سوره احزاب

سوره احزاب
شماره سوره	33
محل نزول	مدینه‌(مدنی)
جزء	21 و 22
تعداد آیات	73

سوره اَحزاب مدنی است و نام‌گذاری آن به این دلیل است که بخش مهمی از سوره به اتفاقات جنگ احزاب(خندق) اختصاص دارد. این سوره به نکوهش رسم جاهلیِ ظِهار و پسرخواندگی می‌پردازد. پس از شرح ماجرای جنگ احزاب و نکوهش منافقان، به مسئلهٔ همسران پیامبر می‌پردازد و آنان را الگوی زنان مسلمان معرفی می‌کند. سپس به داستان زینب بنت جحش اشاره می‌کند و در مورد حجاب نیز سخن می‌گوید. موضوع معاد آخرین مبحث این سوره است. سوره‌ای است که مطالب خود را در سه بخش بیان نموده است. بخش اول ابطال سنت‌های جاهلی و اصلاح سنت‌ها، بخش دوم جریان جنگ احزاب و بخش سوم احکام الهی مربوط به همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و احکام گسترش حیاء و عفت در جامعه و در هر سه بخش به نقش منافقان در ایجاد بحران در جامعه اشاره دارد.

احزاب

جمع حزب به معنی دسته‌هاست ... «احزاب» یازده مرتبه در قرآن مبین آمده و همه در مقام ذمّ است و مراد از آنها دسته‌های اهل کتاب و مشرکین و تکذیب کنندگان پیامبران است.

مفهوم کلی سوره

• ساماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان قوانین؛
• پاکسازی خرافات جاهلیت از میان مسلمانان؛
• آموزه‌های نظامی‌جنگ احزاب و بنی‌قریظه؛
• خاتمیت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) و الگو بودن ایشان؛
• پاکی و عصمت اهل‌بیت(علیه‌السلام)؛
• آداب معاشرت و حجاب زنان.

علت نام‌گذاری

«سوره احزاب» تنها نام این سوره، احزاب به معنای حزب‌ها و گروه‌هاست و سبب نام‌گذاری آن آیات بیست و بیست ‌ودوم این سوره است که در آنها سخن از احزاب و گروه‌ها گفته شده است.

اهداف و آموزه‌ها

اساسی ترین هدف‌های سوره احزاب عبارت‌اند از:

1. سازماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان مقررات و قوانین زندگی برای آنان؛
2. هدایت مسلمانان در دورۀ سخت هجوم مشرکان و خیانت یهودیان طی دو جنگ احزاب و بنی‌قریظه؛
3. مبارزه با رسوبات خرافات جاهلی در میان مسلمانان.

محتوا و موضوعات

سوره احزاب یکی از پربارترین سوره‌های قرآن مجید است و مسائل متنوع و بسیار مهمی‌ را در زمینه اصول و فروع اسلام تعقیب می‌کند.

بحث‌هایی را که در این سوره آمده است می‌توان به هفت بخش تقسیم کرد:

• بخش اول سرآغاز سوره است که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) را به اطاعت خداوند و ترک تبعیت از کافران و پیشنهادهای منافقان دعوت می‌کند و به او اطمینان می‌دهد که در برابر کارشکنی‌های آنها از وی حمایت خواهد فرمود.
• بخش دوم به پاره‌ای از خرافات زمان جاهلیت مانند مساله ظهار که آن را وسیله طلاق و جدایی زن و مرد از هم می‌دانستند و هم‌چنین مساله پسرخواندگی (تبنی) اشاره کرده و قلم بطلان بر آنها می‌کشد، و پیوندهای خویشاوندی را در پیوندهای واقعی و طبیعی منحصر می‌سازد.
• بخش سوم که مهمترین بخش این سوره است مربوط به جنگ احزاب و حوادث تکان دهنده آن و پیروزی اعجاز‌آمیز مسلمین بر کفار و کارشکنی‌ها و بهانه‌جوئی‌های گوناگون منافقان و پیمان‌شکنی آنان می‌باشد و در این زمینه دستورهای جامع و جالبی بیان شده است.
• بخش چهارم مربوط به همسران پیامبر است که باید در همه چیز الگو و اسوه برای زنان مسلمان باشند و در این زمینه دستورات مهمی‌ به آنها می‌دهد.
• بخش پنجم به داستان زینب‌دخترجحش که روزی همسر زید پسر خوانده پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بود و از او جدا شد، به فرمان خدا با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ازدواج کرد و دستاویزی برای منافقان گشت قرآن در این زمینه پاسخ کافی به بهانه‌جویان می‌دهد.
• بخش ششم از مساله حجاب سخن می‌گوید که با بخش‌های گذشته نیز رابطه نزدیک دارد و همه زنان با ایمان را به رعایت این دستور اسلامی‌توصیه می‌کند.
• بخش هفتم که آخرین بخش را تشکیل می‌دهد، اشاره‌ای به مساله مهم معاد دارد و راه نجات در آن عرصه عظیم و همچنین مساله امانت‌داری بزرگ انسان یعنی مساله تعهد و تعهد و تکلیف و مسئولیت او را شرح می‌دهد.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب از پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) روایت نموده که آن حضرت فرمود: «کسی که سوره احزاب را قرائت نموده و آن را به خانواده خود و هر کس که در تحت تملّک اوست تعلیم نماید خداوند متعال او را از عذاب قبر ایمنی دهد».

عبد اللَّه‌بن‌سنان از امام صادق(علیه‌السلام) روایت کرده که فرمودند: «کسی که زیاد سوره احزاب را قرائت کند روز قیامت در همسایگی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و خاندان و همسران آن حضرت خواهد بود».

محل و زمان نزول

1. سوره احزاب در مدینه بر پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است.
2. سوره احزاب در بین سال دوم تا پنجم هجری نازل شده است.

فضای نزول

با توجه به اینکه سوره احزاب در مدینه و در ایام جنگ احزاب نازل شده است و حکومت نوپای اسلامی در آن موقع در حال قدرت گرفتن بود فضای نزول سوره فضایی آموزشی است آموزش احکام و اخلاق اسلامی و نیز بطلان خرافات دوران جاهلی و همچنین برخی وقایع و رویدادهای همان زمان در این سوره آمده است با توجه به تنوع مطالب این سوره به طور کلی شان نزول‌های ریزتر این سوره مطالب و محتویات ذیل می‌باشد:

اول: پسرخوانده‌ها پسران واقعی نیستند، احکام پسران واقعی در حق آنها جاری نمی‌باشد، آنها را باید با نام پدران اصلی‌شان صدا کرد.

دوم: پیامبر برای مؤمنان از خودشان مقدم‌تر است، زنان پیامبر مادران مؤمنان هستند، ازدواج با آنان حرام می‌باشد حتی بعد از رحلت آن حضرت.

سوم: جریان جنگ احزاب به طور مفصل.

چهارم: اجلاء یهود بنی‌قریظه از مدینه و تصرف اراضی آنها.

پنجم: جریان زید و زینب و طلاق زینب و اینکه خدا بعد از طلاق زید زینب را به رسولش تزویج کرد تا مردم در تزویج زنان پسرخوانده‌ها بعد از طلاقشان محذوری نداشته باشند.

ششم: مطالب مفصلی درباره زنان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در رابطه با محفوظ ماندن مقام رهبری چنان که خواهد آمد.

هفتم: آداب دخول و خروج به محضر رسول(صلی الله علیه و آله و سلم).

هشتم: بررسی حالات و تفتین‌های منافقان مدینه و تهدید آنان به تبعید و اعدام و تعقیب.

نهم: آیۀ امانت و حمل انسان امانت خدا را.

ویژگی

سوره احزاب از سور مثانی می‌باشد. مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند.

سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر.

روایتی است که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید.

آیۀ مهم تطهیر که در مورد اهل‌البیت (علیهم‌السلام) و پاکی آنان نازل شده آیۀ سی‌ودوم همین سوره است و در این سوره به داستان جنگ مهم احزاب اشاره شده است.

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره احزاب - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir