جریان‌ها و احزاب در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۱۴۴: | خط ۱۴۴: | ||
=== اقلیت‌های مذهبی/ دینی<ref>ایرانیان [[زرتشتی]]، [[یهودی]]، صابئی، [[مسیحی]]، اعم ازآشوریان ایران و ارمنی‌های ایران تنها اقلیت‌های دینی شناخته می‌شوند.</ref> === | === اقلیت‌های مذهبی/ دینی<ref>ایرانیان [[زرتشتی]]، [[یهودی]]، صابئی، [[مسیحی]]، اعم ازآشوریان ایران و ارمنی‌های ایران تنها اقلیت‌های دینی شناخته می‌شوند.</ref> === | ||
« [[اقلیت‌های مذهبی]] » اعم از [[اهل‌سنت]]، یعنی [[حنفی]]، [[شافعی]]، [[مالکی]]، [[حنبلی]] و نیز، [[ زیدی|شیعه زیدی]]، دارای احترام کامل می‌باشند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند و در تعلیم و تربیت دینی و احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارث و وصیت) و دعاوی مربوط به آن در دادگاه‌ها رسمیت دارند و در هر منطقه‌ای که پیروان هر یک از این مذاهب اکثریت داشته باشند، مقررات محلی در حدود اختیارات شوراها بر طبق آن مذهب خواهد بود، با حفظ حقوق پیروان سایر مذاهب. | « [[اقلیت‌های مذهبی]] » اعم از [[اهل‌سنت]]، یعنی [[حنفی]]، [[شافعی]]، [[مالکی]]، [[حنبلی]] و نیز، [[ زیدی|شیعه زیدی]]، دارای احترام کامل می‌باشند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند و در تعلیم و تربیت دینی و احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارث و وصیت) و دعاوی مربوط به آن در دادگاه‌ها رسمیت دارند و در هر منطقه‌ای که پیروان هر یک از این مذاهب اکثریت داشته باشند، مقررات محلی در حدود اختیارات شوراها بر طبق آن مذهب خواهد بود، با حفظ حقوق پیروان سایر مذاهب. | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده: | <div class="wikiInfo">[[پرونده:جماعت دعوت.jpg|جایگزین=جمعیت دعوت و اصلاح|بندانگشتی|جمعیت دعوت و اصلاح]]</div> | ||
{|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | {|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | ||
|- | |- | ||
نسخهٔ ۱۹ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۴۲
این نوشتار به فهرستی از تشکل‌ها، جریان‌ها، جنبش‌ها و حزب‌های فعال سیاسی در جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد.
جریان‌ها و حزب‌های فعال در ایران
اصول‌گرایان
«اصول‌گرایان» یا پیروان اصول یا بنیادگرایان و پیش‌تر به آن جناح راست یا راست گفته می‌شد. یکی از دو جریان سیاسی اصلی در ایران هستند. پس از سال ۱۳۷۸ و انتخابات مجلس ششم تا ۱۳۸۱ و انتخابات شوراها، جریان اصول‌گرایان از دل جریان راست متولد شد. بخشی از بنیان‌گذاران این جریان از اعضای گروه جامعتین (جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم) بوده‌اند.
| حزب / جریان | رهبر / رئیس |
|---|---|
| جامعه روحانیت مبارز | مصطفی پورمحمدی |
| جامعه مدرسین حوزه علمیه قم | سید هاشم حسینی بوشهری |
| حزب مؤتلفه اسلامی | اسدالله بادامچیان |
| جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی | محمد جواد عامری شهرابی |
| جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی | مالک شریعتی |
| جبهه پایداری انقلاب اسلامی | صادق محصولی |
| جامعه اسلامی مهندسین | محمدرضا باهنر |
| انجمن اسلامی پزشکان ایران | حسین‌علی شهریاری |
| جامعه زینب | اعظم حاجی‌عباسی |
| فدائیان اسلام | سید مجتبی نواب صفوی، محمدمهدی عبدخدایی |
| حزب تمدن اسلامی | محمد مهدوی |
| جمعیت وفاداران انقلاب اسلامی | حبیب‌الله بوربور |
| حزب نواندیشان ایران اسلامی | امیر محبیان |
| کانون دانشگاهیان ایران اسلامی | سید محمد حسینی |
| حزب توسعه و عدالت ایران اسلامی | مهدی وکیل‌پور |
| حزب سبز ایران | حسین کنعانی‌مقدم |
| جمعیت پیشرفت و عدالت ایران اسلامی | محمدسعید احدیان |
اصلاح‌طلبان
«اصلاح‌طلبان»، یکی از دو جناح سیاسی اصلی در بین گروه‌های داخل ایران به‌شمار می‌رود. این جناح پس از واقعه دوم خرداد، خود را اصلاح‌طلب نامیدند.
| حزب / جریان | رهبر / رئیس |
|---|---|
| مجمع روحانیون مبارز | سید محمد موسوی خوئینی‌ها |
| حزب اعتماد ملی | الیاس حضرتی |
| حزب جمهوریت ایران اسلامی | رسول منتجب‌نیا |
| حزب اسلامی کار | حسین کمالی |
| سازمان عدالت و آزادی ایران اسلامی | امیر طاهری |
| حزب ندای ایرانیان | صادق خرازی |
| حزب اتحاد ملت ایران اسلامی | علی شکوری‌راد |
| مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم | سید حسین موسوی تبریزی |
| انجمن اسلامی جامعه پزشکی ایران | محمدرضا ظفرقندی |
| مجمع نیروهای خط امام | سید هادی خامنه‌ای |
| حزب همبستگی ایران اسلامی | علی‌اصغر احمدی |
| حزب مردم‌سالاری | مصطفی کواکبیان |
| حزب اراده ملت ایران | احمد حکیمی‌پور |
| جمعیت زنان جمهوری اسلامی | زهرا مصطفوی |
| مجمع اسلامی بانوان | فاطمه کروبی |
| خانه کارگر | علیرضا محجوب |
اعتدال‌گرایان
اعتدال‌گرایی جریانی اجتماعی-سیاسی با استراتژی مشخص توسعه است که در کنار اصلاح‌طلبی و اصول‌گرایی قرار می‌گیرد[۱].
| حزب / جریان | رهبر / رئیس |
|---|---|
| کارگزاران سازندگی | غلامحسین کرباسچی |
| حزب اعتدال و توسعه | محمدباقر نوبخت |
| حزب مستقل و اعتدال ایران | قدرتعلی حشمتیان |
| حزب اسلامی رفاه کارگران | حسن فرجی |
اقلیت‌های مذهبی/ دینی[۲]
« اقلیت‌های مذهبی » اعم از اهل‌سنت، یعنی حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و نیز، شیعه زیدی، دارای احترام کامل می‌باشند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند و در تعلیم و تربیت دینی و احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارث و وصیت) و دعاوی مربوط به آن در دادگاه‌ها رسمیت دارند و در هر منطقه‌ای که پیروان هر یک از این مذاهب اکثریت داشته باشند، مقررات محلی در حدود اختیارات شوراها بر طبق آن مذهب خواهد بود، با حفظ حقوق پیروان سایر مذاهب.
| حزب | ایدئولوژی | رهبر |
|---|---|---|
| جماعت دعوت و اصلاح | اخوان‌المسلمین | عبدالرحمان پیرانی |
حزب‌های غیررسمی داخل ایران
«ملی‌گرایی» یا «ناسیونالیسم»، یک ایده و جنبش است که هدف آن ترقی بخشیدن منافع یک ملت است. ملی‌گرایی نوعی آگاهی جمعی است، یعنی آگاهی به تعلق به ملت که آن را «آگاهی ملی» می‌خوانند. ناسیونالیسم در سیاست معمولاً به عنوان یک زیرمجموعه برای دیگر باورهای همسو شناخته می‌شود و قابلیت ارتجاع به «راست و چپ» را داراست.
| حزب / جریان | ایدئولوژی / مکتب | دین | رهبر / رئیس |
|---|---|---|---|
| جبهه ملی ایران | ملی‌گرایی | سکولار | سید حسین موسویان |
| حزب مردم ایران | ملی‌گرایی، سوسیال دموکرات | سکولار | محمدصادق مسرت |
| حزب ایران | ملی‌گرایی، سوسیال دموکرات | سکولار | باقر قدیری‌اصل |
| حزب پان ایرانیست | پان‌ایرانیسم | سکولار | زهرا صفارپور |
| حزب ملت ایران | پان‌ایرانیسم | سکولار | — |
| نهضت آزادی ایران | لیبرال اسلامی | اسلام‌گرا | محمد توسلی |
| جنبش مسلمانان مبارز | سوسیاس دموکرات | اسلام‌گرا | حبیب‌الله پیمان |
| شورای فعالان ملی-مذهبی ایران | سوسیال دموکرات | اسلام‌گرا | — |
حزب‌های مخالف جمهوری اسلامی در خارج از کشور
جمهوری‌خواهان
| حزب / جریان | ایدئولوژی / مکتب | رهبر / رئیس |
|---|---|---|
| حزب مرز پرگهر | ملی‌گرایی | روزبه فراهانی‌پور |
| حزب سکولار دموکرات ایرانیان | سکولاریسم | اسماعیل نوری علا |
| اتحاد جمهوری‌خواهان ایران | سکولار دموکرات | — |
| همبستگی جمهوری‌خواهان ایران | سکولار دموکرات | علی افشاری |
| سازمانهای جبهه ملی ایران در خارج از کشور | ملی‌گرایی | کامبیز قائم مقام، بهمن مبشری، همایون مهمنش، پوریا مطهری، بهمن انواری |
| حزب سوسیال دموکرات و لائیک ایران | سوسیال دموکرات | فرهنگ قاسمی، منوچهر تقوی بیات |
| حزب چپ ایران (فداییان خلق) | سوسیال دموکرات | بهروز خلیق |
| سازمان سوسیالیست‌های ایران | سوسیال دموکرات | — |
پادشاهی‌خواهان
سازمانهای سیاسی سلطنت‌طلب، سکولار بوده و خواهان بازگرداندن دودمان پهلوی به سلطنت هستند این جریان‌ها عبارتند از:
| حزب / جریان | ایدئولوژی / مکتب | رهبر / رئیس |
|---|---|---|
| انجمن پادشاهی ایران | — | — |
| حزب مشروطه ایران–لیبرال دموکرات | لیبرالیسم | هایده توکلی |
| شورای ملی ایران | — | رضا پیرزاده، نازیلا گلستان |
| ایران نوین | لیبرالیسم کاپیتالیسم |
— |
فدرالیست‌ها و حزب‌های قوم‌گرا
| حزب / جریان | رهبر / رئیس |
|---|---|
| حزب دموکرات کردستان ایران | مصطفی هجری |
| حزب کومله کردستان ایران | عبدالله مهتدی |
| کومله سازمان کردستان حزب کمونیست ایران | [[ابراهیم علیزاده |
| حزب آزادی کردستان | حسین یزدان‌پناه |
| سازمان خبات انقلابی کردستان ایران | شیخ جلال حسینی |
| حزب حیات آزاد کردستان | سیامند معینی و زیلان وژین |
| جنبش آزادی‌بخش ملی آذربایجان جنوبی | پیروز دیلنچی |
| جنبش بیداری ملی آذربایجان جنوبی | محمودعلی چهرگانی |
| جبهه متحد کرد | رحیم فرهمند |
گروه‌های چپ (سوسیالیست و کمونیست)
| حزب / جریان | رهبر / رئیس |
|---|---|
| شورای ملی مقاومت ایران | مریم رجوی |
| سازمان مجاهدین خلق ایران | زهرا مریخی |
| حزب سبزهای ایران | کاظم موسوی |
| حزب توده ایران | محمد امیدوار |
| حزب کمونیست ایران | — |
| حزب کمونیست ایران (مارکسیست-لنینیست-مائوئیست) | — |
| حزب رنجبران ایران | — |
| حزب کار ایران | — |
| حزب کمونیست کارگری ایران | حمید تقوایی |
| چریک‌های فدایی خلق ایران | اشرف دهقانی |
| سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت) | بهروز خلیق |
| سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران – پیرو برنامه هویت | مهدی سامع |
| سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران | حسین زهری |
| سازمان کارگران انقلابی ایران – راه کارگر | — |
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- کتاب «جمعیت فدائیان اسلام و نقش آنها در تحولات سیاسی اجتماعی ایران»، نوشتۀ داود امینی.
- کتاب «اعتدال چیست؟ اعتدال گرا کیست؟»، نوشتۀ هادی نوری.