهر در آیۀ اول سوره به این نام مشهور شده است.
5. «سوره هل أتی»؛ به سبب شروع سوره با این عبارت به این نام مشهور گشته است. روایات هم بیشتر از نام هل اتی برای این سوره استفاده نموده‌اند.
7. «سوره ابرار»؛ به جهت آنکه خداوند در این سوره صحبت از ابرار و نعمت های خداوند بر آنان نموده است به این اسم مشهور شده است.
9. «سوره امشاج»؛ به خاطر وجود این لفظ در آیۀ دوم این سوره می‌باشد. این لفظ در هیچ جای دیگر قرآن وجود ندارد.

تعداد آیات و کلمات و حروف

• سوره انسان سى‌ويك آيه دارد.
• سوره انسان دويست‌وچهل كلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
• سوره انسان هزارچهارصد و پنجاه‌ حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)

اهداف و آموزه ها

اساسى ترين هدف هاى سوره انسان عبارت‌اند از:

1. يادآورى رستاخيز و عذاب ها و نعمت هاى فراوان آن؛
3. ارائۀ يك برنامۀ خودسازى همراه با ايثار و عبادت.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابى‌بن‌كعب از پيامبر(ص) روايت نموده كه فرمود: «هر كس سوره هل اتى را قرائت كند پاداش او بر خداوند بهشت و حرير است».

حضرت امام محمد باقر(ع) فرمود: «هر كس در هر نماز صبح (روز پنجشنبه) يا در صبح پنجشنبه سوره هل اتى را قرائت كند خداوند صد تا حورالعين باكره (دست نخورده) و چهار هزار حورالعين (دست خورده) به او تزويج نموده و با حضرت محمد رسول اللَّه(ص) بوده باشد».

محل نزول

سوره انسان در مكه نازل شده مفسّرين اختلاف كرده‌اند بعضى گفته‌اند تمام آن مكّى و مجاهد و قتاده گفته‌اند. تمام آن مدنى حسن و عكرمه و كلبى گفته‌اند مدنى است مگر آيه (وَ لا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ كَفُوراً) كه آن مكيّست.

و برخى گفته‌اند: كه از آيه (إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ تَنْزِيلًا) تا آخر سوره مكّى كه 8- آيه است و از اوّل سوره تا آيه مذكور كه بيست و دو آيه است مدنى است.

زمان نزول

تاريخ نزول سوره انسان ما بين صلح حديبيه و جنگ تبوك است و بعد از سوره الرحمن نازل شده است.

فضای نزول

سوره انسان در شهر مدینه و در جریان بیماری امام حسن و امام حسین علیهماالسلام نازل شده است، زیرا که پيامبر(ص) سفارش كردند كه على(ع) نذرى براى شفاى آنان بنمايد و امام على(ع) و حضرت فاطمه(س) و فضّه خادم آنان (و طبق برخى احاديث حسن و حسين عليهماالسلام) نذر كردند كه پس از شفا سه روز روزه بگيرند. پس از شفاى آن دو عزيز، همۀ خانواده روزه گرفتند و امام على(ع) مقدارى جو قرض كردند و نان پختند، ولى در هنگام افطار نيازمندى بر در خانه آمد و غذا خواست و آنان ثلث غذاى خود را به او دادند، سپس يتيمى آمد و ثلث ديگر را به او دادند و بعد از آن اسيرى آمد و ثلث آخر غذاى خود را به او دادند. پيامبر(ص) از اين جريان مطلع شدند و به خانه فاطمه(س) آمدند و در اين هنگام سوره انسان (يا هجده آيۀ آن) نازل شد.

ویژگی

سوره انسان از سور مفصلات می‌باشد ابن قتیبه می‌گوید: ... مفصلات سوره های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده‌اند اینکه چرا این سوره ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند.

روايتى است كه از رسول خدا(ص) نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد.

سوره انسان نذر امام على و فاطمه عليهماالسلام و ايثار آنان را مى ستايد و برخى مفسران نوشته اند كه اين سوره با آن كه مطالب زيادى در مورد بهشت دارد، از آن جا كه در آن ذكرى از فاطمه عليهاالسلام شده، از حورى هاى بهشتى سخنى به ميان نيامده است.

منبع

برگرفته از سایت معرفی سوره انسان - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir