سوره اسراء

سوره اسراء پنجاهمین سوره‌ای است که به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده، ولی در مصحف هفدهمین سوره قرآن قرار گرفته است. این سوره ۱۱۱ آیه دارد و در مکه به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است. نام‌گذاری این سوره به اسراء (سفر شبانه)، به مناسبت سخن گفتن از سفر شبانه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)، از مسجدالحرام به بیت‌المقدس است. مفهوم کلی سوره اسراء درباره مفاهیمی مانند: مسئله معاد، کیفر، پاداش، نامه اعمال و نتایج آن، مسئله آزادی اراده و اختیار و بازگشت نتیجه عمل به خود انسان، احترام به پدر و مادر و بخشی از تاریخچه اسرائیل است. نام دیگر این سوره بنی اسرائیل است و به دلیل این در که بخشی از آن درباره تاریخ اسرائیل صحبت شده است.

مفهوم کلی سوره

1. توحید گرایی و معاد باوری؛
2. اعجاز قرآن و معراج پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)؛
3. حکمت‌های وحیانی.

اسامی و علت نام‌گذاری سوره

إسراء، بنی اسرائیل، سبحان.

1. «سوره إسراء»؛ نام‌گذاری آن به إسراء به سبب اولین آیۀ آن است که به رخداد إسراء و معراج پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره دارد.
2. «سوره بنی اسرائیل»؛ چون بخش قابل توجهی از این سوره در آغاز و پایان به داستان بنی اسرائیل پرداخته است به سوره بنی إسرائیل شهرت یافته و در روایات به این نام خوانده شده است.
3. «سوره سبحان»؛ اطلاق نام سبحان بر سوره إسراء به سبب کلمه آغازین آن است. در روایتی از امیرمؤمنان، علی بن ابی طالب نیز از این سوره به سوره «سبحان» یاد شده است.

اهداف و آموزه‌ها

هدف‌های اساسی سوره إسراء عبارت‌اند از:

1. توجه به وحدانیت خدا؛
2. طرح مسائلی از معاد و یادآوری آن؛
3. اثبات نبوت و دفاع از آن به وسیله ی ذکر معجزات؛
4. توجه به اعجاز قرآن و معراج پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)؛
5. بیان برخی احکام و دستورات اخلاقی.

محتوا و موضوعات

بطور کلی می‌‌توان گفت آیات سوره إسراء بر محور امور زیر دور می‌‌زند:

1. دلائل نبوت مخصوصا قرآن و نیز معراج؛
2. بحث‌هایی مربوط به معاد، مساله کیفر و پاداش و نامه اعمال و نتائج آن؛
3. بخشی از تاریخ پر ماجرای بنی اسرائیل که در آغاز سوره و پایان آن آمده است؛
4. مساله آزادی اراده و اختیار و اینکه هر گونه عمل نیک و بد، نتیجه‌اش به خود انسان بازگشت می‌کند؛
5. مساله حساب و کتاب در زندگی این جهان که نمونه‌ای است برای جهان دیگر؛
6. حق‌شناسی در همه سطوح، مخصوصا درباره خویشاوندان و بخصوص پدر و مادر؛
7. تحریم اسراف و تبذیر، بخل، فرزندکشی، زنا، خوردن مال یتیمان، کم فروشی، تکبر و خون‌ریزی؛
8. بحث‌هایی در زمینه توحید و خداشناسی؛
9. مبارزه با هر گونه لجاجت در برابر حق و اینکه گناهان میان انسان و مشاهده چهره حق پرده می‌افکند؛
10. شخصیت انسان و فضیلت و برتری او بر مخلوقات دیگر؛
11. تاثیر قرآن برای درمان هر گونه بیماری اخلاقی و اجتماعی؛
12. اعجاز قرآن و عدم توانایی مقابله با آن؛
13. وسوسه‌های شیطان و هشدار به همه مؤمنان به راه‌های نفوذ شیطان در انسان؛
14. بخشی از تعلیمات مختلف اخلاقی؛
15. و سرانجام فرازهایی از تاریخ پیامبران به عنوان درس عبرت برای همه انسان‌ها و شاهدی برای مسائل بالا.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب از پیامبر گرامی نقل کرده است که: «هر کس سوره بنی‌اسرائیل را قرائت کند و هنگام خواندن آیه‌ای که درباره پدر و مادر است، دچار رقت قلب شود، در بهشت اجری به او داده می‌شود که برابر دو هزاروچهارصد پیمانه و هر پیمانه‌ای از تمام نعمت‌های دنیا بهتر است».

حسن‌بن‌ابی العلا از امام صادق(علیه‌السلام) روایت کرده است که: «هر کس سوره بنی‌اسرائیل را در هر شب جمعه بخواند، نمی‌میرد تا قائم(علیه‌السلام) را درک کند و از اصحاب و یارانش باشد».

محل و زمان نزول

• تمام سوره إسراء مکی است، بجز، پنج آیه آن: «لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ ...»، «لا تَقْرَبُوا الزِّنی ....»، «أُولئِکَ الَّذِینَ یَدْعُونَ ....»، «أَقِمِ الصَّلاةَ ...»، «وَ آتِ ذَا الْقُرْبی ...»این قول از حسن است.
• قتاده و معدل- بنقل از ابن عباس- گویند: آیات مدنی سوره از وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ ... تا وَ قُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ ... (73 تا 80) یعنی هشت آیه است.
• سوره اسراء در سال یازدهم بعثت، یک سال و دو ماه قبل از هجرت در مکه بر پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آمد.

فضای نزول

با توجه به اینکه سوره إسراء یک سال پیش از هجرت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است، فضای نزولی که برای سوره اسراء می‌توان تصور نمود ادامه عناد مشرکان با پیامبر علی‌رغم آشکار شدن معجزه سیر شبانگاهی و معراج آن حضرت و داستان‌هایی که از شکل مسجدالاقصی و کاروان‌های بین راه تعریف نمودند می‌باشد. زیرا که معراج پیامبر نیز در همین ایام بوده است .خداوند متعال بعد از اشاره به مسئلۀ معراج به قصۀ بنی‌اسرائیل و حضرت موسی و دیگر پیامبران و اقوام گذشته می‌پردازد که هر کدام از آنها با بهانه‌گیری و نافرمانی خودشان به چه عاقبتی گرفتار شدند و در واقع هر یک از این قصه‌ها هشداری است برای مشرکان مکه که در مقابل پیامبر اسلام جبهه گیری کرده بودند.

ویژگی

سوره إسراء جزو سور مئین (صد آیه‌ای‌ها) است ابن قتیبه می‌گوید سور مئین سوره‌هایی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نام‌گذاری این سوره‌ها به مئین نزدیک بودن تعداد آیه‌های این سوره‌ها به عدد صد می‌باشد. گفته شده این سوره‌ها عبارتند از «بنی إسرائیل، کهف، مریم، طه، أنبیاء، حج و مؤمنون». برخی دیگر نیز سور مئین را سوره‌های «توبه، نحل، هود، یوسف، کهف، بنی اسرائیل، انبیاء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات» ذکر کرده‌اند.

روایتی است که از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصل فزونی بخشید.

بخاری از ابن مسعود روایت کرده که دربارۀ سوره‌های: بنی اسرائیل، کهف، مریم، طه، و الانبیاء گفت: «این سوره‌ها از سوره‌های کهن اول است، و از دیرینه‌ها هستند» سپس به همین ترتیب آنها را ذکر کرد.

آیات صد‌و‌هفت، صدوهشت و صدونُه این سوره دارای سجده تلاوت هستند.

سوره اسراء با آن که مکی است، برخی مشخصات سوره‌های مدنی را دارد؛ آیات آن نسبتاً طولانی است، چرا که در اواخر اقامت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در مکه نازل شده و نوعی زمینه برای سوره‌های مدنی به شمار می‌‌آید. این سوره با تسبیح خدا آغاز و با حمد و تکبیر او پایان می‌‌‌‌پذیرد.

جستارهای وابسته

• مسجدالحرام
• بیت‌المقدس
• اعجاز قرآن
• معراج
• حضرت موسی

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره اسرا - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir