صحابه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[صحابه]] جمع صحابی است و به افرادی گفته می‌شود که شخصاً [[پیامبر اسلام (ص)]] را دیده و با او مصاحبت داشته <ref>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۵۸</ref>و سخنش را شنیده و در زمان حیات حضرت [[مسلمان]] شده‌اند. همچنین به زنانی که جزء یاران پیامبر (ص) | [[صحابه]] جمع صحابی است و به افرادی گفته می‌شود که شخصاً [[پیامبر اسلام (ص)]] را دیده و با او مصاحبت داشته <ref>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۵۸</ref>و سخنش را شنیده و در زمان حیات حضرت [[مسلمان]] شده‌اند. همچنین به زنانی که جزء یاران پیامبر (ص) بوده‌اند، [[صحابیات]] می‌گویند. <ref>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۶۷۹.</ref> | ||
== صحابه از | == صحابه از نظر لغت == | ||
صحابه یا «الصحابه» جمع «الصاحب» و به معنای رفاقت، یاری، دوستی و هم‌نشینی است.<ref>ر ک، بستانی، فرهنگ ابجدی، ۱۳۷۵ش، ص۵۴۴.</ref> | صحابه یا «الصحابه» جمع «الصاحب» و به معنای رفاقت، یاری، دوستی و هم‌نشینی است.<ref>ر ک، بستانی، فرهنگ ابجدی، ۱۳۷۵ش، ص۵۴۴.</ref> | ||
== معنا‌شناسی صحابه == | == معنا‌شناسی صحابه == | ||
صحابه به افرادی گفته می‌شود که پیامبر(ص) را ملاقات کرده و همراه و هم‌نشین حضرت بوده و پس از رحلت پیامبر صلوات الله علیه، بر [[ایمان]] و [[اسلام]] خود پایدار بوده‌اند.<ref>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۵۸.</ref> [[شهید ثانی]] می‌گوید ملاقات در این جا معنایی عام دارد و شامل هم‌نشینی، همراهی و رسیدن به دیگری می‌شود، هر چند هیچ حرفی بین شخص و حضرت هم رد و بدل نشده باشد و یا به دلیل این که شخص نا‌بینا بوده پیامبر را ندیده باشد. <ref>شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۳۳۹.</ref> | صحابه به افرادی گفته می‌شود که پیامبر(ص) را ملاقات کرده و همراه و هم‌نشین حضرت بوده و پس از رحلت پیامبر صلوات الله علیه، بر [[ایمان]] و [[اسلام]] خود پایدار بوده‌اند.<ref>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۵۸.</ref> [[شهید ثانی]] می‌گوید ملاقات در این جا معنایی عام دارد و شامل هم‌نشینی، همراهی و رسیدن به دیگری می‌شود، هر چند هیچ حرفی بین شخص و حضرت هم رد و بدل نشده باشد و یا به دلیل این که شخص نا‌بینا بوده پیامبر را ندیده باشد. <ref>شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۳۳۹.</ref> | ||
با | با این‌حال، برخی گفتهاند که صحابی کسی است که در زمان طولانی هم‌نشین پیامبر بوده و یا از حضرت روایاتی حفظ کرده باشد و یا همراه پیامبر در جنگ ها حضور داشته و در رکاب او شهید شده باشد، ولی آن چه نزد علما پذیرفته شده است، همان تعریف نخست است.<ref> ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ج۱، ص۱۵۹.</ref> | ||
== تعداد صحابه == | == تعداد صحابه == | ||
در برخی از منابع آمده است که تعداد اصحاب پیامبر(ص) هنگام وفات 114 هزار نفر بوده است.<ref>شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ص۳۴۵.</ref> | در برخی از منابع آمده است که تعداد اصحاب پیامبر(ص) هنگام وفات پیامبر صلوات الله علیه، 114 هزار نفر بوده است.<ref>شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ص۳۴۵.</ref> | ||
== راه تشخیص صحابه == | == راه تشخیص صحابه == | ||
راه تشخیص صحابه، اخبار موثق، شهرت، استفاضه و تواتر | راه تشخیص صحابه، اخبار موثق، شهرت، استفاضه و تواتر است. <ref>شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، صص۳۴۲-۳۴۳.</ref> | ||
== دسته‌بندی صحابه پیامبر == | == دسته‌بندی صحابه پیامبر == | ||
صحابه پیامبر به سه گروه تقسیم | صحابه پیامبر به سه گروه تقسیم می‌شوند. گروه اول مسلمانانی هستند که در [[مکه]] اسلام آوردند و در ادامه به مدینه مهاجرت کردند. گروه دوم مسلمانانی از قبیله [[اوس و خزرج]] هستند که در مدینه حضور داشته و به پیامبر و [[مهاجرین]] همراه حضرت پناه داده‌اند. گروه سوم افرادی هستند که بعد از [[فتح مکه]] مسلمان شده‌اند. با این‌حال افرادی بودند که در [[مدینه]] خدمت پیامبر رسیدند و در همان جا مسلمان شدند، اما با این سه گروه ارتباطی نداشتند. در بین آنها می‌شود به [[سلمان فارسی]] اشاره کرد. | ||
== دوره صحابه == | == پایان دوره صحابه == | ||
پایان دوره صحابه را می‌شود از زمان رحلت پیامبر صلوات الله علیه تا سال‌های پایانی [[قرن اول هجری]] دانست. زیرا برخی از صحابه تا آن زمان در قید حیات بودند.<ref>شهابی، ادوار فقه، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۳۹۲.</ref> مثلا آخرین صحابی‌ای که در [[کوفه]] از دنیا رفت، [[عبدالله بن ابی اوفی]] (۸۶ق)، و آخرین کسی که در مدینه از دنیا رفت، [[سهل بن سعد ساعدی]] (۹۱ق.) در ۱۰۰ سالگی، و آخرین فردی که در [[بصره]] درگذشت، [[انس بن مالک]] در سال ۹۱ق یا ۹۳ق و آخرین صحابی ای که در [[شام]] وفات کرد نیز [[عبدالله بن یسر]] در سال ۸۸ قمری بوده است.<ref>شهابی، ادوار فقه، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۳۹۳.</ref> و اما در بین افرادی که پیامبر صلوات الله علیه را دیده‌اند، آخرین تاریخ درگذشت برای [[عامر بن واثله]] ثبت شده است.<ref>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ج۳، ص۲۴۳.</ref>وی در دولت [[مختار بن ابی عبید ثقفی]] پرچمدار بوده و بعد از سال ۱۰۰ قمری درگذشته است.<ref>شهابی، ادوار فقه ص۳۹۳.</ref> | پایان دوره صحابه را می‌شود از زمان رحلت پیامبر صلوات الله علیه تا سال‌های پایانی [[قرن اول هجری]] دانست. زیرا برخی از صحابه تا آن زمان در قید حیات بودند.<ref>شهابی، ادوار فقه، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۳۹۲.</ref> مثلا آخرین صحابی‌ای که در [[کوفه]] از دنیا رفت، [[عبدالله بن ابی اوفی]] (۸۶ق)، و آخرین کسی که در مدینه از دنیا رفت، [[سهل بن سعد ساعدی]] (۹۱ق.) در ۱۰۰ سالگی، و آخرین فردی که در [[بصره]] درگذشت، [[انس بن مالک]] در سال ۹۱ق یا ۹۳ق و آخرین صحابی ای که در [[شام]] وفات کرد نیز [[عبدالله بن یسر]] در سال ۸۸ قمری بوده است.<ref>شهابی، ادوار فقه، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۳۹۳.</ref> و اما در بین افرادی که پیامبر صلوات الله علیه را دیده‌اند، آخرین تاریخ درگذشت برای [[عامر بن واثله]] ثبت شده است.<ref>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ج۳، ص۲۴۳.</ref>وی در دولت [[مختار بن ابی عبید ثقفی]] پرچمدار بوده و بعد از سال ۱۰۰ قمری درگذشته است.<ref>شهابی، ادوار فقه ص۳۹۳.</ref> | ||
نسخهٔ ۶ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۲۲:۱۳
صحابه جمع صحابی است و به افرادی گفته می‌شود که شخصاً پیامبر اسلام (ص) را دیده و با او مصاحبت داشته [۱]و سخنش را شنیده و در زمان حیات حضرت مسلمان شده‌اند. همچنین به زنانی که جزء یاران پیامبر (ص) بوده‌اند، صحابیات می‌گویند. [۲]
صحابه از نظر لغت
صحابه یا «الصحابه» جمع «الصاحب» و به معنای رفاقت، یاری، دوستی و هم‌نشینی است.[۳]
معنا‌شناسی صحابه
صحابه به افرادی گفته می‌شود که پیامبر(ص) را ملاقات کرده و همراه و هم‌نشین حضرت بوده و پس از رحلت پیامبر صلوات الله علیه، بر ایمان و اسلام خود پایدار بوده‌اند.[۴] شهید ثانی می‌گوید ملاقات در این جا معنایی عام دارد و شامل هم‌نشینی، همراهی و رسیدن به دیگری می‌شود، هر چند هیچ حرفی بین شخص و حضرت هم رد و بدل نشده باشد و یا به دلیل این که شخص نا‌بینا بوده پیامبر را ندیده باشد. [۵] با این‌حال، برخی گفتهاند که صحابی کسی است که در زمان طولانی هم‌نشین پیامبر بوده و یا از حضرت روایاتی حفظ کرده باشد و یا همراه پیامبر در جنگ ها حضور داشته و در رکاب او شهید شده باشد، ولی آن چه نزد علما پذیرفته شده است، همان تعریف نخست است.[۶]
تعداد صحابه
در برخی از منابع آمده است که تعداد اصحاب پیامبر(ص) هنگام وفات پیامبر صلوات الله علیه، 114 هزار نفر بوده است.[۷]
راه تشخیص صحابه
راه تشخیص صحابه، اخبار موثق، شهرت، استفاضه و تواتر است. [۸]
دسته‌بندی صحابه پیامبر
صحابه پیامبر به سه گروه تقسیم می‌شوند. گروه اول مسلمانانی هستند که در مکه اسلام آوردند و در ادامه به مدینه مهاجرت کردند. گروه دوم مسلمانانی از قبیله اوس و خزرج هستند که در مدینه حضور داشته و به پیامبر و مهاجرین همراه حضرت پناه داده‌اند. گروه سوم افرادی هستند که بعد از فتح مکه مسلمان شده‌اند. با این‌حال افرادی بودند که در مدینه خدمت پیامبر رسیدند و در همان جا مسلمان شدند، اما با این سه گروه ارتباطی نداشتند. در بین آنها می‌شود به سلمان فارسی اشاره کرد.
پایان دوره صحابه
پایان دوره صحابه را می‌شود از زمان رحلت پیامبر صلوات الله علیه تا سال‌های پایانی قرن اول هجری دانست. زیرا برخی از صحابه تا آن زمان در قید حیات بودند.[۹] مثلا آخرین صحابی‌ای که در کوفه از دنیا رفت، عبدالله بن ابی اوفی (۸۶ق)، و آخرین کسی که در مدینه از دنیا رفت، سهل بن سعد ساعدی (۹۱ق.) در ۱۰۰ سالگی، و آخرین فردی که در بصره درگذشت، انس بن مالک در سال ۹۱ق یا ۹۳ق و آخرین صحابی ای که در شام وفات کرد نیز عبدالله بن یسر در سال ۸۸ قمری بوده است.[۱۰] و اما در بین افرادی که پیامبر صلوات الله علیه را دیده‌اند، آخرین تاریخ درگذشت برای عامر بن واثله ثبت شده است.[۱۱]وی در دولت مختار بن ابی عبید ثقفی پرچمدار بوده و بعد از سال ۱۰۰ قمری درگذشته است.[۱۲]
ویژگی‌های صحابه از منظر اهل سنت
اهل سنت درباره صحابه تعریف موسعی دارند و معتقدند هر مسلمانی که پیامبر صلوات الله علیه را حتی اگر در زمان کوتاهی مثلا یک ساعت دیده باشد، می‌تواند به عنوان صحابه حضرت معرفی شود.[۱۳] از نظر آنان، همه صحابه عادل اند[۱۴] و مسلمانان می توانند احکام دین و معارف اسلام را از آنان بگیرند و تمام احادیث آنها را بدون چون و چرا بپذیرند؛ زیرا آنان در دوره رسالت حضرت و زمان وحی حضور داشته و آن زمان را درک کرده‌اند و نیز با تفسیر و تأویل قرآن کریم آشنا شدند و به طور مستقیم از زبان حضرت احکام دین را فرا گرفتند و هر آن چه فرموده را حفظ کردند و توفیق همراهی و یاری پیامبر صلوات الله علیه را داشتند. به همین دلیل، خداوند در برخی از آیات قرآن آنان را ستوده است. پس کسی حق ندارد به «تنقیص» صحابه بپردازد یا روایات آنان را رد کند.
ویژگی‌های صحابه از منظر امامیه
امامیه نیز معتقدند که مصاحبت و همراهی با پیامبر صلوات الله علیه، افتخار بزرگی است.[۱۵]بسیاری از صحابه پیامبر، جهت گسترش احکام اسلام و تثبیت مبانی دین بسیار کوشیدند و با ایثار مال و جان خود، اهداف بلند رسول خدا را پی گرفتند. قرآن کریم در توصیف این گروه که پروانه وار گرد حضرت بوده و در رکابش جان فشانی کردند، این گونه می‌فرماید:{وَ السَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها أَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ} [۱۶]پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار و کسانی که به نیکی از آنها پیروی کردند، خداوند از آنها خشنود گشت و آنها (نیز) از او خشنود شدند و باغ های بهشتی برای آنان آماده ساخته که نهرها از پای درختانش جاری است، جاودانه در آن خواهند ماند و این است رستگاری و پیروزی بزرگ. همچنین در شأن صحابه مهاجری که به عشق اسلام و پیامبر صلوات الله علیه از دیار خود و همه آن چیزی که داشتند دست کشیدند، می‌فرماید: {لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِینَ الَّذِینَ اُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ أَمْوالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللهِ وَ رِضْواناً وَ یَنْصُرُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ اُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ} [۱۷][این اموال] برای مهاجران نیازمند است که از خانه و کاشانه و اموال خود بیرون رانده شدند. درحالی که فضل الهی و رضای او را میطلبند و خدا و پیامبرش را یاری میکنند و آنها راست گویان‌اند. در ضمن، آیات دیگری نیز مانند آیه 18 و 29 سوره فتح به ستایش و تعریف برخی از صحابه فداکار و مؤمن میپردازد.
پانویس
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۵۸
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۶۷۹.
- ↑ ر ک، بستانی، فرهنگ ابجدی، ۱۳۷۵ش، ص۵۴۴.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۳۳۹.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ج۱، ص۱۵۹.
- ↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ص۳۴۵.
- ↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، صص۳۴۲-۳۴۳.
- ↑ شهابی، ادوار فقه، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۳۹۲.
- ↑ شهابی، ادوار فقه، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۳۹۳.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ج۳، ص۲۴۳.
- ↑ شهابی، ادوار فقه ص۳۹۳.
- ↑ صحیح مسلم، شرح نووی، ج 1، ص 5.
- ↑ .صحیح مسلم، شرح نووی، صص 1 ـ 22
- ↑ ر. ک، لسان العرب و مفردات راغب، ماده «صحب»
- ↑ سوره توبه، آیه 100
- ↑ سوره حشر، آیه 8