سرایا القدس

سرایا القدس
نام جریان	سرایا القدس یا گردان‌های قدس
جمیت طرفدار	حدود 12000
رهبران	فتحی شقاقی عبد العزیز عوده
اهداف	ایجاد کشور مستقل فلسطین در سراسر فلسطین
مبانی و اصول	اسلام‌گرایی
جهت‌گیری	صهیونیسم‌ ستیزی

سرایا القدس یا گردان‌های قدس،شاخهٔ نظامی جهاد اسلامی فلسطین است. گردان‌های قدس را در سال ۱۹۸۱ م. فتحی شقاقی و عبد العزیز عوده در غزه بنیاد نهادند و در کرانه باختری، رود اردن و نوار غزه به ویژه در شهر جنین فعالیت می‌کردند. عملیات‌های فراوانی توسط ارتش اسرائیل علیه سرایا القدس انجام شده و خسارت‌های زیادی به این گروه وارد شده؛ حتی تا سال ۲۰۰۴ میلادی برخی گمان می‌کردند که سرایا القدس یا نابوده شده و یا بقدری تضعیف شده که دیگر قادر به فعالیت و عملیات نیست. اما در 7 اکتبر 2023، در نوار غزه، گردان‌های قدس نشان دادند که همچنان زنده هستند و نه تنها ازبین نرفته اند بلکه قوی‌تر از گذشته هستند و به جنگ با نظامیان صهیونیستی ادامه می‌دهند.

سرایا القدس در یک نگاه

1. شاخه نظامی جنبش «جهاد اسلامی».
2. دومین نیروی نظامی در نوار غزه.
3. در سال 1366 به عنوان نیروی نظامی «نهضت جهاد اسلامی» تأسیس شد.
4. در دهه 1990 نام آن "نیروهای اسلامی" معروف به قاسم بود.
5. در سال 2002 نام آن پس از شرکت در نبرد جنین به سرایا القدس تغییر یافت.
6. با گردان های القسام در عملیات سیل الاقصی شرکت کرد.

سرایا القدس

جهاد اسلامی را می‌توان از قدیمی‌ترین جنبش‌های مقاومتی فلسطین دانست. سرایا القدس شاخه نظامی جنبش جهاد اسلامی است. سرایا القدس برخلاف گروه نظامی کتائب عزالدین قسام که پیش از جنبش حماس هم وجود داشتند، کاملاً برآمده از جنبش جهاد اسلامی است. جهاد اسلامی در سال 1979 از سوی شهید فتحی شقاقی متشکل از جوانان فلسطینی محصل در دانشگاه‌های مصر پس از بازگشت به غزه و با الگو گیری از انقلاب اسلامی و مشی امام خمینی (رحمه الله علیه) پایه گذاری شد. این جنبش در دهه 80 میلادی به مرور به یک گروه مبارز مسلحانه تبدیل شد. نخستین و مشهورترین تشکیلات نظامی این جنبش سرایا القدس است. پس از ترور فتحی شقاقی در مالت از سوی موساد در سال 1995 رمضان عبدالله شلح رهبری این جنبش را در اختیار گرفت.

تأسیس

جنبش جهاد اسلامی فلسطین، اقدام مسلحانه را اصلی ترین وسیله برای دستیابی به اهداف خود می‌داند، از این رو، گرایش به ایجاد هسته‌ای برای اقدام نظامی بود که یکی از اولین کارهایی بود که جنبش در اوایل تاریخ خود، به زودی به انجام رساند. پس از استقرار اولین گروه جهاد در غزه و ایجاد پایگاه‌های سازمانی آن در داخل کشور فلسطین.

اولین هسته مسلح سازمان در تابستان 1981 توسط دبیرکل جنبش، فتحی شقاقی و زیر نظر مستقیم او تأسیس شد و آن هسته «گروه پیشتاز اسلامی» نام داشت. آغاز عملیات آن ترور هارون گروس، دانش آموز مدرسه دینی در الخلیل در سال 1983 بود که منجر به حبس خانگی گروهی از رهبران جنبش توسط مقامات اشغالگر و سپس دستگیری حدود 25 نفر از اعضا از جمله شقاقی و رمضان شلح شد. «تیپ‌های بیت المقدس» گسترش اولین هسته نظامی جنبش جهاد اسلامی در فلسطین است که بعداً به یک شاخه نظامی تبدیل شد که نام های متعددی مانند «سیف اسلام» را داشت که در اوایل دهه 1990 به وجود آمد. «نیروهای مجاهد اسلامی» نامیده می‌شد و به اختصار «بخش» نامیده می‌شد و بعد تصمیم گرفته شد که آن را «لوا قدس» بنامند.

نهضت جهاد اسلامی در فلسطین در اواخر دهه 1970 شکل گرفت و در نیمه دوم دهه 1980 شاخه نظامی و امنیتی آن به نام گردان‌های سیف الاسلام تشکیل شد و سپس با وقوع انتفاضه اول در سال 1987 فعالیت خود را آغاز کرد. گردان‌های سیف‌الاسلام افزایش یافت و تعداد زیادی از رهبران آن توسط اشغالگران اسرائیل در مناطق مختلف ترور شدند. در آغاز دهه نود، رهبری جهاد اسلامی به رهبری بنیانگذار و رهبر محمود عرفات الخواجه، نام شاخه نظامی را به «نیروهای مجاهد اسلامی» تغییر داد که به اختصار به لشکر معروف بود. شروع به انجام عملیات علیه سربازان و شهرک نشینان اشغالگر، حمله به شهرک‌ها و حمله به پست‌های بازرسی نظامی اسرائیل کرد، هم‌چنین عملیات‌هایی را در اعماق «اسرائیل» انجام داد.

بهاء ابوالعطا، فرمانده گردان‌های قدس در نوار غزه، در یک قتل هدفمند در شهر غزه در 12 نوامبر 2019 به اتهام دستور دادن به شلیک موشک به اسرائیل کشته شد. در همین حال، رسانه‌های سوریه گزارش دادند که اکرم العجوری یکی دیگر از فرماندهان ارشد PIJ از حمله هوایی در دمشق جان سالم به در برد اما پسر و دخترش کشته شدند. روز بعد، السرایا بیش از 220 موشک به سمت جنوب و مرکز اسرائیل شلیک کرد و روز بعد، ارتش اسرائیل به چندین هدف PIJ در نوار غزه حمله کرد و دو فلسطینی به نام‌های خالد معاوض فرج 38 ساله، فرمانده میدان او را کشتند. . علا ایشتیاو (32 ساله). بعداً در همان روز، سه عضو دیگر القاعده در یک حمله هوایی نیروی هوایی اسرائیل در حالی که قصد داشتند موشک به سمت اسرائیل شلیک کنند، کشته شدند. آتش بس در 14 نوامبر توافق شد که تا آن زمان گردان‌ها بیش از 400 راکت به سمت اسرائیل شلیک کردند و در مجموع 36 فلسطینی از جمله 25 نفر از اعضای جهاد اسلامی فلسطین یا سایر جناح‌ها در نوار غزه کشته شدند.

ایدئولوژی

«سرایا القدس» متعلق به نهضت اسلامی انقلابی است و به گفته جنبش جهاد اسلامی فلسطین، به اسلام به‌عنوان یک قانون، یک دکترین و یک سبک زندگی متعهد است. این جنبش معتقد به وحدت فلسطین از دریا تا رودخانه است، عربی و اسلامی بودن آن را تایید می‌کند، تمام معاهدات صلح و راه حل‌های شهرک سازی را رد می‌کند و معتقد است که مقاومت مسلحانه تنها راه آزادسازی کل سرزمین فلسطین و پایان دادن به اسرائیل است. این جنبش هم‌چنین به ضرورت اتحاد همه نیروهای ملی و اسلامی فلسطین برای ایستادگی در برابر اشغالگری و لزوم همکاری با جنبش‌های اسلامی و آزادی‌بخش در سراسر جهان معتقد است.

اصول

عدم به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی، مخالفت با راه‌حل دو دولت و عدم ورود به سیاست. جهاد اسلامی کاملاً یک جنبش مقاومتی و متکی بر قدرت نظامی است. به نوعی می‌توان گفت سرایا القدس اصلی‌ترین جریان و بازوی این جنبش است؛ زیرا جهاد اسلامی تاکنون در هیچ انتخابات، مذاکرات سازش یا صلح فلسطینی شرکت نکرده است. از جنگ 22 روزه به این سو جنبش جهاد اسلامی وزن و جایگاه بسیار بیشتری پیدا کرده است. در جنگ 22 روزه جهاد اسلامی با انجام عملیات‌های مختلف و هم‌چنین شلیک موشک فجر 5 به سوی تل‌آویو توجه بسیاری را به خود جلب کرد.

گردان‌های قدس وابسته به جهاد اسلامی پس از جنگ 22 روزه در سال 2009 که در کنار حماس حضور فعالی در زمینه‌ی شلیک موشک‌ها داشتند، نقش پررنگی در واکنش به حملات رژیم صهیونیستی تاکنون به نمایش گذاشته‌اند. تا قبل از جنگ 8 روزه در سال 2012 ما شاهد این بودیم که گردان‌های قدس به یکی از فعال‌ترین گروه‌های جهادی در منطقه غزه تبدیل شده بودند و از عدم همراهی حماس در شلیک موشک‌ها و هم‌چنین تلاش برای آتش‌بس انتقاد می‌کردند که این امر باعث شد تا رژیم اشغالگر قدس در طی چند سال اخیر دست به ترور رهبران و موشک‌باران مناطق وابسته به جهاد اسلامی بزند.

اهداف

در سال 1983، بین الشقاقی و «تیپ‌های جهاد» از طریق منیر شفیق، یکی از رهبران آن - طی کنفرانس اسلامی که در لندن برگزار شد، توافق شد که:

• این گردان‌ها چتری برای اقدام نظامی مشترک با جنبش جهاد اسلامی باشند.
• در مورد واحدهای نظامی به عنوان یک سازمان خاص صحبت نشود.
• هیچ بیانیه سیاسی یا جمع آوری کمک مالی به نام آن صورت نمی گیرد.
• «تیپ‌های جهاد» توسط اعضای جنبش آزادی‌بخش ملی فلسطین (فتح) تأسیس شدند، اما نه بخشی از جنبش بودند و نه جدایی از آن، بلکه چارچوبی کلی برای هماهنگی نظامی بودند و هدف‌شان گسترش این جنبش بود.
• جبهه مبارزه مسلحانه در میان مردم فلسطین و انجام آموزش، تسلیح و انتقال تخصص نظامی.بنابراین بین نسل‌ها، بدون توجه به طرف مربوطه که عملیات نظامی را انجام می‌دهد، افراد و گروه‌هایی را هدف قرار می‌دهد که با تمایل به مبارزه مسلحانه برای آزادی فلسطین متحد شده‌اند. بدون توجه به دیدگاه های فکری آنها، از جمله آنهایی که گرایش اسلامی دارند.
• در سال‌های آغازین آمادگی، آموزش و تسلیح نهضت جهاد، هسته‌های نظامی به صورت کاملاً مخفیانه انجام می‌شد، روند بسیار تدریجی و کند پیش می‌رفت و با هماهنگی «تیپ های جهاد» عملیات مسلحانه آغاز شد. .
• هماهنگی باعث شد تا عملیات مسلحانه جهاد اسلامی فعال شود و هشت عملیات انجام شده توسط این جنبش فاش شد تا اینکه در فوریه 1986 یک هسته جهاد اسلامی به تجمع سربازان اشغالگر در میدان فلسطین در غزه با نارنجک‌های دستی حمله کرد.
• یکی از ثمرات کار مشترک زیر چتر «تیپ های جهاد» عملیات «باب المغریبه» یا «البراق» در اکتبر 1986 بود که نشان دهنده حمله به واحدی از تیپ گیواتی اسرائیل بود. و افسران آن اعلام شد که 80 تلفات بین اعضای یگان از جمله یک کشته و یک مجروح وارد شده است.
• هم‌چنین برنامه ریزی مشترکی برای عملیات منفجر کردن مقر نخست وزیری اسرائیل در بیت المقدس از طریق یک عملیات استشهادی که قرار بود توسط عطاف علیان انجام شود وجود داشت، اما این عملیات قبل از اجرا فاش شد چون قرار نبود اجرا شود.
• هماهنگی نظامی با «تیپ‌های جهاد» به تدریج رو به افول نهاد و جنبش جهاد اسلامی با توجه به اینکه جنبشی سکولار و در تضاد با جنبش جهاد اسلامی است، از رابطه تیپ‌ها و جنبش فتح هراس داشت.

سال مجاهدین اسلام

• عملیات نظامی جهاد اسلامی در سال‌های 1986 و 1987 فعال بود و جنبش آن را «سال اسلام مبارز» می‌دانست و علیرغم دستگیری‌های گسترده که اعضای جنبش و هسته‌های نظامی آن را هدف قرار می‌داد، به عملیات خود ادامه داد.
• در مارس 1987، دادگاه نظامی اسرائیل دو تن از کادرهای این سازمان را پس از محکوم کردن آنها به قتل 3 اسرائیلی با چاقو زدن با چاقو و پرتاب بمب به حبس ابد محکوم کرد.
• در 17 مه همان سال 6 کادر جهاد به رهبری مصباح السوری موفق به فرار از زندان مرکزی غزه شدند و عملیات نظامی زیادی از جمله کشته شدن خلیل گروزی اسرائیلی در 25 می 1987 و ... انجام دادند. ترور فرمانده پلیس نظامی در نوار غزه، سرهنگ رون تال در اوایل ماه اوت همان سال.
• یکی دیگر از این عملیات‌ها نبرد الشجاعیه در 6 اکتبر 1987 بود که در آن درگیری مسلحانه بین 4 نفر از اعضای جهاد اسلامی - محمد الجمال، سامی الشیخ خلیل، زهدی قریقی و احمد حلس - رخ داد. با نیروهای اشغالگر حدود یک ماه قبل از وقوع انتفاضه اول که منجر به کشته شدن ویکتور ارجوان افسر شین بت و دیگران شد.
• در پی گسترش کشتار عاملان عملیات، راهپیمایی‌های اعتراضی که مناطق وسیعی از نوار غزه را در بر می‌گرفت، به راه افتاد و ناآرامی و درگیری بین دانشجویان دانشگاه اسلامی و سربازان اشغالگر رخ داد.
• شاخه نظامی جهاد عملیات نظامی را علیه سربازان اشغالگر در شمال تل آویو آغاز کرد و در 5 دسامبر یکی از اعضای این سازمان یک شهرک نشین را در غزه کشت. به دلیل آن حرکت، جنبش جهاد اسلامی «نبرد شجاعیه» را اولین جرقه «انتفاضه سنگی» می‌داند که در 17 آذر 1366 شعله‌ور شد. جنبش معتقد است که حادثه تریلر در نزدیکی جبلیه به گسترش درگیری کمک کرد. که از قبل در غزه - به تمام نقاط غزه - در نواحی کرانه باختری و نوار غزه موج می‌زد و این حادثه منجر به تشدید همه جانبه جنبش و شامل همه اجزای مردم فلسطین شد. در جریان این قیام، فعالیت‌های نظامی جنبش تشدید شد و مقامات اسرائیلی را بر آن داشت تا فتحی الشقاقی را در سال 1988 به جنوب لبنان تبعید کنند.

گوشه‌ای از عملیات‌ها

1. عملیات بزرگ فرار دسته جمعی؛
2. عملیات شهید آتشفشان خشم؛
3. عملیات شهادت طلب تقاطع مگیدو؛
4. عملیات رعد و برق مشترک شهادت؛
5. عملیات استشهادی سامر حمد؛
6. عملیات قهرمانانه بیت لید؛
7. عملیات کوچه مرگ؛
8. عملیات شهادت طلب راغب جرادت؛
9. عملیات شکست محاصره؛
10. نبرد نشانه های پیروزی؛
11. نبرد آسمان آبی؛
12. نبرد شکستن سکوت؛
13. جنگ البنیان المرصوص؛
14. فریاد نبرد سپیده دم؛
15. جنگ صدیقین؛
16. نبرد سیف القدس؛
17. نبرد میدان های وحدت؛
18. نبرد انتقام مردم آزاد؛
19. طوفان الاقصی؛
20. و ...

انتفاضه الاقصی

انتفاضه الاقصی در سال 2000 نمایانگر مرحله‌ای از احیای جدید فعالیت «گردان‌های بیت المقدس» بود که به یکی از بزرگترین سازمان‌های مسلح فلسطین تبدیل شد و موفق شد گروهی از عملیات‌های کیفی از جمله عملیات کماندویی را انجام دهد. انفجار خودروهای بمب گذاری شده، منفجر کردن تانک‌های اسرائیلی و درگیری مستقیم که خسارات مادی و جانی زیادی به نیروهای اسرائیلی وارد کرد در آن مرحله، شرکت‌ها عملیات‌هایی را در عمق اسرائیل انجام دادند.

در جریان تهاجم نیروهای اشغالگر به اردوگاه جنین در آوریل 2002 و کشتار مردم فلسطین، «تیپ‌های بیت المقدس» موفق شدند با تجاوزات مقابله کرده و سربازان اشغالگر را که در اردوگاه شلوغ کرده بودند، شکست داده و مواد منفجره را به سوی آنها پرتاب کرده و خسارات زیادی بر آنها وارد کنند. به رهبری محمود توالبه که در جریان درگیری خونین به شهادت رسید. اما در پی درگیری‌های شدیدی که در اردوگاهی که سنگر و مرکز رهبران آن محسوب می‌شد، از قدرت سازمان کاسته شد و بعدها عملیات آن بیشتر در خارج از نوار غزه انجام شد. این سازمان برای توسعه تسلیحات خود تلاش کرد و یکی از اولین شاخه‌های نظامی بود که موشک‌های دست ساز تولید کرد و سیستم موشکی خود را توسعه داد و در نوامبر 2002 قلب شهر عسکلون را با موشک‌های "جنین" بمباران کرد.

جنگ هشت روزه

با شروع جنگ هشت روزه، پیشرفت و توسعه‌ موشکی و نظامی جهاد اسلامی همگان را متعجب کرد. گردان‌های قدس بیش از 900 موشک و خمپاره به سمت شهرک‌ها و مواضع صهیونیستی شلیک کردند که 630 قبضه از آن‌ها در جنگ 8 روزه شلیک شد.

نوع و هدف این تجهیزات به شرح زیر بودند:

• هدف قرار دادن تل‌آویو با موشک فجر-5 برای اولین بار.
• هدف قرار دادن شهر «بات یام» با موشک فجر-3 برای اولین بار.
• هدف قرار دادن پایگاه نظامی صهیونیست‌ها با موشک کورنت.
• هدف قرار دادن قایق‌های جنگی رژیم صهیونیستی در سواحل غزه با 5 موشک ساحل به دریا.
• هدف قرار دادن شهرهای صهیونیستی که بیش از 40 کیلومتر با نوار غزه فاصله دارند با 377 موشک گراد.
• هدف قرار دادن شهرک‌ها و پایگاه‌های صهیونیستی با 148 موشک قدس، موشک 107، C8K و خمپاره‌های سبک و سنگین.

این روند در جنگ 51 روزه در سال 2014 هم ادامه پیدا کرد و سرایا القدس به یکی از اصلی‌ترین جریان‌های فلسطینی مقاومت در کنار حماس تبدیل شد. در پایان می‌توان وضعیت کنونی سرایا القدس را مناسب و رو به پیشرفت طی یک دهه گذشته دانست. نقطه عطف آغاز قدرت یابی نقش سرایا القدس را می‌توان جنگ 22 روزه در سال 2009 دانست که در جنگ 51 روزه به اوج رسید.

شهدای ترور

عملیات ترورهای پی در پی در صفوف رهبری گردان‌های قدس از ابتدای تشکیل آن به روش های مختلف مانند ترور توسط هواپیماهای مختلف و انفجار بمب‌های خودرو و تلفن صورت گرفت. این فهرست کوتاهی از برجسته‌ترین رهبران و اعضای گردان‌های قدس است که اسرائیل موفق به ترور آنها شد:

• محمود عرفات الخواجه (بنیانگذار سرایا)
• مرجع تقلید حمید(فرمانده کل گردان‌های قدس در نوار غزه)
• ایاد حردان (مؤسس فرمانده کل گردان‌های قدس در کرانه باختری)
• بشیرالدابش (فرمانده شورای نظامی گردان‌های قدس در نوار غزه)
• محمود توالبه (فرمانده گردان‌های قدس در شمال کرانه باختری)
• محمد عطوا عبدالعال (فرمانده گردان‌های قدس در جنوب نوار غزه)
• رامه فیض الحسنی (فرمانده عملیات نظامی گردان‌های قدس غزه)
• محمد شیخ خلیل (فرمانده گردان‌های قدس در جنوب نوار غزه)
• منیر سکار (یکی از برجسته‌ترین رهبران گردان‌های قدس در نوار غزه)
• محمد ایوب سید (فرمانده گردان‌های قدس در جنوب کرانه باختری)
• ثیاب الشویکی (دستیار فرمانده گردان‌های قدس در جنوب کرانه باختری)
• محمود صقرالزطمه (مهندس در سرایا)
• رائد فنونه (مسئول یگان موشکی بخش شمال)
• ماجد الحرازین (فرمانده گردان‌های قدس در شهر غزه)
• لوای السعدی (شیخ گردان‌های قدس و راهنمای آن در کرانه باختری)
• محمد امین دهر (مسئول یگان پشتیبانی در گردان جدید)
• دانیال منصور (فرمانده تیپ شمالی گردان‌های قدس)
• صلاح ابوحسنین ابواحمد (عضو شورای نظامی گردان‌های قدس)
• خالد الدهدوح (فرمانده کل گردان‌های قدس در نوار غزه)
• شعبان الدهدوح ابوالمجد (فرمانده تیپ زیتون)
• یاسر الجعبری (فرمانده تشکیلات نظامی غرب در گردان‌های قدس در تیپ غزه)
• محمد حسین فرج الودیه (فرمانده یگان موشکی گردان‌های قدس)
• محمد عبدالله ابو مرشد (فرمانده گردان‌های قدس در استان مرکزی)
• ثائر احمد حسن (فرمانده گردان‌های قدس در جنوب بیت لحم)
• ریاض بدیر (فرمانده نبرد اردوگاه جنین در سال 2002).
• بهاء ابوالعطا (فرمانده منطقه شمال گردان‌های قدس)
• حسام محمد ابوحربید (فرمانده گردان‌های قدس ناحیه شمالی)
• تیسیر الجعبری (فرمانده منطقه شمال غزه، جانشین بهاء ابوالعطا)

جستارهای وابسته

• جهاد اسلامی فلسطین
• غزه
• نوار غزه
• فلسطین
• فتحی شقاقی

منابع

• سرايا القدس.. تعرف على الجناح العسكري لحركة الجهاد الإسلامي aljazeera.net تاریخ درج مطلب 18/12/2023، اخذ شده در تاریخ 1402/12/14
• ما هي حركة الجهاد الإسلامي وما علاقتها بحماس؟.alhurra.com تاریخ درج مطلب 19 أكتوبر 2023، اخذ شده در تاریخ 1402/12/14
• حركة الجهاد الإسلامي trtarabi.com تاریخ درج مطلب 12 أكتوبر 2023، اخذ شده در تاریخ 1402/12/14
• ما الفرق بين "كتائب القسام" و"سرايا القدس"؟ almashhad.com تاریخ درج مطلب 31 أكتوبر 2023، اخذ شده در تاریخ 1402/12/14
• سرايا القدس تكشف عن أسلحة جديدة خلال المسير العسكري في غزةtaghribnews.com تاریخ درج مطلب 2023 5 October، اخذ شده در تاریخ 1402/12/14
• معرفی گروه‌های نظامی جریان مقاومت فلسطینی farsnews.ir تاریخ درج مطلب ۱۳۹۶-۴-۲۰ ، اخذ شده در تاریخ 1402/12/15